ORTOPEDIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

16

www.weterynaria.elamed.pl

KWIECIEŃ • 4/2013

uwarunkowania fi zjologiczne i anato-
miczne powodują, iż bardzo istotny
wpływ na procesy regeneracyjne sta-
wu kolanowego ma homeostaza śro-
dowiska mazi stawowej. Stany zapalne
stawu kolanowego oraz uszkodzenia
więzadła krzyżowego doczaszkowe-
go stanowią bardzo częstą przyczy-
nę kulawizny kończyn miednicznych
u psów (1). W trakcie urazu kolana
może dochodzić do naciągnięcia wię-
zadła pobocznego bocznego lub/i po-
bocznego przyśrodkowego z jednocze-
snym przerwaniem minimalnej liczby
włókien więzadła krzyżowego doczasz-
kowego (I stopień – bez objawów nie-
stabilności), rozerwania większej licz-
by włókien (II stopień – niewielkiego
stopnia niestabilność) lub całkowitego
przerwania ciągłości więzadła w wyni-
ku awulsji przyczepu (III stopień – duża
niestabilność).

Najczęstszą przyczyną opisanych

uszkodzeń są przeciążenia wynikają-
ce z gwałtownych ruchów skrętnych
(głównie rotacji przyśrodkowych) oraz
przeprostu stawu kolanowego. Dodat-
kowym powikłaniem mogą być różne-
go stopnia uszkodzenia łękotki przy-
środkowej i/lub bocznej z całkowitym
jej pęknięciem i/lub defragmentacją.
Uszkodzeniom stawowym towarzyszą
urazy oraz mikrourazy, będące następ-
stwem urazu głównego (10). Dotyczą

Usprawnienie złożonych procesów
gojenia po urazie, a także po chirur-
gicznej stabilizacji stawu kolanowego,
ma kluczowe znaczenie w zapobiega-
niu rozwojowi zapalenia kostno-stawo-
wego OA (osteoarthritis) oraz wpływa
na przebieg rehabilitacji (9, 21). Za-
sadniczą strategią zabiegów ortope-
dii regeneracyjnej jest uaktywnienie
i utrzymanie działania przeciwzapal-
nego, anabolicznego oraz chondropro-
tekcyjnego w celu uzyskania krótko-,
średnio- i długoterminowych efektów
terapeutycznych (11). Wczesna ini-
cjacja naprawy trofi ki tkanek w obrę-
bie uszkodzonego stawu kolanowego,
połączona z działaniem osłonowym
na chrząstkę, to coraz powszechniej
praktykowana procedura z zakresu or-
topedii regeneracyjnej (23).

Tkanka chrzęstna zbudowana jest

z chondrocytów, kwasu hialuronowego
HA (hyaluronic acid), proteoglikanów
oraz dużej ilości włókien kolagenowych
i elastycznych. Tkanka łączna szkie-
letowa, pozbawiona naczyń krwiono-
śnych i limfatycznych, odżywiana jest
na drodze dyfuzji z naczyń ochrzęstnej
i płynu stawowego. Zarówno chrząstka
szklista (powierzchnie stawowe), jak
i włóknista (łąkotka, przyczepy wię-
zadeł i ścięgien) mają bardzo ograni-
czone zdolności do regeneracji, wyni-
kające z niskiego metabolizmu. Takie

dr n. wet. Marek Kostrzewski, dr hab. Roman Aleksiewicz, prof. UR.*, lek. wet. Daria Kostrzewa**, prof. dr hab. Krzysztof Kostro***,
dr hab. Krzysztof Lutnicki****

Stowarzyszenie Śląska Poliklinika Weterynaryjna w Chorzowie; *Uniwersyteckie Centrum Medycyny Weterynaryjnej, Uniwersytet Jagielloński – Uniwersytet Rolniczy w Krakowie
**Klinika Weterynaryjna CM – VET, Łódź; ***Katedra Epizootiologii i Klinika Chorób Zakaźnych Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie
****Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych Zwierząt Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie

The use of hyaluronic acid and autologous platelet-rich plasma
in canine degenerative knee joint disease and anterior cruciate ligament injury

Zastosowanie kwasu hialuronowego
oraz autologicznego osocza
bogatopłytkowego

w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawu
kolanowego u psów, przebiegającej z uszkodzeniem
więzadła krzyżowego doczaszkowego

Streszczenie

Zastosowanie kwasu hialuronowego
HA (hyaluronic acid) oraz osocza boga-
topłytkowego PRP (Platelet-Rich Plasma)
w terapii progresji zapalenia kostno-stawo-
wego OA (osteoarthritis) przebiegającego
z uszkodzeniem więzadła krzyżowego do-
czaszkowego (ligamentum cruciatum crani-
niale) – ACL (anterior cruciate ligament) jest
u psów nowatorskim kierunkiem ortope-
dii regeneracyjnej. Celem takiego proto-
kołu leczniczego jest uzyskanie działania
przeciwzapalnego, anabolicznego oraz
chondroprotekcyjnego.

Słowa kluczowe

kwas hialuronowy, osocze bogatopłytko-
we, zapalenie kostno-stawowe, uszkodze-
nie więzadła krzyżowego doczaszkowego
u psów, ortopedia regeneracyjna

Abstract

The use of hyaluronic acid (HA) and pla-
telet-rich plasma (PRP) in the treatment
of canine progressive osteoarthritis ac-
companied by the anterior cruciate liga-
ment (ACL) injury is an innovative trend
in regenerative orthopedics. The main aim
of the therapy is an anti-infl ammatory,
anabolic and chondroprotective eff ect.

Key words

hyaluronic acid (HA), Platelet Rich Plasma
(PRP), osteoarthritis (OA), canine anterior
cruciate ligament (ACL) injury, regenera-
tive orthopedics

ORTOPEDIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

17

www.weterynaria.elamed.pl

KWIECIEŃ • 4/2013

one zarówno tkanek miękkich, chrząst-
ki stawowej, więzadeł, jak i kości.

W złożonym procesie regeneracyj-

nym zachodzą liczne interakcje po-
między komórkami tkanki łącznej, ko-
mórkami nabłonkowymi, komórkami
układu odpornościowego i elementami
krwi. Naprawa uszkodzonych tkanek
jest efektem komórkowego oddziały-
wania płytek krwi, leukocytów, fi bro-
blastów, komórek śródbłonkowych oraz
elementów macierzy pozakomórkowej,
takich jak glikozaminoglikany, prote-
oglikany i kolagen. Interakcja komó-
rek ze związkami cząsteczkowymi ma-
cierzy pozakomórkowej jest sterowana
biochemicznie z udziałem mediatorów
procesu zapalnego, cytokin oraz czyn-
ników wzrostowych. Początek procesu
gojenia inicjowany jest w skrzepie, któ-
ry tworzy się w miejscu urazu i wypeł-
nia łożysko rany. W uszkodzonym sta-
wie kolanowym powstaje stan zapalny,
w wyniku którego dochodzi do wysięku
oraz nagromadzenia się zmienionego
zapalnie płynu maziowego.

Rozwijającemu się procesowi zapal-

nemu towarzyszy ból o różnym stopniu

nasilenia. W badaniach palpacyjnych
i w badaniach obrazowych stwierdza
się powiększenie obrysu stawu oraz
pogrubienie torebki stawowej. W na-
stępstwie pourazowej niestabilności
stawu kolanowego dochodzi do nasile-
nia procesu zapalnego błony maziowej
stawu. Leczony nieefektywnie uraz sta-
wu kolanowego może skutkować w wie-
lu przypadkach zmianami zwyrod-
nieniowymi oraz ograniczeniem jego
ruchomości w zakresie prostowania,
jak i zginania. Niejednokrotnie mimo
prawidłowo przeprowadzonego lecze-
nia chirurgicznego dochodzi do ujaw-
nienia odroczonych w czasie zmian
pourazowych. Zakres tych zmian zale-
ży w dużym stopniu od uwarunkowań
anatomicznych stawu kolanowego oraz
bezpośredniej przyczyny uszkodzenia
struktur więzadłowych (10, 21).

Etiopatogeneza urazów wskazuje

na aktywny udział stresu oksydacyjne-
go w patomechanizmie uszkodzeń sta-
wowych (15). Przebiegające dynamicz-
nie procesy degeneracyjne indukowane
aktywnością reaktywnych form tlenu
(Reactive Oxygen Species – ROS) oraz

jednoczesne zaburzenia w syntezie gli-
kozaminoglikanów ograniczają zdolno-
ści regeneracyjne tkanek stawowych,
prowadząc do osteoartrozy (6, 7, 15, 18).
Masywne uszkodzenia więzadeł i innych
tkanek w obrębie stawu kolanowego wy-
magają dodatkowego postępowania tera-
peutycznego zarówno przed, w trakcie,
jak również po zabiegu chirurgicznym.

Jedną z możliwych do zastosowania

procedur farmakologicznych wzmac-
niających efekt postępowania zacho-
wawczego, jak również chirurgicznego,
jest dostawowa aplikacja kwasu hialu-
ronowego, leku o działaniu protekcyj-
nym oraz regeneracyjnym. Właściwości
kwasu hialuronowego determinowane
są głównie wielkością cząsteczki, stę-
żeniem oraz miejscem jego aktywno-
ści. Biologiczne spektrum działania
kwasu hialuronowego determinowane
jest przez istnienie dużej liczby bia-
łek wiążących, zwanych hialadheryna-
mi. Hialadheryny podlegają zróżnico-
wanym mechanizmom regulacyjnym,
pośrednio wpływając na zakres moż-
liwości oddziaływania kwasu hialuro-
nowego in vivo.

ORTOPEDIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

18

www.weterynaria.elamed.pl

KWIECIEŃ • 4/2013

Istotnym czynnikiem określającym

zdolność regeneracyjnego i protekcyj-
nego działania kwasu hialuronowego
są molekuły kwasu hialuronowego o du-
żej masie cząsteczkowej (High Molecular
Weight Hyaluronan – HMWH) powyżej
1 MDA (1 milion daltonów) (7, 23, 25).
Terapeutyczna rola egzogennego makro-
cząsteczkowego kwasu hialuronowego
w biosyntezie i dojrzewaniu kolagenu,
poprzez receptorowe działanie trans-
błonowej hialadheryny CD44 (CD44
antigen) występującej na powierzchni
komórek znajdujących się w macierzy
pozakomórkowej, polega na stymulacji
chondrocytów do syntezy kolagenu (12,
23). Komplementarnym działaniem eg-
zogennego makrocząsteczkowego kwa-
su hialuronowego jest stymulacja synte-
zy endogennego kwasu hialuronowego
przez synowiocyty-E błony maziowej.
Działania regeneracyjne w objętym
procesem zapalnym stawie kierowane
są w pierwszej kolejności do komórek
takich jak fi broblasty oraz chondrocyty.
Zastosowany w formie iniekcji dostawo-
wych kwas hialuronowy podczas terapii
uszkodzonego więzadła krzyżowego do-
czaszkowego jest odpowiedzialny za na-
prawę oraz wymianę uszkodzonych
i zdegradowanych włókien kolageno-
wych. Homeostaza środowiska mazi
stawowej determinuje prawidłowy prze-
bieg procesu regeneracji, którego głów-
nym elementem jest organizowanie się
włókien kolagenowych w wiązki. Odpo-
wiednia ilość oraz wiskoelastyczne i ko-
hezyjne działanie kwasu hialuronowe-
go w obrębie powierzchni stawowych
usprawnia wspomaganie właściwości
mechanicznych kolagenu (6).

Działanie protekcyjne kwasu hialuro-

nowego jako polimeru białkowo-cukro-
wego wynika także z jego właściwości
hydrofi lnych. Jako główny składnik ma-
cierzy pozakomórkowej odpowiadający
za utrzymanie nawodnienia i napięcia
tkanek dzięki swym właściwościom re-
ologicznym zmniejsza tarcie pomiędzy
powierzchniami chrząstek stawowych.
Wysoka zdolność wiązania wody i jej
zatrzymywania dodatkowo aktywnie
przekłada się na poprawę parametrów
amortyzacyjnych (8, 22).

Właściwości hydrofi lne kwasu hia-

luronowego poprzez ułatwione do-
starczanie składników odżywczych
wzmacniają jego działanie trofi czne,
co przyczynia się do regeneracji uszko-

dzonych tkanek (6). Aktywne oddzia-
ływanie z leukocytami oraz hamowa-
nie działania enzymów lizosomalnych
w mazi stawowej poprzez natywne ma-
krocząsteczkowe molekuły kwasu hia-
luronowego stanowi istotny czynnik
w działaniu przeciwzapalnym i przeciw-
bólowym (8, 17). W nielicznych przy-
padkach, mimo zastosowania iniekcji
dostawowych kwasu hialuronowego,
dochodzi do powikłań w postaci nasi-
lenia objawów zapalnych. W takich sy-
tuacjach w celu przyspieszenia regene-
racji tkanek stawowych opisaną terapię
z zastosowaniem kwasu hialuronowe-
go można uzupełnić podaniem auto-
logicznego osocza bogatopłytkowego
(Platelet-Rich Plasma – PRP) (5).

Zastosowanie wymienionej proce-

dury następuje najczęściej w przypad-
kach, w których zwierzęta w wyniku
nadmiernej aktywności fi zycznej do-
prowadzają do przeciążenia operowa-
nego stawu. Przyczyną takich zdarzeń
jest fakt, iż w wyniku pozytywnego
efektu terapeutycznego po zabiegu
operacyjnym wzmocnionym działa-
niem kwasu hialuronowego dochodzi
do szybkiej poprawy mobilności pa-
cjenta. Ustąpienie objawów bólowych
oraz odzyskanie sprawności fi zycznej
powoduje, iż właściciele nie przestrze-
gają zasad postępowania pooperacyj-
nego, którego nadrzędnym celem jest
ograniczenie nadmiernego ruchu. Za-
stosowana terapia z użyciem PRP jako
substancji mogącej potencjalnie przy-
spieszyć procesy gojenia ma na celu
uzyskanie szybkiego efektu przeciwbó-
lowego i przeciwzapalnego przy braku
skutków ubocznych.

Zastosowanie autologicznego osocza

bogatopłytkowego w postaci iniekcji do-
stawowej nie wyklucza kontynuowania
terapii z użyciem kwasu hialuronowego.
W skojarzonej terapii kwasem hialuro-
nowym z osoczem bogatopłytkowym
środowisko glikozaminoglikanów może
pełnić funkcję potencjalnego nośnika
wybranych czynników wzrostu (13, 19).
Takim endogennym czynnikiem wzro-
stu o właściwościach naprawczych jest
podstawowy czynnik wzrostu fi brobla-
stów (Fibroblast Growth Factor 2 – Ba-
sic, FGF-2). Swoją regeneracyjną funkcję
czynniki wzrostowe (FGF, PDGF, TGF

D i E, VEGF, IGF-1) spełniają głównie
poprzez modulację aktywności sieci cy-
tokin oraz wpływ na angiogenezę (4, 13,

19). Dla podtrzymania efektu terapeu-
tycznego i zapobiegania dalszej degra-
dacji chrząstki zalecana jest okresowa
suplementacja glikozaminoglikanami
podawanymi per os (20).

Przypadek 1

Pies, samiec niekastrowany rasy bokser,
wiek: 4 lata, masa ciała: 32 kg.

Pacjent trafi ł do praktyki weteryna-

ryjnej w 2012 roku z objawami silnego
bólu i kulawizny prawej kończyny mied-
nicznej. Opisane objawy pies prezen-
tował od kilku tygodni i wystąpiły one
po intensywnym wysiłku fi zycznym.
Z wywiadu wynikało, że pies ma żywio-
łowy i spontaniczny charakter, co prze-
kłada się na nieostrożne i dynamiczne
zachowania ruchowe. Oceniając psa
w ruchu, stwierdzono kulawiznę z pod-
parcia czwartego stopnia według pięcio-
stopniowej skali Millisa. Badaniem kli-
nicznym w sedacji wykazano +/- objaw
szufl adowy oraz ujemny test kompresji
piszczeli. Stwierdzono także krepitację
podczas ruchów zginania i prostowania
w prawym stawie kolanowym. W wy-
niku przeprowadzonych badań posta-
wiono podejrzenie uszkodzenia więza-
dła krzyżowego doczaszkowego wraz
z II stopniem niestabilności stawu. Go-
niometria wykonana z zastosowaniem
goniometru Saehana wykazała zgięcie
= 49°, wyprost = 159°. Badanie RTG
prawego stawu kolanowego wykazało:
zmiany sklerotyczne strefy podchrzęst-
nej nasady bliższej prawej kości udowej
oraz początkowe stadium odczynu li-
tyczno-proliferacyjnego z obecnością
zmineralizowanych cieni w związku
z osteofi tozą prawej kości piszczelowej
(ryc. 1, s. 20). Pomiar obwodu miernie
powiększonego i przebudowanego pra-
wego stawu kolanowego wykazał około
33 cm (ryc. 2, s. 20).

Zastosowane leczenie
Ze względu na postawione rozpozna-
nie podano dostawowo 2 ml wisko-
elastycznego 1% preparatu Synocrom
fi rmy Croma-Pharma, A, zawierające-
go 10 mg/ml izotonicznego roztwo-
ru wodnego hialuronianu sodu o ma-
sie cząsteczkowej 1,6 mln D. Badanie
kontrolne w sedacji po dwóch tygo-
dniach ujawniło utrzymującą się dal-
szą niestabilność prawego stawu ko-
lanowego. Wykonana artrocenteza
wykazała obecność około 7 cm mazi

ORTOPEDIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

20

www.weterynaria.elamed.pl

KWIECIEŃ • 4/2013

TrayLife, Croma-Pharma, A). Kolejne
wizyty kontrolne wykazały ustąpie-
nie objawów bólowych oraz powrót
do sprawności ruchowej operowanej
kończyny. W celu utrzymania home-
ostazy mazi stawowej po miesiącu
od podania autologicznego osocza bo-
gatopłytkowego powtórzono iniekcję
dostawową 1% HA (Synocrom, Cro-
ma-Pharma, A).

Przypadek 2

Pies, samiec niekastrowany, miesza-
niec, wiek: 9 lat, masa ciała: 31 kg.

Pies od roku był leczony z powo-

du bólu i kulawizny z zastosowaniem
NLPZ. W trakcie badania stwierdzono
przebudowę lewego stawu kolanowego,
dodatni objaw szufl adowy oraz dodatni
test kompresji piszczeli. Artrocenteza
stawu kolanowego nie wykazała obec-
ności mazi stawowej. Podczas ruchów
zginania i prostowania stwierdzono wy-
raźną krepitację. Goniometria prawego
stawu kolanowego z zastosowaniem
goniometru Saehana wykazała zgięcie
= 61°, wyprost = 129°. Wykonane bada-
nie RTG wykazało osteofi tozę wzdłuż
grzebienia bloczka kości udowej oraz
zgrubienia kości podchrzęstnej na pla-
teau kości piszczelowej, a także roz-
ciągniecie doogonowe torebki stawo-
wej z utratą tłuszczu podtorebkowego.
Zaobserwowano zmiany osteolityczne
w okolicy przyczepu więzadła proste-
go rzepki, wapnienie wewnątrzstawowe
i powstawanie formacji nowokostnych
w obszarze trzeszczek Vesala. W pod-
chrzęstnej kości piszczelowej widocz-
ne zmiany sklerotyczne (ryc. 3, 4, s. 22).
Pomiar obwodu przebudowanego pra-
wego stawu kolanowego wykazał oko-
ło 30 cm.

Zastosowanie leczenie
Ze względu na chroniczny proces zapal-
ny oraz przebudowę stawu kolanowe-
go wykonano zabieg stabilizacji lewego
stawu kolanowego metodą zewnątrzto-
rebkową. Do operowanego stawu śród-
operacyjnie podano 1% HA (Syno-
crom, Croma-Pharma, A). Trzykrotnie
w odstępach jednego miesiąca do ope-
rowanego stawu podawano 1% HA (Sy-
nocrom, Croma-Pharma, A). Mimo
ostrożnego rokowania po zastosowanej
terapii pies zaczął używać operowanej
kończyny. Nastąpiła poprawa mobil-
ności zwierzęcia oraz całkowity zanik

nych objawów, a pies zaczął stopnio-
wo obarczać kończynę. Po miesiącu
od wykonanej stabilizacji pies ponow-
nie przeciążył operowaną kończynę,
co zaskutkowało kulawizną, a w okolicy
operowanego stawu pojawił się obrzęk.
Z powodu zaistniałych okoliczności
podjęto decyzję o zastosowaniu auto-
logicznego osocza bogatopłytkowego.
Wykonano punkcję prawego stawu ko-
lanowego, lewarując 7 ml zmienionej
zapalnie mazi stawowej.

W trakcie zabiegu podano 6 ml oso-

cza bogatopłytkowego i. art. (PRP

stawowej o opalizującym zabarwieniu.
Pomiar obwodu prawego stawu kolano-
wego wykazał około 32 cm. Ze względu
na utrzymującą się niestabilność wyko-
nano zabieg stabilizacji prawego stawu
kolanowego metodą zewnątrztorebko-
wą (ryc. 1). Śródoperacyjnie podano do-
stawowo preparat zawierający 1% HA.
Na skutek nadpobudliwego tempe-
ramentu psa doszło do uszkodzenia
opatrunku usztywniającego oraz po-
wstania silnego obrzęku i opoju opero-
wanego stawu. Wykonana artrocenteza
spowodowała ustąpienie wymienio-

Ryc.1. Staw kolanowy po zabiegu stabilizacji metodą zewnątrztorebkową; Ryc. 2. Pomiar obwodu stawu kolanowego

1

2

ORTOPEDIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

22

www.weterynaria.elamed.pl

KWIECIEŃ • 4/2013

bólu. Goniometria prawego stawu ko-
lanowego z zastosowaniem goniome-
tru Saehana wykazała, zgięcie = 59°,
wyprost = 160°.

Właściciel na skutek

poprawy stanu zdrowia zwierzęcia od-
stąpił od dalszej kontynuacji leczenia
z zastosowaniem iniekcji dostawowych
HA i zdecydował o dalszym suplemen-
towaniu doustnym.

Przypadek 3

Amstaf, suka, 6 lat, o wadze 18 kg, nie-
kastrowana.

Stan pacjenta 1,5 roku po alloplasty-

ce zerwanego więzadła doczasowego
(ZWKD) z zastosowaniem ligatury Co-
doloops kotwionej kształtkami z drutu
chirurgicznego. Pacjent trafi ł do prak-
tyki weterynaryjnej z objawami silne-
go bólu i kulawizny prawej kończyny
miednicznej. Opisane objawy pacjent
prezentował od kilku tygodni i wystą-
piły one po intensywnym wysiłku fi -
zycznym. Badania ortopedyczne prze-
prowadzono z uwzględnieniem testów:
szufl adowego, kompresji kości piszcze-
lowej oraz Lachmana. Wynik przepro-
wadzonych testów diagnostycznych był
ujemny, co potwierdziła mechaniczna
stabilność badanego stawu.

Oceniając psa w ruchu, stwierdzono

kulawiznę z podparcia trzeciego stop-
nia według pięciostopniowej skali Mil-
lisa. Podczas ruchów zginania i pro-
stowania stwierdzono bolesność oraz
ograniczenie zakresu ruchomości sta-
wu. Goniometria stawu kolanowego
z zastosowaniem goniometru Saehana
wykazała zgięcie = 50°, wyprost = 158°.
Wykonane badanie RTG wykazało
osteofi tozę wzdłuż grzebienia bloczka
kości udowej oraz zagęszczenie cienia
w obszarze jamy oraz szczeliny stawo-
wej. Stwierdzono także zmiany osteoli-
tyczne w okolicy przyczepu więzadła
prostego rzepki (ryc. 5). Pomiar obwo-
du stawu kolanowego wykazał około
32 cm. W wyniku przeprowadzonych
badań postawiono rozpoznanie asep-
tycznego wysiękowego zapalenia bło-
ny maziowej stawu kolanowego.

Zastosowane leczenie
Z powodu zaistniałych okoliczności
podjęto decyzję o leczeniu skojarzo-
nym z zastosowaniem autologicznego
osocza bogatopłytkowego oraz kwasu
hialuronowego w iniekcjach dostawo-
wych. W trakcie zabiegu wykonano dwie

Ryc. 3. Radiogram boczny lewego stawu kolanowego przed rozpoczęciem terapii – zapalenie kostno- stawowe; Ryc. 4. Ra-
diogram przednio-tylny lewego stawu kolanowego przed rozpoczęciem terapii – zapalenie kostno-stawowe

3

4

ORTOPEDIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

23

www.weterynaria.elamed.pl

KWIECIEŃ • 4/2013

iniekcje dostawowe: pierwsza – 4 ml oso-
cza bogatopłytkowego (PRP TrayLi-
fe, Croma-Pharma, A), druga – 2 ml,
1% HA (Synocrom, Croma-Pharma, A).
Kolejne wizyty kontrolne wykazały suk-
cesywne ustąpienie objawów bólowych
oraz powrót do sprawności ruchowej
operowanej kończyny w ciągu czterna-
stu dni od wykonanych iniekcji.

Podsumowanie

Kwas hialuronowy w postaci HMWH
działa antyoksydacyjnie i wykazuje
zdolność chelatowania jonów metali.
Działanie glikozaminoglikanów zarów-
no w zakresie inhibicji reakcji wolno-
rodnikowych, jak i aktywności metalo-
proteinaz na poziomie komórkowym
ogranicza miejscowe uszkodzenie tka-
nek, co przyczynia się do zatrzymania
reakcji zapalnych i skutkuje zmniejsze-
niem nasilenia bólu (6, 18). Eliminacja
wolnych rodników oraz poprawa stanu
klinicznego na początku terapii wynika
z działania przeciwzapalnego oraz prze-
ciwzakrzepowego makrocząsteczkowe-
go kwasu hialuronowego. Właściwości
antykoagulacyjne kwasu hialuronowe-

go, generując uwalnianie zakrzepów,
korzystnie wpływają na angiogenezę,
która eliminuje tworzenie obrzęków
i usprawnia reperfuzję w strefi e pod-
chrzęstnej kości oraz wpływa na rege-
nerację ognisk niedokrwiennych. Dobre
unaczynienie i zachowanie przepływu
jest jednym z warunków prawidłowo
przebiegającego procesu naprawy tkan-
ki kostnej i chrzęstnej.

Nowoczesna ortopedia regeneracyj-

na, stosowana jako protokół zaopatrze-
nia terapeutycznego stawu kolanowego,
wykorzystująca kwas hialuronowy oraz
uzupełnienie tej terapii osoczem bogato-
płytkowym, stanowi innowacyjną alter-
natywę dla leczenia zachowawczego OA.
Opisane w niniejszym artykule dostawo-
we zastosowanie niespecyfi cznego ga-
tunkowo kwasu hialuronowego, a także
autologicznego osocza bogatopłytkowe-
go, zaskutkowało pozytywnymi efekta-
mi terapeutycznymi oraz skróciło okres
rehabilitacji ruchowej (5, 11). Nie odno-
towano żadnych skutków ubocznych
przeprowadzonych procedur. Zastoso-
wane autologiczne osocze bogatopłyt-
kowe pokazuje skuteczność koncentra-

Ryc. 5. Radiogram stawu kolanowego, projekcja boczna.
Amstaf, suka, 6 lat. Stan 1,5 roku po alloplastyce ZWKD
z zastosowaniem ligatury Codoloops kotwionej kształt-
kami z drutu

5

ORTOPEDIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

24

www.weterynaria.elamed.pl

KWIECIEŃ • 4/2013

tów krwinek płytkowych w ograniczaniu
pourazowego stanu zapalnego stawu
kolanowego (4, 5, 16). Na dzień dzisiej-
szy nie jest jasne, czy za efekt terapeu-
tyczny zastosowanego PRP odpowiada
określony poziom koncentracji czynni-
ków wzrostowych, czy kontaminacja od-
powiedniej ilości krwinek białych oraz
białek osoczowych (2, 4, 13).

W celu zmniejszenia dyskomfortu le-

czonych zwierząt po urazach stawu ko-
lanowego i uszkodzeniu więzadła krzy-
żowego przedniego kwas hialuronowy
i osocze bogatopłytkowe mogą być tak-
że stosowane w protokole wczesnej re-
habilitacji ruchowej równolegle z zabie-
gami fi zjoterapii (2, 5, 9, 14, 23). Pełna
ocena klinicznego zastosowania kwasu
hialuronowego oraz autologicznych kon-
centratów krwinek płytkowych, a przede
wszystkim ocena skuteczności takiego
połączenia, wymaga dalszych retrospek-
tywnych, randomizowanych badań ko-
hortowych (2, 5, 14, 16). Wysokie koszty
leczenia są istotnymi czynnikami ogra-
niczającymi stosowanie procedur orto-
pedii regeneracyjnej (24). Wieloczyn-
nikowa etiologia OA, wpływ cytokin,
enzymów degradacyjnych oraz zabu-
rzenia biomechaniki chrząstki nakazu-
ją stosowanie terapii wielokierunkowej
(2-5, 13, 14, 16-18). Opisana terapia nie
prowadzi do całkowitej restytucji tka-
nek, ale poprzez poprawę trofi ki wpły-
wa na eliminację objawów zapalnych
oraz bólowych i przywraca motoryczne
funkcje leczonych stawów.

‰

Piśmiennictwo
1. Adamiak Z., Aleksiewicz R., Mederski J.:

Doświadczenia własne stosowania taśmy
poliestrowej w operacyjnym leczeniu zerwa-
nia więzadła krzyżowego przedniego psów.
„Med. Wet.”, 2008, 64 (5), 690-693.

2. Anitua E., Sánchez M., Nurden A.T.,

Zalduendo M.M., de la Fuente M., Azo-
fra J., Andía I.: Platelet-released growth fac-
tors enhance the secretion of hyaluronic
acid and induce hepatocytegrowth fac-
tor production by synovial fi broblasts from
arthritic patients. „Rheumatology”, 2007,
46(12):1769-72.

3. Bannuru R.R., Natov N.S., Dasi U.R.,

Schmid C.H., McAlindon T.E.: Therapeutic
trajectory following intra-articular hyalu-
ronic acid injection in knee osteoarthritis
– meta-analysis. „Osteoarthritis Cartilag.”,
2011, 19(6):611-9.

4. Chia S.L., Sawaji Y., Burleigh A., McLe-

an C., Inglis J., Saklatvala J.,Vincent T.:
Fibroblast growth factor 2 is an intrinsic
chondroprotective agent that suppresses
ADAMTS-5 and delays cartilage degra-

dation in murine osteoarthritis. „Arthritis
Rheum.”, 2009, 60(7):2019-27.

5. Filardo G., Kon E., Di Martino A., Di Mat-

teo B., Merli M.L., Cenacchi A., Fornasari
P.M., Marcacci M.: Platelet-rich plasma
vs hyaluronic acid to treat knee degenerative
pathology: study design and preliminary
results of a randomized controlled trial.
„BMC Musculoskelet Disord.”, 2012,
23;13:229.

6. Gadek A, Miśkowiec K., Wordliczek J.,

Liszka H.: Effectiveness and safety of intra-
articular use of hyaluronic acid (Suplasyn)
in the treatment of knee osteoarthritis.
„Przegl Lek.”, 2011, 68(6):307-10.

7. Galois L., Etienne S., Henrionnet C, Sca-

la-Bertola J, Grossin L, Mainard D, Gillet
P, Pinzano A: Ambivalent properties of hy-
aluronate and hylan during post-traumatic
OA in the rat knee. „Biomed Mater Eng.”,
2012, 22(4):235-42.

8. Gigante A., Callegari L.: The role of intra-

articular hyaluronan (Sinovial) in the tre-
atment of osteoarthritis. „Rheumatol Int.”,
2011, 31(4):427-44.

9. Huang M.H., Yang R.C., Chou P.H.: Pre-

liminary effects of hyaluronic acid on early
rehabilitation of patients with isolated ante-
rior cruciate ligament reconstruction. „Clin.
J. Sport. Med.”, 2007, 17(4):242-50.

10. Huang T.L., Hsu H.C., Yang K.C., Lin F.H.:

Hyaluronan up-regulates IL-10 expression
in fi broblast-like synoviocytes from patients
with tibia plateau fracture. „J. Orthop. Res.”,
2011, 29(4):495-500.

11. Jazrawi L.M., Rosen J.: Intra-articular hy-

aluronic acid: potential treatment of younger
patients with knee injury and/or post-trau-
matic arthritis. „Phys Sportsmed.”, 2011,
39(2):107-13.

12. Julovi S.M., Yasuda T., Shimizu M.,

Hiramitsu T., Nakamura T.: Inhibition
of interleukin-1beta-stimulated production
of matrix metalloproteinases by hyaluronan
via CD44 in human articular cartilage.
„Arthritis Rheum.”, 2004, 50(2):516-25.

13. Lee Y.T., Shao H.J., Wang J.H., Liu H.C.,

Hou S.M., Young T.H.: Hyaluronic acid mo-
dulates gene expression of connective tissue
growth factor (CTGF), transforming growth
factor-beta1 (TGF-beta1), and vascular
endothelial growth factor (VEGF) in human
fi broblast-like synovial cells from advanced-
stage osteoarthritis in vitro. „J. Orthop. Res”,
2010, 28(4):492-6.

14. Liu X.W., Hu J., Man C., Zhang B.,

Ma Y.Q., Zhu S.S.: Insulin-like growth
factor-1 suspended in hyaluronan improves
cartilage and subchondral cancellous bone
repair in osteoarthritis of temporomandibu-
lar joint. „Int. J. Oral. Maxillofac. Surg.”,
2011, 40(2):184-90.

15. Miki Y., Teramura T., Tomiyama T., Onode-

ra Y., Matsuoka T., Fukuda K., Hamanishi
C.: Hyaluronan reversed proteoglycan syn-
thesis inhibited by mechanical stress: possible
involvement of antioxidant effect. „Infl amm
Res.”, 2010, 59(6):471-7.

16. Sánchez M., Anitua E., Azofra J., Agu-

irre J.J., Andia I.: Intra-articular injection

of an autologous preparation rich in growth
factors for the treatment of knee OA: a retro-
spective cohort study. „Clin. Exp. Rheuma-
tol.”, 2008, 26(5):910-3.

17. Strand V., Baraf H.S., Lavin P.T., Lim S.,

Hosokawa H.: A multicenter, randomized
controlled trial comparing a single intra-arti-
cular injection of Gel-200, a new cross-linked
formulation of hyaluronic acid, to phosphate
buffered saline for treatment of osteoarthritis
of the knee. „Osteoarthritis Cartilage”,
2012, 20(5):350-6.

18. Takahashi K., Goomer R.S., Harwood F.,

Kubo T., Hirasawa Y., Amiel D.: The effects
of hyaluronan on matrix metalloproteina-
se-3 (MMP-3), interleukin-1beta(IL-1beta),
and tissue inhibitor of metalloproteina-
se-1 (TIMP-1) gene expression during the
development of osteoarthritis. „Osteoarth-
ritis Cartilage”, 1999, 7(2):182-90.

19. Tang Y., Chen H.H., Li S.M.: The infl uence

of hyaluronic acid and basic fibroblast
growth factor on the proliferation of liga-
mentous cells. „Zhongguo Xiu Fu Chong
Jian Wai Ke Za Zhi”, 2001, 15(3):158-61.

20. Tashiro T., Seino S., Sato T., Matsuoka R.,

Masuda Y., Fukui N.: Oral Administration
of Polymer Hyaluronic Acid Alleviates
Symptoms of Knee Osteoarthritis: A Double-
Blind, Placebo-Controlled Study over a 12-
Month Period. „Scientifi c World Journal.”,
2012, 2012:167928.

21. Teeple E., Elsaid K.A., Jay G.D., Zhang L.,

Badger G.J., Akelman M., Bliss T.F., Fle-
ming B.C.: Effects of supplemental intra-
articular lubricin and hyaluronic acid on the
progression of posttraumatic arthritis in the
anterior cruciate ligament-defi cient rat knee.
„Am. J. Sports. Med.”, 2011, 39(1):164-
72.

22. Waller K.A., Zhang L.X., Fleming B.C., Jay

G.D.: Preventing friction-induced chondrocy-
te apoptosis: comparison of human synovial
fl uid and hylan G-F 20. „J. Rheumatol.”,
2012, 39(7):1473-80.

23. Wang C.T., Lin Y.T., Chiang B.L., Lin Y.H.,

Hou S.M.: High molecular weight hyaluro-
nic acid down-regulates the gene expression
of osteoarthritis-associated cytokines and
enzymes in fi broblast-like synoviocytes from
patients with early osteoarthritis. ”Osteoar-
thritis Cartilage”, 2006, 14(12):1237-47.

24. Whitlow J., Shackelford A., Sievert A.:

Barriers to the acceptance and use of auto-
logous platelet gel. „Perfusion”, 2008, 23,
283-289.

25. Wiig M.E., Amiel D., VandeBerg J., Ki-

tabayashi L., Harwood F.L., Arfors K.E.:
The early effect of high molecular weight
hyaluronan (hyaluronic acid) on anterior
cruciate ligament healing: an experimental
study in rabbits. „J. Orthop. Res.”, 1990,
8(3):425-34.

dr n. wet. Marek Kostrzewski

Stowarzyszenie

Śląska Poliklinika Weterynaryjna

41-506 Chorzów

ul. Stefana Batorego 11