1

www

.operon.pl

ARKUSZ II – MODELE ODPOWIEDZI

■

Arkusz II

Uwaga: Zadania 41–61 sà zwiàzane z analizà êróde∏ wiedzy historycznej (30 punktów).

1

3

4

5

2

Nr

zadania

Zasady

przyznawania

punktów

Punkty

za zadanie

Czas

na wykona-

nie zadania

(w min)

Oczekiwane odpowiedzi

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

48.

49.

3 elementy – 1 pkt

1 rodzaj w∏adzy

– 1 pkt

1 pkt – senat,

1 argument – 1 pkt

2 argumenty – 2 pkt

1 pkt

(konieczne: system

oligarchiczny, wybie-
ralnoÊç w∏adz w gro-

nie arystokracji)

Konieczne jest wskaza-

nie pot´gi i dobrobytu.

posiad∏oÊci – 1 pkt;

oddzia∏ywanie (oÊrod-

ki handlu) – 1 pkt

Konieczne jest poda-

nie terminu „pot´ga

morska”.

konieczne 3 idee

1 pkt

za wskazanie odpo-

wiedniej teorii

1 pkt

3 pkt

3 pkt

1 pkt

1 pkt

2 pkt

1 pkt

1 pkt

1 pkt

7

6

3

1

5

3

3

3

5

a) urz´dnicy (konsulowie), b) senat, c) Zgromadzenie Ludowe (lud)

Urz´dnicy (konsulowie) – decydujà o sprawach publicznych, majà prawo inicjatywy ustawodawczej,
sprawujà w∏adz´ wykonawczà, zwo∏ujà Zgromadzenie Ludowe, posiadajà prawo karania wojska
(pod ich rozkazami).
Senat – zarzàdza finansami republiki, prowadzi polityk´ mi´dzynarodowà, posiada kompetencje sà-
dowe (Êledztwo nad powa˝nymi sprawami), przygotowuje uchwa∏y.
Zgromadzenie Ludowe – kompetencje sàdowe w sprawach ci´˝kich przest´pstw – wydaje wyroki
Êmierci, decyduje o karze i nagrodzie, sàdzi urz´dników, wybiera urz´dników, zatwierdza ustawy,
decyduje o wojnie i pokoju.

instytucja: senat
cechy charakterystyczne: np. widoczna obradujàca grupa osób w ∏awach w sali obrad, obecni s∏u-
chajà przemawiajàcego, zastanawiajà si´ nad czymÊ

Rzàdy sprawowa∏a oligarchia z oko∏o 200 najbardziej wp∏ywowych rodów arystokratycznych. Obie-
ralny do˝a, sprawujàcy g∏ówny urzàd republiki, by∏ kontrolowany przez tzw. Wielkà Rad´. Wy∏ania∏a
jà Rada Mniejsza. Wielka Rada wy∏ania∏a grup´ elektorów, do których nale˝a∏ wybór do˝y. W∏adze by-
∏y wi´c wybieralne, choç nie wszyscy mieli to prawo. Brak Zgromadzenia Ludowego.

Artysta pokaza∏ bogate miasto, pi´kne domy nad brzegiem kana∏u, wiele okr´tów symbolizujàcych
pot´g´ morskà Wenecji.

z

za

assii´

´g

g o

od

dd

dz

ziia

a∏∏y

yw

wa

an

niia

a W

We

en

ne

ec

cjjii: pn.-wsch. wybrze˝a Morza Âródziemnego

p

po

ossiia

ad

d∏∏o

oÊÊc

cii: pn.-wsch. wybrze˝a Adriatyku, wyspy Morza Egejskiego, Kreta i Cypr, dawna Attyka

o

oÊÊrro

od

dk

kii h

ha

an

nd

dllu

u: miasta Azji Mniejszej na wybrze˝ach Morza Âródziemnego

W jednym i drugim przypadku widoczna jest pot´ga morska republiki, bogactwo i si∏a (flota, posia-
d∏oÊci).

teoria umowy spo∏ecznej, niezbywalne, naturalne prawa cz∏owieka, zasada trójpodzia∏u w∏adzy

Teoria podzia∏u w∏adzy Monteskiusza – wzór urzàdzeƒ angielskich w takiej formie, jak je widzia∏ lub
chcia∏ widzieç filozof.

2

www

.operon.pl

■

HISTORIA – ZAKRES

ROZSZERZONY

1

3

4

5

2

50.

51.

52.

53.

54.

55.

56.

57.

58.

59.

Nale˝y wymieniç

wszystkie podstawo-

we idee.

zasada, ˝e wolnoÊç to
prawo naturalne, któ-

re mo˝e tylko ograni-

czyç prawo i to tylko

w trosce o drugiego

cz∏owieka – 1 pkt

1 wniosek – 1 pkt

Nale˝y podaç g∏ówne

cechy ustroju i zasad´

wybieralnoÊci g∏ów-

nych instytucji.

1 wniosek – 1 pkt

Nale˝y podaç obie za-

le˝noÊci.

Nale˝y wymieniç

wszystkie paƒstwa.

tendencje wzmocnie-

nia w∏adzy, autoryta-

ryzm

Uczeƒ powinien do-

strzec „motyw rato-

wania paƒstwa”.

ocena – 1 pkt;

uzasadnienie – 1 pkt

1 pkt

1 pkt

3 pkt

1 pkt

2 pkt

1 pkt

1 pkt

1 pkt

1 pkt

2 pkt

4

7

4

5

5

3

1

2

10

2

prawa cz∏owieka: wolnoÊç, w∏asnoÊç, bezpieczeƒstwo i opór przeciw uciskowi; równoÊç, ochrona
w∏asnoÊci.
zasada suwerennoÊci narodu

WolnoÊç to naturalne prawo cz∏owieka, które polega na tym, ˝e mo˝na czyniç wszystko, co nie
przynosi szkody drugiemu cz∏owiekowi. W wykonywaniu naturalnych praw cz∏owieka nie ma innych
granic, prócz tych, które innym cz∏onkom spo∏eczeƒstwa zapewniajà u˝ywanie tych samych praw.
Granice takie mogà byç okreÊlone jedynie przez prawo.

np.: Deklaracja uzna∏a za najwa˝niejsze nienaruszalne prawa cz∏owieka: wolnoÊç, w∏asnoÊç, bezpie-
czeƒstwo; w rzeczywistoÊci terror niszczy∏ wszystkich nieprzychylnych nowemu ustrojowi, zwiàza-
nych z monarchià lub podejrzanych o nieprzychylnoÊç; byli oni skazywani w∏aÊciwie bez prawdziwe-
go procesu sàdowego.
Niszczono wszystko, co mia∏o zwiàzek z monarchià. W miejsce religii próbowano stworzyç nowe
obyczaje i tradycje – obce i trudne do zaakceptowania dla ludu. Odwo∏ywano si´ do tradycji staro-
˝ytnego Rzymu (szata), wolnoÊci (czapka frygijska). Symbolik´ màdroÊci/rozumu starano si´
wzmocniç znakami masoƒskimi (s∏oƒce), co równie˝ by∏o obce spo∏eczeƒstwu.

Ustrój demokratyczny. W wyborach powszechnych wybierano zarówno parlament, jak i prezyden-
ta. Parlament ogólnoniemiecki to Reichstag.

np.: W latach 1921–1932 obserwujemy spadek poparcia dla ugrupowaƒ socjalistów, centrowych i lu-
dowych, jednak najwi´kszy spadek dotknà∏ demokratów. W du˝ym stopniu zyskali na popularnoÊci
komuniÊci. Wzros∏a liczba g∏osów oddawanych na niemieckich narodowców. Najwi´kszym popar-
ciem cieszyli si´ naziÊci; liczba oddanych g∏osów mi´dzy 1924 a 1932 r. wzros∏a 14 razy.

Spadek popularnoÊci demokratów by∏ zwiàzany ze spadkiem popularnoÊci republiki. Tendencje rewi-
zjonistyczne sprzyja∏y wzrostowi poparcia dla ugrupowaƒ nazistowskich.

Finlandia, Estonia, ¸otwa, Litwa, Polska, S∏owacja, Rumunia, Jugos∏awia, Grecja, Albania, Niemcy,
Hiszpania, Portugalia

Obserwujemy wzrost tendencji autorytarnych (w wi´kszoÊci paƒstw pojawia si´ silna w∏adza wyko-
nawcza). W Niemczech, W∏oszech i ZSRR wprowadzono system totalitarny.

T∏umaczy je ba∏aganem w paƒstwie, korupcjà sejmu, ograniczonymi mo˝liwoÊciami dzia∏aƒ politycz-
nych prezydentów. Przedstawia si´ jako osoba, która chce zaprowadziç w paƒstwie porzàdek.

Autor jest zwolennikiem J. Pi∏sudskiego. Przedstawia marsza∏ka jako m´˝a opatrznoÊciowego Polski,
który chce zapobiec dalszemu rozwojowi anarchii.

3

www

.operon.pl

ARKUSZ II – MODELE ODPOWIEDZI

■

1

3

4

5

2

60.

1pkt – pozycja

i uprawnienia;

1 pkt – brak odpowie-

dzialnoÊci

2 pkt

3

Âwiadczà o tym kompetencje i pozycja prezydenta: stoi na czele paƒstwa, podlegajà mu wszystkie
instytucje paƒstwowe, mo˝e rozwiàzaç sejm.
Nie mo˝na go pociàgnàç do odpowiedzialnoÊci za podj´te decyzje.

61. zadanie rozszerzonej odpowiedzi (20 punktów)

Temat I

Oceƒ wp∏yw idei oÊwiecenia na kszta∏towanie si´ modelu cz∏owieka i obywatela w XVIII-wiecznej Polsce (czas przewidziany na rozwiàzanie zadania:

ok. 60 min).

Kryteria szczegó∏owe dla poszczególnych poziomów

poziom I:
Zdajàcy poprawnie umieÊci∏ temat w czasie i przestrzeni (móg∏ ograniczyç si´ tylko do okresu stanis∏awowskiego); poda∏ jedynie kilka informacji Êwiad-
czàcych o tym, ˝e zrozumia∏ temat. Przedstawi∏ nieliczne, wybrane przyk∏ady z zakresu literatury, nauki, sztuki i ˝ycia politycznego. Poda∏ kilka, nie za-
wsze uporzàdkowanych przyczyn i nast´pstw omawianego zjawiska.

poziom II:
Zdajàcy poszerzy∏ ramy przestrzenne omawianego tematu, wskazujàc na europejskie idee oÊwiecenia, przenikajàce do Polski. Poszerzy∏ ramy chronolo-
giczne swojej wypowiedzi, wskazujàc poczàtki opisywanych przemian. Wykaza∏ podstawowe cechy rozumowania historycznego, opisujàc relacje pomi´-
dzy ideami a rzeczywistoÊcià.

poziom III:
Zdajàcy objà∏ swymi rozwa˝aniami ca∏y (od lat czterdziestych XVIII w. do upadku paƒstwa), wskazany tematem okres, uwzgl´dniajàc europejskie korzenie
i t∏o kszta∏tujàcych si´ idei. Dokona∏ trafnej selekcji faktów, dostrzeg∏ najwa˝niejsze nurty przemian i przedstawi∏ je z uwzgl´dnieniem sfer: kulturowej,
politycznej, gospodarczej; przedstawi∏ i wyjaÊni∏ wp∏yw przemian na stosunek obywateli do problemu paƒstwa polskiego.

poziom IV:
Zdajàcy w pe∏ni scharakteryzowa∏ omawiane zagadnienia, wybra∏ odpowiednie przyk∏ady i swoje wybory w∏aÊciwie uargumentowa∏. Przedstawi∏ przemia-
ny w Polsce w kontekÊcie idei europejskich. Odniós∏ si´ do wszystkich aspektów tego zjawiska. Dostrzeg∏ przyczyny, skutki (czasem paradoksalne konse-
kwencje) i cechy charakterystyczne zjawiska na gruncie polskim. Oceni∏ si∏´ oddzia∏ywaƒ nurtów oÊwieceniowych na spo∏eczeƒstwo polskie, okreÊli∏ jego
skal´. Odniós∏ si´ do poznanych, ró˝nych interpretacji historii.

Punkty

1–5

6–10

11–15

16–20

4

www

.operon.pl

■

HISTORIA – ZAKRES

ROZSZERZONY

Temat II

Scharakteryzuj stosunki mi´dzy w∏adzà a spo∏eczeƒstwem w systemach totalitarnych mi´dzywojennej Europy (czas przewidziany na rozwiàzanie

zadania: ok. 60 min).

Kryteria szczegó∏owe dla poszczególnych poziomów

poziom I:
Zdajàcy poprawnie umieÊci∏ temat w czasie i przestrzeni (móg∏ ograniczyç si´ tylko do jednego paƒstwa totalitarnego); poda∏ kilka informacji Êwiadczà-
cych o tym, ˝e zrozumia∏ temat. Wymieni∏ kilka cech charakterystycznych systemu i jego oddzia∏ywania na obywateli. Poda∏ kilka nie zawsze uporzàdko-
wanych przyczyn i nast´pstw omawianego zjawiska.

poziom II:
Zdajàcy poszerzy∏ ramy przestrzenne omawianego tematu, podjà∏ prób´ omówienia trzech charakterystycznych systemów: w∏oskiego, radzieckiego i nie-
mieckiego. Poszerzy∏ ramy chronologiczne swojej wypowiedzi, wskazujàc poczàtki przemian i ich konsekwencje. Wykaza∏ podstawowe cechy rozumowa-
nia historycznego, opisujàc relacje pomi´dzy wodzem/grupà rzàdzàcà a spo∏ecznoÊcià.

poziom III:
Zdajàcy scharakteryzowa∏ zjawisko w uj´ciu dynamicznym. Omówi∏ najwa˝niejsze jego przejawy i wskaza∏ cechy charakterystyczne. Powiàza∏ aspekty po-
lityczne, kulturowe i gospodarcze zjawiska. Wskaza∏ podobieƒstwa oraz ró˝nice w oddzia∏ywaniu systemów totalitarnych omawianych paƒstw na ró˝ne
grupy spo∏eczne.

poziom IV:
Zdajàcy dokona∏ analizy porównawczej zagadnienia w stosunku do trzech przyk∏adowych totalitaryzmów. Odniós∏ si´ do wszystkich aspektów zjawiska. Sfor-
mu∏owa∏ wnioski, dokona∏ oceny, odpowiednio argumentujàc swoje przemyÊlenia. Uwzgl´dni∏ oceny historiografii.

Punkty

1–5

6–10

11–15

16–20