„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 1

Standardy edukacji muzycznej

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 2

S

ERIA WYDAWNICZA

Nowa Edukacja Kulturalna. Diagnozy i Kierunki Zmian

R

EDAKCJA SERII

Andrzej Białkowski

F

UNDACJA

„M

UZYKA JEST DLA WSZYSTKICH

”

ul. Angorska 21/2, 03–913 Warszawa
http://www.muzykajest.pl

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 3

Standardy edukacji muzycznej

Redakcja naukowa

Andrzej Białkowski, Wiesława A. Sacher

Warszawa 2010

Fundacja „Muzyka jest dla wszystkich”

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 4

R

EDAKCJA

Jolanta Drozdowska

P

ROJEKT OKŁADKI

Artur Popek

F

OTOGRAFIA NA OKŁADCE

Marcin Purchała

S

KŁAD I ŁAMANIE

Artur Drozdowski

D

RUK

Drukarnia „Tekst” S.J.
ul. Wspólna 19, 20–344 Lublin

Zrealizowano ze ´srodków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego we współ-
pracy z Biurem Obchodów CHOPIN 2010 w ramach nurtu działa´

n edukacyjnych

w Roku Chopinowskim.

Autorzy dedykuj ˛

a t˛

e prac˛

e 200-leciu urodzin Fryderyka Chopina w nadziei, i˙z rocz-

nica stanie si˛

e wa˙znym impulsem dla dalszego rozwoju powszechnej edukacji mu-

zycznej w Polsce.

Ksi ˛

a˙zka powstała w porozumieniu z Fundacj ˛

a Polskiej Rady Muzycznej, wydaw-

c ˛

a materiałów do dyskusji ´srodowiskowych Standardy edukacji kulturalnej i jest

kontynuacj ˛

a programu o tej samej nazwie, realizowanego przez Polsk ˛

a Rad˛

e Mu-

zyczn ˛

a w 2008 roku.

c

F

UNDACJA

„M

UZYKA JEST DLA WSZYSTKICH

”, W

ARSZAWA

2010

Wszystkie prawa zastrze˙zone

ISBN: 978-83-931158-2-2

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 5

Spis tre´sci

Podzi˛ekowania

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7

Przedmowa

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8

Wprowadzenie

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

11

Standardy edukacji muzycznej

(Romualda Ławrowska, Barbara Nowak, Wiesława A. Sacher,
Barbara Smole´

nska-Zieli´

nska)

Przedszkole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

18

I etap nauczania. Kształcenie zintegrowane. Klasy I–III . . . . . . . . . . . . .

25

II etap nauczania. Klasy IV–VI szkoły podstawowej . . . . . . . . . . . . . . . . .

31

III etap nauczania. Gimnazjum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

37

IV etap nauczania. Liceum ogólnokształc ˛

ace . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

43

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 6

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 7

Podzi˛ekowania

Przygotowanie i publikacja dokumentów edukacyjnych, ta-

kich jak standardy nauczania jest przedsi˛

ewzi˛

eciem wymagaj ˛

a-

cym wysiłku wielu osób i instytucji. Przekazuj ˛

ac czytelnikom re-

zultat naszych prac, czujemy si˛

e w obowi ˛

azku wyrazi´c gł˛

ebok ˛

a

wdzi˛

eczno´s´c przynajmniej niektórym z nich. W pierwszej kolej-

no´sci wymieni´c nale˙zy stowarzyszenia, których wsparcie towa-
rzyszyło nam w czasie ró˙znych etapów pracy nad tekstem. Ma-
my tu na my´sli: Polsk ˛

a Rad˛

e Muzyczn ˛

a, która zainicjowała pra-

ce nad standardami edukacji kulturalnej (a w tym muzycznej),
a tak˙ze: Zwi ˛

azek Kompozytorów Polskich, Polskie Stowarzyszenie

Jazzowe, Stowarzyszenie Polskich Artystów Muzyków oraz Zwi ˛

a-

zek Artystów Wykonawców STOART. Wdzi˛

eczni jeste´smy równie˙z

Fundacji Polskiej Rady Muzycznej, która koordynowała prace nad
opracowaniem wst˛

epnej wersji standardów oraz pracownikom

Biura Obchodów Chopin 2010, którzy wsparli nas w ostatnim eta-
pie prac. Podzi˛

ekowania nale˙z ˛

a si˛

e tak˙ze Zespołowi Ekspertów ds.

Muzyki w Szkolnictwie Polskiej Rady Muzycznej, którego członko-
wie w ró˙znym okresie uczestniczyli w konsultowaniu standardów.
Nale˙zy tu wymieni´c przede wszystkim: K. Knittla, J. K. Dadak-Ko-
zick ˛

a, Z. Konaszkiewicz, B. Kami´

nsk ˛

a, A. Rakowskiego, W. Jan-

kowskiego, W. Łabanow i innych.

Nasza szczególna wdzi˛

eczno´s´c nale˙zy si˛

e nauczycielom, któ-

rzy uczestniczyli w pracy nad standardami i w znacznym stopniu
przyczynili si˛

e do nadania im ostatecznego kształtu. Poniewa˙z by-

ło ich zbyt wielu, by mo˙zna było wymieni´c wszystkich, poprzesta-
niemy tu na deklaracji ogólnej, maj ˛

ac nadziej˛

e, ˙ze ´zródłem satys-

fakcji b˛

edzie dla nich przede wszystkim rezultat wspólnego wy-

siłku, który ma szans˛

e przyczyni´c si˛

e do poprawy stanu edukacji

muzycznej w Polsce.

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 8

Przedmowa

Z satysfakcj ˛

a przekazujemy ´srodowisku nauczycieli, animato-

rów, metodyków nauczania i organizatorów ˙zycia muzycznego
Standardy edukacji muzycznej – materiał dydaktyczny, przygoto-
wany, by wspiera´c kreatywne poszukiwania nowych tre´sci, metod
i form nauczania muzyki w szkołach ogólnokształc ˛

acych oraz sta-

nowi´c pomoc w tworzeniu autorskich programów w tym zakresie
na wszystkich poziomach edukacji. W czasach do´s´c powszechne-
go narzekania na niski poziom muzycznego wyedukowania dzieci
i młodzie˙zy mo˙zna go te˙z traktowa´c jako prób˛

e wskazania kie-

runków zmian w o´swiacie muzycznej w Polsce. Winny one obej-
mowa´c zwi˛

ekszenie liczby godzin przeznaczonych na zaj˛

ecia mu-

zyczne, wydłu˙zenie cyklu nauczania, stworzenie warunków do
pogł˛

ebiania współpracy szkół z o´srodkami i instytucjami kultu-

ry, a tak˙ze zmiany w tre´sciach nauczania, czyni ˛

ace edukacj˛

e mu-

zyczn ˛

a w szkołach polskich bardziej ni˙z dotychczas przystaj ˛

ac ˛

a

do współczesnego do´swiadczenia kulturowego. W tym znaczeniu
standardy s ˛

a opracowaniem, które inspirowa´c mo˙ze nie tylko in-

dywidualne poszukiwania metodyczne i programowe nauczycie-
li (zarówno w odniesieniu do zaj˛

e´c lekcyjnych, jak i pozalekcyj-

nych), ale tak˙ze organizatorów o´swiaty, poszukuj ˛

acych modelu

długofalowych zmian w tym zakresie. Z wnikliwej analizy tek-
stu standardów ogólny zarys takiego modelu bez w ˛

atpienia si˛

e

wyłania.

Prace nad przygotowaniem standardów edukacji muzycznej

rozpocz˛

eły si˛

e w Polsce w roku 2008 z inicjatywy Polskiej Rady

Muzycznej. W ramach aktywno´sci powołanego przez ni ˛

a Zespołu

Ekspertów ds. Muzyki w Szkolnictwie utworzono wówczas gru-
p˛

e specjalistów, wywodz ˛

acych si˛

e z ró˙znych o´srodków akademic-

kich, która korzystaj ˛

ac ze ´srodków projektu „Tworzenie i wdra-

˙zanie standardów edukacji kulturalnej w Polsce” finansowanego
z programów Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, przy-

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 9

Przedmowa

9

gotowała robocz ˛

a wersj˛

e tekstu standardów.

1

Obejmowała ona,

poza „muzycznymi”, tak˙ze standardy edukacji wizualnej, filmo-
wej i teatralnej. Dokument ten poddawany był ˙zmudnym i długim
konsultacjom ´srodowiskowym w o´srodkach akademickich i o´swia-
towych.

Drugi etap prac nad standardami – obejmuj ˛

acy tym razem wy-

ł ˛

acznie standardy „muzyczne” – zrealizowany został przy wspar-

ciu Fundacji „Muzyka jest dla wszystkich” przez ten sam zespół
autorów, który zaanga˙zowany był w przygotowanie ich wersji
wst˛

epnej. Koncentrowano si˛

e tu na opracowaniu wyników dys-

kusji ´srodowiskowych oraz przygotowaniu do publikacji finalnej
wersji tekstu. W stosunku do wersji „konsultacyjnej” jest ona
o wiele bardziej syntetyczna i przejrzysta. Pod wpływem sugestii
ze strony nauczycieli i ekspertów edukacyjnych uproszczono te˙z
jej j˛

ezyk, czyni ˛

ac go bardziej przyst˛

epnym dla szerokiego grona

potencjalnych odbiorców. I cho´c jest ona w dalszym ci ˛

agu tek-

stem specjalistycznym, wykorzystuj ˛

acym j˛

ezyk wła´sciwy dydakty-

ce muzycznej lektura tekstu nie nastr˛

ecza trudno´sci.

Dla osób i instytucji zainteresowanych prac ˛

a ze standardami

istotna jest z pewno´sci ˛

a odpowied´z na pytanie: jak wykorzysta´c

ich potencjał dla wzbogacenia praktyki nauczania? Jak przeku´c
zawarte w nich sugestie i postulaty na interesuj ˛

ac ˛

a i warto´scio-

w ˛

a dla uczniów praktyk˛

e muzyczn ˛

a? Niezb˛

edne jest w tym za-

kresie działanie wielotorowe. Po pierwsze, standardy zaintereso-
wa´c winny w pierwszym rz˛

edzie specjalistów w dziedzinie me-

todyki nauczania i pobudzi´c ich do prac nad nowymi rozwi ˛

aza-

niami w tym zakresie. Wynikaj ˛

a one bowiem przede wszystkim

z takiego my´slenia o edukacji, które za cel główny stawia so-
bie wspieranie rozwoju muzycznego uczniów i pobudzanie ich
potencjału kreatywnego. Praktyczna aplikacja tego typu idei wy-
maga wyspecjalizowanych rozwi ˛

aza´

n metodycznych. Tymczasem

prace nad zindywidualizowanymi i interaktywnymi metodykami
nauczania muzyki ledwie si˛

e w Polsce zarysowuj ˛

a. Nale˙zy mie´c

nadziej˛

e, ˙ze publikacja standardów stanie si˛

e dla nich wa˙znym im-

pulsem rozwojowym. Po drugie, efektywne wykorzystanie poten-
cjału standardów zale˙zne jest w znacznym stopniu od szkole´

n dla

nauczycieli, w ramach których mo˙zliwe b˛

edzie zarówno uprzy-

1

Opublikowano je w ksi ˛

a˙zce: Standardy edukacji kulturalnej. Materiały do kon-

sultacji ´srodowiskowych, red. A. Białkowski, Fundacja Polskiej Rady Muzycznej,
Warszawa 2008.

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 10

10

Przedmowa

st˛

epnienie samych idei, jak i wyposa˙zenie zainteresowanych nimi

w niezb˛

edne umiej˛

etno´sci praktyczne umo˙zliwiaj ˛

ace ich praktycz-

n ˛

a aplikacj˛

e. W organizacji tego typu szkole´

n konstruktywn ˛

a rol˛

e

odegra´c mog ˛

a nie tylko odpowiednie instytucje resortu o´swiaty

i kultury, ale tak˙ze organizacje lokalne i pozarz ˛

adowe zaintere-

sowane wspieraniem idei powszechnego umuzykalnienia dzieci
i młodzie˙zy. Po trzecie wreszcie, standardy nauczania muzyki s ˛

a –

jak sugerowałem to ju˙z poprzednio – opracowaniem skierowanym
w pierwszym rz˛

edzie do kreatywnych jednostek, które zechc ˛

a po-

traktowa´c je jako tekst otwarty. B˛

ed ˛

a wi˛

ec odgrywa´c tu głównie

rol˛

e ogólnej inspiracji tre´sciowej lub metodycznej do tworzenia

indywidualnych pomysłów lekcji b ˛

ad´z innego typu projektów mu-

zycznych. Nie ma w ˛

atpliwo´sci, ˙ze tego rodzaju działania przynio-

s ˛

a autorom standardów najwi˛

ecej satysfakcji.

Andrzej Białkowski

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 11

Wprowadzenie

We wst˛

epie do Standardów Edukacji Kulturalnej, b˛

ed ˛

acych ma-

teriałem do dyskusji ´srodowiskowych

1

, K. Ferenc sugeruje, ˙ze do

kultury człowiek wprowadzany jest drog ˛

a socjalizacji oraz eduka-

cji. W pierwszym przypadku nale˙zy podkre´sli´c, ˙ze owa socjalizacja
staje si˛

e coraz bardziej zdominowana przez media, kosztem rela-

cji rodzinnych czy rówie´sniczych, kosztem rzeczywistego, natu-
ralnego kontaktu z natur ˛

a, sztuk ˛

a. Edukacja za´s cz˛

esto jest odsu-

wana na skraj horyzontu funkcjonowania dzieci i młodzie˙zy jako
obowi ˛

azek, po którym szybko mo˙zna powróci´c do swoich najbar-

dziej akceptowanych ´swiatów wykreowanych przez media. Te za´s
wypełniaj ˛

a tre´sci ˛

a osoby bardziej w sposób zawodowy zwi ˛

azane

z produkcj ˛

a ni˙z z twórczo´sci ˛

a wywiedzion ˛

a z wewn˛

etrznej po-

trzeby ekspresji poł ˛

aczonej z dobrym warsztatem oraz talentem.

Owa „produkcja”, zupełnie podporz ˛

adkowana zasadom marketin-

gowym, staj ˛

ac si˛

e powszechnie dost˛

epn ˛

a drog ˛

a ´srodków maso-

wej komunikacji, wpływa na ka˙zdy rodzaj ˙zycia kulturalnego, na
procesy wychowawcze i edukacyjne, zmienia nasz ´swiat w trud-
no przewidywalnych kierunkach. Jednym z niepokoj ˛

acych zja-

wisk jest proces, polegaj ˛

acy na zanikaniu „instynktu” artystyczne-

go, który w czasach przedmedialnych funkcjonował wystarczaj ˛

a-

co wyra´znie, aby z wielu ró˙znych wytworów kultury wybierano te
najwarto´sciowsze, tworz ˛

ac kanon dzieł o nieprzemijaj ˛

acym zna-

czeniu.

2

W epoce „przedinformatycznej” bowiem tre´sci i warto´sci

kultury przekazywane były naturaln ˛

a drog ˛

a uczenia si˛

e mi˛

edzy-

pokoleniowego. Dzieci nabywały kompetencji kulturalnych naj-
pierw w ´srodowisku rodzinnym, nast˛

epnie w szkole, potem za´s

przez inne kontakty społeczne, korzystaj ˛

ac z ró˙znych, bezpo´sred-

nich form uczestnictwa w kultywowaniu tradycji i obyczajów, do-

´swiadczaniu nowych form kultury, poznawaniu literatury i sztuki

1

Standardy edukacji kulturalnej. Materiały do konsultacji ´srodowiskowych, red.

A. Białkowski, Warszawa 2008.

2

W. A. Sacher, Dziecko w kulturze europejskiej – projekt artystyczno–naukowy.

Zało˙

zenia, realizacja, „Guliwer” 2004, nr 12.

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 12

12

Wprowadzenie

powstaj ˛

acej w najbli˙zszym otoczeniu, a wi˛

ec w regionie, potem

kraju. Obecnie ten naturalny proces uległ przerwaniu. Obserwuje
si˛

e wi˛

ec wchodzenie dzieci w obszar kultury, który dla ich rodzi-

ców i dziadków jest cz˛

esto obcy, kultury wytwarzanej systemem

produkcji, z nastawieniem na zyski, z wykorzystywaniem psycho-
logicznych mechanizmów manipulacji, słu˙z ˛

acej przede wszystkim

skuteczno´sci marketingowej przy prawie zupełnym zaniechaniu
dbało´sci o rzeczywiste potrzeby kulturowe dzieci, które zaspaka-
jane wła´sciwie by´c mo˙ze przyczyniałyby si˛

e do zmniejszenia eska-

lacji problemów wychowawczych, jakie obserwujemy obecnie.

3

Kształcenie dzieci i młodzie˙zy do przyswajania i tworzenia

kultury jest teraz niezb˛

edne zarówno dla nich samych, dla ich

wszechstronnego rozwoju, jak i dla umo˙zliwienia im przekracza-
nia zwykłej socjalizacji. Przytłoczone mnogo´sci ˛

a ofert sp˛

edzania

wolnego czasu coraz cz˛

e´sciej ulegaj ˛

a „producentom, menad˙ze-

rom, kupcom i politykom”

4

, pozostaj ˛

ac na uboczu rzeczywistych

zdarze´

n kulturowych, artystycznych i społecznych. Cz˛

esto te˙z alie-

nuj ˛

ac si˛

e z własnego ´srodowiska rodzinnego i rówie´sniczego, po-

gr ˛

a˙zaj ˛

a si˛

e w intelektualnym i emocjonalnym lenistwie bycia wi-

dzem, konsumentem, bez mo˙zliwo´sci wchodzenia w próby rozu-
mienia sensów symbolicznych b˛

ed ˛

acych przekazem tre´sci kultu-

ry. A rozumienie to nikomu nie jest dane. Tylko drog ˛

a edukacji,

a wi˛

ec drog ˛

a do´swiadczania wytworów kultury i ich tworzenia

oraz na bazie nabytej wiedzy i umiej˛

etno´sci dziecko, a potem oso-

ba dorosła mo˙ze wyj´s´c poza ów konsumpcjonizm i mo˙ze naby´c
prawo swobodnego wyboru spo´sród wielu warto´sciowych ofert
współczesnej i dawnej kultury.

Mo˙zna tu zauwa˙zy´c pewien paradoks. Otó˙z powszechnie si˛

e

s ˛

adzi, ˙ze obecne mo˙zliwo´sci komunikowania si˛

e s ˛

a oczywist ˛

a za-

let ˛

a dla nabywania kompetencji kulturowych, a dost˛

epno´s´c wy-

tworów z tego obszaru ludzkiej działalno´sci stała si˛

e warunkiem

wystarczaj ˛

acym dla jej upowszechniania. Jednak nie obserwuje

si˛

e takiego zjawiska, szczególnie w´sród dzieci i młodzie˙zy, ponie-

wa˙z najcz˛

e´sciej nie udost˛

epniono im drog ˛

a edukacji całego obsza-

ru kultury i sztuki, a to znaczy, ˙ze pozbawiono je wyboru. A ponie-

3

Por. W. A. Sacher, Miejsce edukacji kulturalnej i artystycznej w procesie wy-

chowywania dzieci, [w:] Rzeczywisto´s´c edukacyjna i kulturowa w sytuacji zmiany
społecznej, red. S. Juszczyk, M. Kisiel, Uniwersytet ´

Sl ˛

aski, Katowice 2010, s. 98–

106.

4

D. Jankowski, Pedagogika kultury. Studia i koncepcja, Kraków 2006, s. 23.

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 13

Wprowadzenie

13

wa˙z potrzeby kulturalne s ˛

a naturalne dla ka˙zdej jednostki, w pu-

stych, niezagospodarowanych edukacj ˛

a kulturaln ˛

a i artystyczn ˛

a

miejscach usadowiła si˛

e kultura masowa, z któr ˛

a dzieci uto˙zsa-

miaj ˛

a si˛

e czerpi ˛

ac st ˛

ad wzorce zachowa´

n i postaw, cz˛

esto przyj-

muj ˛

ac ludyczny i beztroski sposób z ni ˛

a obcowania.

Je´sli wi˛

ec kultura ma sta´c si˛

e czynnikiem zmieniaj ˛

acym ˙zycie

jednostki, a nie by´c tylko sposobem na jego urozmaicenie

5

, w pro-

cesach kształcenia i wychowywania dzieci i młodzie˙zy powinny
si˛

e znale´z´c takie tre´sci, które nie tylko wyposa˙z ˛

a je w wiedz˛

e

i umiej˛

etno´sci, ale ułatwi ˛

a przyjmowanie postaw humanistycz-

nych wobec ludzi i ´swiata.

Nale˙zy te˙z poruszy´c kwesti˛

e formy przekazu tre´sci przedmio-

tów artystycznych i – szerzej – tre´sci kulturowych. Te stosowane
zgodnie z zasadami dydaktyki, a raczej dydaktyzmu

6

, nie mog ˛

a

by´c ju˙z skuteczne. To raczej zaanga˙zowanie i rzeczywiste zain-
teresowania oraz kompetencje artystyczne i kulturowe (równie˙z
w zakresie kultury popularnej) nauczycieli mog ˛

a by´c wzorcem do

na´sladowania, szczególnie wtedy, gdy towarzyszy temu atmosfera
˙zyczliwo´sci i zrozumienia. Istotnym te˙z elementem spojrzenia na
dzieci i młodzie˙z w toku kształcenia kulturowego i artystycznego
jest dostrzeganie i wykorzystywanie wielu tkwi ˛

acych w nich mo˙z-

liwo´sci ze wzgl˛

edu na posiadane uzdolnienia, wyobra´zni˛

e i po-

mysłowo´s´c. Wydobywanie tych „dóbr” bowiem mo˙ze konkuro-
wa´c z pospolito´sci ˛

a znacznego obszaru kultury popularnej, ponie-

wa˙z najbardziej zainteresowany w tym procesie ucze´

n, do´swiad-

czaj ˛

ac sprawstwa b˛

edzie na swój indywidualny, twórczy sposób

odkrywał ´swiat własnych dozna´

n i „odkry´c”. Owe do´swiadcze-

nia, w dzieci´

nstwie intuicyjne, w przyszło´sci b˛

ed ˛

a warunkowa´c

umiej˛

etno´s´c dokonywania wyboru przez wymagaj ˛

acych odbior-

ców sztuki i kultury, którzy stan ˛

a w opozycji do szerz ˛

acej si˛

e „ty-

ranii przeci˛

etno´sci”.

7

Uwzgl˛

edniaj ˛

ac fakt, ˙ze ´srodowisko rodzinne zbyt rzadko

zapewnia dziecku odpowiednie wychowanie kulturowe, trzeba

5

J. Lach-Rosocha, Rola kultury w procesie uczłowieczania człowieka i humani-

zacji ´swiata. Wybrane aspekty problemu, [w:] Kultura współczesna a wychowanie
człowieka, red. D. Kubinowski, Lublin 2006.

6

Por. B. Pituła, Wpływ mediów na model pracy nauczyciela, [w:] Edukacja –

kultura – media. Wybrane aspekty pedagogiki kultury, muzyki i mediów, red. W. A.
Sacher, A. W ˛

asi´

nski, Bielsko-Biała 2008.

7

L. Gutek, Filozoficzne i ideologiczne podstawy edukacji, Gda´

nsk 2003, s. 121.

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 14

14

Wprowadzenie

mie´c ´swiadomo´s´c, ˙ze to nauczyciel w bezpo´srednim kontakcie
z uczniem stwarza jedyn ˛

a płaszczyzn˛

e, na której mo˙zna budowa´c

ich stosunek do otaczaj ˛

acego ´swiata oparty na warto´sciach uni-

wersalnych, i których przyswojenie, a tak˙ze uznanie w przyszło´sci
za własne, jest celem zarówno edukacji, jak i wychowywania.

Działania te, których tre´sci ˛

a s ˛

a wytwory kultury i/lub sztuki

mog ˛

a ponadto tworzy´c szans˛

e na ich skutki terapeutyczne, cz˛

esto

bardzo po˙z ˛

adane tam, gdzie dzieci i młodzie˙z potrzebuj ˛

a takiej

pomocy, a oddziaływania wychowawcze innego rodzaju nie przy-
nosz ˛

a rezultatów. ´

Zródłem tej funkcji edukacji kulturalnej i arty-

stycznej s ˛

a nie tylko warto´sci tkwi ˛

ace w wytworach kultury. Wa˙z-

nym aspektem oddziaływania terapeutycznego jest proces, pod-
czas którego wychowankowie sami do´swiadczaj ˛

a tworzenia i in-

terpretacji zjawisk kulturowych i artystycznych, gdy stwarza si˛

e

im okazj˛

e do bycia twórc ˛

a. Zapominaj ˛

a wówczas o swoich nie-

dostatkach czy problemach, czuj ˛

a, ˙ze mog ˛

a mie´c na co´s wpływ

i w swoich wytworach zawieraj ˛

a projekcje własnych prze˙zy´c bez

potrzeby ich werbalizacji, pokonuj ˛

ac w ten sposób odczuwany

dyskomfort oraz swoje problemy w relacji z innymi osobami i sa-
mymi sob ˛

a.

Nale˙zy te˙z podkre´sli´c, ˙ze uczestnictwo w kulturze oraz edu-

kacja artystyczna to jedna z form opieki nad dzie´cmi, a dla mło-
dzie˙zy jedna z form sp˛

edzania wolnego czasu wymagaj ˛

aca od na-

uczycieli szczególnego, zaanga˙zowanego podej´scia, okre´slonego
zakresu wiedzy i umiej˛

etno´sci oraz ´swiadomo´sci celu swoich dzia-

ła´

n, a tak˙ze ´swiadomo´sci konsekwencji zaniedba´

n.

Poza wymienionymi problemami wychowywania i kształcenia

´srodkami kulturowymi i artystycznymi nale˙zy zwróci´c uwag˛

e na

zjawiska po´srednio wpływaj ˛

ace na ten proces. Jednym z nich jest

pauperyzacja du˙zych grup społecznych, któr ˛

a obserwujemy w na-

szym kraju, a która wpływa na zwi˛

ekszanie si˛

e potrzeb w zakre-

sie wychowywania dzieci i młodzie˙zy przez nauczycieli, szczegól-
nie w obliczu niewydolno´sci wychowawczej rodzin. Dost˛

ep do

kształcenia artystycznego i dóbr kultury warunkuje bowiem sta-
tus społeczny i ekonomiczny ´srodowiska rodzinnego, st ˛

ad zakres

niedostatków uczestnictwa w tym znacz ˛

acym obszarze działalno-

´sci dzieci, młodzie˙zy i ich rodzin ze ´srodowisk obj˛

etych ubóstwem

jest z pewno´sci ˛

a znaczny – cho´c ow ˛

a pewno´s´c nale˙załoby uzyska´c

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 15

Wprowadzenie

15

drog ˛

a rzetelnych, szeroko zakrojonych bada´

n.

8

Wprowadzenie

wi˛

ec standardów edukacji kulturalnej do wszystkich szkół w na-

szym kraju mo˙ze by´c rozwi ˛

azaniem tego i wielu innych proble-

mów natury edukacyjnej, wychowawczej oraz społecznej. Oczy-
wi´scie nie mo˙zna z pola widzenia straci´c jako´sci realizacji tego
projektu. Wi ˛

a˙ze si˛

e to z przygotowaniem do tych działa´

n nauczy-

cieli, zaplecza materialnego, ale przede wszystkim poparcia ´sro-
dowisk odpowiedzialnych za edukacj˛

e w naszym kraju. Bez tego

wsparcia nawet najlepsze pomysły i projekty mog ˛

a pozosta´c tylko

w fazie planowania, pozostawiaj ˛

ac nast˛

epne pokolenie Polaków

na jednym z najni˙zszych poziomów kultury w´sród krajów euro-
pejskich. Niepokoj ˛

acym sygnałem pogł˛

ebiania si˛

e tego zjawiska

jest ostatni Mi˛

edzynarodowy Konkurs Chopinowski w Warszawie.

Decydenci programów telewizji publicznej uznali, ˙ze nie warto
po´swi˛

eca´c czasu antenowego na relacj˛

e z tego wydarzenia, spy-

chaj ˛

ac ten obowi ˛

azek na kanał, do którego bardzo niewiele osób

ma dost˛

ep (TVP Kultura). Fakt ten sugeruje ju˙z nie tylko niski po-

ziom kultury w naszym kraju, ale zapa´s´c kulturow ˛

a. Czas wi˛

ec

na wyj´scie z fazy konstatacji i planowania w faz˛

e rzetelnych dzia-

ła´

n. Standardy edukacji kulturalnej mog ˛

a owe działania ułatwi´c,

ukierunkowa´c, pod warunkiem jednak, ˙ze zostan ˛

a wdro˙zone do

praktyki edukacyjnej.

Wiesława A. Sacher

8

W. A. Sacher, op. cit.

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 16

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 17

Standardy edukacji
muzycznej

Opracowanie
Romualda Ławrowska
Barbara Nowak
Wiesława A. Sacher
Barbara Smole´

nska-Zieli´

nska

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 18

Przedszkole

Wprowadzenie

Kształcenie muzyczne w przedszkolu jest integraln ˛

a cz˛

e´sci ˛

a

pierwszego etapu edukacyjnego, zajmuje w nim znacz ˛

ace miej-

sce z uwagi na szczególne predyspozycje dzieci w wieku od 3. do
7. roku ˙zycia do zajmowania si˛

e muzyk ˛

a i zabaw muzyczno-ru-

chowych. Ka˙zde dziecko dysponuje wrodzonymi zadatkami zdol-
no´sci muzycznych, a zatem ma prawo do ich rozwijania w po-
cz ˛

atkowych etapach oddziaływa´

n edukacyjnych, które s ˛

a okre-

sem szczególnej podatno´sci na kształtowanie wszystkich elemen-
tów słuchu muzycznego i muzykalno´sci. Równocze´snie sprawno´s´c
słuchowa i muzyczno-ruchowa dziecka wspiera proces jego ko-
munikacji, uspołecznienia, akulturacji, tworzy warunki dla roz-
woju sfery poznawczej. Tote˙z ka˙zde dziecko powinno mie´c mo˙z-
no´s´c uczestniczenia w zaj˛

eciach muzyczno-ruchowych w maksy-

malnym wymiarze odpowiednio do wieku.

Edukacj˛

e muzyczn ˛

a realizuje si˛

e poprzez wielostronne organi-

zowanie aktywno´sci muzycznej dziecka i przez to wspieranie jego
wszystkich sfer rozwoju emocjonalnego, psychicznego, fizyczne-
go, moralnego, umysłowego z uwzgl˛

ednieniem rozwoju zaintere-

sowa´

n i motywacji promuzycznych. Aktywno´s´c muzyczna dziec-

ka to stosowane przemiennie ´cwiczenia mowy i ´spiew, słuchanie
aktywne muzyki, ruch przy muzyce, gesto-d´zwi˛

eki i gra na in-

strumentach perkusyjnych. Mo˙zliwo´s´c anga˙zowania całego orga-
nizmu dziecka równocze´snie z odczuwaniem w sferze estetyczno-
-emocjonalnej stwarza niepowtarzalne mo˙zliwo´sci kształtowania
całej osoby i wspierania rozwoju dziecka. Stosowane metody wy-
nikaj ˛

a z zało˙ze´

n Pedagogiki Zabawy, Pedagogiki Muzycznej, Ryt-

miki, Kinezjologii Edukacyjnej, metody Dobrego Startu i Ruchu

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 19

Przedszkole

19

Rozwijaj ˛

acego oraz zasady wychowania i uczenia si˛

e przez prze-

˙zywanie, radosnego do´swiadczania muzyki w zakresie dost˛

epnym

dla dziecka na danym etapie rozwoju.

Standardy osi ˛

agni˛e´c uczniów

Ekspresja i umiej˛

etno´sci tworzenia

wypowiedzi muzycznych

Ekspresja muzyczno-ruchowa

– Dziecko słucha muzyki granej przez nauczyciela lub z nagra´

n

płytowych i reaguje na ni ˛

a gestami, gesto-d´zwi˛

ekami (rytmicz-

nym klaskaniem, uderzaniem o uda itp.), porusza swobodnie
całym ciałem;

– koordynuje ruchy z tempem, metrum i rytmem akompaniamen-

tu muzycznego;

– grupowo wraz z nauczycielem opracowuje ruchowo piosenki:

stosuje ruch ilustracyjny, inscenizowany, taneczny, rytmiczny;

– na´sladuje zjawiska przyrodnicze, zachowania osób, zwierz ˛

at

itp. ruchem poddanym dyscyplinie rytmicznej, metrycznej;

– wykonuje elementy ta´

nców ludowych w układzie dla dzieci

(kroki, figury), a nast˛

epnie ł ˛

aczy je w wi˛

eksze cało´sci.

Ekspresja wokalna

– Dziecko wykonuje szereg ´cwicze´

n głosowych i logo-rytmicz-

nych, oddechowych, dykcyjnych w formie zabaw zwi ˛

azanych

zawsze z ruchem i rytmizacj ˛

a mowy;

– na´sladuje wokalnie odgłosy z otoczenia;
– potrafi wypowiedzie´c rytmicznie krótkie teksty, stosuj ˛

ac zmiany

dynamiki i tempa;

– podejmuje próby samodzielnego, poprawnego intonowania me-

lodii głosem poprzez powtarzanie za nauczycielem motywów
muzycznych;

– ´spiewa indywidualnie krótkie frazy opieraj ˛

ac si˛

e na tek´scie, np.

´spiewa swoje imi˛

e, powitanie, zako´

nczenie melodii;

– ´spiewa wraz z nauczycielem i samodzielnie łatwe melodycznie

i rytmicznie piosenki dostosowane do swojej skali głosu.

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 20

20

Standardy edukacji muzycznej

Ekspresja instrumentalna

– Dziecko poznaje charakterystyczn ˛

a barw˛

e i sposób gry na po-

szczególnych instrumentach perkusyjnych: grzechotce, b˛

eben-

ku, kołatce, klawesach, trójk ˛

acie i innych;

– tworzy własne instrumenty z dost˛

epnych przedmiotów;

– ilustruje d´zwi˛

ekowo opisywane w opowiadaniach i bajkach

zdarzenia graj ˛

ac na instrumentach;

– dobiera instrumenty lub przedmioty akustyczne do na´sladowa-

nia odgłosów przyrody; tworzy opowie´sci ruchowo-d´zwi˛

ekowe;

– d ˛

a˙zy do współpracy z kolegami akompaniuj ˛

ac do piosenek;

– improwizuje w grze na instrumentach.

Słuchanie, rozumienie i prze˙

zywanie muzyki

– Dziecko potrafi koncentrowa´c si˛

e na słuchanej muzyce przez

jedn ˛

a do kilku minut;

– reaguje ruchem na zmiany dotycz ˛

ace okre´slonych elementów

muzyki: rytm, dynamik˛

e, tempo, artykulacj˛

e;

– poznaje i rozró˙znia barw˛

e instrumentów perkusyjnych, a na-

st˛

epnie: fortepianu, tr ˛

abki, skrzypiec, wiolonczeli, organów, gi-

tary oraz instrumentów elektronicznych;

– odró˙znia muzyk˛

e instrumentaln ˛

a od wokalnej;

– okre´sla słyszane efekty d´zwi˛

ekowe, np.: gło´sno – cicho, szybko

– wolno, krótko – długo, wysoko – nisko, bli˙zej – dalej, ciemno
– jasno, wesoło – smutno, pogodnie – ponuro;

– rozpoznaje z pami˛

eci słyszan ˛

a albo poznan ˛

a piosenk˛

e lub inny

utwór muzyczny;

– zauwa˙za powtórzenia znanej cz˛

e´sci utworu;

– próbuje wyra˙za´c własne emocje zwi ˛

azane ze słyszan ˛

a muzyk ˛

a

poprzez ekspresj˛

e ruchow ˛

a, dramow ˛

a, słown ˛

a, plastyczn ˛

a.

Wiedza i umiej˛

etno´sci posługiwania si˛

e

j˛

ezykiem muzyki

Dziecko buduje swoje wyobra˙zenia dotycz ˛

ace elementów mu-

zyki na podstawie wielostronnych do´swiadcze´

n podczas systema-

tycznie realizowanych zabaw muzycznych. Odpowiedni poziom
kompetencji wyra˙za aktywno´sci ˛

a muzyczn ˛

a:

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 21

Przedszkole

21

– porusza si˛

e w rytmie prostych akompaniamentów (rozró˙znia

rytm marsza, biegów, skoków, podskoków);

– prawidłowo

wykonuje

klaskaniem

prosty

rytm

zło˙zony

z ´cwier´cnut i ósemek, powtarza za nauczycielem zrytmizowa-
ny tekst wyliczanki, rymowanki;

– rozpoznaje barw˛

e instrumentów muzycznych i ich nazwy, oraz

głosów: głos m˛

eski i kobiecy;

– reaguje ruchem i nazywa tempo: wolno, szybko, wolniej, szyb-

ciej;

– reaguje na dynamik˛

e i nazywa: gło´sno, cicho, gło´sniej, ciszej;

– rozró˙znia rejestry d´zwi˛

eków instrumentu: wysoki, ´sredni, niski;

– reaguje umownym ruchem/gestem na zmieniaj ˛

ace si˛

e metrum

lub artykulacj˛

e;

– porównuje wysoko´s´c dwóch d´zwi˛

eków, na przykład w relacji

so–mi;

– ´spiewa poprawnie krótkie melodie, ´spiewanki;
– zna, zapami˛

etuje i odtwarza kilka do kilkunastu piosenek;

– reaguje na umowne sygnały muzyczne i rozpoznaje poznane

utwory;

– okre´sla nastrój utworu: wesoło, smutno itd.;
– dokonuje oceny: ładna, brzydka, podoba si˛

e, nie podoba si˛

e;

– zna poj˛

ecia: muzyk, orkiestra, koncert, ´spiewak, filharmonia

i pokrewne.

Edukacja muzyczno-medialna

– Dziecko przyzwyczaja si˛

e do omawiania i analizy słyszanej mu-

zyki;

– szanuje urz ˛

adzenia techniczne i próbuje posługiwa´c si˛

e apara-

tur ˛

a odtwarzaj ˛

ac ˛

a nagrania płytowe;

– zna i potrafi wymieni´c kilka muzycznych audycji telewizyjnych

lub radiowych;

– odró˙znia muzyk˛

e rozrywkow ˛

a od muzyki koncertowej;

– korzysta z ró˙znych stacji telewizji edukacyjnej i kulturalnej pod

opiek ˛

a nauczyciela;

– korzysta z muzycznych programów komputerowych dla dzieci;
– uczestniczy w omawianiu walorów estetycznych muzyki po wy-

słuchaniu audycji, filmu itp.

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 22

22

Standardy edukacji muzycznej

Rozwijanie nawyków czynnego uczestnictwa
w kulturze muzycznej

Muzyka elementarna obecna jest we wszystkich zaj˛

eciach

w przedszkolu, co przyczynia si˛

e do rozwoju zainteresowa´

n

i potrzeby zajmowania si˛

e muzyk ˛

a. W miar˛

e mo˙zliwo´sci ka˙zde

dziecko:
– uczestniczy przynajmniej kilka razy w ci ˛

agu pobytu w przed-

szkolu w koncertach na ˙zywo organizowanych w placówce
w wykonaniu profesjonalnych muzyków, a tak˙ze w impre-
zach muzycznych w salach koncertowych, teatrze muzycznym,
w szkołach muzycznych, domach kultury;

– bierze aktywny udział w przedstawieniach słowno-muzycz-

nych, konkursach organizowanych w przedszkolu i na zew-
n ˛

atrz;

– rozmawia z nauczycielem na tematy zwi ˛

azane z wydarzeniami

muzycznymi w telewizji i instytucjach kulturalnych.

Pakiety uzupełniaj ˛

acych zaj˛e´c muzycznych

Oprócz codziennego oddziaływania umuzykalniaj ˛

acego

w przedszkolu powinny funkcjonowa´c pakiety uzupełniaj ˛

acych

zaj˛

e´c dla ró˙znych, specyficznych potrzeb rozwojowych dzieci

w wieku 3–6 lat:
– dla wszystkich dzieci obowi ˛

azkowo profesjonalnie prowadzone

zaj˛

ecia rytmiczno-ruchowe;

– dla dzieci przeci˛

etnie i ponadprzeci˛

etnie uzdolnionych – mo˙zli-

wo´s´c rozwijania zainteresowa´

n i specjalnych uzdolnie´

n;

– dla dzieci z dysfunkcjami rozwojowymi, takimi jak na przykład

wady wymowy, trudno´sci z koordynacj ˛

a ruchow ˛

a, zaburzenia

zachowania: nie´smiało´s´c, nadpobudliwo´s´c – mo˙zliwo´s´c wyrów-
nania szans rozwojowych poprzez zaj˛

ecia muzyczno-ruchowe

z elementami terapii.

S ˛

a to zaj˛

ecia do wyboru przez rodziców, przy współpracy i do-

radztwie nauczycieli przedszkola lub poradni rozwojowych. Pro-
ponowane pakiety to: Rytmika, Logorytmika, Wychowanie tanecz-
ne, Teatrzyk muzyczny, „Piosenkarnia” i inne.

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 23

Przedszkole

23

Warunki realizacji programów muzycznych
opartych na standardach

Kadra pedagogiczna

Edukacj˛

e muzyczn ˛

a w przedszkolu prowadzi nauczyciel spe-

cjalista pedagogiki przedszkolnej, wł ˛

aczaj ˛

ac j ˛

a w całokształt co-

dziennych oddziaływa´

n rozwojowo-wychowawczych i kształc ˛

a-

cych.

Dyrekcja przedszkola stwarza warunki doskonalenia si˛

e na-

uczycieli w zakresie nowoczesnych metod wychowania muzycz-
nego dzieci w wieku 3–6 lat w formie warsztatów, kursów lub
studiów podyplomowych.

Do realizacji zaj˛

e´c rytmicznych oraz pakietów uzupełniaj ˛

acych

dla grup z trudno´sciami rozwojowymi i edukacyjnymi, a tak˙ze
dla dzieci o specjalnych zainteresowaniach lub wy˙zszych ni˙z prze-
ci˛

etne uzdolnieniach muzycznych, dyrekcja przedszkola zatrudnia

specjalistów pedagogów muzyki – absolwentów edukacji muzycz-
nej, rytmiki lub baletu – przynajmniej na poziomie szkół ´sred-
nich, studiów licencjackich lub magisterskich, podyplomowych
z przygotowaniem pedagogicznym. Mo˙zliwe jest etatowe zatrud-
nianie nauczycieli pedagogów muzyki w miar˛

e potrzeb i mo˙zli-

wo´sci przez jedno lub wi˛

ecej przedszkoli

Warunki lokalowo-przestrzenne i wyposa˙

zenie

sal przedszkolnych

W zaj˛

eciach muzycznych stosuje si˛

e przemienne rodzaje ak-

tywno´sci dzieci, przewag˛

e stanowi ˛

a zaj˛

ecia muzyczno-ruchowe,

tote˙z sale dysponuj ˛

a odpowiedni ˛

a wentylacj ˛

a i przestrzeni ˛

a do

swobodnego ruchu przy muzyce.

W wyposa˙zeniu sali znajduje si˛

e k ˛

acik muzyczny z dobrej ja-

ko´sci instrumentami perkusyjnymi i przedmiotami akustycznymi,
nagrania płytowe CD i DVD oraz sprz˛

et do odtwarzania muzy-

ki. W ka˙zdej sali znajduj ˛

a si˛

e zbiory materiałów muzyczno-reper-

tuarowych, nuty z piosenkami dla dzieci, plansze z ilustracjami,
np. instrumentów orkiestrowych, a tak˙ze rekwizyty do zabaw ru-
chowych, takie jak na przykład piłki, obr˛

ecze, skakanki, kolorowe

chusty i szarfy.

Urz ˛

adzenia do odtwarzania muzyki, filmów i koncertów mu-

zycznych – techniczne ´srodki słuchowe i słuchowo-wzrokowe po-
winny by´c dobrej jako´sci i podlega´c stałej konserwacji.

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 24

24

Standardy edukacji muzycznej

Sposób realizacji standardów

Planowanie edukacji muzycznej uwzgl˛

ednia zarówno cele

ogólnorozwojowe, jak i kształcenie słuchu muzycznego i głosu
dziecka oraz kształtowanie podstawowych, elementarnych wy-
obra˙ze´

n muzycznych. Tote˙z w cyklu tematów kompleksowych

przedszkola powinny znajdowa´c si˛

e zawsze wielostronne zaba-

wy i ´cwiczenia muzyczne, które stopniowo rozwijaj ˛

a umiej˛

etno´sci

i sprawno´sci muzyczne dzieci w sferze audiacji muzycznej, koor-
dynacji słuchowo-ruchowej, słuchowo-głosowej, sprawno´sci mo-
torycznej w grze na instrumentach, a tak˙ze rozwijaj ˛

a elementarne

my´slenie muzyczne.

W ka˙zdym z zaj˛

e´c powinny wyst ˛

api´c zró˙znicowane formy ak-

tywno´sci muzycznej stosowane przemiennie. Wszystkie formy ł ˛

a-

cz ˛

a si˛

e z aktywno´sci ˛

a muzyczno-ruchow ˛

a dziecka. Na tym eta-

pie edukacyjnym istotna jest kolejno´s´c czynno´sci operacyjnych,
która prowadzi dziecko od audiacji muzycznej, poprzez aktywne
reagowanie, wykonanie, do wyodr˛

ebnienia zjawiska muzycznego

i kształtowania si˛

e wyobra˙zenia (poj˛

ecia) muzycznego.

Wprowadzaniu nowych tre´sci towarzyszy utrwalanie pozna-

nego materiału muzycznego, gdy˙z sprawno´sci muzyczne kształtu-
j ˛

a si˛

e przez liczne powtórzenia. Jednak istotne jest urozmaicanie

zada´

n poprzez stosowanie odmian i przekształce´

n tej samej za-

bawy, gry muzycznej. Uwzgl˛

ednianiu mo˙zliwo´sci indywidualnych

dzieci towarzyszy´c powinny próby przekraczania trudno´sci i ogra-
nicze´

n „krok po kroku” w poczuciu bezpiecze´

nstwa i akceptacji.

Nauczyciel stwarza warunki zarówno do zbiorowej, jak i indywi-
dualnej aktywno´sci głosowej ka˙zdego dziecka, tak by stopniowo
mogło ono kontrolowa´c własn ˛

a korelacj˛

e słucho-głosow ˛

a i kształ-

towa´c słuch wysoko´sciowy.

Materiał muzyczny to motywy rytmiczne i melodyczne oparte

o archetypy muzyczne oraz piosenki dla dzieci, krótkie utwory
instrumentalne i fragmenty muzyki programowej.

Wyst˛

epy i prezentacje osi ˛

agni˛

e´c muzycznych dzieci nie powin-

ny zdominowa´c pracy przedszkola. Umuzykalnienie i wspieranie
muzyk ˛

a rozwoju ogólnego to nadrz˛

edny cel edukacji muzycznej

na tym etapie, tote˙z niewskazane jest stosowanie treningu mu-
zycznego i nadmiernej liczby forsownych wyst˛

epów i popisów

dzieci.

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 25

I etap nauczania.
Kształcenie zintegrowane. Klasy I–III

Wprowadzenie

Specyfika rozwoju dziecka w wieku wczesnoszkolnym wyma-

ga skupiania działa´

n edukacyjnych i wychowawczych na procesie

integracji, który w naturalny sposób dokonuje si˛

e w jego umy-

´sle w drodze do´swiadczania otoczenia społecznego i materialne-

go. Jednak z systemu kształcenia zintegrowanego nale˙zy wył ˛

aczy´c

edukacj˛

e artystyczn ˛

a, poniewa˙z z dotychczasowych do´swiadcze´

n

widzimy, ˙ze przygotowanie w zakresie muzyki nauczycieli – spe-
cjalistów nauczania zintegrowanego jest zbyt słabe, aby podoła´c
temu zadaniu.

Podstawowym zało˙zeniem standardów edukacji muzycznej

jest obj˛

ecie wszystkich dzieci edukacj ˛

a muzyczn ˛

a, poniewa˙z:

kształcenie muzyczne wspiera znacz ˛

aco ich rozwój ogólny;

wszystkie z nich posiadaj ˛

a uzdolnienia muzyczne, cho´c ich po-

ziom jest zró˙znicowany; poznawanie muzyki artystycznej jest je-
dynym sposobem na wykształcenie dobrego smaku muzycznego
oraz skutecznego oporu wobec masowej kultury muzycznej, któ-
ra poprzez swoje tre´sci zarówno muzyczne, jak i pozamuzyczne
ogranicza rozwój, uczy lenistwa intelektualnego i estetycznego;
kształcenie muzyczne jest drog ˛

a do kształtowania po˙z ˛

adanych po-

staw moralnych, gdy˙z do´swiadczane pi˛

ekno w muzyce transferuje

si˛

e na ogólne poczucie pi˛

ekna, które mo˙ze wyklucza´c brzydot˛

e za-

równo w sztuce, jak i w ˙zyciu.

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 26

26

Standardy edukacji muzycznej

Standardy osi ˛

agni˛e´c uczniów

Ekspresja i umiej˛

etno´sci tworzenia

wypowiedzi muzycznych

– Ucze´

n potrafi poprawnie, na miar˛

e swoich mo˙zliwo´sci, ´spiewa´c;

– podejmuje próby czytania nut głosem, kształc ˛

ac wyobra˙zenia

ró˙znic wysoko´sci d´zwi˛

eków;

– podejmuje próby audiacji pod kierunkiem nauczyciela;
– twórczo wypowiada si˛

e w improwizacji melodycznej głosem;

– poprawnie melodycznie i rytmicznie gra na szkolnych instru-

mentach;

– interpretuje ´cwiczenia i drobne utwory instrumentalne zgodnie

z ich charakterem;

– podejmuje próby tworzenia na instrumencie z uwzgl˛

ednie-

niem zada´

n twórczych w postaci przekształce´

n melodii i ryt-

mów, z wykorzystywaniem mo˙zliwych dla zrozumienia przez
uczniów w tym wieku ´srodków wyrazu muzycznego;

– interpretuje ruchem muzyk˛

e z akcentem na aspekt estetyczny

i ludyczny;

– twórczo przekształca opanowane zabawy ruchowe i ta´

nce;

– podejmuje próby twórczo´sci, zarówno w sposób spontanicz-

ny, jak i kierowany. W pierwszym przypadku jest to twórczo´s´c
podczas zabaw muzycznych, np. inscenizacyjnych, w drugim
za´s ´swiadome „bawienie si˛

e” materiałem d´zwi˛

ekowym podczas

´cwicze´

n twórczych głosem i na instrumentach szkolnych.

Efekty kształcenia – umiej˛

etno´sci i kompetencje: popraw-

ny pod wzgl˛

edem intonacyjnym i rytmicznym ´spiew, elementarna

gra na instrumencie szkolnym z nut oraz umiej˛

etno´s´c prezentacji

własnych pomysłów muzycznych w formie prostych improwiza-
cji i akompaniamentów do piosenek dzieci˛

ecych oraz interpretacji

ruchowych muzyki.

Słuchanie, rozumienie i prze˙

zywanie muzyki

Podczas ka˙zdej lekcji uczniowie słuchaj ˛

a muzyki artystycznej

ró˙znych stylów i gatunków, przy czym utwory s ˛

a powtarzane tak,

aby dziecko mogło je uzna´c za znane, bliskie.

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 27

I etap nauczania. Kształcenie zintegrowane. Klasy I–III

27

– Ucze´

n wypowiada si˛

e na temat wysłuchanych utworów. Wszyst-

kie dzieci˛

ece wypowiedzi s ˛

a akceptowane, z podkre´slaniem

tych o ogólnym charakterze muzyki, potem jej formy;

– uczniowie poprzez osłuchanie z muzyk ˛

a podejmuj ˛

a prób˛

e wy-

kształcania intuicyjnego spostrzegania słuchowego ró˙znic styli-
stycznych utworów.

Efekty kształcenia – umiej˛

etno´sci i kompetencje: słuchanie

z uwag ˛

a zjawisk akustycznych, uwa˙zne słuchanie muzyki, umie-

j˛

etno´s´c ogólnego opisu jej charakteru i formy oraz intuicyjnego

rozró˙zniania stylów muzycznych.

Wiedza i umiej˛

etno´sci posługiwania si˛

e

j˛

ezykiem muzyki

W zakres wiedzy i umiej˛

etno´sci muzycznych wchodzi alfabe-

tyzacja muzyczna. Ucze´

n wi˛

ec:

– słucha i odró˙znia d´zwi˛

eki ze wzgl˛

edu na ich cechy (czas trwa-

nia, wysoko´s´c i barw˛

e);

– rozumie muzyczne znaki graficzne w stopniu podstawowym,

poprzez ´cwiczenie umiej˛

etno´sci gry na szkolnych instrumen-

tach;

– rozumie niezb˛

edne dla nabywania tych umiej˛

etno´sci poj˛

ecia

muzyczne: melodia, rytm, tempo, metrum, warto´sci nut i pauz,
nazwy d´zwi˛

eków na instrumencie i w zapisie, klucz wiolinowy

(G), znaki chromatyczne (krzy˙zyk, bemol, kasownik, przy nu-
cie i przy kluczu), skala durowa i mollowa, dynamika, tempo,
forma muzyczna;

– rozumie i stosuje w swojej aktywno´sci muzycznej poj˛

ecia dyna-

miki, agogiki.

Czas i tempo wprowadzania zapisu nutowego wyznaczaj ˛

a

´sredni poziom uzdolnie´

n muzycznych, poziom osi ˛

agni˛

e´c w naby-

waniu umiej˛

etno´sci muzycznych uczniów oraz realizowany reper-

tuar.

Efekty kształcenia – umiej˛

etno´sci i kompetencje: umiej˛

et-

no´s´c gry na instrumencie szkolnym z nut w stopniu elemen-
tarnym, rozumienie i stosowanie poj˛

e´c muzycznych zwi ˛

azanych

z ka˙zd ˛

a form ˛

a aktywno´sci muzycznej ucznia.

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 28

28

Standardy edukacji muzycznej

Edukacja muzyczno-medialna

– Ucze´

n potrafi posługiwa´c si˛

e edukacyjnymi programami me-

dialnymi, które drog ˛

a zabaw i gier komputerowych wspieraj ˛

a

procesy zapami˛

etywania oraz nabywania wiedzy i umiej˛

etno´sci

muzycznych;

– nabywa umiej˛

etno´sci wyboru najbardziej warto´sciowych utwo-

rów prezentowanych codziennie w mediach. Nauczyciel powi-
nien wi˛

ec wskazywa´c na najlepsze (od strony kompozycyjnej

i tre´sciowej) utwory muzyki popularnej;

– podejmuje próby twórczo´sci muzycznej przy zastosowaniu

oprogramowania komputerowego.

Efekty kształcenia – umiej˛

etno´sci i kompetencje: wi ˛

aza-

nie umiej˛

etno´sci muzycznych z informatycznymi w zakresie za-

baw edukacyjnych i prób twórczo´sci dzieci˛

ecej przy pomocy pro-

gramów komputerowych; intuicyjne wyłanianie warto´sciowych
utworów muzyki popularnej.

Rozwijanie nawyków czynnego uczestnictwa
w kulturze muzycznej

– Ucze´

n prezentuje własne osi ˛

agni˛

ecia na forum klasy, szkoły czy

w ´srodowisku lokalnym. Imprezy takie to krótkie prezentacje
o charakterze od´swi˛

etnych wydarze´

n muzycznych;

– nabywa umiej˛

etno´sci słuchania muzyki na ˙zywo i wła´sciwego

zachowania, czyli szacunku dla wykonawców;

– uczestniczy w koncertach muzyki artystycznej, równie˙z tej nale-

˙z ˛

acej do muzycznej kultury popularnej, przynajmniej 2–3 razy

w roku szkolnym, przy czym udział dzieci w koncercie nale-
˙zy poprzedzi´c odpowiednim przygotowaniem merytorycznym
i wychowawczym;

– poznaje ró˙zne utwory, z uwzgl˛

ednieniem muzyki współczesnej.

Efekty kształcenia – umiej˛

etno´sci i kompetencje: orientacja

w otaczaj ˛

acej dziecko kulturze muzycznej, szczególnie artystycz-

nej muzyki współczesnej, umiej˛

etno´s´c uwa˙znego słuchania mu-

zyki na ˙zywo, umiej˛

etno´s´c poprawnego zachowania si˛

e podczas

koncertu.

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 29

I etap nauczania. Kształcenie zintegrowane. Klasy I–III

29

Pakiety uzupełniaj ˛

acych zaj˛e´c muzycznych

Poza obowi ˛

azkowymi lekcjami muzyki w szkole, w klasach

I–III uczniowie rozwijaj ˛

a swoje zdolno´sci i zainteresowania mu-

zyczne. W ramach zaj˛

e´c pozalekcyjnych mog ˛

a korzysta´c z kilku

modułów zaj˛

e´c:

– „Muzyka i komputer” – zaj˛

ecia prowadzone w celu rozwijania

zainteresowa´

n muzycznych i informatycznych ucznia, ze szcze-

gólnym uwzgl˛

ednieniem zada´

n o charakterze twórczym.

– „Nasza wspólna muzyka” – moduł skupiaj ˛

acy dzieci zaintere-

sowane muzyk ˛

a swojego regionu. Istnieje tu mo˙zliwo´s´c pracy

w zaj˛

eciach wspólnie z członkami rodzin uczniów.

– „Muzyka ´swiata” – uczestnicz ˛

ac w takich zaj˛

eciach, dzieci drog ˛

a

własnych, wspomaganych przez nauczyciela do´swiadcze´

n mu-

zycznych oraz drog ˛

a mediów poznaj ˛

a muzyk˛

e innych kultur.

– „Muzyka i inne” – moduł zaj˛

e´c artystycznych polegaj ˛

acych na

przekładzie intersemiotycznym, których ´zródłem jest muzyka
ró˙znych gatunków i stylów.

– Zespoły wokalne i instrumentalne – w zale˙zno´sci od mo˙zliwo´sci

nauczyciela czy instruktora oraz wyposa˙zenia placówki w in-
strumenty muzyczne, zaj˛

ecia te rozwijaj ˛

a umiej˛

etno´sci ´spiewu

i gry, kształtuj ˛

a pozytywne nastawienie do muzyki artystycz-

nej, kształc ˛

a dobry smak muzyczny i rozwijaj ˛

a zamiłowania mu-

zyczne.

Efekty kształcenia – umiej˛

etno´sci i kompetencje: poszerze-

nie wiedzy i umiej˛

etno´sci muzycznych nabytych podczas lekcji

w szkole, rozszerzenie i utrwalenie potrzeb obcowania z muzy-
k ˛

a, wytworzenie i utrwalenie zamiłowania do muzyki.

Warunki realizacji programów muzycznych
opartych na standardach

Aby realizacja programów nauczania opartych na powy˙zszych

standardach była mo˙zliwa, musz ˛

a by´c spełnione okre´slone warun-

ki: w klasach I–III szkoły ogólnokształc ˛

acej lekcje muzyki (w kla-

sie I – 2 godziny tygodniowo, w klasach II i III po jednej go-
dzinie) powinien prowadzi´c nauczyciel specjalista, z przygoto-

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 30

30

Standardy edukacji muzycznej

waniem muzycznym przynajmniej na poziomie muzycznej szkoły

´sredniej i ogólnym przygotowaniem pedagogicznym na poziomie

licencjatu.

W ka˙zdej szkole powinny by´c sale muzyczne wyposa˙zone w:

– instrumenty szkolne;
– instrument akompaniuj ˛

acy dla nauczyciela;

– sprz˛

et odtwarzaj ˛

acy oraz zestaw płyt CD z utworami do wyko-

rzystywania na lekcjach; miejsce do ´cwicze´

n i zabaw w ruchu;

– sale komputerowe, do których nauczyciel muzyki miałby do-

st˛

ep, program komputerowy do zapisywania i tworzenia muzy-

ki, sprz˛

et multimedialny do odtwarzania filmów oraz wytwo-

rów muzycznych uczniów.

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 31

II etap nauczania.
Klasy IV–VI szkoły podstawowej

Wprowadzenie

Uwzgl˛

edniaj ˛

ac nabyte w toku wczesnej edukacji muzycznej

(przedszkole i klasy I–III szkoły podstawowej) umiej˛

etno´sci i kom-

petencje uczniów, praca nad dalszym ich rozwijaniem musi by´c
osadzona w realiach ´srodowiska akustycznego, szczególnie me-
dialnego. Wobec sugestii z bada´

n nad rozwojem muzycznym

i emocjonalnym dzieci przechodz ˛

acych z etapu nauczania elemen-

tarnego do etapu nauczania systematycznego, odkrywaj ˛

acych re-

gres w owym rozwoju w pierwszych miesi ˛

acach nauki muzyki,

poprzestajemy na powtarzaniu i utrwalaniu (ewentualnym uzu-
pełnieniu) tego, co ucze´

n nabył wcze´sniej. Nauczyciel orientuje

si˛

e w poziomie uzdolnie´

n muzycznych uczniów, aby w mo˙zliwych

sytuacjach indywidualizacji procesu nauczania mógł przydziela´c
zró˙znicowane, lecz adekwatne do mo˙zliwo´sci dzieci zadania mu-
zyczne.

Nauczanie systematyczne w zakresie muzyki powinno odby-

wa´c si˛

e podczas lekcji tego przedmiotu pod nazw ˛

a „muzyka” (jed-

na godzina tygodniowo) w celu rozwijania zamiłowa´

n, zaintere-

sowa´

n oraz umiej˛

etno´sci posługiwania si˛

e j˛

ezykiem muzyki za-

równo w jej słuchaniu, odtwarzaniu, jak i tworzeniu.

Standardy osi ˛

agni˛e´c uczniów

Ekspresja i umiej˛

etno´sci tworzenia wypowiedzi

muzycznych

Ekspresj˛

e muzyczn ˛

a ucznia klas IV–VI nale˙zy rozwija´c – po-

dobnie jak to ma miejsce w nauczaniu zintegrowanym – w wie-

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 32

32

Standardy edukacji muzycznej

lu formach, z uwzgl˛

ednieniem poziomu rozwoju muzycznego

ucznia.
– Ucze´

n ´spiewa poprawnie, podejmuje próby wykonania głosem

krótkich ´cwicze´

n z nut;

– stosuje ´srodki wyrazu muzycznego;
– twórczo wypowiada si˛

e w improwizacji melodycznej głosem;

– próbuje ´spiewu wielogłosowego;
– utrwala i rozszerza umiej˛

etno´sci gry na instrumentach ze

zwi˛

ekszaniem stopnia trudno´sci poznawanego i ´cwiczonego re-

pertuaru;

– opanowuje kilka utworów instrumentalnych poprawnie melo-

dycznie i rytmicznie w ci ˛

agu roku szkolnego z podkre´sleniem

wyrazowej strony tych wykona´

n;

– twórczo przekształca poznane utwory, szczególnie z zastosowa-

niem muzycznych programów komputerowych;

– wykazuje wra˙zliwo´s´c na muzyk˛

e podczas jej interpretacji ru-

chem;

– rozwija estetyk˛

e ruchu, orientacj˛

e słuchowo-przestrzenn ˛

a pod-

czas ta´

nca i interpretacji ruchowej muzyki;

– jest odpowiedzialny za efekt pracy w grupie;
– rozwija własne zainteresowania muzyk ˛

a ró˙znych gatunków,

której rozumienie poprzez ruch mo˙ze by´c jedyn ˛

a do niego dro-

g ˛

a;

– uczestniczy w układaniu ´cwicze´

n ruchowych i ta´

nców.

Muzyczna ekspresja twórcza

– Ucze´

n podejmuje próby twórczo´sci podczas realizacji wszyst-

kich form aktywno´sci muzycznej przy pełnej akceptacji przez
nauczyciela wszystkich pomysłów dzieci;

– realizuje przekształcenia tematów rytmicznych i melodycznych;
– tworzy akompaniamenty do piosenek, zabaw i ´cwicze´

n;

– tworzy „własne opowie´sci muzyczne”, a tak˙ze własne melodie,

czy piosenki.

Efekty kształcenia – umiej˛

etno´sci i kompetencje: poprawny

pod wzgl˛

edem intonacyjnym i rytmicznym ´spiew o poszerzonej

skali głosu, gra na instrumencie szkolnym z nut, w ró˙znych tona-
cjach (dur i moll), umiej˛

etno´s´c prezentacji (głosowej, instrumen-

talnej) własnych pomysłów muzycznych oraz ruchowo tanecz-
nych; rozumienie budowy utworów muzycznych i stosowanie lo-
giki form muzycznych w swoich własnych kompozycjach.

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 33

II etap nauczania. Klasy IV–VI szkoły podstawowej

33

Słuchanie, rozumienie i prze˙

zywanie muzyki

Na tym etapie nauczania ka˙zda lekcja powinna zawiera´c na-

uk˛

e słuchania muzyki.

– Uczniowie słuchaj ˛

a kilkakrotnie tego samego utworu, a˙z do

momentu, gdy go rozpoznaj ˛

a i potrafi ˛

a okre´sli´c jego charakter

i w ogólnym zarysie – form˛

e;

– słuchaj ˛

a utwory prezentowane w klasach młodszych oraz nowe,

o dłu˙zszym czasie trwania;

– uczniowie ´swiadomie rozró˙zniaj ˛

a typowe style w muzyce (daw-

nej, barokowej, klasycznej, romantycznej oraz współczesnej).
Jednak akcent w słuchaniu muzyki powinno si˛

e poło˙zy´c na jej

estetycznym prze˙zywaniu;

– uczniowie przejmuj ˛

a upodobanie do muzyki od nauczyciela,

pod warunkiem jednak, ˙ze jest ono autentyczne.

Efekty kształcenia – umiej˛

etno´sci i kompetencje: słuchanie

z uwag ˛

a zjawisk akustycznych, uwa˙zne słuchanie muzyki, umie-

j˛

etno´s´c ogólnego opisu jej charakteru ze słyszeniem i umiej˛

et-

no´sci ˛

a ogólnego opisu ´srodków wyrazu muzycznego, z próba-

mi uchwycenia i opisu formy, ´swiadomego rozró˙zniania stylów
muzycznych; wykazanie si˛

e ogóln ˛

a orientacj ˛

a w literaturze mu-

zycznej.

Wiedza i umiej˛

etno´sci posługiwania si˛

e

j˛

ezykiem muzyki

W zakres wiedzy i umiej˛

etno´sci muzycznych wchodzi posze-

rzanie znajomo´sci j˛

ezyka muzyki w stopniu umo˙zliwiaj ˛

acym gr˛

e

na instrumencie prostych utworów instrumentalnych. Uczniowie:
– ´cwicz ˛

a gr˛

e na ka˙zdej lekcji, aby nawyk alfabetyzacji muzycznej

został utrwalony;

– poszerzaj ˛

a swoj ˛

a wiedz˛

e o rozumienie drobniejszych warto´sci

nut oraz o nieregularno´sci podziału rytmicznego (np. triola);

– poznaj ˛

a i rozumiej ˛

a poj˛

ecia interwałów i wielod´zwi˛

eków, pod-

stawowych funkcji trójd´zwi˛

eków (TSD) w tonacjach dur i moll.

Trójd´zwi˛

eki i wielod´zwi˛

eki powinny mie´c zastosowanie przy

tworzeniu akompaniamentów lub instrumentalnych, twórczych
ilustracji muzycznych;

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 34

34

Standardy edukacji muzycznej

– zdobywaj ˛

a, tak˙ze własn ˛

a prac ˛

a, elementarne wiadomo´sci z hi-

storii muzyki i literatury muzycznej w powi ˛

azaniu z uczeniem

si˛

e słuchania muzyki, ze szczególnym naciskiem na polsk ˛

a mu-

zyk˛

e współczesn ˛

a;

– poznaj ˛

a i zapami˛

etuj ˛

a okre´slenia agogiczne, dynamiczne, z za-

kresu harmonii oraz form muzycznych;

– poznaj ˛

a poj˛

ecia muzyki współczesnej, atonalno´sci, muzyki elek-

tronicznej.

Efekty kształcenia – umiej˛

etno´sci i kompetencje: umiej˛

et-

no´s´c gry na instrumencie szkolnym z nut ze stosowaniem niere-
gularnych podziałów rytmicznych i chromatyki, rozumienie i sto-
sowanie poj˛

e´c muzycznych zwi ˛

azanych z ka˙zd ˛

a form ˛

a aktywno-

´sci muzycznej ucznia, słuchowe odró˙znianie podstawowych form

muzycznych; umiej˛

etno´s´c wykorzystywania opanowanej wiedzy

muzycznej dla własnej kreatywno´sci.

Edukacja muzyczno-medialna

– Uczniowie potrafi ˛

a posługiwa´c si˛

e programami komputerowy-

mi do zapisywania i tworzenia muzyki oraz nabywania wie-
dzy o muzyce. Nale˙zy kontynuowa´c rozwijanie zainteresowa´

n

uczniów poprzez wykorzystywanie zasobów informacji zawar-
tych w Internecie w powi ˛

azaniu ze słuchaniem muzyki arty-

stycznej;

– tworz ˛

a poprzez własn ˛

a aktywno´s´c muzyczn ˛

a oraz kontakt

z muzyk ˛

a artystyczn ˛

a ochron˛

e przed zbytnim wpływem maso-

wej kultury muzycznej;

– kształc ˛

a poprzez dost˛

ep do mediów umiej˛

etno´s´c dokonywa-

nia wyboru muzyki przy zastosowaniu nabytych drog ˛

a edukacji

mechanizmów ewaluacji estetycznej.

Efekty kształcenia – umiej˛

etno´sci i kompetencje: wi ˛

azanie

umiej˛

etno´sci muzycznych z informatycznymi w zakresie nabywa-

nia wiedzy i umiej˛

etno´sci muzycznych i informatycznych; ´swiado-

me wyłanianie warto´sciowych utworów muzyki popularnej, umie-
j˛

etno´s´c uzasadniania swoich wyborów uzyskan ˛

a wiedz ˛

a muzycz-

n ˛

a i smakiem muzycznym.

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 35

II etap nauczania. Klasy IV–VI szkoły podstawowej

35

Rozwijanie nawyków czynnego uczestnictwa
w kulturze muzycznej

Uczestnictwo w koncertach powinno by´c obowi ˛

azkowe dla

wszystkich uczniów klas IV–VI szkoły podstawowej. Na etapie na-
uczania w klasach IV–VI uczniowie osi ˛

agaj ˛

a nast˛

epuj ˛

ace umiej˛

et-

no´sci:
– organizuj ˛

a swoje prezentacje muzyczne, zarówno na terenie

placówki, jak i w ´srodowisku lokalnym;

– uczestnicz ˛

a w koncertach muzyki artystycznej, równie˙z tej nale-

˙z ˛

acej do muzycznej kultury popularnej, przynajmniej 2–3 razy

w roku szkolnym;

– wypowiadaj ˛

a si˛

e na temat tre´sci muzycznych i pozamuzycznych

prezentowanej muzyki;

– próbuj ˛

a okre´sla´c aparat wykonawczy i form˛

e poszczególnych

utworów.

Efekty kształcenia – umiej˛

etno´sci i kompetencje: orienta-

cja w otaczaj ˛

acej ucznia kulturze muzycznej zarówno artystycz-

nej, jak i popularnej z umiej˛

etno´sci ˛

a dokonywania estetycznych

wyborów, mi˛

edzy kiczem, poprawno´sci ˛

a i artyzmem; umiej˛

etno´s´c

wła´sciwego zachowania si˛

e podczas koncertu; umiej˛

etno´s´c two-

rzenia prezentacji multimedialnych o muzyce.

Pakiety uzupełniaj ˛

acych zaj˛e´c muzycznych

W szkole podstawowej ka˙zdy ucze´

n powinien mie´c mo˙zliwo´s´c

skorzystania z zaj˛

e´c pozalekcyjnych, prowadzonych przez specja-

listów:
– mo˙ze wybra´c zaj˛

ecia, w których chce uczestniczy´c, i które s ˛

a

uzupełnieniem oraz poszerzeniem zada´

n realizowanych pod-

czas lekcji obowi ˛

azkowych;

– korzysta z modułów zaj˛

e´c, b˛

ed ˛

acych kontynuacj ˛

a tych z klas

I–III, z poszerzonym programem proponowanym do realizacji;

– wykazuje si˛

e samodzielno´sci ˛

a przy organizacji i realizacji zaj˛

e´c

pozalekcyjnych.

Efekty kształcenia – umiej˛

etno´sci i kompetencje: poszerze-

nie wiedzy i umiej˛

etno´sci muzycznych nabytych podczas lekcji

w szkole, rozszerzenie i utrwalenie potrzeb obcowania z muzyk ˛

a,

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 36

36

Standardy edukacji muzycznej

rozszerzenie i utrwalenie zamiłowania do muzyki, nabycie umie-
j˛

etno´sci decyzyjnych i twórczych w pracach zespołowych.

Warunki realizacji programów muzycznych
opartych na standardach

Aby realizacja programów nauczania opartych na powy˙zszych

standardach była realna, musz ˛

a by´c spełnione okre´slone warunki:

– w klasach IV–VI szkoły ogólnokształc ˛

acej powinny odbywa´c si˛

e

obligatoryjne lekcje muzyki (1 godzina tygodniowo);

– zaj˛

ecia muzyczne powinien prowadzi´c nauczyciel specjalista

z przygotowaniem muzycznym, przynajmniej na poziomie mu-
zycznej szkoły ´sredniej oraz z przygotowaniem pedagogicznym
na poziomie studiów magisterskich;

– w ka˙zdej szkole powinny by´c sale muzyczne wyposa˙zone w:

instrumenty szkolne i instrument akompaniuj ˛

acy dla nauczy-

ciela; sprz˛

et odtwarzaj ˛

acy oraz zestaw płyt CD z utworami do

wykorzystywania na lekcjach; miejsce do ´cwicze´

n, zabaw w ru-

chu i ta´

nców; sale komputerowe, do których nauczyciel muzyki

miałby dost˛

ep; oprogramowanie komputerowe do zapisywania

i tworzenia muzyki; sprz˛

et multimedialny do odtwarzania fil-

mów, wytworów muzycznych oraz prezentacji multimedialnych
uczniów.

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 37

III etap nauczania.
Gimnazjum

Wprowadzenie

Realizacja nauczania na tym etapie nauczania powinna

uwzgl˛

ednia´c nabyte ju˙z w szkole podstawowej umiej˛

etno´sci

i kompetencje uczniów i dalej je rozwija´c poprzez ró˙znorodne
muzyczne działania (´spiew, gr˛

e na instrumentach, ekspresj˛

e twór-

cz ˛

a), w tym tak˙ze doskonali´c sprawno´s´c w posługiwaniu si˛

e j˛

ezy-

kiem i zapisem muzycznym. Jednocze´snie na tym poziomie zmie-
niaj ˛

a si˛

e proporcje pomi˛

edzy muzycznym działaniem, własn ˛

a eks-

presj ˛

a a percepcj ˛

a muzyki. W gimnazjum pierwszorz˛

edne znacze-

nie ma słuchanie muzyki, prowadz ˛

ace do rozumieniem dzieła jako

swoistego faktu kulturowego.

Jest zatem wa˙zne, aby w tym okresie kształtowania si˛

e oso-

bowo´sci uczniów ró˙znorodne propozycje dydaktyczne ukazywały
muzyk˛

e w całym bogactwie jej funkcji i symbolicznych znacze´

n,

w powi ˛

azaniu z innymi dziedzinami sztuki i kultury. W efekcie

edukacja muzyczna powinna prowadzi´c do orientacji w dorobku
polskiej kultury muzycznej oraz w kanonie arcydzieł ´swiatowej
literatury muzycznej.

Szczególnie wnikliwej refleksji wymaga otaczaj ˛

aca uczniów

współczesna kultura muzyczna – edukacja powinna prowadzi´c do
u´swiadomienia sobie przez nich pluralizmu muzycznych zjawisk,
kryteriów ich warto´sci, ocen, przygotowywa´c do rozumnego ko-
rzystania z jej dóbr.

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 38

38

Standardy edukacji muzycznej

Standardy osi ˛

agni˛e´c uczniów

Ekspresja i umiej˛

etno´sci tworzenia wypowiedzi

muzycznych

Ró˙znorodne formy ekspresji muzycznej uczniów (´spiew, gra

na instrumentach, ruch), stanowi ˛

ace trzon edukacji muzycznej

w szkole podstawowej, w gimnazjum powinny by´c kontynuowa-
ne. Dostosowane do indywidualnych zainteresowa´

n i mo˙zliwo´sci

słu˙z ˛

a zarówno rozwijaniu muzycznych umiej˛

etno´sci, jak i zaspa-

kajaniu istotnych w tym wieku potrzeb wyra˙zania własnych od-
czu´c, emocji.
– Ucze´

n doskonali umiej˛

etno´sci ´spiewu wraz z kształtowaniem

nawyku poprawnej intonacji, emisji oraz muzycznych wyobra-
˙ze´

n;

– potrafi czyta´c nuty głosem oraz u˙zywa´c głosu jako ´srodka wy-

ra˙zania emocji, uczu´c;

– rozwija umiej˛

etno´sci gry na instrumentach perkusyjnych, melo-

dycznych i klawiszowych;

– zna podstawowe kroki i figury wybranych ta´

nców, potrafi wyko-

rzystywa´c aktywno´s´c ruchow ˛

a do pogł˛

ebienia rozumienia cha-

rakteru i tre´sci symbolicznych muzyki;

– jest kreatywny przy realizacji ka˙zdej formy muzycznej aktyw-

no´sci (w takich zadaniach, jak m.in.: ró˙zne rodzaje improwi-
zacji oraz przekształce´

n rytmu, melodii, tworzenie akompania-

mentu);

– potrafi twórczo realizowa´c działania integruj ˛

ace słowo, d´zwi˛

e-

ki, obraz, ruch z u˙zyciem ró˙znych ´srodków wyrazu muzyczne-
go, w tym współczesnego j˛

ezyka d´zwi˛

ekowego.

Efekty kształcenia – umiej˛

etno´sci i kompetencje: umiej˛

et-

no´s´c poprawnego ´spiewu wybranych pie´sni, piosenek (ewentu-
alnie w grupie), gry na instrumencie szkolnym (w tym udział
w zbiorowym muzykowaniu), znajomo´s´c podstawowych kroków
i figur wybranych ta´

nców, umiej˛

etno´s´c u˙zycia głosu, instrumen-

tu, ruchu dla potrzeb ekspresji, muzycznej dramaturgii, twórczej
wypowiedzi.

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 39

III etap nauczania. Gimnazjum

39

Słuchanie, rozumienie i prze˙

zywanie muzyki

W porównaniu ze szkoł ˛

a podstawow ˛

a znacznie wzbogaca si˛

e

i ró˙znicuje repertuar utworów do słuchania, cho´c mo˙zliwe i ko-
rzystne s ˛

a tu nawi ˛

azania i powroty do utworów poznanych w kla-

sach młodszych. Słuchanie – estetyczne prze˙zycie muzyki powin-
no ł ˛

aczy´c si˛

e ze zrozumieniem jej j˛

ezyka d´zwi˛

ekowego, symbo-

licznych znacze´

n, kulturowych funkcji.

– Ucze´

n rozumie charakter wyrazowy i cechy dramaturgii utworu;

– zna ´srodki wykonawcze (dostrzeganie barw, brzmie´

n, głosów,

instrumentów, zespołów, orkiestry);

– zna cechy stylu epoki (rozró˙znia muzyk˛

e ´sredniowiecza, rene-

sansu, baroku, klasycyzmu, romantyzmu, XX wieku i muzyk˛

e

współczesn ˛

a, w podstawowym zakresie);

– potrafi rozpoznawa´c form˛

e utworów (np. ABA, rondo, wariacje,

sonatowe allegro, fuga);

– rozró˙znia faktur˛

e muzyczn ˛

a (polifoni˛

e, homofoni˛

e);

– zna elementy muzyki (melodia, rytm, tempo itp., ich rol˛

e

w utworze);

– rozpoznaje gatunki muzyczne (np. pie´s´

n, msza, koncert, sona-

ta, symfonia, suita);

– rozumie tre´sci symboliczne i funkcje muzyki.

Efekty kształcenia – umiej˛

etno´sci i kompetencje: znajo-

mo´s´c podstawowego kanonu dzieł muzyki polskiej oraz arcydzieł

´swiatowej literatury muzycznej; rozró˙znianie stylów epok (na

podstawie najbardziej reprezentatywnych dla danej epoki utwo-
rów) oraz gatunków muzyki; umiej˛

etno´s´c dostrze˙zenia w utworze

cech: melodii, rytmu, barw, brzmie´

n, przebiegu formy, charakteru

wyrazowego i innych elementów, stanowi ˛

acych ´zródło estetycznej

satysfakcji; umiej˛

etno´s´c przygotowania notatki, prezentacji muzy-

ki, któr ˛

a ucze´

n interesuje si˛

e najbardziej.

Wiedza i umiej˛

etno´sci posługiwania si˛

e

j˛

ezykiem muzyki

Uczniowie gimnazjum powinni opanowa´c wiedz˛

e i j˛

ezyk mu-

zyki w stopniu umo˙zliwiaj ˛

acym im ´spiewanie pie´sni, piosenek,

gr˛

e na instrumentach szkolnych prostych utworów, akompania-

mentów, realizacj˛

e zada´

n twórczych w ramach poznawanego na

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 40

40

Standardy edukacji muzycznej

lekcjach repertuaru. W du˙zej mierze chodzi o utrwalenie wiedzy
i umiej˛

etno´sci poznanych ju˙z w szkole podstawowej.

– Ucze´

n zna w podstawowym zakresie notacj˛

e muzyczn ˛

a;

– posiada umiej˛

etno´s´c odczytania zapisu muzycznego i stosowa-

nia go w poznawaniu i wykonywaniu muzyki, w tym w działa-
niach twórczych;

– zna podstawowe terminy muzyczne, w tym oznaczenia dyna-

miki, tempa, artykulacji, skrótów pisowni muzycznej oraz pod-
stawowe poj˛

ecia z zakresu harmonii (poj˛

ecie trójd´zwi˛

eku, wie-

lod´zwi˛

eku, funkcji);

– zna podstawowe poj˛

ecia z zakresu zasad muzyki, form, litera-

tury muzycznej, jak modele budowy formalnej (ABA, rondo,
wariacje itp.), gatunki, typy faktury, w tym odnosz ˛

ace si˛

e do

muzyki współczesnej.

Jak w szkole podstawowej, tak i w gimnazjum wprowadzanie,

utrwalanie, poszerzanie zakresu poj˛

e´c i wiedzy powinno by´c ´sci´sle

powi ˛

azane z do´swiadczeniem muzycznym uczniów: słuchaniem

muzyki, ´spiewem, gr ˛

a na instrumentach.

Efekty kształcenia – umiej˛

etno´sci i kompetencje: rozumie-

nie i stosowanie poj˛

e´c j˛

ezyka muzycznego w ka˙zdej formie ak-

tywno´sci muzycznej oraz w estetycznym odbiorze muzyki; umie-
j˛

etno´s´c wypowiadania własnych odczu´c, wyra˙zania zwi ˛

azanych

z utworem my´sli i emocji, tak˙ze racjonalnej obrony własnych s ˛

a-

dów, przekona´

n, upodoba´

n.

Edukacja muzyczno-medialna

Współczesna kultura muzyczna jest w znacznym stopniu kul-

tur ˛

a medialn ˛

a, a umiej˛

etno´sci korzystania z mediów (zwłaszcza

cyfrowych) s ˛

a wa˙znym czynnikiem limituj ˛

acym dost˛

ep do muzy-

ki. Jest spraw ˛

a oczywist ˛

a, ˙ze edukacja muzyczna (zwłaszcza na

poziomie gimnazjalnym) nie mo˙ze przej´s´c obok tych faktów obo-
j˛

etnie.

– Ucze´

n wie, czym s ˛

a media i jak ˛

a pełnia rol˛

e w upowszechnianiu

muzyki;

– zna rodzaje, funkcje (informacyjne, estetyczne i perswazyjne)

i specyfik˛

e mediów cyfrowych i tradycyjnych;

– umie korzysta´c z mediów (ró˙znego typu) i wykorzystywa´c ich

potencjał do rozwijania własnych zainteresowa´

n muzycznych;

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 41

III etap nauczania. Gimnazjum

41

– potrafi korzysta´c w sposób kreatywny z mo˙zliwo´sci mediów ja-

ko ´srodka ekspresji muzycznej;

– zna podstawowe poj˛

ecia zwi ˛

azane z muzyk ˛

a popularn ˛

a oraz

rozumie rol˛

e mediów w upowszechnianiu i kreowaniu zjawisk

i ni ˛

a zwi ˛

azanych.

Efekty kształcenia – umiej˛

etno´sci i kompetencje: znajomo´s´c

specyfiki mediów i mediów muzycznych, umiej˛

etno´s´c korzysta-

nia z mediów tradycyjnych i cyfrowych, umiej˛

etno´s´c wykorzy-

stywania mediów jako czynników rozwoju własnych zaintereso-
wa´

n i kompetencji muzycznych, znajomo´s´c zagadnie´

n (powi ˛

aza-

nej z mediami i upowszechnianej w mediach) muzyki popularnej.

Rozwijanie nawyków czynnego uczestnictwa
w kulturze muzycznej

Nawyki te, rozwijane od szkoły podstawowej, poparte pew-

nym poziomem wiedzy i umiej˛

etno´sci, powinny by´c aktywizowa-

ne w gimnazjum.
– Ucze´

n samodzielnie prezentuje, tak˙ze z wykorzystaniem multi-

mediów, wybrane tematy muzyczne zarówno na lekcjach w kla-
sie, jak i na terenie szkoły;

– uczestniczy w pracach zespołów (z wyznaczonymi zadaniami)

przygotowuj ˛

acych imprezy muzyczne, koncerty, konkursy, wy-

stawy na terenie szkoły (towarzysz ˛

ace jej wa˙znym wydarze-

niom) i w ´srodowisku lokalnym;

– w miar˛

e regularnie i odpowiednio przygotowany (informacje

wprowadzaj ˛

ace, dyskusje po koncertach) bierze udział w kon-

certach (w tym muzyki popularnej), spektaklach w teatrach
muzycznych, operowych;

– organizuje dyskusje wokół bie˙z ˛

acych zjawisk muzyki „młodzie-

˙zowej”, kryteriów ocen jej wytworów, znaczenia reklamy w jej
odbiorze.

Efekty kształcenia – umiej˛

etno´sci i kompetencje: orientacja

w otaczaj ˛

acej uczniów kulturze muzycznej, w tym w kanonie dzieł

w niej obecnych; umiej˛

etno´s´c przygotowania prezentacji muzycz-

nego tematu, organizacji imprez i wydarze´

n muzycznych; umie-

j˛

etno´s´c pracy w zespole.

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 42

42

Standardy edukacji muzycznej

Pakiety uzupełniaj ˛

acych zaj˛e´c muzycznych

Uzupełnieniem edukacji muzycznej w gimnazjum s ˛

a zaj˛

ecia

pozalekcyjne. Ka˙zdy ucze´

n powinien uczestniczy´c przynajmniej

w jednej formie artystycznych zaj˛

e´c pozalekcyjnych. W ramach

edukacji muzycznej powinno si˛

e zapewni´c uczniom mo˙zliwo´s´c

wyboru udziału w takich zaj˛

eciach jak:

– chór, zespoły wokalne, instrumentalne, wokalno-instrumental-

ne o ró˙znym składzie,

– zespoły taneczne,
– warsztaty muzyczne,
– nauka gry na wybranym instrumencie.

Efekty kształcenia – kompetencje i umiej˛

etno´sci: istotne po-

szerzenie zakresu umiej˛

etno´sci muzycznych, rozwój zaintereso-

wa´

n, potrzeby czynnego uprawiania muzyki jako stylu ˙zycia, na-

bycie umiej˛

etno´sci pracy w zespole.

Warunki realizacji programów muzycznych
opartych na standardach

Warunki do realizacji programów na III etapie nauczania s ˛

a

nast˛

epuj ˛

ace:

– lekcje muzyki w gimnazjum powinny by´c obowi ˛

azkowe w wy-

miarze jednej godziny tygodniowo;

– zaj˛

ecia muzyczne powinien prowadzi´c nauczyciel specjalista,

posiadaj ˛

acy wy˙zsze wykształcenie muzyczne w zakresie sztuki

muzycznej;

– w ka˙zdej szkole powinna by´c pracownia muzyczna wyposa˙zo-

na w: instrument klawiszowy (tradycyjny lub elektroniczny),
zestaw instrumentów perkusyjnych, w tym metalofony i ksylo-
fony, sprz˛

et audio, wideo, zestaw niezb˛

ednych płyt CD, kompu-

ter wraz z oprogramowaniem (dost˛

ep do sal komputerowych),

sprz˛

et multimedialny do odtwarzania filmów, wytworów mu-

zycznych, prezentacji multimedialnych uczniów, muzyczn ˛

a bi-

blioteczk˛

e, tablic˛

e z pi˛

ecioliniami, miejsce do ´cwicze´

n rucho-

wych i ta´

nców.

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 43

IV etap nauczania.
Liceum ogólnokształc ˛

ace

Wprowadzenie

Głównym zało˙zeniem edukacji muzycznej w szkole ´sredniej

powinno by´c wspomaganie dalszego rozwoju zainteresowa´

n mu-

zycznych uczniów oraz poszerzanie ich kompetencji w korzysta-
niu z dóbr kultury artystycznej. Poznawanie uznanych dzieł mu-
zycznych powinno prowadzi´c do ogólnej orientacji w dorobku
kultury europejskiej. Szczególny za´s nacisk powinno si˛

e kła´s´c na

wykształcanie potrzeb obcowania z kultur ˛

a muzyczn ˛

a wszystkich

gatunków, z uwzgl˛

ednieniem obecnych i przyszłych mo˙zliwo´sci

dost˛

epu do jej wytworów. Silny nacisk powinien zosta´c poło˙zony

na znajomo´s´c muzyki polskiej, z wyeksponowaniem dzieł kom-
pozytorów współczesnych i wpisaniem ich dorobku w kontekst
kultury europejskiej. Przy realizacji poszczególnych zada´

n zaleca

si˛

e współprac˛

e z nauczycielami innych przedmiotów, szczególnie

plastyki, j˛

ezyka polskiego, historii oraz informatyki.

Standardy osi ˛

agni˛e´c uczniów

Ekspresja i umiej˛

etno´sci tworzenia

wypowiedzi muzycznych

Formy ekspresji muzycznej młodzie˙zy powinny wynika´c z ich

zainteresowa´

n oraz indywidualnych mo˙zliwo´sci. W ramach zaj˛

e´c

muzycznych ucze´

n:

– rozwija nabyte umiej˛

etno´sci muzyczne w zakresie ´spiewu, czy-

tania i pisania nut (głosem i na instrumentach, na elektronicz-
nych no´snikach d´zwi˛

eku);

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 44

44

Standardy edukacji muzycznej

– kontynuuje rozwijanie umiej˛

etno´sci przekształcania znacze´

n

muzyki w powi ˛

azaniu z innymi formami aktywno´sci artystycz-

nej, szczególnie poprzez ekspresj˛

e plastyczn ˛

a, literack ˛

a, rucho-

w ˛

a i taneczn ˛

a;

– podejmuje próby twórczo´sci muzycznej z zastosowaniem elek-

tronicznych instrumentów oraz oprogramowania komputero-
wego;

– anga˙zuje si˛

e do współpracy z uczniami, którzy dodatkowo

kształc ˛

a si˛

e w szkołach i ogniskach muzycznych i przy ich po-

mocy organizuje klasowe lub szkolne koncerty czy warsztaty
twórcze;

– dociera do warto´sci artystycznych muzyki i nadbudowanych

na nich warto´sci estetycznych. Odbiór tych warto´sci mo˙ze by´c
zró˙znicowany, ma bowiem charakter indywidualny i jest uzale˙z-
niony od posiadanej wiedzy, osłuchania z muzyk ˛

a, wra˙zliwo´sci

na pi˛

ekno.

Efekty kształcenia – umiej˛

etno´sci i kompetencje: prawidło-

we posługiwanie si˛

e głosem z zastosowaniem ´srodków wyrazu

muzycznego, umiej˛

etno´s´c prezentacji własnych wykona´

n utwo-

rów wyuczonych (wokalnych, instrumentalnych i ruchowych)
oraz własnych, samodzielnych lub grupowych prób kompozy-
cyjnych.

Słuchanie, rozumienie i prze˙

zywanie muzyki

Muzyka jako sztuka niesie ze sob ˛

a pewne komunikaty, które

s ˛

a zrozumiałe w okre´slonych kr˛

egach kulturowych. Aby je pra-

widłowo odczyta´c konieczna jest, obok wiedzy, du˙za wyobra´z-
nia muzyczna wsparta edukacj ˛

a kulturow ˛

a. Słuchanie, rozumie-

nie i prze˙zywanie tej dziedziny sztuki ma wi˛

ec zwi ˛

azek ze zro-

zumieniem symbolicznego j˛

ezyka muzyki, który poznaje si˛

e za-

równo drog ˛

a akulturacji, jak i edukacji. W repertuarze utworów

do słuchania powracamy tak˙ze do tych wcze´sniej prezentowanych
zarówno w szkole podstawowej, jak i gimnazjum. Uczniowie:
– rozpoznaj ˛

a charakter i stron˛

e wyrazow ˛

a utworów;

– znaj ˛

a cechy stylistyczne utworów typowych dla epoki;

– orientuj ˛

a si˛

e w technikach komponowania (homofonia i polifo-

nia, współczesne techniki: punktualizm i dodekafonia, indywi-
dualne techniki niektórych kompozytorów);

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 45

IV etap nauczania. Liceum ogólnokształc ˛

ace

45

– znaj ˛

a sposoby wykonania muzyki, czyli ró˙zne mo˙zliwo´sci wyko-

nawcze (od muzyki dawnej po współczesno´s´c, wł ˛

acznie z muzy-

k ˛

a popularn ˛

a i młodzie˙zow ˛

a) w zakresie ´spiewu jednogłosowe-

go i wielogłosowego w zespołach chóralnych, instrumentarium
z podziałem ze wzgl˛

edu na sposób wydobycia d´zwi˛

eku (aerofo-

ny, idiofony, membranofony, instrumenty strunowe, elektryczne
i elektroniczne);

– orientuj ˛

a si˛

e w repertuarze bazuj ˛

ac na wiedzy z literatury, form

muzycznych i historii muzyki w zakresie wynikaj ˛

acym z rozbu-

dzonych zainteresowa´

n uczniów;

– próbuj ˛

a rozumie´c znaczenia symboliczne w muzyce;

– znaj ˛

a funkcje muzyki (religijn ˛

a, rozrywkow ˛

a, polityczn ˛

a, pa-

triotyczn ˛

a) oraz w kontek´scie celu kształcenia muzycznego –

funkcj˛

e ogólnorozwojow ˛

a;

– rozumiej ˛

a potrzeb˛

e poznawania muzyki i asymilowania jej war-

to´sci kulturowych.

Efekty kształcenia – umiej˛

etno´sci i kompetencje: Słucho-

we odró˙znianie stylów i gatunków muzyki oraz sposobów jej
komponowania, ze ´swiadomo´sci ˛

a pełnionych przez muzyk˛

e funk-

cji w ˙zyciu jednostki i społecze´

nstw; znajomo´s´c podstawowe-

go kanonu dzieł muzycznych wszystkich epok, ze szczególnym
uwzgl˛

ednieniem muzyki polskiej, z umiej˛

etno´sci ˛

a okre´slenia war-

to´sci estetycznych poszczególnych utworów dla siebie oraz w sen-
sie uniwersalnym; do´swiadczanie estetycznych dozna´

n w kontak-

cie z muzyk ˛

a artystyczn ˛

a.

Wiedza i umiej˛

etno´sci posługiwania si˛

e

j˛

ezykiem muzyki

Posługiwanie si˛

e j˛

ezykiem muzyki jest uwarunkowane zarów-

no wiedz ˛

a, jak i umiej˛

etno´sciami i wymaga nawi ˛

azywania do

wiadomo´sci: z zasad muzyki, historii muzyki (w zarysie), form
muzycznych (wybranych), literatury muzycznej (poznanej drog ˛

a

kształcenia szkolnego i pozaszkolnego). Ucze´

n wi˛

ec:

– przekłada na zapis (nutowy, elektroniczny) wyobra˙zone zjawi-

ska muzyczne i – ogólnie – d´zwi˛

ekowe, co wymaga poszerzania

umiej˛

etno´sci wykonawczych, szczególnie w zakresie gry na in-

strumentach;

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 46

46

Standardy edukacji muzycznej

– wykonuje zadania kompozycyjne z zastosowaniem programów

komputerowych oraz tworzenia nowych (w sensie formy – bez-
foremno´sci, barwy i u˙zytych ´zródeł d´zwi˛

eku) kompozycji, b˛

ed ˛

a-

cych sposobem ekspresji własnych uczu´c, wyobra˙ze´

n czy dale-

ko id ˛

acych skojarze´

n (synestezja). Realizacja owych zada´

n mo-

˙ze prowadzi´c do oryginalnych, nowoczesnych wytworów arty-
stycznych.

Efekty kształcenia – umiej˛

etno´sci i kompetencje: stosowa-

nie zdobytej wiedzy o muzyce i umiej˛

etno´sci w odtwarzaniu mu-

zyki na poziomie amatorskim oraz w tworzeniu własnych kom-
pozycji muzycznych i/lub d´zwi˛

ekowych (np. tworzenie ilustracyj-

nych opisów zjawisk wyimaginowanych, fantastycznych).

Edukacja muzyczno-medialna

Wykorzystuj ˛

ac dobr ˛

a orientacj˛

e młodzie˙zy w problematyce in-

formatycznej ka˙zda forma pracy na tym etapie powinna by´c po-
wi ˛

azana z naturalnym wykorzystywaniem zarówno oprogramo-

wania komputerowego, jak i ´zródeł informacji, które mo˙zna uzy-
ska´c z sieci Internetu. W tym zakresie ucze´

n:

– odtwarza i tworzy muzyk˛

e przy stosowaniu odpowiedniego

oprogramowania (z upływem czasu owe programy b˛

ed ˛

a coraz

doskonalsze i łatwiej dost˛

epne);

– zapisuje na no´snikach d´zwi˛

eku własne wykonania, kompozycje

muzyczne oraz ilustracyjno-d´zwi˛

ekowe;

– stosuje muzyk˛

e odtwarzan ˛

a do własnych przekształce´

n drog ˛

a

oprogramowania komputerowego;

– tworzy własne kompozycje multimedialne;
– poszukuje informacji o muzyce, jej historii, wykonawcach i im-

prezach muzycznych;

– tworzy własne strony internetowe o tematyce muzycznej.

Efekty kształcenia – umiej˛

etno´sci i kompetencje: umiej˛

et-

no´s´c pracy z mediami na polu odtwarzania i tworzenia muzyki
oraz umiej˛

etno´s´c pozyskiwania informacji o bie˙z ˛

acych trendach

w muzyce artystycznej i popularnej; umiej˛

etno´s´c prowadzenia

dyskusji w sieci na tematy zwi ˛

azane z potrzebami młodzie˙zy w za-

kresie kultury muzycznej.

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 47

IV etap nauczania. Liceum ogólnokształc ˛

ace

47

Rozwijanie nawyków czynnego uczestnictwa
w kulturze muzycznej

Młodzie˙z liceów powinna ju˙z mie´c wyrobione nawyki obco-

wania z kultur ˛

a muzyczn ˛

a, powinna te˙z mie´c okre´slone potrzeby

w tym zakresie. Na tym etapie, przy opanowanej ju˙z wiedzy i pew-
nym poziomie umiej˛

etno´sci, ucze´

n:

– organizuje grupy muzyczne zajmuj ˛

ace si˛

e odtwarzaniem i/lub

tworzeniem muzyki w ramach zaj˛

e´c pozalekcyjnych, które po-

winny by´c prowadzone podobnie do kursów mistrzowskich –
przy zastrze˙zeniu ró˙znicy poziomu podejmowanych zada´

n mu-

zycznych;

– organizuje wyjazdy turystyczne zwi ˛

azane z imprezami muzycz-

nymi (konkursami, festiwalami);

– systematycznie uczestniczy w koncertach zarówno muzyki ar-

tystycznej, jak i popularnej, z mo˙zliwo´sci ˛

a przedyskutowania

walorów tych koncertów z nauczycielem;

– organizuje i prowadzi dyskusje nad bie˙z ˛

acymi trendami w mło-

dzie˙zowej muzyce popularnej rozpowszechnianej przez media;

– wypracowuje z nauczycielem i grup ˛

a drog ˛

a mediacji i profesjo-

nalnej argumentacji odporno´s´c na reklamowane, niskiej warto-

´sci wytwory kultury muzycznej.

Efekty kształcenia – umiej˛

etno´sci i kompetencje: znajomo´s´c

podstawowego kanonu dzieł muzycznych człowieka kulturalnego,
otwarto´s´c na zmiany w kulturze muzycznej i krytyczne postawy
wobec jej bie˙z ˛

acych zjawisk.

Pakiety uzupełniaj ˛

acych zaj˛e´c muzycznych

Poza lekcjami muzyki uczniowie liceów i ´srednich szkół ma-

turalnych powinni mie´c mo˙zliwo´s´c wyboru pogł˛

ebiania swoich

umiej˛

etno´sci i zainteresowa´

n muzyk ˛

a. W ka˙zdej szkole uczniowie

maj ˛

a mo˙zliwo´s´c uczestniczenia w:

– zespołach wokalnych, instrumentalnych, wokalno-instrumen-

talnych;

– muzycznych klubach dyskusyjnych;
– kursach obsługi muzycznych programów komputerowych;

„standardy” — 16 grudnia 2010 — strona 48

48

Standardy edukacji muzycznej

– warsztatach kompozycji (´srodkami tradycyjnymi i komputero-

wymi);

– zespołach organizuj ˛

acych imprezy muzyczne z muzyk ˛

a na ˙zywo

oraz prezentacjami multimedialnymi.

Efekty kształcenia – umiej˛

etno´sci i kompetencje: poszerze-

nie wiedzy i umiej˛

etno´sci muzycznych, z prób ˛

a osi ˛

agania profe-

sjonalnego poziomu wykonawstwa w pewnych obszarach, zaspo-
kajanie potrzeb ekspresji i przynale˙zno´sci do grupy, nabycie umie-
j˛

etno´sci w zakresie organizacji zdarze´

n muzycznych.

Warunki realizacji programów muzycznych
opartych na standardach

Zakłada si˛

e, ˙ze lekcje muzyki b˛

ed ˛

a si˛

e odbywały w wymiarze

1 godziny tygodniowo w ci ˛

agu trzech lat nauki w liceach ogólno-

kształc ˛

acych i maturalnych szkołach ´srednich. Przedmiot ten po-

winien prowadzi´c nauczyciel legitymuj ˛

acy si˛

e uko´

nczeniem stu-

diów muzycznych, magisterskich ze specjalno´sci ˛

a Edukacja arty-

styczna w zakresie sztuki muzycznej lub absolwent artystycznych
wydziałów uniwersyteckich, z zastrze˙zeniem pełnego przygoto-
wania pedagogicznego.

W szkołach powinna by´c pracownia muzyczna wyposa˙zona w:

– instrument klawiszowy;
– instrumenty perkusyjne (melodyczne i niemelodyczne);
– tablic˛

e z pi˛

ecioliniami;

– sprz˛

et odtwarzaj ˛

acy i nagrywaj ˛

acy;

– płyty kompaktowe, kasety video, płyty DVD;
– komputer z oprogramowaniem muzycznym i programem do

opracowywania prezentacji multimedialnych;

– biblioteczk˛

e muzyczn ˛

a;

– miejsce do ´cwicze´

n tanecznych i ruchowych.