OŚWIECENIE
ENLIGHTENMENT (ang.) - "Rozum jako słońce, którego światło jest niezmienne, jednolite i stałe".
LUMIERES (franc.) - ''Jedynie światło naturalnego rozumu, zdolne jest poprowadzić ludzi do doskonałości nauki i techniki".
AUFKLARUNG (niem.) - "Oświecenie znaczy (...) usuwać zasłony, łuski sprzed oczu, robić w umysłach i sercach miejsce dla światła, aby rozjaśniło to pierwsze, rozgrzało to drugie, wkraczać w rejony prawdy i rozumu".
ILLUMINISIMO (włos.) - "Ustawodastwo, handel, publiczna część i bezpieczeństwo zależne są od oświecenia narodów''.
OŚWIECENIE – PIERWSZA NOWOŻYTNA REWOLUCJA NAUKOWA uwarunkowana przemianami: politycznymi, społeczno-ekonomicznymi, rozwojem dyscyplin (zwłaszcza matematyczno-fizycznych).
RACJONALIZM XVI/XVIIw.,
Rene Descartes:
"to, co myślę -> może być błędem, to, że myślę -> jest niewątpliwe".
Fundamentu wiedzy nie należy szukać w świecie zewnętrznym, nie w przedmiocie, ale w pomiocie, świadomym duchu.
Rozum – miernik wszelkiej wiedzy powinien ukształtować:
*życie jednostek i społeczeństwa,
*politykę i gospodarkę,
*naukę i sztukę,
*wszelkie dziedziny ludzkiej działalności.
Franciszek Bacon:
Empiryzm – operowanie doświadczeniem, indukcja, eksperyment.
Nowa klasyfikacja nauk – 3 gr nauk wyróżnione na psychologicznej podstawie – właściwości ludzkiego umysłu: pamięć, wyobraźnia i myślenie.
Pamięć – historia (his przyrody / naturalna, hist człowieka / społeczna), wszelki opis jednostkowych faktów.
Wyobraźnia – poezja.
myślenie/filozofia – całość poznania ogólnego.
*Bóg – metafizyka, badanie przyczyn praw rządzących w przzyrodzie.
*Przyroda naturalna – fizyka, matematyka, mechanika.
*Człowiek – medycyna, logika, etyka, polityka.
NATURALIZM
Jan Jakub Rousseau:
*czł jest istostą społeczną,
*czł jest z natury dobry,
*ludzia są z natury równi.
Hugo Grotius:
w ludzkim sumieniu są wyryte przez naturę normy moralne – prawo moralne – podstawa postępowania czł.
UTYLITARYZM
Klaudiusz Adrian Helvetius:
każdy czł ocenia siebie i innych na podstawie przyjemnego lub przykrego wrażenia. Ogół społeczeństwa = zbiór jednostek, a więc to, co pożyteczne dla ogółu jest podstawą formułowania sądów jednostkowych. Ludzka uczciwość i rzetelność moralna sprowadza się do: pożytecznego postępowania dla ogółu jednostki, który w innym czł ceni samego siebie.
Ceniąc siebie w innym – jednostka działa na jego korzyść, czyli dla dobra społeczeństwa.
KRYTYCYZM VIII/XIXw.
Immanuel Kant:
ograniczenie maksymalistycznych dążeń naukowych do stwierdzeń minimalistycznych, ale pewnych.
Postulat – odrzucenie autorytetów – "wolność czynienia wszechstronnego, publicznego użytku, ze swojego rozumu".
KIERUNKI PEDAGOGIKI FRANC. OŚWIECENIA (1715-1789)
*Antyintelektualny (idealistyczny naturalizm, subiektywny idealizm) J. J. Rousseau.
*Materialistyczny sensualizm społ.-moralny: C. A. Helvetius.
*Skrajnie materialistyczny: P. T. d' Holbach.
IDEAŁ WYCHOWAWCZY OŚWIECENIA:
*wolny, *szczęśliwy,
*kierujący się w postępowaniu – prawem naturalnym, a w poznaniu – rozumem,
*potrafiący zaspokajać potrzeby tak indywidualne (dobra materialne, szlachetne przyjemności), jak i społeczne (życie w i dla społeczeństwa),
*oświecony w dziedzictwie nauk mat.-przyr. i w zakresie wiedzy o własnym kraju,
*znający swe prawa i obowiązki jako obywatel państwa,
*przyznający prawo kształcenia każdemu – bez względu na pochodzenie społeczne, wyznanie i korzystanie z tego prawa.
POSTULOWANY MODEL KSZTAŁ.:
*dominacja przedmiotów ułatwiających poznanie przyrody (mat., fiz., przyr., astronom.),
*wiedza praktyczna (ekon., archit., rzemiosło, j. obce, rolnictwo, ogrodnictwo),
*religia – zastępowana przez świecką naukę moralną.
METODY
*nauczania: oparte na samodzielnym doświadczeniu,
*wychowania: racjonalne, posługujące się takimi środkami jak nagroda i nagana, opartymi na dyscyplinie wewnętrznej.
Triumf widzy stosowanej: "Encyklopedia, czyli słownik rozumowany nauk, sztuk i rzemiosł..." J. Alambert, D. Diderot, Volter i inni.
2 FAZY OŚWIECENIA W PL:
*lata 30te-50te XVIIIw.-gł saskie panowanie,
*właściwe (czasy stanisławowskie) od 1764r.
GENEZA KEN:
*stan szkolnictwa w PL XVII-XVIIIw.,
*recepcja nowych prądów filozoficznych i naukowych (podróże, literatura, czasopiśmiennictwo),
*nowe szkoły, reforma szkół pijarskich,
*rządy S. A. Poniatowskiego i powiązanie reform państwa z reformami oświaty – A. Zamoyski, A. Czartoryski, F. Oraczewski,
*I rozbiór PL 1772,
*kasata zakonu jezuitów 1773.
Próby zreformowania – unowocześniania szkół:
*1737 – szkoła rycerska w Luneville,
*1737 – kolegium teatynów w W-wie,
*1740 – collegium nobillum,
*1765 – szk rycerska (korpus kadetów).
14.10.1773 S.A. Poniatowski na wniosek posła F. Oraczewskiego powołał "Komisję nad Edukacją Młodzi Szlacheckiej dozór mająca".
CZŁONKOWIE KEN:
I. Mościcki, M. Poniatowski, A. Zamoyski, J. Chreptowicz, A. Czartoryski, I. Potocki, A. Sułkowski, A. Pomiński.
ETAPY DZIAŁALNOŚCI KEN: *1773-1776, *1776-1783, *1783-1792, *1792-1794.
IDEAŁY WYCHOWAWCZE KEN:
*ideał szk parafialnych (mniejszych): pracowity, gospodarny chłop, przyjmujący ze zrozumieniem pańską władzę,
*ideał szk średnich: czł mądry politycznie, o szerokiej wiedzy, dobrze przygotowany do rządzenia krajem i własnym gospodarstwem, rozumiejący potrzeby innych stanów w państwie.
NEOHUMANIZM
nurt fil.-kult., który pojawił się na przełomie XVIII i XIXw.
ŹRÓDŁA NEOHUMANIZMU:
badania naukowe – archeologiczne i filozoficzne nad dziejami kultury, myśli i etyki starożytnej.
CELE NEOH.:
*''odrodzenie'' współczesnego sobie czł,
*nowy ideał – wew. i zew. harmonijnej osobowości ludzkiej – na wzór starożytnych Hellenów.
PODST. FILOZOL. NEOH.:
idealizm: Kanta, Fichtego, Shopenhauera.
Pojęcie obowiązku jako naczelnego impertywu moralnej autonomii czł.
Idealizm niem.: Hegel, Schelling.
Spirytualizm franc.: Maine de Biran, Raraisson.
Mesjanizm pol.: kierunek idealno-realistyczny (Gołuchowski, Cieszkowski, Libelt), kier. absolutystyczno-uniwersalny (J. M. Hoene-Wroński, B. F. Trentowski).
WYSZKTAŁCENIE:
*''współczynnik wew rozwoju'',
*"odkrywanie człowieczeństwa w każdym z ludzi",
*kszt formalne – rozwijanie funkcji poznawczych, emocjonalnych i wolincjonalnych bardziej niż dostarczanie wiadomości,
*kult nauczania języków starożytnych (gł grecki).
GIMNAZJUM KLASYCZNE:
szk trudna, kosztowna i długa, narzędzie selekcji społecznej formujące elitę (społ) kulturalną i inteligencję urzędniczą.
POGLĄDY I DZIAŁALNOŚĆ PED. J. M. PESTALOZZIEGO:
*dzieciństwo i młodość,
*własne gosp rolne i zakład w Neuhot,
*działalność pisarska,
*zakład dla sierot w Staus i narodziny metody,
*zakład w Burgdorf i Yverdon,
*rozprzestrzenianie się metod wychowawczych Pestalozziego.
Wybitny zwolennik neohumanizmu na gruncie ped.
WILHELM VON HUMBOLOT:
nowe programy gimnazjalne, podniesienie poziomu wykształcenia profesorów gim, wykszt uniwersyteckie.
1812 – Humbolot – wprowadzenie egz dojrzałości jako dowód ukończenia gim, przepustka na studia.
Francja: charakter klasycznej szk średniej przejmowały licea.
Anglia: typ prywatnej, inernatowej klasycznej szk fundacyjnej "public school" udoskonalona przez T. Arnolda.
J. F. HERBART:
*lata rozwoju w Oldenburgu, Jenie, Brnie, Bremie,
*pierwszy pobyt w Getyndze,
*objęcie katedry uniwersyteckiej w Królewcu (pierwszy ped dr hab.),
*drugi pobyt w Getyndze.
SYSTEM PEDAG. HERBERTA:
*"pedagigika ogólna wprowadzona w celu wychowania",
*wykłady pedagogiczne w zarysie", dydaktyka herbartowska – szk tradycyjna,
*naukowy system ped.: etyka (cel), psychologia (środki).
NAUCZANIE WYCHOWUJĄCE:
*cel – wychowanie,
*powinno opierać się na naturalnej ciekawości dziecka i wcześniej zdobytego przezń dośw.,
*rozumienie uzyskane dzięki nauczniu – rozwija i umacnia charakter.
*najyższy cel wychowania – kształcenie moralne silnych charakterów.
Ideał osobowości określa idee moralne:
*doskonałości, *życzliwości, *prawa, *słuszności, *wew wolności.
PROCES NAUCZANIA:
*stopnie przyswajania: I. Zgłębianie (koncentracja uwagi), II. Zastanawianie się (łączenie i koordynacja wyników).
*stop nauczania: 1. Spoczywające = jasność, 2. postępujące = kojarzenie, 3. spoczywające = system, 4. postępujące = metoda.
ZASADY NAUCZANIA:
koncentracji i korelacji.
METODY NAUCZNIA:
sposoby odpowiedniego zdynamizowania mas wyobrażeniowych w umysłach wychowanków.
NAUCZANIE:
oparte na zainteresowaniach (energii umysłowej).
STADIA ROZWOJU UMYSŁOWEGO:
*stadium wrażeń i percepcji,
*stad wyobrażeń i pamięci,
*stad maślenia koncepcyjnego i formowania sądów.
Herbart: *jasność, *kojarzenie, *system, *metoda.
Rein: *przygotowanie, *podanie, *powiązanie, *zebranie, *zastosowanie.
Harmonia,
Elitaryzm,
Racjonalizm,
Budowa sys pedag,
Autorytaryzm,
Reforma szkoły,
Tradycja i zmiana kulturowa.
B. F. TRENTOWSKI:
studia na wydziale filozofii UW, studia i pobyt w Paryżu, nominalizacja na nauczyciela szk podwydziałowej, udział w powstaniu listopadowym, próba studiowania.
MYŚL PEDAG.:
*znieść nadzór polityczny nad studentami i uczniami,
*odsunąć od funkcji nauczycielskich...
FUNKCJE UW:
winen sprawować nadzór ped nad szkołami średnimi, a jego profesorów senat UW powinien powoływać jedynie na podst dorobku naukowego; wolność dla działalności naukowej profesorów.
MEMORIAŁ:
"Myśl podniesienia nauki i ogólnej oświaty",
*podniesienie prestiżu zawodu nauczycielskiego, ale też wymagań; komisyjny dobór nauczycieli szk średnich; nauczyciel winien opracować własną metodę nauczania wykładowego przedmiotu.
CHOWANNA
czyli system ped naukowej slowem wykształcenia...
Próba przezwyciężenia ograniczeń filoz germ i filoz romań przez stworzenie słowiańskiej filozofii wychowania (sys uniwersalnego obejmującego całość wiedzy ludzkiej).
ROZUM /poznanie dośw/ + UMYSŁ /poznanie spekulatywne/ -> MYŚL /najwyższa władza poznawcza zdolna dotrzeć do istoty rzeczy w sposób bezpośredni, uniwersalny i niewątpliwy/.
KONCEPCJA CZŁ.:
ponadczasowe bóstwo /''istnienie'' = pierwiastek ludzki/ + przyroda /''istnienie'' = pierw bierny/ -/dydaktyczna synteza/-> człowiek /''istnienie'' = rzeczywistość twórcza w rzeczywistości stworzenia/.
PED. KONSERWATYWNA (empiryczna /urabianie, kształtowanie/ od zew.) + PED. PROSPEKTYWNA (idealna spekulatywna /koncentracja na wnętrzu realizacji zasady powinności/) = PED. FILOZOFICZNA (harmonijne kształtowanie czł).
STRUKTURA:
1. nepoidyka: warunki i zasady psych i fiz rozwoju dziecka-wychowanka,
2. dydaktyka: nauczyciel, nauczanie = pedeutologia, teoria kształcenia,
3. epika: szkoła i jej dzieje.
WYCHOWANIE:
przyosobistość + wosobistość (sfera spekulatywna, metafiz.) + dlaosobowość (sf filozoficzna) = oświata (totalna, wszechstronna; twórczość).
POZYTYWIZM
prąd filoz i umysłowy (od lat 30 XIXw)
Andre-Marie Ampere, wyprawa balonowa Biota i Gay Lussaca, Jean-Babtise Biot, Joseph Lauis Gay Lussae.
Crystal Palace – wybudowany na Wielką Wystawę Światową w Londynie.
Soren H jorth – silnik dyn. nagrodzony na Wielkiej Wystawie Światowej.
PODŁOŻE:
*rozwój nauk przyrod. (Jean Babtiste de La march, Gregor Mendel, Charles Darwin),
*przekształcenie się krajów zachodnioeuropejskich w społ uprzemysłowione i liberalne,
*potrzeba kształcenia przygotowującego do efektywnej pracy w fabrykach, górnictwie, budownictwie czy komunikacji,
*ideowe – związane z m.in. Deklaracji Niepodległości 1776, Rewolucją Francuską 1789-1799.
PODSTAWY FILOZ.:
*filozofia pozytywna A. Comte'a,
*etyka utylitarystyczna Johna Stuarta Milla,
*filoz liberalna Herberta Spencera,
*dyskurs i kultura (duchowa), a technika.
POSTULATY:
włączenie do prog szk średniej wiedzy realnej (zwł przyrod) z naciskiem na przedmioty: j.nowożytny, biol., chem., fiz., geogr.
IDEAŁ WYCHOWAWCZY:
*jednostka powinna być wolna; *autonomiczna; *aktywna; *przystosowana do życia z społeczeństwie, ale też do walki o byt, do konkurencji; *przedsiębiorcza; *zmieniająca świat; *korzystać z dobrodziejstw świata; *zapobiegliwa i gospodarna.
Prace wywierające wpływ na ideologię wych pozytyw.:
*Ch. Darwin ''o powstaniu gatunków'',
*T. Buchle ''historia cywilizacyjna w Anglii'',
*J. S. Mill ''utylitaryzm'',
*A. Comte ''kurs filozofii pozytywnej'',
*H. Spencer ''o wych moralnym, intelektualnym i fizycznym'',
*A. Bash.
A. COMTE:
*twórca socjologii, autor sys filoz pozytyw. = społeczeństwo to zbiorowy organizm, każda jednostka jest zależna od innych, nie może bez nich istnieć, ''współżycie społeczne jest silniejsze niż współżycie komor w org.'';
*sprawdzić swe poglądy do miary ogólnie przyjętej;
*od dzieciństwa uczyć się przyporządkowania interesu personalno-ogólnemu;
*posiadać siłę moralną do walki z antyspołecznymi instynktami.
"REWOLUCJA MORALNA"
siła moralna->lepszy podział pracy.
W org społ->silniejsze związki ludzi ze sobą.
Warunki: jednostka powinna oddawać się wyłącznie takiej działalności, która odpowiada jej szczególnym uzdolnieniom.
Wychowanie, czyli kierowanie opinią to środek przywracający jedność i harmonię życia społ.
Zasada wych.: wytworzenie w jednostkach systemu idei i przyzwyczajeń koniecznych do przystosowania się ich do porządku społ.,...
J. S. MILL:
(1806-1873);
*przedstawiciel ang empiryzmu, utalitaryzmu, filozof, logistyk i ekonomista;
*dzieła ''system logistyki'' (1843), ''zasady ekonomii politycznej'', ''utylitaryzm'';
*rozwinął pozytywistyczną koncepcję nauki;
*poglądy: epistemologiczne – empiryzm, estetyczne – utylitaryzm, społeczne – indywidualizm i liberalizm.
Swoboda myśli i autonomia jednostki to warunek moralnego i naukowego postępu, ale społ ma char organiczny, więc jednostka powinna przystosować się do całości i przyjąć jej zasady.
Szczęście daje to, co prodzawdzi do dobra.
H. SPENCER:
(1820-1903);
*edukacja moralna, intelektualna i fizyczna, ''statyka społ'', ''program filozofii syntetycznej'';
*szk klasyczna to szk przeżytej natury;
*naczelne kryterium doboru treści nauczania – życiowa użyteczność nauki szkol, wręcz skrajny praktycyzm;
*przyg do życia w społ do skutecznej walki konkurencyjnej o ''dobrodziejstwach życia''.
Żądanie, aby nauczanie i uczenie się było dla dziecka przyjemne. Dzieko lubie te przedmioty i zajęcia, które są dostosowane do jego poziomu rozwoju, przyswojenie w sposób łatwy, budzący zainteresowanie. Konieczne ciągłe badanie czy dzieci lubią przedmiot, czy jest dostatecznie urozmaicony.
*swoboda rozwoju,
*prawo do samodzielności,
*nauczanie poglądowe;
*przechodzenie rzecz: proste–złożone, nieoznaczone-oznaczone, jednorodne-niejednorodne, konkretne-abstrakcyjne.
KSZTAŁC. DZIECKA ZGODNIE Z HISTOR. WYCH. LUDZKOŚCI:
doświadczenie->uogólnienie->nauka
WYCH. FIZ.:
krytyka toerii:
*szlachcie ang brak znajomości elementarnych zasad wychowania;
*bardziej absorbują ją zajęcia mniejszej wagi (hodowla koni, trzody chlewnej);
*wych ''upchnięte na barki kobiety'' podatnych na modę, kapryśnych, bez pojęcia o wskazaniach fizjol., anatomii i chemii;
*większość kapitalistycznych społeczeństw zapomniała, że ''dobre trawienie, mierny puls, pogodne usposobienie stanowią elementy szczęścia...''
TEZY WYCH. FIZ.:
*''pierwszym warunkiem powodzenia w życiu jest być zdrowym zwierzęciem, a być narodem zdrowych zwierząt jest pierwszym warunkiem pomyślności narodu'';
*odżywianie: lepsze przekarmienie niż niedożywienie;
*przeciwko kartowaniu dzieci, ubieranie umiarkowane;
*dziewczęta powinny mieć wf;
*najgroźniejsze dla rozwoju dzieci jest przeciążenie.
WYCH. MORALNE:
*ewolucyjny (a nie religijny) char zasad moralnych, zmieniających się zależnie od syt materialnej, stos polit i społ oraz poziomu kulturalnego;
*dzieci w rozwoju moralnym przechodzą etapy tak jak ludzkość zatem od początku jest barbarzyńcą;
*dość krytyczny stosunek do granic wychowania;
*czł nie jest z natury dobry, ale jego braki można zmniejszyć, choć nie usunąć, przez wych.;
*najpełniejsze, najlepsze kryterium oceny czynu ludzkiego to jego skutek;
*środek wych.-kara naturalna, tj nieomylna konsekwencja błędnego postępowania, nieuchronna reakcja na błędne działania naruszająca porządek, bezwzględny skutek niewłaściwego postępowania.
H. SPENCER
''metody kształcenia umysłu'' ściasły związek metod i celów kształcenia z panującym w danym okresie ustrojem.
feudalizm->religia (surowa dyscyplina szkol)->dogmatyzm (metody pamięiowe)
liberalizm->zasady wolnej konkurencji->liberalna ideologia
''JAKA WIEDZA MA NAJWIĘKSZĄ WARTOŚĆ?''
*troska o zdrowie-to co ''bezpośrednio zmierza do samowychowania'': fizjologia, anatomia, medycyna;
*prawo zawodowe-zapewnienie koniecznych środków do życia ''pośrednio przyczynia się do samozachow.'';
*racjonalne wych.-wykształcenie potomstwa-podstaw zasady ped i psych.;
*wypelnianie obowiązków obywatelskich-historia społ, rozwój org społ., różnorodnych instytucji, życia gosp., stosunku pracownicy-pracodawcy;
*spędzanie wolnego czasu-rozrywki kulturalne, lektura, przeżycia estetyczne.
ALEXANDER BAIN:
*szkodzki prof w Aberdeeu, filozof, psych., logik, self-made-men (syn tkacza), autor ''education as a sience'' wyd pot''nauka wychowania'';
*podkreśla związki ped i psych, wykorzystuje zdobycze psych., fizjol., anat., systemu nerwowego dla wyjaśnienia podstaw praw naucz i wych.;
*oceniając ''edukacyjną wartość rozmaitych nauk'' i podając ''odnowiony plan nauki''. Bain deklaruje się jako zdecydowany antagonistyk klasyczny, filozof. podst. wykszt.;
*język=środek, pomoc w edukacji -> należą się więc językom miejsca ''uboczne, a nie środkowe'';
*języki nie są potrzebne dla wszystkich...
PLAN KSZTAŁ. OGÓLNEGO:
*szeroki zakres przedmiotów mat-przyrod.;
*skromniejsze uwzględnienie humanistów: lit. ojczysta, powszechna, socjologia.
BAIN WYCHODZI Z INNEGO ZAŁOŻENIA NIŻ SPENCER:
*poszukuje uzasadnienia dla swojego systemu w psyh i logice, nie wie o potrzebach rozw społ-ekonom.;
*nie wpada w krańcowość praktycyzmu, utylitaryzmu;
*odrzuca klasyczną podstawę wykształ i broni zasady całkowitej odnowy systemu wykształ ogólnego.
WSKAŹNIK NURTU POZYTYWIST. W MYŚLENIU O EDUKACJI:
*przypisywanie najwyższej wartości, siły sprawczej wiedzy naukowej (zgodnej z zasadami scjentyzmu);
*uznanie za najwartościowszy typ wiedzy o edukacji-twierdzeń o faktach;
*dominacja metod badań ilościowych, marginalizacja tych jakościowych;
*uznanie, że zadaniem ped jest tworzenie projektów edukacyjnych, które mogą być bezpośrednio wdrożone do praktyki oświatowej skutecznie...;
*przyjęcie, że pedagodzy powinni wykorzystywać wyniki badań empirycznych nie tylko własnej dyscypliny naukowej;
*postulowanie, że postęp w praktyce oświatowej polega na coraz lepszym, skuteczniejszym kontrolowaniu wszystkich procesów edukacyjnych;
*służebność i praktycyzm pedag.
NOWE WYCH.
*progresywizm ped.; *pedag. reform; *ruch reform.
PRZYCZYNY RÓŻNICOWANIA PED. XIX/XXw:
=''przewrotu kopernikańskiego'' w ped.
*kulturalno-społ.; *związane z filoz i psycho.; *dotyczących procesów zachodzących wewnątrz ped.
1893-Narodowe Towarzystwo Badań nad Dzieckiem (USA) [inne: 1894-Anglia, 1899-Niemcy, 1901-Francja, Rosja, 1907-Warszawa, 1907/1910?- Kraków, 1909-Lwów]
Ellen Key-''...dziecka'' 1900-manifest nowego wychowania.
SZK. TRADYCYJNA:
statyczna, sztywna, oderwana od życia i jego potrzeb (krytyka Ellin)
K-autorytet nauczyciela i podręcznika,
R-formalne stopnie kształcenia,
Y-oparcie kształ na syst klasowo-lekcyjnym,
T-surowa karność,
Y-metody pamięciowe,
K-neohumanistyczny program,
A-brak indywidualizacji.
IDEE ''NOWEGO WYCH.'':
1) Nowoczene wych winno być rozumiane jako ''naturalne'':
*naturalizm środowiskowy,
*natur. psycholog.-Erast Hearkal-rozwój czł jako gatunku,
*natur biogenetyczny.
2) Postulaty odnoszące się do procesu nauczania:
*ograniczenie ilości treści nauczania i zmiana ich jakości,
*zmiana roli nauczyciela i ucznia (poszukuje wiedzy z uczniem),
*reorganizacja pracy nauczania-uczenia się, stosowanie odmiennych niż dotychczas metod nauczania,
*idee wychowania docenione na równi z ideą zdobywania i posiadania wiedzy,
*wzajemne wychowywanie się uczniów.
3) tendencja do ''szukania nowych dróg'' i przeprowadzenie ekperymentów ped., dezintegracja idei ped., a w rezultacie powstawanie nowych kierunków ped.
4) praca nauczycielska uznawana za ''sztukę'' działalność zbliżona do działalności artysty.
5) paidocentryzm-dziecko w centrum.
6) opozycja przeciz uniformizacji wych., przeciwstawienie się militaryzmowi.
7) pedologia-nauka o dziecku w nurcie badań psychologicznych.
INSTYTUCJONALNE FORMY ''NOWEGO WYCH.''
*Instytut J. J. Rousseau w Genewie od 1912,
*Międzynarodowa Liga Nowego Wych od 1915.
PROGRAM LIGI: (synteza ped ''nowego wych.'')
*maksymalizacja rozwoju psychofiz i duchowego,
*respektowanie indywidualnych, niepowtażalnych właściwości wychowanka,
*życie wewnątrz-grupowe (karność-odpowiedzialność) jako funkcja dążeń dzieci, a nie dorosłych,
*uwzględnienie w procesie dydakt zainteresowania i współdziałania dzieci,
*wspieranie postaw twórczych,
*wych oparte na koedukacji i uspołecznieniu.
KONGRESY:
*wych moralnego-1908, *higieny szkol-1904-1910, *wych domowego-1910, *pedagogiki-1911, *opieka nad dzieckiem-1913.
PED. NATURALISTYCZNO-LIBERALNA:
*ped psychologiczna: H. Spencer, E. Key.
*pragmatyzm ped.: W. James, E. Clapereall.
*psychobehawioryzm ped.: E. Thornalike, J. Watson.
*kierunek terapeutyczny: psychoanaliza (Z. Frend), psych indywidualna (A. Adler), neopsychoanaliza (E. Fromm, K. Horney).
PERSONALIZM PED.:
*próby Nowego Wych: O. Decroly, M. Montessori, H. Partihurst,
*szk pracy (manualnej-G. Kerscheusteiner i duchowej-O. Gandig),
*ped. wspólnoty życia-W. Wundt, P. Petersen.
PED. SOCJOLOGICZNA:
*ped czysto socjolog.-E. Durkheim, J. Dewey,
*ped narodowa-S. Prus-Szczepanowski, Z. Zarzecki,
*ped społ.-J. W. Dawid, S. Karpowicz, H. Radlińska,
*ped idealistyczna-P. Nalorp.
PED. KULTURY:
*kier aksjologiczny-W. Dilthey, S. Hesseu, S. Szuman,
*kier aktualistyczny-B. Croce, G. Gentile.
PED. RELIGIJNA:
F. W. Foerster, J. Mantain.
DYDAKTYKA DEWEYOWSKA=szk progresywistyczna
*uczenie się przez działanie,
*ped obejmuje całość filozofii, a filoz jest ogólną teorią wych.,
*char naturalistyczny,
*paidocentryzm ograniczony zasadą społ wych-''wzrastania'' dziecka w społ.,
*char aktywistyczny-myślenie ma usługową rolę w stosunku do działania.
PLAN DALTOŃSKI/PLAN LABORATORYJNY, SYS PRACOWNIANY (krytyka tradycyjnej organizacji pracy szkol.)
*nieracjonalnie zorganizowany dzień pracy ucznia,
*lekcja nie odpowiada zasadom ped., ani org pracy z uwagi na zbyt wiele zadań do spełnienia,
*co godz zmiana lekcji wymaga męczącego przystosowania się,
*zespoły klasowe są zbyt liczne i bardzo zróżnicowane pod wzgl poziomu umysłowego,
*konflikt między interesem kl a jednostki,
*nauczanie szablonowe, nadmierne zdyscyplinowanie, niesamodzielność uczniów, zajęcia domowe najczęściej w warunkach niesprzyjających dla ucznia.
PLAN DALTOŃSKI:
*pracownie z konsultantami,
*zniesienie pracy domowej,
*miesięczny prog każdego przedmiotu tzw ''przydział'': maksymalny, średni, minimalny,
*jednostka pracy (5-tygodniowo, 20-mies.),
*konferencje,
*wykazy kontrolne/metoda graficzna notowania postępu,
*kontrola w warunkach korzystnych dla ucznia i nauczyciela.
Plan daltoński – nowa organizacja nauczania opara na zasadach wolności i odpowiedzialności.
ZALETY:
*dopasowanie tempa nauki do indywidualnych możliwości uczniów,
*wyrabianie samodzielności, pobudzanie inicjatywy, wdrażanie do odpowiedzialności, zachęta do poszukiwania racjonalnych metod pracy.
WADY:
*utrudnienia we wdrażaniu uczniów do współpracy przy realizaji wspólnie przyjętych...,
*mniejsza możliwość kształtowania zainteresowania przez szk.,
*wiedza uzyskiwana przez uczniów=fragmentaryczna,
*ograniczenia tylko dla dzieci starszych, nie do wszystkich przedmiotów.
OŚWIATA I SZKOL. W II RZECZPOS. POL. 1918-1939
SYTUACJA W SZKOL. ELEMENT. PRZED I W. Ś.:
*specyficzne warunki ekonom., społ i polit. Rosji, Prus i Austrii-wytworzyły poważne różnice pod wzgl: organizacyjnym, programowym, dydaktycznym [wynaradawiający char szk.]
PRUSY:
*obow szkol 6-14=8lat,
*sieć szkol dobrze rozwinięta, ale szk niskozorganizowane o 1-2 nauczyc.,
*prog.: gł czytanie, pisanie, rachunek,
*jęz niemiecki,
*dużo religii, zasady moralne i obyczajowe w duchu moralności pruskiej,
*nauczyc.-Niemcy,
*metody pamięciowe,
*mało analfabetów.
AUSTRIA:
*7letni obow szkol-miasto,
*6letni-wieś,
*sopuszcza się jęz polski, ale lojalizm jest wszechobecny,
*niski poziom organizacyjny i prog.,
*niepełna realizacja obow szkol (85%) oraz niekończenie kl najwyższych,
ROSJA:
*nie wprowadzono obow szkol.,
*niezbudowano sieci szkol.,
*gmina decydowala o otwarciu i utrzymaniu szkoły,
*analfabetyzm u ok65% ludności.
Udział dzieci uczęszcających do szk element w stos do ogółu ludności:
*zabór pruski-19%,
*zab austriacki-13%,
*zab rosyjski-3%.
STOPNIOWA UNIFIKACJA NADZORU PED.:
1919-1921-podporządkowanie Rady Szkol Krajowej działająej w Galicji MWRiOP,
10.01.1921-uroczyste przejęcie szkol byłej Dzielnicy Pruskiej. Ziemie wsch-początkowo Sekcja Oświaty Publicznej przy Zarządzie Cywilnym Ziem Wsch., od maja 1922-okręgi szkol.:nowogrodzki, wołyński, poleski, wileński.
GŁÓWNE AKTY PRAWNE DOT. ORG. SZKOL. W II RP:
*7.02.1919-dekret o obow szkol.,
*7.02.1919-dek o kształ nauczycieli,
*4.06.1920-ust o tymczas ustroju władz skol.,
*13.07.1920-ust o szk akademickich,
*17.03.1921-KONSTYTUCJA MARCOWA
*17.02.1922-ust o budowie publ szk powszech.,
*22.12.1925-ust o środkah zapewnienia równowagi budżetowej,
*11.03.1932-ust o ustroju szkol (JĘDRZEJOWICZOWSKA)
*15.03.1933-ust o szkol wyższym.
LATA 20-TE:
wzrost wskaźnika realizacji powszech nauczania przy sprzyjającym spadku liczby dzieci w wieku szkolnym.
*1921/22-63,1% dzieci w wieku szkol realizowało obow szkol.,
*1928/29-96,4%
*1929-kryzys gospod i nakładający się nań wyż demograf spowodował tzw ''kryzys szkolny''.
Powolne podwyższenie stopnia organizacyjnego szkol powszech.
Jednak nadal ok50% dzieci uczyło się w szk 1 lub 2 nauczyc.
1nauczyc.: Io - 4oddziały (I-1rok, II-1rok, III-2lata, IV-3lata), IIo – 5oddziałów (I-1, II-1,III-1, IV-2, V-2).
1921-spis wykazuje 33% analfabetów w Polsce.
18.12.1918-program K. Praussa (UNIFIKACJA) POSTULATY:
*7letni obow szkol.,
*bezpłatne, powszech szkol dla dzieci wszystkich warstw społ.,
*drożność org.-program pomiędzy szk powszech a średnią,
*międzywyznaniowy charakt szk (religia-polityka),
*metody ''szk pracy'',
*podkreślenie funkcji wych szk,
*rozbudowane wych obywatel.,
*rozbud szkol zawodow.,
*rozbud oświaty powszech.,
*rozszerzenie wych przedszkol.,
*poprawa sytuacji finansowo-bytowej i zawodowej nauczycieli.
14-17.04.1919 Sejm Nauczycielski (TNSz, ZPSP, SNP) SEKCJE:
*ustrój szkol.,
*oświata pozaszkol.,
*wych przedszkol.,
*szk powszech. (7letnia, 7-14r.ż.),
*kształ nauczycieli,
*szk średnich,
*szk zawodowych,
*pragmatyki nauczycielskiej,
*higieny szkol.,
*wych fiz.
Jednolita szk.: W. Radwan, H. Rowid, S. Sempołowska, K. Prauss.
Dualizm szkolny: W. Górski, T. Łopuszański, L. Maxa-Bykaski.
W 1919 opublikowano:
''prog naukowy szk średniej'', 2 gł typy: szk o podst dyd matematycznej, szk o podst dyd humanistycznej.
Podział szk średniej ogólnokształ na 2 szczeble program.:
3letni przygotowawczy (gim niższe), 5letni systematyczny (gim wyższe).
Szk zawodowe – tymczas statuty i wzorcowe prog.
Szk wyższe – 13.07.1920 ''ust o szk akademickich''
11.03.1932-''ust o ustroju szkol.'' J. Jędrzejewicza-ministra MWRiOP:
*unifikacja szkol.,
*zagadnienia dot ustroju szkol.: wych przedszkol., szk powszech., szk średnie, szk zawodowe, kształ nauczycieli, szk wyższe.
Szkoły powszech.-3 szczeble org i prog.:
IIIo-3 szczeble (2letnia kl.III i 3letnia kl.IV),
IIo-1 i 2gi szczebel,
Io-1 szczebel+wybrane elementy 2go->powstały na wsi.
Szk średnia oparta na 2szczeblu program. (6oddziałów).