1. Państwowy Instytut Wydawniczy kontynuował ambitny cykl „Współczesna Proza Światowa”. W serii tej ukazały się: »Mój przyjaciel Meaulnes” Alaina Fourniera, „Musica” Finna Alnaesa, „Stan zawieszenia Saula Bellowa, „Białe flagi” Nodara Dumbadze, „Antylider” Władimira Makanina, „Bliżej szczęścia” Guntera Steffensa, „Cesarski szaleniec Jaana Krossa, „Dryfujące kontynenty” Morgana Sportesa, „Drzewo człowiecze” Patricka White’a, „Fakultet snów” Georgesa-01ivie Chateaureynauda, „Gałązka limony. Krwawe pomarańcze” Johna Hawkesa, „Głowa kamiennego Iwa” Ghassariego Kanafaniego, „Godzina próby” Marii Corti, „Gullo Gullo”
Miodraga Bulatovica, „Henryk i Kato” Iris Murdoch, „Ja i królowie” Ernsta Schnabela, „Jeśli zimową nocą podróżny” Italo Calvino, „John Piekło” Didiera Decoina, „Komedia” Gerolda Spatha, „Lustrzany chło¬piec” Roberta Andre, „Na wieży” Gerta Hofmanna, „Najmłodszy z braci” Grigorija Bakłanowa, „Pnin” Vladimira Nabokova, „Podróż do przyjaciela z lat dziecinnych” Andrzeja Bitowa, „Pomocnik” Bernarda Malamuda, „Ragtime” oraz „Witajcie w ciężkich czasach” E.L. Doctorova, „Sycylijska rozmowa” Elio Vittoriniego, „Śmierć Horna” Christopha Heina, „Śpiew na dwa głosy nocną porą” Theodora Weisennborna, „Świece na wietrze” Gri¬gorija Kanowicza, „Ta niedziela” Jose Donoso, „Trzydzieści trzy” Ferenca Karinthyego, „Wodnikowe Wzgórze” Richarda Adamsa, „Zbieracze ziół” Anatolija Kima, „Zestaw do śmierci” Susan Sontag i inne. W serii „Klub Interesującej Książki” znalazły się tytuły: „Pani wy¬rocznia” Margaret Atwood, „Biała gwardia” Michaiła Bułhakowa, „Sym¬fonia pastoralna” Andre Gide’a, „Mersi czyli przypadki Szypowa. Wodewil z myszką. Zdarzenie prawdziwe” Bułata Okudżawy, „Dom pod łabędziem” Martina Walsera, „Karin, córka Monsa” Miki Waltariego, „Dzień skorpio¬na” Paula Scotta inne. Z powyższymi seriami korespondował tematycznie cykl „Powieści XX wieku”. Wydano w nim m.in. „Nagi rok” Borysa Pilniaka, „Księga raju czyli Przedziwne żywota opisanie...” Icyka Mangera, „Muellerowie. Kro¬nika niemieckiego rodu. Noc tyrana” Waltera Mehringa, „Colas Breugnon” Romain Rollanda, „Pierś” Philipa Rotha, „Ziemię planetę ludzi” Antoine’a de Saint-Exupéry’ego, „Czerwone i czarne” Stendhala i inne.Ukazywały się nadal „Portrety Współczesnych Pisarzy Polskich”, a w nich omówienia sylwetek takich twórców, jak „Leopold Staff’ (autor¬ka: Marta Wyka), „Andrzej Bursa” (Stanisław Stanuch), „Marek Hłasko” (Bogdan Rudnicki), „Leopold Buczkowski” (Zygmunt Trziszka), „Jerzy Zawieyski” (Jan Zdzisław Brudnicki), „Wojciech Żukrowski” (Stefan Melkowski), „Tadeusz Breza” (Mieczysław Dąbrowski), „Julian Kawalec” (Bogusław Sławomir Kunda), „Zofia Nałkowska” (Bogdan Rogatko). W popularnonaukowym cyklu „Biblioteka Myśli Współczesnej” wy¬dano: „Cykle nieba” Playfaira Guya Lyona i Hilla Scotta, „Czarne dziury: koniec wszechświata?” Johna Taylora, „Czarownicy i psychiatrzy” Torreya g puliera, „Człowiek tysiąclecia” i „Państwo atomowe” Roberta Jungk«. Gra możliwości” Francoisa Jacoba, „Nie samą informatyką" Władysława M Turskiego, „O naturze ludzkiej” Edwarda O. Wilsona, „Pr/.ebud/enic etnicznej Ameryki” Michaela Novaka, „Rewolucje i postęp" Jer/ego Chłopeckiego, „Trzecia fala” Alvina Tofflera, „Więcej niż teatr" Aldony Jawłowskiej, „Wyklęty lud ziemi” Frantza Fanona, „Złudzenie konieczne" philippe Meyera i inne. Wychodziła „Biblioteka Syrenki”, a w niej kolejne varsaviana. m in.: „Warszawy dnie powszednie. 1900-1914” Karoliny Beylin w wyborze i ze wstępem Juliusza Wiktora Gomulickiego oraz „Spiska 14. Aresztowanie generała Grota — Stefana Roweckiego” Andrzeja Chmielarza i Andrzeja Krzysztofa Kunerta. Ze współczesnej prozy polskiej opublikowano: „Rzeczpospolitą chwi¬lową” Andrzeja Brauna, „Jeńca Europy” i „Europa nie pozwoli” Juliusza Dankowskiego, „Stanisława Krzemińskiego. Człowieka i pisarza” Konra¬da Górskiego, „Śmierć robotnika w hotelu Savoy” Eugeniusza Kabatca, „Kamień na kamieniu” Wiesława Myśliwskiego, „Włóczywodę” Izydora Zaczykiewicza, „Tomasso del Cavaliere” Juliana Stryjkowskiego, „Przej¬ścia” i „Boicie się czarnego ptaka” Jadwigi Stańczakowej.
Jak zwykle PIW publikował interesujące pozycje z historii literatu¬ry. W latach 80. były to: „Kraj modernistycznego cierpienia” oraz „Perły i potwory. Szkice o literaturze międzywojennej” Agnieszki Baranowskiej, „Własna przestrzeń. Szkice o polskiej dramaturgii współczesnej” Sławy Bar- dijewskięj, „Zaświat przedstawiony. Szkice o poezji Bolesława Leśmiana” Michała Głowińskiego, „Tematy i media romantyczne” Marii Janion, „Gra w Gombrowicza” Jerzego Jarzębskiego, „Warszawa romantyczna” Aliny Ko- walczykowej, „Conrad i Gombrowicz w walce o swoją wybitność” Anieli Ko-walskiej, „Świadomość literatury" Henryka Markiewicza, „Preteksty. Szkice o współczesnej poezji polskiej” zmarłego w 1980 roku krytyka literackiego Juliana Rogozińskiego, w wyborze i ze wstępem Ryszarda Matuszewskiego, „Rzeczy teatralne” Tymona Terleckiego, studium Jana Tomkowskiego „Ju¬liusz Słowacki i tradycje mistyki europejskiej”, „Po stronie dialogu” Stanisła¬wa Vincenza ze wstępem Czesława Miłosza, „Eseje literackie” Adama Waży¬ka, „Poeta i prorok. Rzecz o profetyzmie Mickiewicza” Wiktora Weintrauba. „Wielkie stulecia Polaków” i „Towiańczycy” Aliny Witkowskiej, „Ląd, który przestał być plotką” Lucjana Wolanowskiego, „Idące Wilno. Szkice o Żaga- rach” oraz „Małe iluminacje. Formy prozatorskie Mirona Białoszewskiego” Andrzeja Zieniewicza i inne. W charakterystycznej serii z żółtą okładką ukazywały się utwory po¬etyckie wybitnych polskich twórców, w tym Zbigniewa Herberta („Wybór wierszy”), Aleksandra Rymkiewicza („Kalendarz polskiego krajobrazu”), Beaty Obertyńskiej („Wiersze wybrane”), Marianny Bocian („Stan stwo¬rzenia”), Ewy Filipczuk („Czekam na ciebie w ciemnościach” i „Hotele, pokoiki małe”), Leopolda Lewina („Posłanie do wnuka” i „Skrzydła wiatra¬ków”), Ludmiły Marjańskiej („Blizny”), Konstantego Puzyny („Kamyki”), Emy Rosenstein („Czas”), Włodzimierza Słobodnika („Reszta światła”), Anny Świrszczyńskiej („Cierpienie i radość”), Juliusza Żuławskiego („Wiersze wybrane”), a także „Kontrasty” Stefana Borsukiewicza, po¬ety-żołnierza, który zginął w Anglii w 1942 roku. Z liryki obcej ukazały się: „Poezje wybrane” Williama B. Yeatsa w wyborze Juliusza Żuławskiego i opracowaniu Ewy Życieńskiej, „Wier¬sze wybrane” Konstantinosa Kavafisa i „Poezje wybrane” Samuela Taylora Coleridge’a (obie pozycje w opracowaniu Zygmunta Kubiaka), „Wiersze wybrane” Mariannę Moore, „Jasnowidz i inne wiersze” Richarda Wilbura oraz „Wiersze wybrane” Edwina Arlingtona Robinsona (trzy ostatnie po¬zycje w opracowaniu Ludmiły Marjańskiej) i innych. W 1981 roku nakładem PIW ukazał się tom „Listów do Bronisława Malinowskiego” Stanisława Ignacego Witkiewicza w opracowaniu Tomasza Jodełki - Burzyckiego i ze wstępem Edwarda C. Martina. W roku następnym wydano tom wierszy i szkiców zamordowanego przez Niemców w 1944 roku Zdzisława Leona Stroińskiego pt. „Ród Anhellich”, w opracowaniu Lesława M. Bartelskiego. W 1986 roku ukazały się „Utwory wybrane” Jerzego Kamila Weintrauba, zamordowanego przez hitlerowców w 1943 roku. W latach 80. opublikowano sześciotomowe „Utwory zebrane” Mirona Białoszewskiego w opracowaniu Mariana Sokołowskiego. Wydawano godne uwagi antologie, m.in.: „Antologię angielskiej poezji metafizycznej XVII stulecia” w tłumaczeniu i opracowaniu Stanisława Ba¬rańczaka, „Antologię poezji żydowskiej” w opracowaniu Salomona Łastika . Ida Słuckiego, „Poezje nowohebrajskie” w wyborze i tlumac/emu dra Ziemnego, „Antologię poezji rumuńskiej” w opracowaniu ^ tv Bieńkowskiej, „Tydzień świętego mozołu. Opowiadania japońskie ^945-1975” w przekładzie i ze wstępem Mikołaja Melanowicza, Nie zapominano również o dramacie (np. „Dramaty” Henryka Bardi- wskiego, „Śmierć Adama Zawiszy. Twarzą w twarz w Casercie” Rys/arda prelka, „Sztuki najczęściej nie grane” Ryszarda Marka Grońskiego). Oficyna kontynuowała także wydawanie tomików z aforyzmami wiel¬kich myślicieli (aforyzmy m.in. Johanna Wolfganga Goethego i Friedricha Hebbla).
2. W poczytnej serii Iskier „Klub Srebrnego Klucza” wydawano powieści kryminalne autorów dawnych i nowych, w tym: Zygmunta Zeydlera- Zborowskiego („Sekret Julii” i „Major Downar przechodzi na emeryturę”), Danuty Frey („Ostatni rejs Korala”), Andrzeja Kakieta („Posłaniec śmierci”), Alberta Wójta („Prawdziwy mężczyzna”), Czesława Czerniawskiego („Ta cholerna mgła”), Władysława Skarbka („Złamany poker”), Bogdana Daleszaka („W ubraniu skocz do jeziora”), Anna Śliwicka („Śmierć zjechała windą”), Ryszarda Nakoniecznego („Wysoka gorączka”), Ryszarda W. Kowalskiego („W pogoni”), Jerzego Siewierskiego („Panią naszą upiory udusiły”), Jerzego Edigeya („Alfabetyczny morderca”). O wiele gorzej było z autorami zagranicznymi, reprezentowanymi przez pisarzy dawno zmarłych, których można było wydawać bez wyku¬pywania praw autorskich (Freeman Wiils Crofts i jego książki „Tajemnica Hogs Back” oraz „Tragedia w Starvel”), lub z krajów demokracji ludowych (Bułgar Bogomił Rajnow i „Umierać tylko w ostateczności”). Działała satyryczna „Biblioteka Stańczyka”, w ramach której wyda¬no: „Nos poety” Jerzego Afanasjewa, „Kroniki królewskie” Stanisława Ryszarda Dobrowolskiego, „Jaśnie Pana Ryma” Ludwika Jerzego Kerna, „Róbmy swoje” Wojciecha Młynarskiego, „Rysunki Sławomira Mrożka, „Milionowe słowo” i „Tego nie było w TV” Janusza Osęki, „Żywą reklamę” Agnieszki Osieckiej, „Arię z asekurantem” Józefa Prutkowskiego, „An¬gielską chorobę” Magdaleny Samozwaniec, „Szefa i takie różne sprawy” Anatola Ulmana. W podróżniczym cyklu „Naokoło Świata” ukazały się pozycje: „Ta¬jemniczy płaskowyż” Macieja Kuczyńskiego, „Dziennik jednego roku” W. Lebiediewa, J. Simczenki, A. Starostina, „Moi przyjaciele Latynosi” Ewy Szumańskiej, „Zdobyć Everest” Wojciecha Adamieckiego, „Taurego- wie i caterpiłlary” Witolda Stanisława Michałowskiego i inne. Dzięki zbliżającej się transformacji ustrojowej końca Jat 80. i związanej z nią liberalizacji możliwym stało się wydanie książek pisarzy światowych dotąd zakazanych. Opublikowano m.in. wybór opowiadań „Bar świat” Bo- humil Hrabala, dwutomową powieść „Dzieci Arbatu” Anatolija Rybakowa czy słynny „Jeden dzień Iwana Denisowicza” Aleksandra Sołżenicyna, napisany w okresie destalinizacji lat 50. Ze współczesnej rodzimej prozy ukazały się m.in.: „Kapitulacja” Zbi¬gniewa Beli, „Popielec” i „Wronie pióra” Włodzimierza Kłaczyńskiego, „Sceny miłosne, sceny miłosne” i „Jaśmiomica” Krystyny Sakowicz, „Ofi¬cer”, „Próba”, „Pustynia” Tadeusza Siejaka, „W barszczu przygód”, „W rosole powikłań”, „W krupniku rozstrzygnięć” Marka Sołtyka, „Opowieści Szehere- zady” Jana Tomkowskiego, „Potworne przygody cynicznych krasnoludków” Anatola Ulmana, „Dziewczyny z Krynoliny” Hanny Muszyńskiej -Hoffma- nowej, „Wniebowstąpienie”, „Ucieczka z Jasnej Polany”, „Regina” oraz „Re¬gina Borkowska” Adolfa Rudnickiego, „Pusta szkoła” Bogusławy Latawiec, „Mit Marii Chapdelaine” Janusza Odrowąża-Pieniążka. Publikowano tomiki wierszy (np. „Słuchanie muzyki” Aliny Biernac¬kiej, „Zamiast wieczoru autorskiego” Stefana Rusina, „Księgę Wschodu”, debiut poetycki Hatifa Al-Dżanabiego, Irakijczyka-polonisty), a takżę „Wtajemniczenie”, wybór wierszy Edwarda Szymańskiego, poety, który zginął w Auschwitz-Birkenau w 1943 roku. Drukowano szkice i felietony (np. „Kiedy twarda waluta zmięknie?” Hamiltona-Jana Zbigniewa Słojewskiego) oraz reportaże („Dworska szkoła jazdy” Władysława Huzika). Coraz bardziej liberalna polityka cenzuralna doprowadziła do wydania wspomnień wojennych Henryka Panasa (więźnia lagru w Workucie) zatytułowanych „Jak mi było u Andersa”.
3. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej sygnowało sen¬sacyjną serię „Labirynt”. Wydawano w niej wyłącznie autorów polskich, dzięki czemu unikano problemu płacenia tantiem /.agramc/nym pumrzom latach 80. ukazały się tytuły: „W matni” Gertrudy R. Sławek, „Śmierć nadjechała fiatem” Jerzego Parfiniewicza, „16 cech wspólnych" Romami jaworowskiego, „Skorpion czeka na mordercę” Dominika Karo, „Trzeci kolczyk” Józefa Szczawińskiego, „U Huberta”, „Pod kulawym Belze¬bubem”, „Droga bez powrotu”, „Szmaragdowy krucyfiks", „Szafirowe koniczynki” i „Złota igła” Alberta Wójta, „Czerwony alarm” Andr/eja K Bogusławskiego, „Dzwonnik z Friedlandu” i „Saldo mortale” Krystyna Ziemskiego, „Kustosz Karpinowa” Piotra Tolskiego. Stałą autorką „Labiryntu” była Anna Kłodzińska, wieloletnia dzien¬nikarka „Życia Warszawy”. W latach 80. wydano jej powieści: „Dzieci milionerów”, „Nietoperze”, „Grzęzawisko”, „Malwina przegrała milion”, „Za progiem mroku”, „W pogardzie prawa” i „Trzy ciosy sztyletem”. Inne pozycje beletrystyczne krajowych autorów, jakie MON wydal w tamtym okresie, to m.in.: „Niebezpieczne barwy oceanu” Wiesława Andrzejewskiego, „Spotkanie z cieniem” Kazimierza Dębnickiego, „Plac Zgody” Krzysztofa Kulickiego, „Miłości pełna czara” i „Boso do nieba” Leona Wantuły, „Portret szpiega” i „Tropem szpiegów” Henryka Piecucha, „Nie zniszczeni przez pogrom” Józefy Radzymińskiej, powieści Antoniego Reńskiego („Czytanie z dłoni”, „Wyrzeźbione z pamięci”, „Wyjść z labi¬ryntu”), „Bizantyjska noc”, „Drapieżne ptaki nad Rio Maddalena” i „Wieża zapomnienia” Sławomira Siereckiego, „Niepokój” Marii Terleckiej, „Brata¬nek ostatniego króla” Stanisława Szenica, „Noc nad miastem” i .Azyl nad Dniestrem” Ferdynanda Zamojskiego, „Pożeracz ciepła” Juliusza Znamierow¬skiego, „Pierwszy śnieg” i „Narzeczona” Gabriela Zycha. Mniej liczne były zbiory opowiadań (np. „Chorążowie” Bogdana Bartnikowskiego, „Kamienny uśmiech” Franciszka Fenikowskiego, „Szpiegowski nokturn” Aleksandra Omiljanowicza, pośmiertny tom „Saperskie opowieści” Alojzego Srogi). MON edytował także utwory dla dzieci („Włóczęga i inne opowiadania” Marii Terleckiej) i młodzieży („Rozbite gniazdo” Barbary Gordon). Z książek wspomnieniowych, reportażowych i monografii historycz¬nych wymieńmy: „Halo? Służba graniczna” Henryka Piecucha,,.Mokotów 1944” Lesława M. Bartelskiego, „Ostatni odruch” Romualda Karasia, „Ra¬port z linii ognia” Moniki Wameńskiej, „Służba Zdrowia Warszawy w walce z okupantem 1939-1945” Stanisława Bayera, „Trójkąt diabła” i „U studni czasu” Fenikowskiego, „Cyklon nad Nikaraguą” Romana Samsela, „Na drodze stał Kołobrzeg” Alojzego Srogi, „Działalność Wandy Wasilewskiej w latach drugiej wojny światowej” Eleonory Syzdek, „Bohater spod Lenino - kpt. Władysław Wysocki” Józefa Wójcickiego, „Mały leksykon morski” Józefa Wójcickiego i Ireneusza Grajewskiego, „Barykada września. Obrona Warszawy w 1939 roku” Józefa K. Wroniszewskiego.
4. Wydawnictwo Literackie popularyzowało reportaże (np. „Ludzie i paragrafy” Barbary Seidler, „Reportaże zagraniczne” Melchiora Wań¬kowicza, „Trzy podróże” Jana Józefa Szczepańskiego), tomy szkiców i esejów o kulturze („Zjadanie bogów. Szkice o tragedii greckiej” Jana Kotta, „Szkice czeskie i słowackie. Z problematyki współczesnej litera¬tury czeskiej i słowackiej oraz jej recepcji w Polsce w latach 1944-1984” Witolda Nawrockiego, „Pisarz i jego zmory” Ernesta Sabato), monografie i studia („Ku otchłani. Dekadentyzm w literaturze polskiej 1890-1905” Teresy Walas, „Na dalekiej Ukrainie. Dzieje Kozaczyzny do 1648 roku” Władysława Andrzeja Serczyka). Ukazały się także znane książki Alek¬sandra Fiuta o naszym Nobliście z 1980 roku: „Rozmowy z Czesławem Miłoszem” oraz „Czesława Miłosza autoportret przekorny”. Z wydawniczego plonu WL w zakresie polskiej prozy wymieńmy: „Ja”, „Madonna Pekaesów czyli wyznania czytelnika - samicy” oraz „Chlu¬ba lunaparku” Anny Bojarskiej, „Międzywojnie” Jana Brzękowskiego, „Krajobraz, który przeżył śmierć. Wybór opowiadań z lat 1947-1982” Kornela Filipowicza, „Wniebogłosy” Tadeusza Nowaka, „Jaśnie panicza” Joanny Siedleckiej, „Martwą falę” Juliana Stryjkowskiego, „Oblężenie” Jerzego Surdykowskiego, „Wysłannika” Witolda Zalewskiego, „Narcyz czyli rzecz o Zegadłowiczu - powieściopisarzu” Kornela Szymanowskiego, „W cieniu legendy Hubala” Aleksandry Ziółkowskiej, pośmiertne wydanie powieści Antoniego Gołubiewa „W dolinie dwu rzek”. Oprócz edycji „Dzieł” Stanisława Lema, oficyna regularnie wydawała nowe książki tego autora, w tym „Prowokacje” oraz „Ciemność i pleśń” (opowiadania), „Bibliotekę XXI wieku” (szkice), „Pokój na ziemi” i „Fia¬sko” (powieści). publikowano prozę („Historie” GUntera Grassa, „Zydoptaka" Bernarda Małamuda, antologię „Nowe opowiadanie argentyńskie" w opracowaniu Rajmunda Kalickiego), powieści i opowiadania dla dzieci i mlod/ie/y ( Przygoda na Rodos” Stanisława Pagaczewskiego, „Lekcja kawek" Alek¬sandra Rymkiewicza), tomiki wierszy uznanych twórców polskich i obcych (m in. Józefa Barana, Jerzego Harasymowicza, Adama Czerniawskiego, Juliana Kornhausera, Leszka Aleksandra Moczulskiego, Jana Twardow¬skiego, Johna Donne’a, Estlina Cummingsa, Maxa Jacoba), dramaturgię współczesną (m.in. utwory sceniczne Witolda Gombrowicza, Ireneusza Ire- dyńskiego, Sławomira Mrożka, Tadeusza Różewicza, Ludwika Hieronima Morstina, Anny Świrszczyńskiej). W 1986 roku WL opublikowało dwutomowe „Wiersze zebrane” Ana¬tola Sterna w opracowaniu Andrzeja K. Waśkiewicza, „litwory wybrane. 1967-1984” Ewy Lipskiej ze wstępem Ryszarda Matuszewskiego oraz „Wy¬bór poezji” Zenona Przesmyckiego - Miriama w opracowaniu Teresy Walas. Ukazały się „Rozmowy ze Stanisławem Lemem” Stanisława Beresia oraz „Lem w oczach krytyki światowej” w opracowaniu Jerzego Jarzębskiego. W latach 1987-1989 krakowska oficyna przygotowała dziewięciotomowe „Dzieła” Witolda Gombrowicza pod redakcją Jana Błońskiego.
5. Nakładem Ludowej Spółdzielni Wydawniczej ukazywały się tomy szkiców oraz monografie („Szczurami Tobruku ich zwali. Z dziejów walk polskich formacji wojskowych w Afryce Północnej w latach 1941 -1943” Witolda Biegańskiego, „Klasyczna poezja arabska" Janusza Daneckiego, „Współczesna literatura kaszubska. 1945-1980” Jana Drzeżdżona, „Grupa poetycka Kwadryga” Jana Marxa, „Sekrety fredrowskie” oraz „Hierarchie i sylwety” Wojciecha Natansona, „Literatura a dialog kultur” Rocha Sulimy), opowieści biograficzne („Brecht” Romana Szydłowskiego, „Siemiradzki” Jó¬zefa Dużyka, „Panny Szymanowskie” Zbigniewa Sudolskiego, „Reformator Sarmacji. Opowieść Cypriana Bazylika o Janie Laskim 1592” oraz „Ulu¬bieniec muz. Opowieść o Klemensie Janickim” Stanisława Helsztyńskiego, „O Julianie Niemcewiczu” Stefana Majchrowskiego) oraz powieści polskie („Między pierwszą a kwietniem” Krystyny Siesickiej, „Spotkania” Klemen¬tyny Sołonowicz S Olbrychskiej) i obce („Wieś” Iwana Bunina). W latach 1979-1983 LSW wydała pięciotomowe „Dzieła zebrane” Józefa Mortona. a w latach 1980-1987 jego powieść w czterech tomach „Całopalenie”. Opublikowano pięciotomowe „Pisma” Stanisława Piętaka. Ukazywały się tomiki poetyckie („Idę do was po słowa otuchy” Feliksa Raka, „Kolczuga” Tadeusza Śliwiaka, „Rachunek dla dorosłego” Jana Twardowskiego) oraz wybory wierszy w „Bibliotece Poetów” (m.in. Elizabeth Barrett Browning, Williama Butlera Yeatsa, Jana Kochanow¬skiego, Józefa Ozgi - Michalskiego, Karola Wojtyły, Rafała Wojaczka, Ewy Lipskiej, Urszuli Kozioł, Wisławy Szymborskiej). Nowego ducha politycz¬nego wyrażała m.in. antologia „Poezja legionowa”(1989) w wyborze i ze wstępem Tomasza Jodełki - Burzeckiego. Publikowano literaturę dla dzieci („Hilary, Zulek i ruskie pierogi” Andrzeja Grabowskiego) i młodzieży („Na siedem spustów” Emilii Ku- nawicz).
6. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne znane były z książeczek z serii „Biblioteka Analiz Literackich”. W cyklu tym wydano m.in.: „Lirykę Julia¬na Przybosia” Edwarda Balcerzana, „Twórczość Tadeusza Hołuja” Mariana Stępnia oraz „Opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza” Heleny Zaworskiej. Ukazywała się „Biblioteka Polonistyki”, a w niej np. „Tadeusz Różewicz” Sta¬nisława Burkota i „Władysław Stanisław Reymont” Stefana Lichańskiego. Z licznych pozycji monograficznych wymieńmy: „Elementy wiedzy o teatrze” i „Teatr w społeczeństwie” Andrzeja Hausbrandta, „Dzieje muzyki” Bogusława Schaeffera, „Prozę Juliana Kawalca” Anny Marzec, „Inicjacje literackie. Problemy pierwszych kontaktów dziecka z książką” Joanny Papuzińskiej. Opublikowano także „Wspomnienia nauczycieli spod znaku Rodła” Marii Zientary-Malewskiej i wiele innych.
7. Pod szyldem Wiedzy Powszechnej wychodziły m.in.: tomiki z cyklu „500 zagadek”. Na rynku znalazły się: „500 zagadek olimpijskich” Euge¬niusza Skrzypka, „500 zagadek filmowych” Zbigniewa Pitery, „500 zaga¬dek muzycznych” Janusza Ekierta, „500 zagadek fotograficznych” Henryka Latosia, „500 zagadek o jaskiniach” Christiana Parmy i Tadeusza Rojka, „500 zagadek lotniczych” Bronisława Dostatniego. Nadal ukazywały się monografie pod znakiem serii „Profile”, a wśród nich „Adam Mickiewicz” Marii Dernałowicz, „Tadeusz Dołęga - Mostowicz” Józefa Rawskiego ora/ Ignacy Krasicki” Tadeusza Dworaka.
8. Instytut Wydawniczy Pax opublikował liczne tomy szkiców, wśród nich „Ziemię Ewangelii” i „Miarę wybranych” Jana Dobraczyńskiego, a zwłaszcza książki Zygmunta Lichniaka („Owocowanie książkami", Zanim powstanie panorama. Wobec literatury polskiej na emigracji”, „Kopa lat”, „Rekolekcje kulturalne”, „Mój skorowidz poezji polskiej na emigracji”). Nakładem oficyny ukazał się „Mały słownik teologiczny”, tomy encyklik papieży: Jana XXIII, Pawła VI, Jana Pawła I. Wydawano dzieła autorów zagranicznych, m.in. „Historię Kościoła” Sokratesa Scho¬lastyka, „Historię wierzeń i idei religijnych” Mircei Eliadego, „Powrót do środka” Bede’a Griffithsa, „W poszukiwaniu Boga” G.B. Hume’a, „Nie tylko z tego świata jesteśmy” Hoimara von Ditfurtha, „Wiarę z doświad¬czenia” Josefa Imbacha i inne. Ukazywały się teksty źródłowe, podstawy religii chrześcijańskiej: „Ewangelia według św. Marka”, „Ewangelia według św. Mateusza” i „Ewangelia według św. Łukasza” w nowym tłumaczeniu Romana Brandstaettera oraz „Psałterz”, „Dzieje Apostolskie” oraz „Pismo Świę¬te Nowego Testamentu” w przekładzie ks. prof. Seweryna Kowalskiego, a także liczne powieści (m.in. „Małżeństwo Anny” Jana Dobraczyńskiego, „Prorok Jonasz” Romana Brandstaettera, „Jeruzalem, Jeruzalem” Ryszarda Kurylczyka), tomiki wierszy („Pusta noc” Ernesta Brylla) i utwory dla dzieci („Legendy o zwierzętach” Janiny Hertz). W latach 80. Pax wydał czterotomowe „Dzieła” Jerzego Zawieyskiego w opracowaniu Jana Zdzisława Brudnickiego i Bogusława Wita. Wydano także utwory zebrane Wacława Bojarskiego, poety -kołumba, poległego w Warszawie w 1943 roku, zatytułowane „Pożegnanie z mistrzem”, w opra¬cowaniu Jerzego Tomaszkiewicza. Ukazała się m.in. antologia „Irlandzki tancerz. Wybór wierszy irlandzkich XIII-XIX w opracowaniu Ernesta Brylla i Małgorzaty Goraj oraz monografia historyczna „Wachlarz. Mo¬nografia wydzielonej organizacji dywersyjnej Armii Krajowej wrzesień 1941 - marzec 1943” Cezarego Chlebowskiego.
9. Wśród tytułów Społecznego Instytutu Wydawniczego Znak wy¬różnijmy: „W światłach Tysiąclecia” Stefana kardynała Wyszyńskiego, „Nie lękajcie się. Rozmowy z Janem Pawłem II” Andre Frossarda, „Ety¬kę Solidarności” ks. Józefa Tischnera, „Eseje” Jerzego Stempowskiego, „O odpowiedzialności. Wybór publicystyki 1945-1976” Hanny Malewskiej, „Wszechświat i Słowo” oraz „Usprawiedliwienie Wszechświata” Michała Hellera, „Ład utajony” Marcina Króla, „Pionowy wymiar kultury” ks. prof. Janusza Stanisława Pasierba, „Sylwetki polityków Drugiej Rzeczypospo¬litej” Jacka Czajkowskiego i Jacka M. Majchrowskiego, „Metafizyczną pauzę” Czesława Miłosza. U schyłku ustroju - w 1989 roku - sięgnięto po pozycje do niedawna zakazane, a nawet wyklęte przez cenzurę, takie jak: „Droga nadziei” Lecha Wałęsy, „Kurier z Warszawy” Jana Nowaka-Jezio¬rańskiego, „Pamiętnik” Pawła Jasienicy, „Boże igrzysko. Historia Polski” Normana Daviesa. Ukazywały się powieści („Bożek templariuszy” Anny Borkowskiej, „Kadisz” Henryka Grynberga), tomy opowiadań („Mój dom” Jana Góry OP), zbiory utworów poetyckich („Kroniki” Czesława Miłosza, „82 wier¬sze i poematy” Josifa Brodskiego, „Wiersze wybrane” George’a Herberta, „Wojna peloponeska i inne wiersze” debiutanta Macieja Strzembosza).
10. Wydawnictwo Łódzkie wydawało reportaże książkowe („Czarna godzina. Reportaże obyczajowo-kryminalne” Stanisława Ramasa, „Czło¬wiek znikąd” Ryszarda Wójcika, „Przez Kaukaz i Pamir do Indii” Gabriela Bonvalota), powieści („Sprawa w Marsylii” Wacława Bilińskiego, „Eks¬misja” Ryszarda Binkowskiego, „Letni dom wampirów” Bogdana Loebla, „Powracająca czyli zapiski Monique Ducos” Zbigniewa Safjana), zbiory opowiadań („Róża i Walkiria czyli w dorzeczu Fabulistej” Leona Gomolic- kiego, „Na odpust Anielskiej” Jana Bolesława Ożoga, „Parafia Przemienie¬nia Pańskiego” Jerzego Waleńczyka), tomy szkiców („Satysfakcja. Historia zespołu The Rolling Stones” Daniela Wyszogrodzkiego, „Między dawnymi i młodszymi laty. Polsko-litewskie związki literackie” Zygmunta Stober- skiego, „Juliusz Verne i Tajemnicza wyspa?” Jana Tomkowskiego). Także propozycje poetyckie, jak „O zachowaniu się pod stołem. Po¬ezje i aforyzmy” Jerzego Jarmołowskiego, „Niepokój zbiorowy” Andrzeja Ja strzębca-Kozłowskiego, „Na własny rachunek” Czesława Mirosław» Szczepaniaka, „Wiersze” Jerzego Waleńczyka, „We mgle, we mgle. oraz pożegnanie karnawału” Jerzego Wilmańskiego, „Chleb” Józefa Henryka Wiśniewskiego, „Podróże w obecność” Bohdana Wrocławskiego i inne publikowano dramaty sceniczne (np. Karola Obidniaka „Ostatni lot Rudni ta Hessa” oraz „Wielka nieznajoma”), utwory dla dzieci i młodzieży („Mama, ja i łazigóry” Honoraty Chróścielewskiej, „Opowieść o Warsie i Sawie. Po¬emat heraldyczny dla dzieci” Doroty i Honoraty Chróścielewskich), a także antologie („Poezja gruzińska” ze wstępem Floriana Nieuważnego). Oficyna sięgnęła do pism Maurycego Mochnackiego i wydała jego wybór publicystyki „O literaturze polskiej w wieku dziewiętnastym”. Od 1988 wychodziły „Utwory wybrane” Tadeusza Dołęgi-Mostowicza ze wstępem Józefa Rurawskiego w dziewięciu tomach. W 1988 roku opu¬blikowano dwutomową antologię „Od Staffa do Wojaczka. Poezja polska 1939-1985”, której autorzy - Bohdan Drozdowski i Bohdan Urbankowski - nie zapomnieli „skromnie” o szerokiej prezentacji własnych utworów. W 1985 roku oficyna wydała powieść osławionego markiza de Sade (Donatien Alphonse Francois de Sade) zatytułowaną „Niedole” ze wstępem i w opracowaniu autora „Wieku markiza de Sade” Jerzego Łojka. W tym samym roku dokonano reedycji przedwojennej powieści „Święty demon. Rasputin i kobiety” Rene Millera Fulopa.
11. Wydawnictwo Śląsk opublikowało opowieści biograficzne o Krzysz¬tofie Kolumbie i Leonardzie da Vincim (pióra Jerzego Cepika), sensacyjną „Tajną broń Reinharda Heydricha” Andrzeja Koniecznego, powieści histo¬ryczne George’a Bidwella („Ulubieniec narodu”, „Pirat królowej”, „John i Sara księstwo Marlborough” i „Lwie serce”), opowiadania Marka Oramu- sa „Hieny cmentarne”. Wydawano monografie i tomy szkiców dotyczące historii i kultury regionu („Krajobraz i kultura. Sudety w literaturze i kul¬turze polskiej” Jacka Kolbuszewskiego, „Wielokropki. Szkice o kulturze Śląska Cieszyńskiego” Władysława Sikory, „Syndrom śląski” Wilhelma Szewczyka), tomiki wierszy („Samorzeźby” Stanisława Horaka, „Ludzie biegną” i „Któregoś dnia opuszczę ten bal” Jana Pawła Krasnodębskiego, „Gniazdo” Bolesława Lubosza, „Tabor” Mieczysława Stanclika, „Ciemna dolina” Krzysztofa Lisowskiego), utwory dla dzieci („Legendy i podania o polskim srebrze” Kornelii Dobkiewiczowej, „Pan Tli i Pan Tam” oraz „Pan Pampuszek w Dolinie Zbiegów” Marty Tomaszewskiej) i dla mło¬dzieży („Tomek w Gran Chaco” Alfreda Szklarskiego, „Schody do nieba” Moniki Kotowskiej, „Nieziemskie przypadki Bubla i spółki” Edmunda Ni- ziurskiego). W 1982 roku wydano antologię „Latarnia. Współczesna nowela łużycka” w wyborze Jurija Kraważa i ze wstępem Bolesława Lubosza.
12. Nakładem Wydawnictwa Poznańskiego ukazała się głośna powieść „Miłość w Niemczech” Rolfa Hochhutha, książki Arkadego i Marka Fie¬dlerów „Ród Indian Algonkinów” i „Indiański Napoleon Gór Skalistych”, powieści fantastyczne Jacka Sawaszkiewicza („Kronika Akaszy”, „Eska- pizm”, „Stan zagrożenia”), „Kordoba z darów. Powieść na tle dziejów XI wieku” Teodora Parnickiego i inne. Wydawano cykl opowieści biograficz¬nych, takich jak „Torquemada. Opowieści o Wielkim Inkwizytorze” oraz „Michał Anioł. Opowieść biograficzna” Jerzego Cepika, „Świadomość to kamień. Kartki z życia Michała Choromańskiego” Marka Sołtysika, wspomnienia Arkadego Fiedlera „Motyle mego życia. O wielkiej miłości i wielu miłostkach”, także „Pamiętnik” Janusza Korczaka z posłowiem Alicji Szlązakowej. Ukazywały się utwory poetyckie („Znicze i inne wiersze” pośmiertny zbiór poezji Andrzeja Babińskiego ze wstępem Feliksa Fomalczyka, „Zebro Adama” i „Czysta gra” Łucji Danielewskiej, „Wołanie źródeł” Władysła¬wa Lazuki, „Przeprowadzka na Atlantydę” Józefa Ratajczaka), literatura dziecięca (np. Mariana Orłonia „Zbuntowana orkiestra”, „Zwariowane dzieciaki”, „Komu kundelek, komu?”, „Babcia Kluczykowa” i „Odmie¬niec” czy Lecha Konopińskiego „Z kwiatka na kwiatek”, „Zwierzątka i zwierzęta na sześciu kontynentach”, „Książę Lech i druhów trzech”, „Od bieguna do bieguna”, „Przez dżungle i pustynie”) oraz monografie („Anna Seghers” Karola Czejarka, „Romantyczni kochankowie. Zygmunt Krasiński, Fryderyk Chopin, Artur Gorttger” Józefa Ratajczaka) i zbiory szkiców („Przedziwny świat. Szkice z dziejów literatury niemieckiej” oraz „Wspomnienia i przypomnienia. Z życia kulturalnego Poznania” Aleksan¬dra Rogalskiego). Wydawano twórczość autorów regionalnych, t/,w. nieprofesjonalnych, czyli przed debiutem książkowym („Wizerunki. Almanach prozy pisar/y lubuskich” w opracowaniu Henryka Berezy, „Żywa droga. Almanach mło dej prozy wielkopolskiej” w opracowaniu Feliksa Fornalczyka, „Którzy pamiętali słońce. Almanach młodej poezji wielkopolskiej” w oprać, ł-wy Nąjwer, „Przedpole. Almanach młodej poezji wielkopolskiej” w wyborze i ze wstępem Ryszarda Daneckiego). Publikowano także bardziej ambitne zbiory, jak np. „Antologia pol¬skiego ekspresjonizmu” w opracowaniu Józefa Ratajczaka.
13. Pod szyldem Wydawnictwa Morskiego wyszły tytuły reportażo- wo-beletrystyczne: „Podróż Brendana” Tima Severina, „Pogorią na koniec świata” Kazimierza Robaka, „Szaman morski” Karola Olgierda Borchardta, „Lot pingwina” Lesława Furmagi czy „Uśmiechnięta twarz morza” Jerzego Jasińskiego. Wydawano zbiory szkiców („Bez autorytetu” Stanisława Rośka i Stefana Chwina, „Szkice do oceanu” Zbigniewa Jankowskiego, „Zasoby i sposoby. Przegląd dramaturgii polskiej. 1970-1984” Andrzeja Żurowskie¬go), tomiki poetyckie („Obecność” i „Relief’ Jerzego Afanasjewa, „Marsz gladiatorów” Stanisława Gostkowskiego, „Koronki na rany” Anny Janko, „Ja, sobowtór” oraz „Pułapka i inne wiersze” Zbigniewa Joachimiaka, „Co komu po mnie” i „Osacza mnie niewiadome” Janiny Soszyńskiej, „Czło¬wiek batalion”, „Mur” i „Droga jednego człowieka” Mirosława Stecewicza, „Teraz jesteś” Krzysztofa Kamila Stolza), utwory adresowane do najmłod¬szych odbiorców („O Olafie i jego czarodziejskiej piszczałce” Wandy Mar¬kowskiej, „Matka Przyroda i jej dzieci. Bajki kaszubskie” Alojzego Nagela, „Dzika Mrówka pod żaglami” Andrzeja Perepeczki, „Przygody Piotrusia na pirackiej wyspie” Zbigniewa Szymańskiego).
14. Wydawnictwo Pojezierze wydawało powieści i opowiadania, a wśród nich tytuły, takie jak: „Kamienne lwy” Przemysława Bystrzyckiego, „Kucharka litewska” Wincenty Zawadzkiej, „Baśnie i legendy litewskie” Oskara Miłosza, „Saga rodu Chętników” Hanny Muszyńskiej- Hoffma- nowej, „Śmierć frajerom” Zdzisława Wróbla, „Opowiadania wybrane” Henryka Panasa. W 1983 roku Pojezierze opublikowało osławioną powieść obyczajową Zbigniewa Nienackiego „Raz w roku w Skiroławkach”, a u schyłku dekady opowieść historyczną „Dagome Iudex” tego samego autora (oba utwory dwutomowe). Oficyna wydawała tomiki wierszy („Leśna nić Ariadny” Aleksandra Rymkiewicza, „Sonety nieprawe” Józefa Jerzego Rojka, „Koncert we Fromborku” Tadeusza Chróścielewskiego, „Wieczory nad jeziorami” Jana Marii Gisgesa), utwory dla dzieci („Koty, kotki, kocięta” Bohdana Dzitko, „Rozterka Gacoperka” i „Gacoperek i korona Króla Szczurów” Jerzego Ignaciuka, „Baśń o Kłobuku psotniku” Józefa Jerzego Rojka, „Baśnie” Ernsta Emila Wiecherta), publikacje związane z historią regionu („Księga Warmii i Mazur” wspomnienia Leonarda Turkowskiego).
15. Wydawnictwo Lubelskie publikowało powieści polskich autorów współ-czesnych, np. Tadeusza Jasińskiego („Bóg wezwany na rozstrzelanie” i „Wyką-piesz się w tej samej rzece”), Henryka Makarskiego („Na tropie prapradziad- ka Waleriana czyli każdy znajdzie swój dom”, „W pogoni za purpurowym ptakiem”, „Złote serce cesarza”), Władysław Strumski („Antyczni bracia”, „Synowie rycerza ze Zwodowa”, „Tyran”, „Siadami Grunwaldu”, „Narodziny Polski”, „Maciej z Głodomanka”, „Pogromca Półksiężyca”). Dla młodego czytelnika pisali m.in. Elżbieta Cichła-Czamiawska („Ten dziwny świat do-rosłych”), Adama Fiala („Podróż Tomka na dwie planety”), Jan Longin Okoń („Siadami Tecumseha” i „Płonąca preria”), Ludwiki Woźnickiej („Tajemnicza planeta i doniczka z pelargonią”), Wiktor Zawada („Globus i pałka”). Wydawano tomy wierszy autorów dawniejszych i uznanych (m.in. Leopolda Staffa i Jana Lechonia) oraz żyjących i niekoniecznie znanych („Kiedyś puszczą lody, ziemia wysłucha wszystkich” Tadeusza Cugowa, „Zanim iskra zgaśnie” Wojciecha Kiełczewskiego, „Puszka Pandory” Ry-szarda Kornackiego, „W cieniu ciszy” i „Coraz cichsze lata” Henryka J. Kozaka, „Pod znakiem wagi” Waldemara Michalskiego, „Ballady i bilanse” Jerzego Krzysztofa Misieca). Spośród prac popularnonaukowych wymieńmy tom esejów historycz¬nych Jerzego Łojka: „Potomkowie Szczęsnego. Dzieje fortuny Potockich z Tulczyna 1799 -1921” oraz „Geneza i obalenie Konstytucji 3 Maja”, mono¬grafię „Kazimierz Andrzej Jaworski 1897 -1973” Waldemara Michalskiego, Cierpienia przyrody” Andrzeja Trepki, „Szaleńcy I nawm.i/nn I szk|C® ” oraz „Wydziedziczenie i kompleksy. O młodej literaturze M|!kiej lat 1975 -1980” Bogusława Wróblewskiego.