7. Schemat komunikacyjny R.Jakobsona. Funkcje języka.
KONTEKST
KOMUNIKAT
NADAWCA - - - - - - - - - - - - - ODBIORCA
KONTAKT
KOD
FUNKCJE JĘZYKA wg Jakobsona
Funkcja wynika z elementów komunikacyjnych, każdy element to inna funkcja
F. POZNAWCZA
F. POETYCKA
F. EMOTYWNA - - - - - - - - - - - - F.KONATYWNA
F. FATYCZNA
F. METAJĘZYKOWA
1. FUNKCJA EMOTYWNA – dominuje, gdy nadawca uzewnętrznia swoje emocje, przeżycia, cechy osobowości wobec odbiorcy
2. FUNKCJA KONATYWNA – realizuje się jako dążenie nadawcy do oddziaływania na odbiorcę, na kształtowanie jego postaw, przekonań, uczuć; reklamy
3. FUNKCJA POZNAWCZA – jest nastawiona na kontekst, przekazuje informacje, wymiana informacji
4. FUNKCJA POETYCKA – polega na zwracaniu uwagi odbiorcy na budowę samej wypowiedzi, na brzmienie dźwięków, metafory, połączenia wyrazowe. Nastawienie komunikatu na sam komunikat.
5. FUNKCJA FATYCZNA - występuje gdy chodzi o nawiązanie lub podtrzymanie kontaktu. Nastawienie komunikatu na kontakt. (np.: halo, cześć, dzień dobry, co słychać?)
6. FUNKCJA MAETAJĘZYKOWA – polega na skoncentrowaniu się na samym języku lub jego składnikach. Wyjaśnia pewne pojęcia. Objaśnia kod. Nastawienie komunikatu na kod.
6. Schemat ról nadawczo – odbiorczych w literackiej komunikacji (na podstawie Okopień – Sławińskiej).
POZIOM KOMUNIKACJI
Wewnątrztekstowy:
Instancje nadawcze: Instancje odbiorcze:
- mówiący bohater - bohater
- naczelny narrator (podmiot liryczny) - adresat narracji (adresat
monologu
lirycznego)
-podmiot utworu - adresat utworu
b) zewnątrztekstowy:
- nadawca utworu (dysponent reguł, podmiot czynności - odbiorca utworu(czytelink
twórczych) idealny)
Bohaterowie rozmawiający ze sobą stanowią najniższy poziom komunikacji w utworze
Narrator dowolnie gospodaruje mową bohatera(decyduje o formie jej wystąpienia w utworze, relacjonuje albo cytuje)
Narrator przez swój komentarz może zmieniać znaczenie słów bohatera, tylko inf. Stematyzowaną może on skomentować
Podmiot utworu jest naczelną instancją nadawczą w utworze
O istanieniu podmiotu utworu nie wie ani narrator, ani bohaterowie
Żadna wypowiedź ani żadna inf. Stematyzowaną nie dotyczą podmiotu utworu
5. Informacje stematyzowane i implikowane w utworze. (Okopień – Sławińska)
Informacja stematyzowana:
- zawiera się w znaczeniach użytych słów i zdań
- nie istnieją żadne ograniczenia zasięgu informacji stematyzowanej, przekazywanej przez treść wypowiedzi
- może przedstawiać ona osobą podmiotu, bohatera, adresata, a także sądy metajęzykowe
- ujawnia się bezpośrednio ( można nazwać ją eksplicytną)
Informacja implikowana:
- zasięg informacji implikowanej, która zaszyfrowana jest w budowie wypowiedzi, jest bardziej wyspecjalizowany niż inf. Stematyzowanej, ujawnia ona kod wypowiedzi i jego realizację, charakteryzując pośrednio nadawcę i odbiorcę jako użytkowników tego kodu: nadawcę jako użytkownika aktualnego odbiorcę jak potencjalnego,
- ujawnia się pośrednio
- informacja implikowana pozwala zrekonstruować osobowość mówiącego nawet na podstawie takich wypowiedzi, w których nie mówi o sobie ani słowa,
- aby wystąpiła informacja implikowana musi zaistnieć akt mówienia,
- implikowana informacja metajęzykowa o sposobach używania języka w danym tekście świadczy o jego nadawcy jako o realizatorze pewnej praktyki społecznej,
- informację implikowaną o mówiącym można by określić jako podmiotowy aspekt ukrytej w każdej wypowiedzi informacji autotematycznej, metajęzykowej, płynącej nieustannie jakby podskórnym nurtem jawnie stematyzowanych znaczeń
Jeśli wystąpi konflikt informacji stematyzowanej z informacją implikowaną (będą one sprzeczne, np.: bohater B mówi że bohater A jest niewykształconym, zacofanym wieśniakiem, a w wypowiedziach bohater A używa na przykład terminologii medycznej) to wygrywa informacja implikowana i decyduje ona o tym jak zinterpretujemy inf. Stematyzowaną
W wypadku konfliku informacji stematyzowanych na różnych poziomach tekstu wygrywa inf. Pochodząca z wyższego poziomu (tzn np. z bohaterem wygrywa narrator)
Jeżeli mamy konflikt inf. Stematyzowanych na tym samym poziomie (np. dwóch bohaterów) to silniejsza jest inf. Przekazywana przez postać, która cieszy się większą aprobatą narratora
Każda informacja niesie nadawcy informację implikowaną, nie każda jednak inf. Przedstawia go w sposób stematyzowany – nazywa się to ukryciem narratora poza światem przedstawionym)
Stematyzowana informacja o odbiorcy wywodzi się z innych semantycznych złóż tekstu niż inf. Implikowana