Architektura finansowa we współczesnej gospodarce światowej
Na pojęcie architektury finansowej składają się wszelkie instytucje, rynki jak i działania w sferze gospodarczej , finansowej podejmowane na szczeblu państwowym oraz praktyki podmiotów prywatnych, które zapobiegają powstawaniu, jak i prowadzą do rozwiązania już istniejących kryzysów finansowych .
Struktura finansów międzynarodowych
Obecna struktura finansów międzynarodowych, którą R.H Wade określił jako system standardów, nadzoru i ugodowości została powołana przez zespół instytucji pod kierownictwem Stanów Zjednoczonych.
Strukturę tę tworzą rządy państw zachodnioeuropejskich, MFW, Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego, Forum Stabilizacji Finansowej, ministrowie finansów z G20 oraz firmy finansowe i zespoły analityków z krajów rozwiniętych.
Pierwsze próby stworzenia nowej architektury finansowej ekonomiści gospodarczy rozpoczęli już pod koniec XX w.
Wpływ na to miał kryzys w Meksyku (dewaluacja peso w 1994 r.) oraz kryzys w 1997 r. obejmujący kraje azjatyckie.
Ich celem było zbudowanie silnego ponadpaństwowego autorytetu rynków finansowych.
Rozpoczęto przygotowania zmian na skalę porównywalną z tą z Bretton Woods (1944).
Plany uwzględniały utworzenie organizacji o światowym, zasięgu, MFW o większych uprawnieniach, globalnego regulatora finansowego, suwerennego sądu bankrupcyjnego , międzynarodowej korporacji ubezpieczającej lokaty, a nawet globalnego banku centralnego.
Zasugerowano by MFW zajął się odraczanymi spłatami długu zagranicznego, a także kontrolą wpływu kapitału.
MFW miał pełnić rolę prywatnego kredytodawcy państwa, by uniknąć paniki ze strony wierzycieli, tak jak analogicznie przedsiębiorstwa są chronione przez prawo bankrupcyjne.
Jednym z najbardziej interesujących projektów antykryzysowych był zaprezentowany przez A. Krueger mechanizm restrukturyzacji zagranicznego długu, który zawierał elementy procedur na wypadek globalnego bankructwa. Koncepcja ta jednak została odrzucona.
Przez ostatnie lata niewiele dokonano w sferze bardziej radykalnych propozycji zmian w międzynarodowym sektorze finansowym.
Głównym tego powodem jest niechęć prywatnego rynku finansowego do akceptacji większego międzynarodowego nadzoru, który znacznie ograniczyłby wolność tego rynku w porównaniu do sytuacji w której różne państwa sprawują jurysdykcję.
Światowy system finansowy znajduje się dziś w sferze zainteresowania organizacji międzynarodowych (zwłaszcza MFW i Banku Światowego).
Zauważalny jest postęp w umacnianiu międzynarodowej architektury finansowej.
Europejski Bank Centralny (EBC) jest jedną z najważniejszych instytucji na światowej scenie gospodarczo-finansowej:
po pierwsze, prowadzi politykę pieniężną strefy euro,
po drugie, wraz z bankami centralnymi państw, które wprowadziły euro, tworzy Eurosystem,
po trzecie, zatwierdza emisję euro – drugiej pod względem powszechności używania waluty na świecie.
Strefa euro jest integralną częścią gospodarki światowej, więc jej bieżąca i przyszła sytuacja zależy od koniunktury międzynarodowej.
Dobra znajomość funkcjonowania gospodarki światowej jest zatem niezbędna do takiego kształtowania polityki gospodarczej, by chronić stabilność finansową i budować dobrobyt w strefie euro.
Z kolei sytuacja gospodarcza w strefie euro i polityka w tej dziedzinie wpływają na stan gospodarki światowej, na przykład poprzez :
wymianę handlową,
stopy procentowe,
przepływy kapitałowe
kursy walutowe.
Wybrane procesy kształtujące współczesny system finansowy
Pomiędzy rozwojem gospodarczym a rozwojem systemu finansowego występuje związek przyczynowo-skutkowy, zaś procesy kształtujące system są złożone i wieloaspektowe.
Do najważniejszych czynników charakteryzujących przeobrażenia współczesnego systemu finansowego zaliczyć można :
-globalizację,
-procesy integracyjne,
-liberalizację i deregulację,
-postęp techniczny.
Globalizacja i integracja rynków finansowych spowodowała wzrost konkurencyjności na rynku finansowym, a także rozwój korporacji transnarodowych o charakterze finansowym. Nastąpiła poprawa efektywności funkcjonowania banków, wzrost ich potencjału ze względu na otwarcie na zagraniczną konkurencję, umocnienie pozycji na rynku.
Liberalizacja finansowa dała bankom możliwość ekspansji na nowe rynki.
Efektem deregulacji i liberalizacji stał się rozwój infrastruktury instytucjonalnej i prawnej, przejrzystość i poprawa ochrony praw indywidualnego inwestora.
W wyniku postępu technologicznego poprawiła się skuteczność działania banków, a także umocniła się ich pozycja ze względu na obniżenie kosztów transakcyjnych.
W systemie bankowym pojawiły się nowe instytucjonalne formy pośrednictwa działające bezpośrednio na rynkach finansowych.
Wraz z globalizacją gospodarki światowej i postępem integracji międzynarodowych rynków finansowych zmianie ulega ocena znaczenia poszczególnych czynników w procesie równoważenia, rozwoju i destabilizacji rynków finansowych.
Ewolucja międzynarodowego środowiska finansowego nie została zakończona i praktycznie znaczenie poszczególnych czynników będzie ulegać zmianom w czasie.
Coraz częstsze kryzysy i nowe wyzwania rzeczywistości gospodarczej oznaczają konieczność podejmowania badań nad wyjaśnieniem współczesnych mechanizmów funkcjonowania międzynarodowego systemu finansowego.
Nowa rola rynku finansowego we współczesnej gospodarce światowej
System finansowy pełni wiele istotnych funkcji w gospodarce światowej.
Wśród nich należy wskazać funkcje o charakterze :
1) kapitałowo-redystrybucyjnym ,
2) monetarnym,
3) rozliczeniowym,
4) ograniczania ryzyka,
5) informacyjnym,
6) kontrolnym
Funkcje kapitałowo-redystrybucyjne to podstawowe funkcje systemu finansowego w każdej gospodarce. W ramach tej grupy wyróżnia się przede wszystkim gromadzenie kapitału oraz ich transfer między podmiotami, które posiadają nadwyżki kapitału, a tymi które wykazują niedobór. Transfer kapitału pozwala na jego efektywną alokację oraz na transfer zasobów w czasie i przestrzeni. Chociaż każdy system finansowy pełni funkcje kapitałowo-redystrybucyjne to jednak może odbywać się to w różny sposób. W niektórych krajach jak np. Francja, Holandia, Japonia, Niemcy, Włochy, Wielka Brytania, Polska - wiodącą rolę w zakresie redystrybucji kapitałów odgrywają banki.
W innych państwach takich jak: Szwajcaria, Belgia, Kanada i USA – wiodącą rolę odgrywa rynek kapitałowy.
Są też kraje gdzie rola jaką pełnią banki i rynki finansowe jest podobna, należy do nich m. in. Szwecja
Funkcje o charakterze monetarnym dotyczą kreowania pieniądza przez system finansowy.
Funkcje rozliczeniowe to możliwość rozliczania i dokonywania płatności między uczestnikami rynku, co ułatwia wymianę dóbr i usług między nimi. Funkcje te mają charakter czysto techniczny. Do ich realizacji niezbędne jest zbudowanie odpowiedniej infrastruktury technicznej, na którą składa się system płatniczy i system rozliczeniowy. Istotnym jest aby system ten był efektywny i bezpieczny.
Funkcje ograniczania ryzyka dotyczą możliwości jego dywersyfikacji. Rynek finansowy umożliwia dzielenie ryzyka pomiędzy różne podmioty działające na tym rynku, m.in. fundusze inwestycyjne, banki, firmy ubezpieczeniowe.
Funkcje informacyjne to dostarczanie informacji o efektywnej alokacji kapitału.
Uczestnicy rynku podejmują decyzje o wyborze najefektywniejszych sposobów inwestowania na podstawie informacji ujawnionych przez podmioty działające na rynku. Szczególną rolę w tym względzie odgrywa rynek papierów wartościowych.
Funkcje kontrolne obejmują kontrolę nad strumieniami pieniężnymi w gospodarce, a zwłaszcza monitorowanie wykorzystania środków.
ARCHITEKTURA RYNKU FINANSOWEGO W POLSCE
Zgodnie z ustawą o nadzorze nad rynkiem finansowym (ust. z dnia 21 lipca 2006r DzU Nr157 poz.1119) funkcję kontrolną nad GPW w Warszawie sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego, która w 2006r zastąpiła Komisję Papierów Wartościowych i Giełd.
Cel jaki sobie stawia KNF, to zapewnienie stabilności, bezpieczeństwa i przejrzystości rynków finansowych w Polsce.
Centralną instytucję odpowiedzialną za prowadzenie i nadzorowanie systemu depozytowo- rozliczeniowego w zakresie obrotu papierami wartościowymi spełnia Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych.
Do zadań tej instytucji należy rozliczanie transakcji, przechowywanie papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu giełdowego, nadzór nad zgodnością wielkości emisji oraz zarządzanie Funduszem Rozliczeniowym.
Funkcję banku rozliczeniowego w tej strukturze pełni NBP
Kolejną grupę uczestników rynku finansowego stanowią pośrednicy na rynku giełdowym, nazwani zgodnie z obowiązującymi aktami prawnymi firmami inwestycyjnymi.
Firma inwestycyjną jest dom maklerski, bank prowadzący działalność maklerską, zagraniczna firma inwestycyjna prowadząca działalność maklerską na terytorium RP oraz zagraniczna osoba prawna z siedzibą na terytorium państwa należącego do OECD (Organisation for Economical Co-operation and Development) - lub WTO (World Trade Organization) prowadzącą na terytorium RP działalność maklerską .
Wśród elementów architektury polskiego rynku finansowego wymienić należy animatorów rynku i emitentów, których głównym zadaniem jest podtrzymywanie płynności notowanych papierów wartościowych.
Natomiast „sercem systemu finansowego” jest GPW w Warszawie SA.
FUNKCJE RYNKU FINANSOWEGO W UNII EUROPEJSKIEJ
Funkcje rynku finansowego są wyznacznikiem sprawności oraz efektywności jego funkcjonowania i istotnie wpływają na rozwój przedsiębiorstw, sektorów i gospodarki narodowej.
Funkcje te są także wyznacznikiem wiarygodności i efektywności rynku kapitałowego z punktu widzenia inwestorów.
Istnieje sześć podstawowych funkcji rynku kapitałowego:
F. stymulacyjna- rynek finansowy powinien stymulować procesy inwestycyjne w ujęciu makroekonomicznym, czyli powinien pobudzać inwestycje.
F. mobilizacyjna kapitału- jest bezpośrednio związana z decyzjami inwestycyjnymi (alokacją kapitału), których efektywność zależy od zasad i mechanizmów funkcjonowania wtórnego rynku papierów wartościowych.Funkcja ta polega także na przemieszczaniu środków pieniężnych od pierwotnych posiadaczy (inwestorów) do podmiotów, którym te środki umożliwiają realizację projektów inwestycyjnych.
F.transformacji kapitału- ma za zadanie zmianę instrumentu finansowego na inny, co jest związane z zapewnieniem płynności tych instrumentów. Funkcja ta umożliwia przemieszczanie kapitału z sektorów nieatrakcyjnych ekonomicznie do sektorów bardziej efektywnych.
F. wyceny kapitału- związana z oszacowaniem wartości papierów wartościowych przedsiębiorstw notowanych na GPW w Warszawie.
F. informacyjno - kontrolna – jest bezpośrednio związana ze zobowiązaniami emitentów i instytucji rynku kapitałowego wobec inwestorów uczestniczących w obrocie papierami wartościowymi.
F. restrukturyzacji gospodarki – zakres i sposoby realizacji tej funkcji zależą od sytuacji polityczno gospodarczej kraju oraz poziomu świadomości aparatu rządzącego o znaczeniu giełdy i jej roli w gospodarce