ROLA PAŃSTWA WE WSPÓŁCZESNEJ GOSPODARCE RYNKOWEJ

POLITYKA GOSPODARCZA

→ jest to świadome oddziaływanie władz państwowych na gospodarkę narodową - na jej dynamikę i

strukturę, na stosunki ekonomiczne w państwie oraz na jego relacje gospodarcze z zagranicą

POLITYKA GOSPODARCZA

→ jest praktycznym zastosowaniem praw ujawnionych przez teorię ekonomii dla osiągnięcia za

pomocą metod racjonalnego gospodarowania, celów określonych przez państwo

PODMIOT REALIZUJĄCY POLITYKĘ GOSPODARCZĄ

→ władza państwowa

WŁADZA PAŃSTWOWA

→ struktura administracyjna dysponująca władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą,

centralne oraz lokalne instytucje i urzędy publiczne, których działalność związana jest z

funkcjonowaniem danego systemu społeczno gospodarczego (w wąskim rozumieniu - rząd)

PRZEDMIOT ODDZIAŁYWANIA

→ gospodarka narodowa

GOSPODARKA NARODOWA

→ określana często mianem wielkiego systemu społecznego, chcąc przez to podkreślić, że jest ona

pewną całością, składającą się z wielu sprzężonych ze sobą elementów, służących wspólnemu

celowi - zaspakajaniu potrzeb ludzkich, przez produkcję dóbr i usług oraz ich podział między

członków społeczeństwa

CELE POLITYKI GOSPODARCZEJ

CELE KRÓTKOOKRESOWE ZWIĄZANE Z POLITYKĄ STABILIZACYJNĄ

• Przeciwdziałanie bezrobociu

• Walka z inflacją

• Zapobieganie bieżącym wahaniom koniunktury

• Równowaga bilansu płatniczego

CELE DŁUGOOKRESOWE ZWIĄZANE Z POLITYKĄ STABILIZACYJNĄ

• Regulowanie długookresowej stopy wzrostu gospodarczego

• Przemiany strukturalne gospodarki

• Oddziaływanie na kierunki postępu naukowo - technicznego

• Ochrona środowiska

CELE KONKURENCYJNE

→ realizacja jednego z wyznaczonych celów wchodzących w skład określonego zespołu wyklucza lub

utrudnia osiągnięcie innego (np.: magiczny kwadrat), wynika m.in. z ograniczoności zasobów oraz

braku wypracowanych metod realizacji celów:

• Inflacja i bezrobocie

• Wzrost gospodarczy a walka z inflacją

• Wzrost gospodarczy a ograniczenie bezrobocia

• Wzrost gospodarczy a redystrybucja dochodów

• Redystrybucja dochodów a bezrobocie

• Redystrybucja dochodów a inflacja

CELE KOMPLEMENTARNE

→ np.: popieranie rozwoju drobnej przedsiębiorczości i walka z bezrobociem

ROLA PAŃSTWA W GOSPODARCE

ARGUMENTY ZA EKONOMICZNĄ ROLĄ PAŃSTWA W GOSPODARCE

→ podstawowymi przemawiającymi za koniecznością aktywnego funkcjonowania państwa w

gospodarce rynkowej są:

• Konieczność zabezpieczenia systemu gospodarczego od strony instytucjonalno - prawnej

• Niedoskonałości mechanizmu rynkowego

KONIECZNOŚĆ ZABEZPIECZENIA SYSTEMU GOSPODARCZEGO OD STRONY INSTYTUCJONALNO - PRAWNEJ

→ wiąże się z neoklasyczną koncepcja państwa minimum, tzn. powszechnie uznaje się konieczność

tworzenia przez państwo norm prawnych oraz ich egzekwowanie, szczególnie istotna zaś jest

ochrona przez państwo prawa własności

NIEDOSKONAŁOŚCI MECHANIZMU RYNKOWEGO

→ wiąże się z przyjęciem założenia, że mechanizm rynkowy nie jest w pełni doskonały i w pewnych obszarach gospodarki rynkowej niezbędna jest interwencja państwa (główny spór w koncepcjach polityki gospodarczej odnosi się do zakresu tej interwencji)

KORYGOWANIE DZIAŁAŃ MECHANIZMU RYNKOWEGO

SŁABOŚĆ „NIEWIDZIALNEJ RĘKI” RYNKU	INTERWENCJA PAŃSTWA	PRZYKŁADY DZIAŁAŃ POLITYKI GOSPODARCZEJ
NIEEFEKTYWNOŚĆ
Niedoskonała konkurencja, monopole, niedoskonała informacja, ograniczona mobilność czynników produkcji	Interwencja na rynku, podtrzymywanie konkurencji, wzmacnianie systemu obiegu informacji, usuwanie bariery wejścia na rynek	Ustawodawstwo antymonopolowe, decyzje urzędów antymonopolowych
Koszty zewnętrzne* (społeczne), np.: powodowanie przez firmy prywatne naruszenia stanu środowiska naturalnego	Interwencja, wprowadzenie ograniczenia swobody działalności przedsiębiorstw	Wprowadzenie przepisów dotyczących ochrony środowiska naturalnego, warunków technicznych itp.
Brak zainteresowania przedsiębiorców prywatnych pewnymi dziedzinami działalności, zwłaszcza w sferze tzw. dóbr publicznych**, trudności w egzekwowaniu opłat za korzystanie z tego typu dóbr	Subsydiowanie działalności w tych dziedzinach lub zlecanie ich instytucjom publicznym	Budowa i rozbudowa urządzeń infrastruktura (dróg, kanałów itp.)
NIERÓWNOOŚCI DOCHODÓW
Uznane za nadmierne rozpiętości w poziomie dochodów i warunków życia ludności	Redystrybucja dochodów	Progresja podatkowa, zasiłki społeczne
NIESTABILNOŚĆ GOSPODARKI
Wahania koniunktury, recesja i niskie tempo wzrostu, bezrobocie	Oddziaływanie stabilizacyjne polityki makroekonomicznej	Regulacja podaży pieniądza, zachęty w systemie podatkowym dla inwestorów, instytucje publiczne itp.

*EFEKTY ZEWNĘTRZNE

→ są to korzyści lub szkody powstałe u innych podmiotów (producentów lub konsumentów) na skutek

działania danego podmiotu (producenta lub konsumenta), za które nie płaci lub nie otrzymuje

zapłaty

**DOBRA PUBLICZNE

→ dobra, które są kupowane lub wytwarzane i wykorzystywane przez duże grupy ludzi lub rządy. W

przypadku dóbr publicznych pozostawienie ich produkcji prywatnym przedsiębiorstwom, z różnych

powodów nie byłoby właściwe

ARGUMENTY PRZECIW EKONOMICZNEJ ROLI PAŃSTWA

• Regulacji państwowych zwłaszcza wtedy, gdy te regulacje rzutują bezpośrednio lub pośrednio na ceny produktów lub usług (przykład hodowli trzody chlewnej)

• Zniekształcone informacje - im większy zakres państwowych regulacji, tym bardziej zniekształcone mniej obiektywne są informacje

• Zmniejszona elastyczność popytu gospodarczego wywołana biurokracją i usztywnieniem procesów decyzyjnych - im większy przyrost biurokracji państwowej i zasięg ingerowania w gospodarkę, tym mniejsza elastyczność systemu

• Wysokie koszty interwencjonizmu państwowego przy równocześnie niewielkiej skuteczności wielu działań; pojawienie się stanów nierównowagi na rynku (niedoborów lub nadwyżek) w wyniku osłabienie bodźców związanych z rynkiem

• Niereprezentatywność państwa (rządu) - funkcjonariusze państwa mogą działać przede wszystkim w interesie własnym, a nie w interesie państwa

• Ograniczenie wolności jednostki i hamowanie oddolnej inicjatywy

NIEDOSKONAŁOŚCI FUNKCJI ALOKACYJNEJ (ROZMIESZCZENIE CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH)

→ niedoskonałości aktywnej roli państwa w gospodarce możemy rozpatrywać poprzez dwóch

płaszczyzn oddziaływania państwa: w sferze realnej sferze regulacyjnej

ODZIAŁYWANIE PAŃSTWA W SFERZE REALNEJ

→ ekonomiczna rola państwa rozumiana jako wielkość sektora publicznego; bezpośrednie

zaangażowanie się państwa w sferę produkcyjną

→ państwo jako właściciel środków produkcji cechuje niska efektywność działania w porównaniu do

podmiotów działających w sektorze prywatnym

→ państwo jako właściciel jest w większym stopniu niż właściciel prywatny, podatne na 2

antyefektywnościowe zachowania

• Miękkie finansowanie swych przedsiębiorstw (zwłaszcza w okresie trudności)

• Obsadzanie i ocenę kadry kierowniczej przedsiębiorstw publicznych na podstawie powiązań personalnych, a nie kryteriów konsumpcyjno - finansowych

ODDZIAŁYWANIE PAŃSTWA W SFERZE REGULACYJNEJ

→ państwo dysponując usankcjonowanych monopolem przymusy, występuje w gospodarce jako

organ określający makro i mikroekonomiczne warunki funkcjonowania podmiotów rynkowych.

Reguluje procesy gospodarcze głównie przy, wykorzystaniu narzędzi polityki pieniężnej i budżetowej

→ państwo realizując ta funkcję nie zawsze stoi na straży interesu publicznego

PAŃSTWO MOŻE REALIZOWAĆ INTERESY

• Decydentów politycznych (koncepcja państwa drapieżnika, state as a „predator”)

• Urzędników państwowych

• Oddolnych grup nacisku

NIEDOSKONAŁOŚCI FUNKCJI STABILIZACYJNEJ

→ polega na wykorzystaniu instrumentów budżetowych do oddziaływania na procesy gospodarcze, a

w szczególności na poziom popytu zagregowanego

OPÓŹNIENIA W MECHANIZMIE MONETARNYM

→ dotyczą reakcji produkcji i zatrudnienia na zmiany w sferze finansowej wywołane przez zmiany stóp

procentowych, uniemożliwia to tzw. precyzyjne dostrajanie (fine tuning) gospodarki

EFEKT WYPYCHANIA

→ dotyczy wypierania wydatków prywatnych przez wydatki rządowe

KONCEPCJA POLITYCZNEGO CYKLU KONIUNKTURALNEGO

→ wynika z uzależnienia decyzji państwa co do poziomu wydatków budżetowych oraz podaży

pieniądza od konkretnego okresu cyklu wyborczego (przed i po wyborach)

OCZEKIWANIA INFLACYJNE

→ przewidywania odnoszące się do występowania inflacji mogą spowodować, iż stymulowanie popytu

może być skuteczne jedynie w krótkim okresie lub nieskuteczne w ogóle

REALNY CYKL KONIUNKTURALNY

→ zwolennicy tej teorii uważają, iż przyczynami występowania fluktuazji koniunkturalnych są szoki

podażowe wywołane głównie przez wstrząsy technologiczne, a także zmiany preferencji

konsumentów i innych wielkości realnych a nie przez zmiany podaży pieniądza. Wobec tego

czynniki realne umożliwiają wpływ instrumentów popytowych na sferę produkcji

NIEEFEKTYWNOŚĆ FUNKCJI REDYSTRYBUCYJNEJ

→ finansowanie przez państwo programów opieki społecznej może być antyinwestycyjne,

antyinnowacyjne i antyprzedsiębiorcze

TEORETYCZNE KONCEPCJE ROLI PAŃSTWA W GOSPODARCE

KLASYCZNY LIBERALIZM I KONCEPCJA „MINIMUM PAŃSTWA”

(Adm Smith, David Ricardo)

→ prywatna inicjatywa, przedsiębiorczość, osobiste interesy jednostek skoordynowane przez działanie

niewidzialnej ręki rynku

1. FUNKCJA PAŃSTWA

• Obrona narodowa

• Zapewnienie porządku i ładu publicznego

• Ochrona prawa własności

• Swoboda w sferze działalności gospodarczej

• Ochrona konkurencji

• Tworzenie infrastruktury instytucjonalno - prawnej, która zapewniałaby stabilne „reguły gry” rynkowej

2. NEOLIBERALIZM

• Współczesne kierunki liberalne są regulacją na nadmierny wzrost państwa, utratę skuteczności interwencjonizmu państwowego oraz wystąpienie zjawiska stagflacji na początku lat 70.

• Państwo minimum i ład instytucjonalno - prawny i niechęć do państwowych instytucji regulujących gospodarkę, rosnących wydatków publicznych i podatków, szczególnie eksponuje się element walki z inflacją (monetaryści). Usprawnienie systemu obiegu informacji ekonomicznej, redukcja podatków, reforma systemu podatkowego

NURT INTERWENCJONALISTYCZNY

(J.M. Keynes)

→ konieczność aktywnego uczestnictwa państwa w rozwiązywaniu problemów wywołanych

słabościami rynku. Rola państwa w zakresie pobudzenia efektywnego popytu przy pomocy polityki

pieniężnej i budżetowej oraz robót publicznych. Dług publiczny źródłem finansowania działalności

publicznej, sztywne płace nominalne. Polityka redystrybucji dochodów.

→ Priorytet: walka z bezrobociem oraz stabilizacyjne oddziaływanie państwa na gospodarkę,

wpływanie na przebieg cyklu koniunkturalnego (fine tuning)

KONCEPCJA PAŃSTWA DOBROBYTU

→ powszechny i rozbudowany system ubezpieczeń socjalnych

→ dostarczanie przez państwo wielu bezpłatnych usług w szczególności lecznictwa, wychowania

dzieci w przedszkolach, bezpłatnego szkolnictwa, dostępu do kultury, turystyki, sportu itp.

→ utrzymanie pełnego zatrudnienia oraz wysokie zasiłki dla bezrobotnych

→ wyrównanie dochodów osobistych za pomocą silnej progresji podatkowej

→ zachowanie dominacji własności prywatnej przy rosnącym jednak znaczeniu sektora publicznego

MECHANIZM ODDZIAŁYWAŃ - POLITYKA PIENIĘŻNA

POLITYKA PIENIĘŻNA

→ polega na takim kształtowaniu (regulowaniu i kontrolowaniu) podaży pieniądza poprzez ustalenie

jego kosztu i dostępności, które zmierza do osiągnięcia określonych celów gospodarczych.

Realizatorem polityki pieniężnej jest bank centralny.

INSTRUMENTY KONTROLOWANIA PODAŻY PIENIĄDZA

1. REZERWY OBOWIĄZKOWE

• Wskaźnik rezerw obowiązkowych to relacja między obowiązkowymi rezerwami banków komercyjnych a przyjmowanymi od klientów depozytami

• Aktywa nie mogą być przeznaczone na akcje kredytowe więc wzrost poziomu rezerwy obowiązkowej obniża podaż pieniądza w gospodarce i odwrotnie

• Skuteczność : wysoka, instrument o charakterze długofalowym - częste zmiany mogłyby zdestabilizować rynek finansowy

• Instrument ten działa jednakowo na wszystkie banki, dla wszystkich stosuje się taki sam wskaźnik, zarówno tych o nadmiarze jak i nie niedoborze rezerw całkowitych

• Stosowanie tego instrumentu oddziałuje na płynność banku bez natychmiastowego wpływu na rynkowe stopy procentowe. Uzupełniające narzędzie polityki pieniężnej.

		↑ ekspansywna polityka pieniężna	↓ restrukcyjna polityka pieniężna
Instrument	rezerwy obowiązkowe stopa redyskoontowa operacje otwartego rynku	skup	sprzedaż
Efekty dla gospodarki	wielkość produkcji popyt globalny inflacja

2. KREDYTY REFINANSOWE

1. Kredyt redyskontowy

→ weksle + wachlarz krótkoterminowych papierów wartościowych o zasobach działania

zbliżonych do weksla oraz kredyty zaciągane przez banki komercyjne w banku centralnym

• Wysokość stopy redyskontowej ma wpływ na wysokość kredytów zaciąganych przez banki komercyjne

• Wzrost stopy redyskontowej pogarsza płynność finansową banków, kurczy się wartość udzielanych przez nie kredytów i odwrotnie

1. Kredyt lombardowy (rodzaj kredytu refinansowego)

→ udzielany pod zastaw bonów skarbowych. Kredyt refinansowy charakteryzuje ograniczona

skuteczność oddziaływania na podaż pieniądza z powodu:

• Dużej niezależności finansowej banków komercyjnych

• W operacjach refinansowych stroną inicjującą są banki komercyjne

• Ograniczonej elastyczności cenowej popytu na kredyty (o wysokości zaciągniętych kredytów w sektorze przedsiębiorstw decydują przede wszystkim nastroje inwestorów a nie wysokość stopy procentowej)

• Międzynarodowych ruchów kapitału (zwyżka stopy ≠ napływ kapitału spekulacyjnego z zagranicy, zwiększy to płynność finansową banków i w rezultacie rozmiary akcji kredytowej mogą się zwiększyć a nie zmniejszyć)

→ zaleta instrumentu - gwarancja banku centralnego udzielenia pomocy kredytowej bankom

komercyjnym przeżywającym chwilowe kłopoty z płynnością w celu utrzymania stabilności

całego systemu bankowego

→ polityka oprocentowania kredytów refinansowych pełni współcześnie rolę psychologiczną, jej

zmiany są miarą oceny bieżącej sytuacji gospodarczej i sygnałem intencji monetarnych władzy.

W krajach o rozwiniętej gospodarce rynkowej, omawiany instrument polityki pieniężnej odgrywa

rolę pomocniczą

3. OPERACJE OTWARTEGO RYNKU

→ bony skarbowe, weksle skarbowe, obligacje skarbowe

→ stopa procentowa oferowana przez bank centralny bankom komercyjnym w ramach operacji

otwartego rynku to stopa referencyjna, ma ona duże znaczenie ekonomiczne:

• Operacje otwartego rynku inicjuje bank centralny

• Operacje otwartego rynku bezpośrednio kształtują ilość pieniądza na rynku

• Precyzyjny instrument kształtowania podaży pieniądza

• Oddziałują na gospodarkę łagodnie i płynnie

• Nie wymagają czasochłonnej procedury prawnej

• Najskuteczniejszy instrument polityki pieniężnej

FUNKCJE BANKU CENTRALNEGO W POLSCE

FUNKCJA NBP	OPIS
Centralny Bank Państwa	formułowanie i realizacja polityki pieniężnej organizowanie i kontrola procesów rozliczeń i rozrachunków w systemie bankowym współodpowiedzialność za politykę dewizową i politykę kursu walutowego obsługa kasowo - rozliczeniowa instytucji państwowych kredytowanie budżetu obsługa długu rządowego zarządzanie rezerwami dewizowymi państwa gromadzenie i analizowanie informacji finansowych prognozowanie i ocena procesów gospodarczych
Bank Emisyjny	wpuszczanie w obieg znaków pieniężnych organizowanie obiegu pieniężnego regulowanie ilości pieniądza w obiegu rynkowym (tak, aby jego nadmiar nie potęgował inflacji, a ewentualny niedobór nie utrudniał obsługi procesów gospodarczych)
Bank Banków	oddziaływanie na system bankowy, mające na celu egzekwowanie przyjętej polityki bankowej funkcje nadzorcze związane z przestrzeganiem prawa bankowego i z zapewnieniem bezpieczeństwa zgromadzonych wkładów tworzenie regulacji zapewniających płynność systemu bankowego kredytodawca ostatniej instancji (kredyty refinansowe) prowadzenie operacji otwartego rynku

→ W Polsce funkcje banku centralnego pełni NBP, zgodnie z konstytucją RP oraz ustawą o NBP z

1997 roku: „podstawowym celom działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy

jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu

NBP”. Stabilność cen jest niezbędne do zbudowania trwałych fundamentów długofalowego wzrostu

gospodarczego.

→ Od 1999 roku w realizacji polityki pieniężnej wykorzystuje się strategię bezpośredniego celu

inflacyjnego. W jej ramach Rada Polityki Pieniężnej określa cel inflacyjny, a następnie dostosowuje

poziom podstawowych stóp procentowych NBP tak, aby maksymalizować prawdopodobieństwo

osiągnięcia tego celu .

→ Od początku 2004 roku Narodowy Bank Polski realizuje ciągły cel inflacyjny na poziomie 2,5% z

dopuszczalnym przedziałem wahań +/- 1 pkt %. NBP utrzymuje poziom stóp procentowych spójny z

realizowanym celem inflacyjnym

ZA NIEZALEŻNOŚCIĄ BANKU CENTRALNEGO PRZEMAWIAJĄ NASTĘPUJĄCE ARGUMENTY

• niezależność Banku Centralnego daje większą gwarancję, że rząd nie będzie wykorzystywał polityki monetarnej do celów politycznych

• uwolnienie Banku Centralnego od presji politycznej powoduje, że zachowuje się on w sposób bardziej przewidywalny i sprzyja stabilności ekonomicznej

• niezależny Bank Centralny może lepiej chronić stabilność pieniądza

• nie poddanie się monetaryzacji deficytu budżetowego może sprzyjać wymuszeniu na rządzie większej dyscypliny fiskalnej

• niezależność Banku Centralnego zwiększa jego wiarygodność i tym samym wiarygodność polityki antyinflacyjnej

• przyznanie Bankowi Centralnemu prawa do podejmowania decyzji w zakresie polityki pieniężnej pozwala skrócić czas ich realizacji

ZASADY POLITYKI KURSOWEJ

• od 12.04.2000 roku kurs złotego jest kursem płynnym i nie podlega żadnym ograniczeniom

• wstępując do UE, Polska zobowiązała się, że przystąpi do strefy euro. W przyszłości złoty zostanie zatem zastąpiony wspólna waluta europejską, a politykę pieniężną będzie kształtował Europejski Bank Centralny

• jednym z warunków przystąpienia do strefy euro jest spełnienie kryterium stabilności kursu walutowego. Dlatego w okresie poprzedzającym przyjęcie euro , kurs złotego do euro zostanie, na co najmniej dwa lata, usztywniony w ramach systemu kursowego ERM II. Oznacza to, że w tym czasie Narodowy Bank Polski będzie utrzymywał rynkowy kurs złotego wobec euro w przedziale dopuszczalnych wahań w stosunku do ustalonego kursu centralnego

UNIA WALUTOWA

→ która jest główną częścią Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW), zaczęła funkcjonować od

01.01.1999 roku w momencie wprowadzenia euro

KRAJE ZAINTERESOWANE PRZYJĘCIEM WSPÓLNEJ WALUTY MUSZĄ SPEŁNIĆ 5 TZW. KRYTERIÓW ZBIEŻNOŚCI:

1. mieć inflację nie wyższą niż o 1,5 pkt % od średniej stopy inflacji w 3 krajach UE, gdzie inflacja była najniższa

2. mieć długoterminowe stopy procentowe nieprzekraczające o więcej niż o 2 pkt % średniej stopy procentowej w 3 krajach UE o najniższej inflacji

3. mieć deficyt budżetowy nie wyższy niż 3% PKB

4. mieć dług publiczny nie większy niż 60% PKB

5. mieć stabilny kurs wymiany, w okresie ostatnich 2 lat poprzedzających decyzję o członkostwie

EURO WPROWADZIŁO

• od 01.01.1999 roku 11 spośród 15 państw: Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia, Włochy.

• Dwunastym członkiem, który wprowadził euro była Grecja - od 01.01.2001 roku

OCZEKIWANYMI KORZYŚCIAKMI Z UGW SĄ W GŁÓWNEJ MIERZE

• Wyeliminowanie niepewności co do kształtowania się kursów walutowych powinno ułatwić podejmowanie racjonalnych, długoterminowych decyzji ekonomicznych i tym samym umożliwić bardziej efektywną alokację zasobów

• Integracja i większa efektywność rynków finansowych

• Obniżka kosztów transakcyjnych dzięki eliminacji kosztów wymiany walut oraz kosztów transakcji zabezpieczających przed ryzykiem kursowym w obrębie walut w strefy euro

• Większa przejrzystość cen

• Stopniowe wyrównywanie się cen na te same produkty we wszystkich krajach Unii walutowej

DO WYMIERNYCH KOSZTÓW WPROWADZENIA EURO NALEŻĄ

• Koszty adaptacji do euro systemów informatycznych oraz procesów operacyjnych

• Koszty szkolenia pracowników oraz partnerów biznesowych

• Koszty adaptacji urządzeń posługujących się gotówką (bankomaty, automaty do sprzedaży towarów itp.)

• Utrata przez banki części dochodów z transakcji na rynku walutowym

DO NIEWYMIERNYCH KOSZTÓW WPROWADZENIA EURO NALEŻĄ

• Utrata kontroli narodowej nad polityką monetarna oraz polityką kursu walutowego

• Utrata możliwości emisji własnej waluty

POLITYKA BUDŻETOWA

FUNKCJE POLITYKI BUDŻETOWEJ

1. FUNKCJA ALOKACYJNA

1. Alokacja

→ rozmieszczenie rozporządzalnych czynników produkcji w różnych obszarach działalności gospodarczej

2. Istota funkcji alokacyjnej

→ alokowanie poza mechanizmem rynkowym pewnej części dóbr i usług z powodu

niesprawności mechanizmów rynkowych:

• Nadmierne zróżnicowanie dochodów ludności powoduje ograniczenie dostępu niektórych obywateli do pewnych dóbr (np.: służba zdrowia)

• Pełna swoboda wyboru obywatela może przynosić szkody zarówno obywatelowi jak i społeczeństwu - niektóre rodzaje dóbr i usług nie byłyby przez niego zakupione (np.: ubezpieczenie emerytalne, usługi oświatowe)

• Efekty zewnętrzne

1. Treścią alokacyjnych zadań polityki budżetowej jest kształtowanie podziału czynników wytwórczych między sektor publiczny i prywatny.

• W ramach sektora publicznego proces środków przeznaczonych na konkretne zadania

• W ramach sektora prywatnego proces alokacji budżetowej dokonuje się pośrednio poprzez dotację i podatki, które kształtują ostateczne ceny dóbr i usług

1. oddziaływanie na alokację zasobów w sektorze prywatnym polega na tworzeniu systemu zachęt (usługi podatkowe, subsydia) lub ograniczeń (podwyższone opodatkowanie), które kształtując relacje opłacalności, wpływają na podejmowanie produkcji określonych dóbr i usług

• FUNKCJA REDYSTRYBUCYJNA

1. redystrybucyjna funkcja polityki budżetowej polega na świadomym oddziaływaniu przez państwo na ostateczny podział dochodów indywidualnych

2. potrzeba funkcji redystrybucyjnej wynika z nadmiernego zróżnicowania dochodów obywateli kształtowanych w oparciu o mechanizmy rynkowe

3. instrumenty - podatki i transfery socjalne

4. redystrybucja bezpośrednia i pośrednia

• FUNKCJA STABILIZACYJNA

1. polega na wykorzystywaniu dochodów i wydatków państwa dla osiągnięcia makroekonomicznych celów polityki gospodarczej. Główną wielkością, na którą państwo oddziałuje w ramach polityki stabilizacyjnej jest popyt globalny

2. funkcja stabilizacyjna prowadzić powinna do łagodzenia wahań cyklu koniunkturalnego

3. istnieją dwa typowe sposoby wykorzystywania instrumentów budżetowych w ich funkcji stabilizacyjnej:

• wbudowanie tzw. automatycznych stabilizatorów koniunktury w system podatku dochodowego i system wydatków budżetowych

• dyskrecjonalne (uznaniowe) regulowanie poziomu opodatkowania i wydatków budżetowych w zależności od przebiegu cyklu koniunkturalnego

Podatek	Ekspansja
40%	produkcja↑
30%	PKB ↑
19%	Dochody przed opodatkowaniem ↑
	Dochody po opodatkowaniu

SZKOŁA KEYNESOWSKA (lewica)	SZKOŁA NEOKLASYCZNA (prawica)
Partia demokratyczna	Partie konserwatywne i liberałowie → USA
SYSTEM PODATKOWY
„sprawiedliwość pionowa” - silna progresja podatkowa, duża rozpiętość stawek podatkowych powinno się wprowadzić system skutecznie egzekwujący podatek „egalitaryzm dochodowy” - państwo powinno ograniczać nadmierne zróżnicowanie dochodów nie wierzą w krzywą Laffera, uważają, że progresywny system podatkowy zapewnia wyższe dochody do budżetu państwa	podatek dochodowy od osób fizycznych - podatek liniowy o stosunkowo umiarkowanej stopie procentowej objęcie wszystkich niezależnie od źródeł dochodu proponują wyeliminowanie ulg podatkowych „sprawiedliwość pozioma” - każdy obywatel jest równy wobec prawa krzywa Laffera efekty substytucji - zachowania obywateli pod wpływem progresji podatkowej (Lindback): zastępowanie pracy czasem wolnym obniżenie intensywności pracy szukanie korzyści niepieniężnych zwiększona skłonność do unikania podatku emigracja mniejsze nakłady w sferze kapitału ludzkiego wierzą, że podatek liniowy spowoduje wzrost aktywności gospodarczej
TRANSFEROWE ZASILANIE DOCHODÓW Pieniężne np.: zasiłki Niepieniężne np.: bezpłatna opieka medyczna
są za rozbudowanym systemem transferowym natura etyczna - solidaryzm społeczny, względy etyczne „rynek nie powinien decydować o życiu i śmierci człowieka” względy gospodarcze - źródłem rozwoju gospodarczego jest pobudzanie popytu globalnego APp = C + I + G + X krańcowa skłonność do konsumpcji maleje wraz ze wzrostem dochodu, im więcej zarabiamy, tym więcej oszczędzamy, tym mniej wydajemy popyt kreuje podaż	przeciwni rozbudowanemu systemowi transferowemu uważają, że transfery socjalne zniechęcają ludzi do podejmowania wysiłku (free - riders) powinien być ograniczony do minimum uważają, że może być źródłem patologii społecznych, rozpad więzi rodzinnych są przeciwni przymusowym systemom emerytalnym każdy jest równy wobec prawa i ma takie same szanse na starcie - osobista odpowiedzialność obywatela pomoc - instytucje charytatywne. Inicjatywy lokalne (nie państwo)
NEGATYWNY PODATEK DOCHODOWY
popierają uważają, że jest to gwarancja dochodu dla najuboższych	popierają, bo jest powszechny i pozwala ograniczyć przerosty administracji np.: związanej z przydzielaniem zasiłków
USTAWOWE PŁACE MINIMALNE
popierają system płac minimalnych jest to ochrona pracowników małych przedsiębiorstw „narzędzie egalitaryzacyjne” - zmniejszające dysproporcje między wynagrodzeniami „robotnik skłonny do samoeksploatacji” inflacja nie jest postrzegana jako groźne zjawisko w gospodarce postrzegają inflacje jako możliwość czerpania dodatkowych dochodów przez budżet państwa np.: w wyniku taksflacji	zdecydowanie przeciwni stosowaniu płac minimalnych cena pracy = płaca na rynku pracy powinno być tak samo jak na innych rynkach, państwo nie powinno ingerować przez ustalanie cen i płac płace minimalne przyczyniają się do zwiększenia bezrobocia, jeżeli płace rosną szybciej niż wydajność pracy → inflacja inflacje postrzegają jako zjawisko destrukcyjne dla rozwoju gospodarki taksflacja wypacza system podatkowy i należy stosować indeksację progów dochodowych w systemie podatkowym

---