41. Architektura czasów Jana III Sobieskiego
Nie ma jednego typu budowli charakterystycznych dla tego okresu. Budowane są kościoły na planie centralnym lub prostokątnym, zazwyczaj z dominująca kopułą. W ogólnym zarysie nawiązują do dzieł włoskich począwszy od typu kościoła rozpowszechnionego przez jezuitów po architekturę wenecką - Baldassare Longhena kościół Santa Maria della Salute. Często spotykane są rozwiązania elewacji o klasycyzujących formach, nawiązujące do prac Palladia.
- Twórczość Tylmana z Gameren
- kościoł Sakramentek pod wezwaniem św. Kazimierza w Warszawie ufundowany przez królową Marysieńkę; zbudowany na planie krzyża greckiego z ośmiobocznym wnętrzem przykrytym kopułą a dokładniej sklepieniem klasztornym wspartym na bębnie z wieńczącą je latarnią (1688-1692)
- warszawski kościoł Bernardynów na Czerniakowie; zaprojektowanego także na planie krzyża greckiego. Centralna nawa w formie kwadratu została zwieńczona kopułą wspartą na żaglach i obudowaną na zewnątrz ośmiokątnym tamburynem. Do kościoła przylega duże, ośmioboczne prezbiterium z relikwiarzem św. Bonifacego, 1687-1692
- kościoła św. Anny w Krakowie (1689-1703). Kościół zbudował Francesco Solari. Tylman opracował projekt budowli trójnawowej z kopułą na żaglach i bębnie umieszczoną nad skrzyżowaniem naw z transeptem. Elewacja flankowana dwiema wieżami zwieńczonymi hełmami to dzieło księdza Sebastiana Sierakowskiego.
- reprezentuje nurt klasyczny i monumentalny
- pałac w Puławach (1671-77)
- pałac Krasińskich w Warszawie (1677-82) wzniesiono w stylu barokowym w latach 1677-1695 dla wojewody płockiego Jana Dobrogosta Krasińskiego
- pałac Radziwiłłów w Warszawie - przed pałacem znajduje się brama o półkolistym kształcie. Budynek jest utworzony na planie kwadratu, w narożnikach posiada cztery pawilony.
- hale targowe na Marywilu - zespół urbanistyczny skupiony wokół pięciobocznego placu, wokół którego zbudowano ciąg budynków mieszkalnych z częściami handlowymi. Na wprost wjazdu na plac umieszczono kaplicę Matki Boskiej Zwycięskiej. Projekt kaplicy nawiązywał do kościoła św. Kazimierza (Sakramentek) w Warszawie. Ta lokalizacja podkreślała osiową kompozycję całego układu,
- Twórczość Augustyna Locci
- reprezentował lekkość, dekoracyjność, malowniczość
- Wilanów (1677- 92) W latach 1681-1682 nadbudowano piętro i rozciągnięto fasadę dodając galerie z niskimi wieżami. Dziesięć lat później, w części środkowej umieszczono dużą, reprezentacyjną salę. Skrzydła boczne zostały dobudowane po 1720 r
- na znaczeniu zyskują założenia centralne, z osią pionowa wyznaczoną przez kopułę, która dotychczas była jedynie nakryciem kaplic-mauzoleów
- na zamówienia magnatów i rodziny królewskiej budowane są nowe i przebudowywane istniejące zamki i pałace. Część z nich przetrwała do naszych czasów, inne zostały zburzone lub przebudowane.
- jedną z najważniejszych postaci architektury świeckiej w tym okresie czasu, podobnie jak w architekturze sakralnej, był Tylman z Gameren. Pierwsze jego dzieła były związane z architekturą obronną.. Rozgłos przyniosły jemu projekty rezydencji i pałaców magnackich w typie pomiędzy dziedzińcem a ogrodem (fr. entre cour et jardin). Zazwyczaj były to budowle o prostopadłościennej bryle. Symetrię fasad podkreślały niskie wieże przylegające do krótszych boków budynków. W osi symetrii mieściła się duża sala łącząca wejście frontowe i ogrodowe. Było to miejsce reprezentacyjne, w którym łączyły się ciągi komunikacyjne prowadzące do pozostałych pomieszczeń.
- przebudowa fortyfikacji zamku w Łańcucie (1667) i dodanie hełmów do zachodnich wież.