Akademia Marynarki Wojennej

im. Bohaterów Westerplatte

Wydział Dowodzenia i Operacji Morskich

MISCHKOWSKA Sylwia, GRZYB Łukasz, NIŹNIK Piotr

Temat:

Bezpieczeństwo wewnętrzne za

panowania

Jana III Sobieskiego

Augusta II Mocnego

Stanisława Leszczyńskiego

Jan III Sobieski

okres panowania:

21 maja 1674 – 17 czerwca

1696

koronacja:

2 lutego 1676

Jan III Sobieski

• szkołę rozpoczął od klasy drugiej wraz

z bratem Markiem (dzięki
wcześniejszym prywatnym lekcjom);

• od najmłodszych lat uczył się wielu

języków, został poliglotą (biegła znajomość
języka

francuskiego,

niemieckiego,

tureckiego, tatarskiego, greki i łaciny);

• posiadał obszerną wiedzę historyczną,

nabył perfekcji w retoryce (co ułatwić
miało

młodzieży

pełnienie

funkcji

publicznych);

• miał wiele zainteresowań: matematyka,

astronomia, architektura, inżynieria;

• w latach 1643- 1646 studiował na Wydziale

Filozoficznym Akademii Krakowskiej;

• po studiach przez 2,5 roku zwiedzał kraje

Europy Zachodniej wraz z bratem Markiem;

• w

czasie

podróży

studiował

teksty

klasyczne oraz historię Francji, uczył się
nowych języków i ćwiczył już poznane;

• poznał wielu wybitnych dowódców

i przywódców politycznych, np.
Wilhelma II Orańskiego, Karola II Stuarta);

• ćwiczył się w wojskowości (poznawał

organizację armii francuskiej, szwedzkiej
i hiszpańskiej)

• przyglądał się wojnie trzydziestoletniej;
• po śmierci ojca i w związku z trudną

sytuacją polityczną Polski oraz sytuacją
rodzinną, bracia powrócili do ojczyzny –
1948r.;

• Jan III Sobieski przejął po ojcu stanowisko

starosty jaworowskiego;

• po powrocie wraz z bratem zaciągnęli się do

wojska – powstanie Chmielnickiego;

• uczestniczył w kilku bitwach, został ciężko

ranny, brat dostał się do niewoli tatarskiej,
gdzie został zamordowany, Jan przejął po
bracie starostwo krasnostawskie;

• w 1653 walczył z tatarami, planował

zasadzkę na posła tatarskiego, jednak
powstrzymał go Stefan Czarnecki;

• podczas rokowań z tatarami stał się

zakładnikiem strony polskiej (obserwacja
konstrukcji obozu tatarskiego);

• od 29 marca do 21 maja 1654 przebywał

w Stambule z poselstwem
polskim w charakterze
„incognito”;

• w 1655r. złożył przysięgę wierności królowi

szwedzkiemu (większość szlachty tak
postąpiła, ale Sobieski jako jeden
z pierwszych i trwało to dłużej niż
w przypadku innych) - w tym
czasie poznał tajniki prowadzenia wojny, w
tym operowania piechotą i dragonią;

• w 1656 opuścił Szwedów i zgłosił się pod

komendę Stefana Czarneckiego, lecz
później walczył pod komendą Jerzego
Lubomirskiego

• w 1659 r. wybrany posłem na sejm, gdzie

zasiadał

w

komisji

specjalnej

rozpatrującej sprawę ugody hadziackiej
(Unia

Rzeczpospolitej,

Księstwa

Litewskiego i Ruskiego);

• w 1662r. brał udział w przeprowadzeniu

dworskiego projektu reformy armii;

• w 1666r. został hetmanem polnym

koronnym, klęska w bitwie pod Mątwami;

• w 1667r. był członkiem Trybunału

Skarbowego Koronnego;

• w 1667r. pobił kozaków i tatarów, szlachta

zaczęła uważać go za bohatera;

• opracował strategię unikania walnej bitwy

lub zamykania się w twierdzy (podzielił
armię na małe oddziały, które szybko
odnajdywały i atakowały
tatarów, uniemożliwiając im
grabież);

• w

1668r.

został

hetmanem

wielkim

koronnym, odtąd sprawował władzę nad
wojskiem i dyplomacją
państwową;

• 1671r. wojna turecko-polska, Polska traci

Podole, propozycja płacenia haraczu za
ziemie polskie w zamian za pokój, sejm
odrzucił projekt, kontynuacja wojny;

• 1672r. wyprawa Sobieskiego na czambuły

tatarskie, zwycięstwo pod Chocimiem;

• 1674r. po śmierci Michała Korybuta

Wiśniowieckiego Sobieski zostaje królem.

Polityka zagraniczna

• polityka bałtycka – zapewnienie Polsce

silnej pozycji nad Bałtykiem, złączenie
Prus Książęcych unią personalną
neutralizacja stosunków polsko-tureckich,
zawarcie współpracy ze Szwecją i Francją;

• odzyskanie Podola – miało przerwać ciągłe

walki na południowej granicy państwa;

• po nieudanym antymoskiewskim układzie

polsko-muzłumańskim polityka zbliżenia
z Rosją przeciwko Turcji;

• polityka bałtycka – Francja pomimo

podpisanych traktatów zmieniła swoje cele
polityczne, co przyczyniło się do zerwania
polsko-francuskich stosunków i sojuszy;

• sojusz z Austrią – wzajemna pomoc na

wypadek ataku ze strony Turcji (1683r.
bitwa pod Wiedniem, pogrom Turków);

• 1684r. Polska wstąpiła do Świętej Ligi

(Austria, Wenecja i Rzym przeciwko Turcji);

Polityka wewnętrzna

• król dostrzegał źle funkcjonujący ustrój

demokracji szlacheckiej, który stanowił
zagrożenie dla państwa;

• uważał, że wolna elekcja powodowała

niestabilność państwa, a monarchia
dziedziczna zapewniłaby ciągłość władzy;

• wzmocnienie władzy królewskiej, przez

którą chciał zapewnić państwu sprawne
funkcjonowanie;

• utrzymywał porządek w państwie (nie

dopuszczał do walk wewnętrznych);

• Reforma wojska Rzeczypospolitej -

zmiana organizacji i wyposażenia:

- z oddziałów piechoty znikła pika (broń

drzewcowa);

- muszkieterzy zostali wyposażeni w

berdysze (broń drzewcowa);

- zwiększyło się znaczenie artylerii i

dragonii;

- husaria siłą przełamująca w ataku.

August II

Mocny

Król Polski w

latach

1697-1706

i

1709-1733

WYBÓR
27 czerwca 1697 roku ogłoszony został
królem

przez

mniejszość

szlachty,

przekupionej przez Rosjan z polecenia
cara Piotra I Wielkiego na sejmie
elekcyjnym, po panującym bezkrólewiu
po śmierci Jana III Sobieskiego.
W tym czasie było jeszcze dwóch
kandydatów: Jakub Sobieski (syn Jana III
Sobieskiego) i Franciszek Conti
(książę francuski). Najwięcej zwolenników
miał Conti, lecz władca z Saksonii
(Fryderyk August) wykorzystując bierność
Contiego zdołał przekupić magnatów.

Ciekawostka:

Ustawy

sejmowe

stanowiły,

iż

ceremonię koronacji przeprowadzić można
było

tylko

przy

użyciu

insygniów

przechowywanych w wawelskim skarbcu.
Drzwi do skarbca zamknięte były na osiem
zamków, do których osobne klucze miało
ośmiu senatorów Rzeczypospolitej.

Jako, że sześciu z nich opowiadało się

po stronie Contiego, drzwi nie można było
otworzyć, ich wyważenie zaś poczytano by
za świętokradztwo. Ostatecznie insygnia
wyniesiono przez wybitą w murze dziurę,
pozostawiając

drzwi

w

stanie

nienaruszonym.

O sukcesie Wettyna w objęciu tronu
zdecydowały:
•szybkie wkroczenie do Rzeczypospolitej,

•jego wcześniejsze przejście na katolicyzm,

•przekupienie części szlachty na sejmie
elekcyjnym,

•poparcie cara Rosji Piotra I Wielkiego

(nad granicę litewską ściągnięto korpus wojsk

rosyjskich, którego obecność miała wymusić
rezygnację z kandydatury francuskiej)

KALENDARIUM PANOWANIA
 
W 1698 roku August II odbył tajną
konferencję z Piotrem I Wielkim w
Rawie Ruskiej, gdzie omówiono plan
wspólnej wojny przeciwko Szwecji. Król
Polski

rozpoczął

z

carem

rosyjskim

negocjacje traktatu o pomocy wzajemnej w
razie buntu poddanych. Następnie w tym
samym roku zawarł przymierze z królem
Danii Chrystianem V, gdzie obie strony
zobowiązały się do wystawienia 8000
żołnierzy ku wzajemnej pomocy. Zawarty
został również rozejm z zbuntowaną
szlachtą litewską.

W 1699 po śmierci Chrystiana V, August
II Mocny zawarł sojusz przeciw Szwecji
z królem Danii Fryderykiem
IV Oldenburgiem, a także z carem
Piotrem I Wielkim. Powstaje tzw. Liga
Północna (Saksonia, Rosja, Dania) która
zawarła sojusz przeciwko Szwecji.

W tym też roku zawarto pokój z Turcją
w Karłowicach, dzięki czemu
Rzeczpospolita odzyskuje Kamieniec
Podolski i
Bracławszczyznę.

W 1700 r. ponowne zaognienie sytuacji
na Litwie z uwagi na ogłoszenie
mobilizacji,

ród

Sapiehów

został

ostatecznie rozgromiony.

Rok 1700 to również wybuch III wojny
północnej. Król Szwecji Karol XII przy
pomocy floty angielskiej i holenderskiej
zwycięża z Danią, Saksonią i
Rosją (liga północna).

W latach 1701-1703 w serii krwawych
bitew

Szwedzi

rozgromili

siły

Rzeczypospolitej, opanowując prawie
cały kraj.

W 1703 r August II Mocny zwołał sejm
nadzwyczajny

do

Lublina.

Podczas

którego uchwalono konstytucje. Sejm
upoważnił króla do zawarcia sojuszu z
carem Piotrem I Wielkim oraz zgodzono
się na powołanie pod broń 48 tys.
żołnierzy.

W latach 1704-1706 rozpoczęła się 3 letnia wojna
domowa w Polsce, po tym jak August w Narwie
zawarł oficjalny sojusz w imieniu Rzeczypospolitej
z Rosją przeciwko Szwecji.

Na

początku

1704

powstaje

konfederacja

warszawska, która pod naciskiem Szwedów
ogłosiła bezkrólewie i wybrała na
króla Stanisława Leszczyńskiego. Odpowiedzią na
to była konfederacja sandomierska (generalna)
skupiająca zwolenników Augusta II Mocnego, który
ogłosił pospolite ruszenie przeciwko Szwecji.
Wojnę domową wygrała konfederacja warszawska
w bitwie pod Wschową.

August II Mocny zrzekł się korony na rzecz
St. Leszczyńskiego z uwagi na groźbę
Szwecji całkowitym podbojem elektoratu Saksonii.

W 1709 sytuacja zmieniła się, gdy Karol XII po
marszu na Rosję poniósł klęskę pod Połtawą,
w wyniku czego zaczął się
wycofywać do Szwecji.
Na skutek tego August II Mocny zawarł z
Piotrem I Wielkim traktat w Toruniu, gdzie Car
zobowiązał się utrzymać Augusta na tronie i
powrócił na tron Polski, mimo że wcześniej się
jego zrzekł. Szlachta „musiała” przystać na to
z uwagi na grożącą wojnę z Turcją
i słabą Polską armię, a nadal istniało
zagrożenie z strony Szwedzkiej.
Rosja w 1711 przegrała podpisując traktat
prucki (m.in. zobowiązała się wycofać wojska i
nie ingerować w sprawy Rzeczypospolitej) –
oczywiście była to fikcja.

W 1715 zawarto konfederację tarnogrodzką,
która powstała na wskutek wprowadzenia w
1710 wojsk saskich do Polski pod pretekstem
zagrożenia tureckiego, które w 1714 zawarło
przymierze z Augustem. Utrzymanie wojsk
saskich za pomocą komisariatu generalnego
spoczywało na szlachcie, co stanowiło
złamanie ich praw (tzn. nowe podatki bez ich
zgody). Szlachta zwróciła się do Piotra I
Wielkiego o mediację, przez co Rosja objęła
swoim „patronatem” Polskę, a to z kolei
przyczyniło się do tego, że mogła ingerować w
sprawy wewnętrzne Polski.

W

1716

zawarto

porozumienie

pomiędzy Augustem, a szlachtą.

Potwierdzono to w 1717 sejmem
niemym

(tylko

przewodniczący

i

posłowie w trakcie czytania nowych
ustaw mogli się odzywać).

Postanowienia sejmu niemego:

•zmniejszenie

władzy hetmanów

(głównodowodzących)

•wprowadzenie stałych podatków na zawodową
armię

•ograniczenie władzy senatu

•ograniczenie uprawnień podatkowych sejmików

•zakaz tworzenia konfederacji

•zakaz wydawania ekspektatyw

•ograniczenie

swobód dysydentów (zakaz

wznoszenia nowych zborów)

•zabroniono królowi Augustowi II Mocnemu
opuszczania

terytorium

Rzeczypospolitej

na

dłuższy czas

• wojska saskie z wyjątkiem gwardii królewskiej

liczącej 1200 żołnierzy miały opuścić ziemie
polskie

• urzędnikom

saskim

odebrano

prawo

decydowania w sprawach polskich,
a urzędnikom polskim w sprawach saskich

• obydwa państwa, tj. Rzeczpospolitą i Saksonię,

miała łączyć tylko unia personalna

• na liczebność wojska przeznaczono 24 tys.

porcji żołdu (18 tys. koronnego i 6 tys.
litewskiego)

• pozostawienie podziału wojska na autorament

narodowy (husaria, pancerni, jazda lekka)
i cudzoziemski
(dragonia, piechota, artyleria)

• ustalenie

liczby

chorągwi autoramentu

narodowego na 93 (16 husarskich i 77
pancernych)

• rozwiązanie formacji rajtarów (kawaleria

z pistoletami)

• wprowadzenie karabinów skałkowych

z bagnetami, a zatem rozwiązanie
formacji pikinierów

W 1719 August zawiera w Wiedniu
sojusz z Wielką Brytania i
Austrią, następnie zażądał wyjścia
wojsk rosyjskich z Polski, co się udaje.

W 1720 plany augusta na sejmach są
paraliżowane przez przekupioną przez
Rosję

szlachtę.

August

próbuje

przeprowadzić rozbiór Rzeczypospolitej
– co zostaje zablokowane przez Piotra
Wielkiego.

W 1732 August zawarł konwencję
francusko-saską wymierzoną w Austrię,
w odpowiedzi zawarto porozumienie
austryjacko-rosyjskie

mające

uniemożliwić sukcesję Wettynów
i Leszczyńskiego w Polsce.

W odpowiedzi na to Potocki odnowił
traktat sojuszniczy z Austrią.

W 1733 August II Mocny umiera na
skutek gangreny po amputacji nogi.

STANISŁAW I LESZCZYŃSKI

1677-1766

król Polski 1705-1709 i 1733-1736

Żył blisko 90 lat - najdłużej ze wszystkich

polskich królów.

Urodził w roku 1677 we Lwowie - za Jana III

Sobieskiego

Zmarł w roku 1766 - za Stanisława Augusta,

Stanisław I Leszczyński

Polska w 1700 roku

Wykształcenie i działalność polityczna

Stanisława Leszczyńskiego



guwernerzy

domowi,

pobyty

na

dworach

europejskich



żona Katarzyna Opalińska
– wzmocniła majątkowo i
umożliwiła start polityczny



1697 r. - funkcje poselskie

za panowania Augusta II

Mocnego,



1704 r. - funkcje wojewody
poznańskiego

Wojna Północna 1700 – 1721

Karol XII król szwedzki – car Piotr I i August

Mocny



2 lipca 1704 - elekcja
Stanisława Leszczyńskiego
na króla polskiego,



4 października 1705 –
koronacja w kościele św.
Jana w Warszawie,



Traktat przyjaźni polsko-
szwedzkiej,

Wojna Północna



zrzeczenie się korony polskiej przez Augusta II



1709 bitwa pod Połtawą – klęska Karola XII, powrót
Augusta II, ucieczka Stanisława do Turcji,



1714 – powrót Stanisława Leszczyńskiego do
Szwecji gdzie osiadł w Księstwie Dwóch Mostów,



1719 – Leszczyński osiadł w alzackim Wissemburgu

„vivat król Stanisław”



1725 – ślub córki Marii
z królem Francji
Ludwikiem XV,



I.1733 - w Warszawie
zmarł August II Mocny,



12 września 1733 –
wybór przez szlachtę
na króla Polski

Wojna domowa



Brak zgody wśród
szlachty doprowadziło
do wojny domowej i
włączenia się Rosji,
Austrii i Saksoni,



5 października 1733 – po
wkroczeniu wojsk
rosyjskich, na Pradze
zorganizowno nową
elekcję, gdzie „wybrano"
królem Augusta III Sasa.

Abdykacja Leszczyńskiego



Ucieczka do Gdańska i
Królewca,



1736 - abdykacja
Stanisława jako króla
Polski,



Ucieczka do Francji,
osiada jako władca
księstw Lotaryngii i
Baru,



23 lutego 1766 roku –
śmierć Stanisława
Leszczyńskiego.

Stanisław Leszczyński

Traktat „O utwierdzeniu pokoju powszechnego”

Stanisław Leszczyński

odrzucił utopijny pomysł
„republiki chrześcijańskiej”,
na rzecz stworzenia
przyjaznej wspólnoty
państw narodowych, aby
zapewnić wieczysty pokój.
W gronie tych państw
widział Polskę, Holandię,
Anglię i Szwecję, którym
przewodzić miała Francja

Stanisław Leszczyński

Traktat „Głos wolny wolność ubezpieczający"



Wprowadzenie gospodarki
czynszowej i wolność osobista
chłopów,



Ograniczenie „liberum veto”,
uporządkowanie wolnej elekcji
królów,



Wzmocnienie władzy
centralnej poprzez kolegialne
rady ministerialne w
dziedzinach administracji
państwowej jak wojsko,
sprawiedliwość, skarb i policja.

Bibliografia:

•Mała Encyklopedia Wojskowa, 1967, Wydanie I.

•Urszula Kosińska, Rokowania Augusta II ze Szwecją
w latach 1719-1720 Kwartalnik Historyczny, Rocznik
CXI, 2004.

•Urszula Kosińska, Sejm 1719-1720 a sprawa
ratyfikacji traktatu wiedeńskiego, Warszawa 2003

•Julian Bartoszewicz, Znakomici mężowie Polscy w
XVIII w., t. II. Petersburg: B.M. Wolffa, 1856



www.eszkola.pl



www.piastpolski.pl



www.wiw.pl



www.news.o.pl