FIZYKOTERAPIA ĆWICZENIE 1

LECZENIE CIEPŁEM

Leczenie ciepłem polega na doprowadzeniu do ustroju energii cieplnej. Wymiana ciepła odbywa się czterema drogami:

• Pochłaniania-czyli absorbcja, ma miejsce wówczas, gdy ciepło zostanie wprowadzone do organizmu bez bezpośredniego zetknięcia z ciałem ogrzanym.

• Promieniowania-czyli radiacja, każde ciało ogrzane jest źródłem promieniowania

• Przenoszenia-czyli konwekcja, ma miejsce wówczas, gdy ciepło przenoszone jest w organiźmie z jednego miejsca na drugie drogą krwi.

• Przewodzenia-czyli kondukcja, jest to pobranie ciepła od drugiego ciała ogrzanego przy ich bezpośrednim zetknięciu.

Regulacja cieplna organizmu zależy od dwóch mechanizmów:

1. Chemiczne- polega na sterowaniu przemianą materii, dotyczy głównie części rdzennej (jama brzuszna, klp.)

2. Fizyczne- polega na kontroli ciepła oddawanego przez przewodzenie i promieniowanie. Dotyczy części korowej, ciepło będzie regulowane przez wydzielanie potu i sterowanie układem naczyń krwionośnych.

REGULACJA FIZYCZNA ZALEŻY OD:

• Stosunek powierzchni ciała do jego objętości

• Istnienie warstwy powietrza między powierzchnią ciała a odzieżą (rola izolująca)

• Izolujący wpływ skóry i tkanki tłuszczowej

• Stopień unaczynienia skóry

• Warunki fizyczne do parowania wody zawartej w pocie

• Ruch powietrza

O regulacji cieplnej informują nas receptory ciepła i zimna rozmieszczone na powierzchni skóry i w narządach wewnętrznych. Receptorów zimna jest ok. 250 tyś. a receptorów ciepła ok. 30 tyś. Receptory odbierają impulsy o cieple lub zimnie i drogami dośrodkowymi przekazują tą informację do podwzgórza. W podwzgórzu znajduje się ośrodek zimna i ciepła, które w zależności od potrzeb uruchamiają mechanizmy obronne.

WPŁYW ZABIEGÓW CIEPLNYCH NA ORGANIZM CZŁOWIEKA

ODCZYN MIEJSCOWY:

• Zaczerwienienie

• Zmniejszenie napięcia mięśniowego

• Rozszerzenie naczyń krwionośnych (tkanki są lepiej odżywione i uzyskujemy efekt przeciwbólowy)

• podniesienie temperatury tkanek

ODCZYN OGÓLNY ma miejsce, gdy na organizm zadziałamy dużą ilością energii cieplnej. Dochodzi wówczas do podniesienia temperatury ciała, czyli do przegrzania. To przegrzanie prowadzi do:

• zwiększenia ilości oddechów

• przyśpieszenia bicia serca (wystarczy podnieść temp. o 1^o a tętno rośnie o 20 uderzeń)

• zawartość tlenu we krwi tętniczej maleje a we krwi żylnej wzrasta

• dochodzi do zmniejszenia napięcia mięśniowego

• dochodzi do zwiększonego wydalania potu. Wraz z potem ubywa chlorku sodowego, co może doprowadzić do odwodnienia i spadku poziomu chlorku sodowego.

• Zmniejsza się wydolność nerek

WPŁYW BODŹCÓW CIEPLNYCH NA ORGANIZM ZALEŻY OD:

1. Natężenia bodźca

2. Czasu działania bodźca

3. Od zmian natężenia bodźca w czasie

4. Możliwości termoregulacyjnych ustroju

5. Powierzchni ciała, na którą będzie działał bodziec

6. Okoliczności fizycznych towarzyszących działającego

Jednym z podstawowych odczynów organizmu na ciepło lub zimno jest odczyn ze strony naczyń krwionośnych. Określa go PRAWO DASTRE-MORATA, które brzmi:

„bodźce termiczne (ciepło lub zimno) działając na duże powierzchnie skóry powodują przeciwne zachowanie dużych naczyń krwionośnych klatki piersiowej i brzucha. Naczynia nerek, śledziony i mózgu wykazują odczyn taki sam jak naczynia skóry”.

Temperatura mózgu 32,2^oC

Temperatura wątroby 40^oC

ZABIEGI CIEPŁOLECZNICZE PRZY UŻYCIU CIEPŁEGO POWIETRZA I PARAFINY

ŁAŹNIA SUCHA SZAFKOWA

Jest to szafka drewniana, w której znajduje się chory, natomiast jego głowa znajduje się na zewnątrz. Powietrze w środku ogrzewane jest specjalnymi grzejnikami do 60^oC. Zabieg wykonuje się 15-20 min.

ŁAŹNIA SUCHA RZYMSKA

Jest to pomieszczenie, w którym powietrze ogrzewa się za pomocą specjalnych pieców do temp. 40-60^o C. W środku znajdują się drewniane ławy, które ułożone są kaskadowo oraz instalacją z zimną wodą do przemywania twarzy i okolicy serca. Po zabiegu pacjenta poddajemy chłodnej kąpieli. Pacjent odpoczywa 30 min. Zabieg trwa 10 min.

SAUNA (zwrócić szczególną uwagę ze względu na egzamin)

Jest to kąpiel w gorącym powietrzu o nieznacznej wilgotności, podczas której występuje jej krótkotrwałe zwiększenie. W czasie sauny stosuje się fazy ogrzewania i ochładzania. Podstawowym urządzeniem jest piec sauny, w którym znajdują się specjalne grzałki ogrzewające kamienie do temp. 200^oC. W czasie sauny kamienie polewa się wodą, które powoduje krótkotrwałe zwiększenie objętości pary wodnej (3-5min). W saunie najwyższa temperatura znajduje się pod sufitem 100^o C a wilgotność od 2-6%. Najniższa temperatura przy podłodze 40^o C a wilgotność 20-60%. W sąsiedztwie sauny znajdują się pomieszczenia z chłodnym natryskiem oraz wypoczywalnią.

METODYKA SAUNY:

Wyróżniamy dwie fazy:

1. Faza ogrzewania- pacjent znajduje się w pozycji leżącej lub siedzącej. Przy pierwszym zabiegu w siadzie skulonym. Pacjent naciera się szorstką rękawicą lub oklepuje ciało za pomocą gałązek, w celu zwiększenia odczynu ze strony naczyń krwionośnych. Faza ta trwa od 5-10 min.

2. Faza ochładzania- schładzamy ciało temperaturą nie niższą niż 18^oC. Możemy ochładzać ciało za pomocą chłodnych kąpieli lub natrysków (zaawansowani pacjenci nacierają się śniegiem). Faza trwa od 5-10 min maksymalnie.

Przed wejściem do sauny ostatni posiłek przyjmujemy minimum 1godzinę przed zabiegiem, opróżnić pęcherz i oddać stolec. Ciało musi być dokładnie umyte i osuszone. Po saunie pacjent wypoczywa ok. 30 min. Zabieg sauny wykonujemy raz w tygodniu przy specjalnych zaleceniach 2-3 razy. Po zabiegu sauny wskazane jest picie soków owocowych i napojów z wysoką zawartością potasu.

WSKAZANIA:

• Pielęgnacja ciała

• Odprężenie

• Odpoczynek po intensywnym wysiłku fizycznym

• Przewlekłe schorzenia gośćcowe

• Choroby zwyrodnieniowe

• Stany po urazach

• Trądzik

• Przewlekłe stany zapalne narządów rodnych

PRZECIWWSKAZANIA:

• Ostre choroby gorączkowe

• Choroby nowotworowe

• Ostre choroby zakaźne

• Choroby nerek, wątroby

• Skłonność do krwawień

• Niedokrwistość

• Ciąża

• Padaczka

• Jaskra

• Zakrzepowe zapalenie żył

• Nadciśnienie tętnicze

• Miażdżyca

• Osoby po zawale serca

• Osoby z chorobą wieńcową

WILGOTNE ZAWIJANIE I OKŁADY Z WEŁNY PAROWEJ

Metodą tą zapoczątkowała pielęgniarka i zabiegi noszą nazwę od jej nazwiska Kenny. Metodę tą stosuje się w chorobie Heine-Medina w celu zmniejszenia przykurczy i spastyczności.

ZAWIJANIA OGÓLNE- stosuje się dwa koce i ceratę. Najpierw układa się koc suchy, na to ceratę i koc wełniany, który ogrzewa się parą wodną w specjalnym kotle lub autoklawie. Gorącym lecz nie bardzo wilgotnym kocem owija się pacjenta i zabieg trwa 30-50min.

OKŁADY MIEJSCOWE:

1. Zawijane- tak jak zawijanie ogólne tylko zawijana jest KKG lub KKD

2. Zapinane- tak jak zawijanie ogólne tylko że koce i cerata obejmują kości długi bez stawów. W czasie tego zabiegu możliwe jest wykonywanie ruchów biernych.

3. Zapinane koncentrowane- w porażeniach mięśni wdechowych i wydechowych. Przy porażeniu mm. wdechowych wykonuje się okład na klp i plecy. Przy porażeniu mm. wydechowych okład kładziemy na plecy, dolną część klp i brzuch.

FIZYKOTERAPIA ĆWICZENIE 2

ZABIEGI CIEPLNE PRZY UŻYCIU PARAFINY

PARAFINA- jest węglowodorem nienasyconym, który otrzymuje się w procesie destylacji frakcjonowania ropy naftowej. Temperatura topliwości parafiny wynosi 50,5-57,8^oC. Parafina posiada małe przewodnictwo i dużą pojemność cieplną.

METODYKA ZABIEGÓW:

1. Parafinę przygotowuje się w specjalnym urządzeniu. Jest to tzw. Kuchnia parafinowa, która składa się z pojemnika na parafinę oraz urządzenia elektrycznego, które pozwala na utrzymanie stałej temperatury.

2. Aby parafina miała właściwości plastyczne do 20kg roztopionej stałej parafiny dodaje się litr parafiny ciekłej.

3. Parafinę można używać wielokrotnie. Wyjaławia się ją w temp. 100^oC. Wszystkie zanieczyszczenia z parafiny usuwa się za pomocą sitka.

ZABIEGI PARAFINOWE:

1. OKŁADY PARAFINOWE- pierwsza warstwa nakładana jest za pomocą pędzla, kolejne warstwy nakładamy również za pomocą pędzla do grubości 2cm lub nakładamy parafinę uprzednio wylaną na tacę. Na parafinę nakładamy ceratkę i koc. Pacjent leży z okładem od 30 do 60 minut. Skóra po zabiegu jest różowa, przekrwiona a w miejscu okładu ocieplona.

Za pomocą pędzla wykonujemy okłady barku, stawu łokciowego, stawu biodrowego i stawu kolanowego.

2. „RĘKAWICZKI I SKARPETKI PARAFINOWE”- rękawiczki i skarpetki powstają przez zanurzenie rąk lub nóg w pojemniku z parafiną. Temperatura parafiny 54^oC.

3. GORĄCE ZAWIJANIA PARAFINOWE- zabieg polega na zanurzeniu gazy w parafinie i wykonaniu okładu. Pierwszą warstwę nakładamy za pomocą pędzla.

4. CZĘŚCIOWE KĄPIELE PARAFINOWE- do tego zabiegu używamy małe wanienki przeznaczone dla kończyn górnych lub dolnych. Wanienki mają podwójne ściany, w których znajdują się druty grzejnikowe, za pomocą których utrzymuje się temperatura na poziomie 40^oC. Kąpiel trwa 20 minut. Zabieg ten wykonuje się codziennie lub co drugi dzień.

LECZNICZE DZIAŁANIE PARAFINY

Parafina, dzięki temu że wolno oddaje ciepło i długo je utrzymuje, powoduje przegrzanie tkanek. Natomiast przy stygnięciu zmniejsza swoją objętość o 10-20%. W związku z tym warstwa parafiny obejmująca kończynę wywiera na nią ucisk, co powoduje zmniejszenie przepływu krwi a wraz z nią ciepła. Temperatura ciała pod okładem parafinowm wynosi 39-41^oC. Parafina z dodatkiem błota lub mułu wulkanicznego nosi nazwę FANGO lub PARAFANGO.

PARAFINA POWODUJE:

• Usprawnienie krążenia w naczyniach włosowatych

• Wzmaga procesy utleniania tkankowego

• Ułatwia resorpcję i wydalanie z tkanek toksycznych produktów procesu zapalnego

WSKAZANIA DO ZABIEGÓW PARAFINOWYCH:

• Stany zapalne tkanek miękkich i stawów kończyn

• Przykurcze

• Blizny i zrosty pooperacyjne

• W chorobach obwodowych układu nerwowego

PRZECIWWSKAZANIA DO ZABIEGÓW PARAFINOWYCH:

• Nowotwory

• Gruźlica płuc

• Ostre stany chorobowe

• Ubytki skóry

• Owrzodzenia

• Wypryski

LECZENIE ZIMNEM- KRIOTERAPIA

Zabiegi lecznicze z wykorzystaiem zimna dzieli się na miejscowe i ogólne.

ZABIEGI MIEJSCOWE- polegają na miejscowym przykładaniu worka gumowego z lodem lub miejscowego wykonywania okładów z zimnej wody. Jednym z najnowszych i najpopularniejszych okładów miejscowych jest okład z woreczka wypełnionego żelem do schładzania. Do zabiegów miejscowych zaliczamy również:

1. stosowanie ciekłego chlorku etylu- znajduje się on w szklanych pojemnikach, które się przełamuje a wydobywający się chlorek etylu silnie oziębia. Stosowany jest w urazach sportowych oraz w małych zabiegach chirurgicznych.

2. zabiegi z użyciem dwutlenku węgla lub azotu- są specjalne butle 20 litrowe, w których znajduje się dwutlenek węgla lub ciekły azot. Temp. CO₂ wynosi od -60 do -75^oC a temp. ciekłego azotu od -100 do -180^oC. Zabieg trwa od 1-3 minut. Za pomocą dyszy wykonujemy ruchy okrężne, tak aby nie doprowadzić do odmrożenia schładzanej części. Po zabiegu krioterapii pacjent powinien wykonać intensywne ćwiczenia. Zabieg może być wykonywany 3 razy dziennie.

ZABIEGI OGÓLNE- kriokomora

WSKAZANIA DO KRIOTERAPII:

• stany pourazowe do 5 dni po urazie

• obrzęk po złamaniach kości

• obrzęk po skręceniach

• ostre zapalenia tkanek miękkich

• RZS

• ZYSK

• nerwobóle nerwów obwodowych

• porażenia spastyczne

• obrzęk limfatyczny (zależy od wielkości obrzęku)

• rwa kulszowa

• rwa ramienna

PRZECIWWSKAZANIA:

• stany nadwrażliwości na zimno

• krioglobulinemia (rozpad białek pod wpływem zimna)

• hemoglobinuria napadowa nocna

• zespół Raynauda

• zaspół Sudecka

• zapalenia pęcherza moczowego

• zapalenia nerek

• odmroziny

ŚWIATŁOLECZNICTWO

Światłolecznictwo jest działem, w którym do zabiegów leczniczych używa się promieni podczerwonych, widzialnych oraz nadfioletowych. Do światłolecznictwa zalicza się również helioterapię (leczenie słońcem).

• promieniowanie podczerwone- jest promieniowaniem niewidzialnym o długości fali od 770- 15000 nm (nanometrów). W widmie fal elektromagnetycznych umiejscowione między mikrofalami a światłem widzialnym.

• światło widzialne- długość fali od 400- 770 nm.

• promieniowanie nadfioletowe lub ultrafiolet- umiejscowione za światłem widzialnym. Długość fali100-400nm. Jest to promieniowanie niewidzialne

WŁAŚCIWOŚCI PROMIENIOWANIA:

1. FIZYCZNE:

1. załamanie (refrakcja)- ma miejsce wówczas gdy promień pada skośnie przy przejściu z jednej substancji w drugą i ulega załamaniu na powierzchni tych dwóch substancji.

2. odbicie (refleksja)- jeżeli promień pada na powierzchnię nabłyszczoną to ulega odbiciu.

3. uginanie (dyfrakcja)

4. przenikanie (penetracja)

5. pochłanianie (absorbcja)

PROMIENIOWANIE PODCZERWONE IR

wyróżniamy podział promieniowania IR:

• krótkofalowe (bliskie) 770 -1500 nm

• średniofalowe 1500-4000nm

• długofalowe 4000-15000nm

Promienie IR wnikają nawet do tkanki podskórnej (krótkofalowe 30mm)

Promienie IR powodują:

• rozszerzenie naczyń krwionośnych, włosowatych

• uzyskanie efektu przeciwbólowego

• pobudzają receptory cieplne skóry

• przyśpieszają przemianę materii.

Promieniowanie cieplne charakteryzuje się plamistym odczynem, który narasta w trakcie naświetlania a ustępuje po zakończeniu zabiegu. Charakter plamisty i nierównomierny związany jest z układem anatomicznym naczyń krwionośnych. Temp. w miejscu naświetlania dochodzi do 42^oC. Odczyn ogólny uzależniony jest od ilości naświetlania miejscowego. Dochodzi do:

• pocenia

• przyśpieszenia tętna

• przyśpieszenia liczby oddechu

• spadku ciśnienia krwi

GENERATORY IR:

1. świetlne (IR+ widzialne) zaliczamy tu:

• Solux,

• solar - zbudowany z 8 ścian. Na każdej ścianie jest 6-8 żarówek.

WSKAZANIA DO SOLARU: przewlekłe i podostrz stany zapalne, zapalenia okołostawowe, nerwobóle, zespoły bólowe, stan po przebytym zapaleniu pochodzenia bakteryjnego.

PRZECIWWSKAZANIA DO SOLARU: niewydolność krążenia, gruźlica płuc, skłonność do krwawień, stany wyniszczenia organizmu, padaczka, ciąża, nowotwory, obrzęki o nieustalonej etiologii.

• świetlanki- jest to połączenie IR+ widzialne. Źródłem promieniowania są liczne żarówki od 25- 40W umieszczone w obudowie z metalu lub drewna. Żarówki umieszczone są w górnej części obudowy a nad oprawkami umieszczone są metalowe płytki odbijające promienie. Świetlanki mogą być od 4-6 żarówkowe (małe) lub duże od 8-24 żarówkowe. Jednym z modeli świetlanki do dziś stosowanej jest budka Polano. Temp. w budce od 40-60^oC. Czas zabiegu od 20-30 minut.

2. nieświetne (IR) są to zwykłe grzejniki w osłonach lub bez nich. Rozgrzewają się od 500-800^oC. Jest to tzw. czerwony żar

FIZYKOTERAPIA ĆWICZENIE 3

solux- jej zasadniczym elementem jest głowica. Składa się ona z obsady żarówki wraz z obudową oraz tubusu o kształcie ściętego stożka. Na brzegu tubusu znajduje się prowadnica do założenia fitra niebieskiego lub czerwonego. Wyróżniamy lampę solux stołową i statywową. Do lampy statywowej używa się żarówek o mocy 1000 W a do lampy stołowej 500W.

FILTR CZERWONY-przepuszcza promienie czerwone widzialne oraz podczerwień. Stosuje się go w leczeniu stanów zapalnych tkanek miękkich.

FILTR NIEBIESKI- przepuszcza niebieskie promienie widzialne. Stosuje się go w przeczulicy i nerwobólach.

Filtry zbudowane są ze szkła oprawione metalową ramkę. Szkło w środku jest przecięte fabrycznie, co zabezpiecza przed pęknięciem.

Czas naświetlań wynosi 10-15 minut. Odległość od ciała 100 cm bez tubusu, 50 cm z tubusem.

Lampę solux ustawiamy prostopadle do ciała. Ma to uchronić pacjenta przed poparzeniem w przypadku pęknięcia żarówki.

WSKAZANIA:

• Podostre i przewlekłe stany zapalne stawów

• Zapalenia okołostawowe

• Przykurcze, blizny, zrosty

• Bóle mięśniowe

• Odmroziny

• Półpasiec

• Zapalenie zatok czołowych i szczękowych

• Trądzik

• Stany po oparzeniach

• Zaburzenia skórne

• Czyraczność

• Trudno gojące się rany

7

---