Rozwój pieśni solowej w XIX wieku
Definicja pieśni (utwór wokalny do tekstów lirycznych).
Rozwój pieśni na przestrzeni wieków
Starożytność - początki,
Średniowiecze - działalność Trubadurów i Truwerów (Francja) oraz Minnesingerów i Meistersingerów (Niemcy),
Renesans - pieśń jednogłosowa kontynuująca tradycje średniowieczne oraz pieśń wielogłosowa (np. onomatopeiczna pieśń Clementa Jannequina),
barok i klasycyzm - spadek popularności pieśni,
romantyzm - pieśń jako jeden z najpopularniejszych gatunków epoki.
Do rozwoju pieśni w romantyzmie przyczyniły się następujące czynniki:
rozwój domowego muzykowania,
rozwój poezji romantycznej,
liryczny, kameralny charakter pieśni solowej.
Cech pieśni romantycznej:
wykorzystanie tekstów poetów romantycznych,
wykorzystywano często teksty słabsze, które zyskiwały na udźwiękowieniu,
akompaniament fortepianu; w II połowie również akompaniament orkiestry (Wolf i Mahler),
akompaniament współtworzy nastrój utworu (np. Prząśniczka Moniuszki - fortepian ilustruje ruch kołowrotka),
zaawansowane środki harmoniczne (budowanie napięcia w utworze),
zróżnicowany poziom trudności i rozmiary,
komponowano zarówno pojedyncze pieśni, ale także cykle i zbiory utworów,
narodowy charakter pieśni komponowanych w ośrodkach narodowych.
Franz Schubert - twórca pieśni romantycznej („Małgorzata przy kołowrotku”) oraz jej 4 typów:
zwrotkowa pieśń wariacyjna (np. „Pstrąg”) - temat z I zwrotki jest przekształcany w następnych,
pieśń przekomponowana (np. „Wędrowiec”) - każda zwrotka z innym opracowaniem muzycznym, dostosowanym do tekstu,
pieśń deklamacyjna (np. „Śmierć i Dziewczyna”) - linia melodyczna zbliżona do mowy,
ballada solowa (np. „Król Elfów”) - dramatyczny charakter, rozbudowana forma (obecność zarówno recytatywów jak i lirycznej melodii).
- ok. 600 pieśni, dwa cykle do tekstów Müllera - „Piękna Młynarka” oraz „Podróż zimowa”.
Robert Schumann - twórca ok. 250 pieśni (1840 - rok pieśni)
- teksty różnych poetów, bardzo osobisty charakter,
- rozwój techniki fortepianowej w pieśniach - deklamacyjne traktowanie instrumentu oraz zaawansowany poziom trudności,
- harmonika współtworzy nastrój utworu,
- przykłady - cykle „Miłość poety”, „Miłość i życie kobiety”; zbiór „Ballady i romanse” zawierający m.in.: „Księżycowa noc”, „Motyl”, „Tęsknota”, „Lotos”.
Johannes Brahms - szczególne zasługi w dziedzinie tematyki tekstów.
- wyrażanie opinii o używaniu gorszych wierszy w celu „udoskonalenia ich”, lepsze teksty stanowią już całość zamkniętą w sobie i nie należy ich ruszać.
- osobisty charakter tekstów
- przykłady - „Oda saficka”, „Samotność wśród pól”
Hugo Wolf i Gustav Mahler
- zasługi Wolfa dla gatunku - supremacja tekstu, czyli podporządkowanie muzyki słowu poprzez deklamacyjne traktowanie tekstu,
- pieśni również z akompaniamentem orkiestry.
- przykłady - Wolf: „Poezje Goethego”, Mahler: cykl „Treny Dziecięce”
Pieśń polska w XIX wieku:
- Fryderyk Chopin (19) - pieśni w języku polskim do tekstów m.in. Witwickiego, Mickiewicza, Pola. Przykłady - „Hulanka”, „Śliczny chłopiec”, „Życzenie”.
- Stanisław Moniuszko - ok. 300 pieśni wydanych w zbiorach - „Śpiewniki domowe”.
Pieśni w języku polskim, łączył elementy europejskich osiągnięć z polskimi tradycjami ludowymi (poczucie misji krzewienia patriotyzmu w czasach zaborów).
Przykłady - „Prząśniczka”, „Czaty”, „Dziad i baba”.