USTR J I ORGANIZACJA SAMORZ DU TERYTORIALNEGO W POLSCE 2


USTRÓJ I ORGANIZACJA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO W POLSCE

Idea społeczeństwa obywatelskiego.

Społeczeństwo obywatelskie- Grecja, Ateny.

Zasada subsydiarności.

Administracja publiczna.

Musi działać zgodnie z prawem, służyć prawu i społeczeństwu.

Dwa podsystemy: administracja rządowa i administracja samorządowa (trzeci: administracja linijna, czwarta: administracja organizacji pozarządowych- gdy przejmują one część zadań publicznych).

Funkcje administracji publicznej:

  1. porządkowo- reglamentacyjna- są określone instytucje dbające o ład i porządek (policja, straże miejskie, gminne, ustawy, uchwały, wojsko), reglamentacja to cła, działalność gospodarcza. Jest ona wszechogarniająca (przepisy ograniczające import, eksport)

  2. świadcząca- edukacja, opieka zdrowotna, pomoc społeczna, ubezpieczenia.

  3. właścicielska- określone budynki miasta, siedziby gmin, zasoby materialne, nieruchomości, zarządzanie majątkiem, sprzedawanie i kupowanie nieruchomości.

  4. kreacyjna- kreowanie wizji rozwoju, tworzenie dokumentów, strategie, plany rozwoju, plany zagospodarowania przestrzennego, plany rozwoju Polski wschodniej podejmowane przez rząd.

Tendencje funkcjonowania administracji publicznej:

  1. Nowy styl zarządzania- wzorowanie funkcjonowania na mechanizmach gospodarczych (new public menagement). Proces decentralizacji administracji publicznej: przekazywania zadań ze szczebla centralnego, rządowego na samorządowy (maja osobowość prawną, działają we własnym imieniu, na własną odpowiedzialność, mają własne zasoby finansowe, realna możliwość ingerencji obywateli). Dekoncentracja: przekazanie zadań niższym organom, ale nie maja one osobowości prawnej (podlegają szczeblowi wyższemu).

  2. Urynkowienie- przenoszenie mechanizmów rynkowych na poziom administracji publicznej. Usługi świadczone na zasadzie przetargów określonych w ustawach.

  3. Koncepcje menadżerskie (przejawem są bezpośrednie wybory wójta, burmistrza i prezydenta). Dobrze zarządzający, możliwość powołania doradców.

  4. Cykl szkoleń, podnoszenie wiedzy, kompetencji. Model dokształcenia administracji publicznej. Studia podyplomowe, szkolenia, lepszy poziom usług.

  5. Odchodzenie administracji publicznej, zmniejszanie zatrudnienia.

Do powstania samorządu terytorialnego w Polsce przyczyniło się:

Samorząd terytorialny- definicja

S. Litauer, aspekt polityczny- kształtowanie i sprawowanie władzy publicznej przez czynniki obywatelskie

Aspekt prawny- posiadanie takiego zakresu praw własnych, który odpowiada bezpośrednim potrzebom gminy i jej mieszkańców.

W. L. Jaworski-element pośredni pomiędzy jednostką a państwem, ale nie jest to partia polityczna (stronnictwo polityczne), wykonywanie przez obywateli lub przez nich wespół urzędnikami państwowymi, pewnych prawnych określonych zadań administracji publicznej w niezależnych od władz państwowych.

Współcześnie:

Z. Niewiadomski- mieszkańcy/obywatele plus terytorium, ludzie ci są zorganizowani w terytorialny związek samorządowy, tworzą korporacje/zrzeszenia. Członkiem jest się niezależnie od aktywności lub bierności w jego działalności. Przymus samorządowy- przynależnie do samorządu z mocy prawa (poprzez zamieszkiwanie na danym terenie).

Z. Leoński, aspekt polityczno -socjologiczny- organizacje i stowarzyszenia, które zajmują się szeroko rozumianymi sprawami społecznymi.

Aspekt prawny- powołane przez przepisy prawne grupy społeczne w celu sprawowania funkcji administracji publicznej w formie zdecentralizowanej.

J. Stępień- jedna z postaci władzy wykonawczej, funkcjonującej w formie władztwa zdecentralizowanego, czyli niepodporządkowaną hierarchicznie organowi administracji rządowej. Jednym z atrybutów samorządu terytorialnego jest legitymizowanie go wprost przez obywateli, a nie przez organ wyższego rzędu w ramach polityczno- administracyjnych w pełni podporządkowanej centrum hierarchii.

W. Ochendowski- wyodrębniony w strukturze państwa, powstały z mocy prawa związek lokalnego społeczeństwa, powoływany do samodzielnego wykonywania administracji publicznej, wyposażony materialne środki umożliwiające realizację nałożonych nań zadań.

Wł. Strużewski- termin samorządu jest najbliższy autonomii (samostanowienie prawa lokalnego, podejmowanie pewnych decyzji, ale autonomia oznacza przede wszystkim odpowiedzialność za ludzi). Celem samorządu jest przede wszystkim przedsiębranie jakichkolwiek decyzji na własna odpowiedzialność, na pierwszy plan wysuwa się nie tyle pojęcie prawa, ile odpowiedzialności, realizowanie dobra wspólnego i troska o to, aby było ono rzeczywiście wspólne.

Konstytucja 1997, art. 16- ogół mieszkańców i jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową, a samorząd terytorialny z mocy prawa uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej, przysługująca mu w ramach ustaw istotna część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własna odpowiedzialność.

Europejska Karta Samorządu Terytorialnego, art.3- oznacza prawo i rzeczywista zdolność społeczności lokalnych w granicach określonych ustawą do zarządzania i regulowania na ich wyłączna odpowiedzialność i w interesie ich mieszkańców zasadniczą częścią spraw publicznych.

Samorząd to:

  1. społeczeństwo/ludność zamieszkała na określonym obszarze- uczestniczy z mocy prawa (na określonym obszarze)

  2. powoływany przez państwo w celu realizacji jego zadań, samorząd nie ma własnych suwerennych praw

  3. samorząd wykonuje powierzone mu zadania za pośrednictwem powierzonych mu organów

  4. samorząd wykonuje powierzone mu zadania z zakresu administracji publicznej na zasadach samodzielności czyli decentralizacja, a nie dekoncentracja

  5. wykonując zadania państwa pozostaje pod nadzorem państwa, jednak wkraczanie w formie nadzoru możliwe jest wyłącznie w postaciach przewidzianych w ustawach i nienaruszających samodzielności związku

  6. aby samorząd mógł wykonywać zadania z możliwością stosowania władztwa administracyjnego powinien posiadać osobowość prawną

  7. w celu wykonywania swych zadań samorząd terytorialny musi posiadać samodzielność finansową (zasoby, budżet) oraz samodzielność materialną (lokata, mienie komunalne)

Samorząd terytorialny w Konstytucjach

Preambuła- gwarantuje funkcjonowanie systemu w ramach pomocniczości (wspólnoty lokalne mogą się do tego odnosić). Art. 16 samorząd wypełnia zadania władzy publicznej, RP gwarantuje udział samorządu terytorialnego w sprawowaniu władzy (zapis z '89).

8.03.1992- wprowadzono odrębny rozdział VI pt. samorząd terytorialny. Określono samorząd jako podstawowa formę organizacji życia w gminie zaspokajające zbiorowe potrzeby społeczności lokalnej. Gmina posiada osobowość prawna oraz wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym na zasadach określonych przez ustawę.

Mała Konstytucja- ustawa konstytucyjna o wzajemnych stosunkach władzy ustawodawczej a wykonawczej RP oraz o samorządzie terytorialnym. 17.10.1992- rozdział V , samorząd terytorialny jest podstawowa formą organizacji lokalnego życia publicznego oraz wykonuje w ramach ustaw istotna część zadań publicznych wyłączeniem zastrzeżonych kompetencji administracji rządowej.

2.04.1997- art. 15, ustrój terytorialny RP zapewnia decentralizacje władzy publicznej. Nakaz ustawodawcy dla ustawodawczego kształtowania podziału terytorialnego państwa z uwzględnieniem więzi społecznych, gospodarczych, kulturowych tak, aby zapewniał jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych. Art.. 16 samorząd uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej.

Władztwo- możliwość realizowania zadań i podejmowania decyzji administracyjnych, ustawowo przyznane.

Art. 16, w obszarze zadań publicznych własnych jednostki sprawują władztwo samodzielnie, we własnym imieniu, a w sprawach zleconych niesamodzielnie, a imieniu państwa.

Osobowość prawna- przymiot nadawany z mocy prawa, a oznaczający możliwość występowania w stosunkach z innymi podmiotami (organy administracji rządowej, osoby cywilne i fizyczne) we własnym imieniu, na własny rachunek i na własna odpowiedzialność. Może być podmiotem praw i obowiązków w sferze majątkowej.

1990- przyznawała gminie osobowość prawną, a w Małej Konstytucji odniesiono do jednostek samorządu terytorialnego.

1997- art. 165 ustęp 1, Jednostki samorządu terytorialnego maja osobowość prawną. Przysługuje im prawo własności i inne prawa majątkowe.

Gwarantowanie samodzielności finansowej- (dochody, wydatki, uchwalanie budżetu)

1992- art.. 73, dochodami jednostek samorządu terytorialnego są dochody własne tych jednostek, subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa.

1997- art. 167 ustęp 4, dotacje, subwencje i dochody własne. Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następowały wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych.

Zasada odpowiedniości (art. 167,ustęp 1)- zmiana podziałów w dochodach publicznych między samorządem a władzą rządową dostosowany do przypadających im zadań.

Władztwo dochodowe- art.. 168, jednostki samorządu terytorialnego maja prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie ustalonym w ustawie.

Władztwo organizacyjne- możliwośc samodzielnego kształtowania struktur wewnętrznych administracji.

1992- art. 71, jednostki samorządu terytorialnego realizują zadania za pośrednictwem swoich organów stanowiących i wykonawczych, swobodnie określając w granicach ustaw swoje struktury wewnętrzne.

Art. 169- wykonywanie zadań za pośrednictwem organów stanowiących i wykonawczych, odesłanie do ustaw (tryb wyboru organów, sposób powoływania itp.), ustrój wewnętrzny jednostek samorządu terytorialnego określają ich organy stanowiące w granicach ustaw.

Nadzór nad samorządem terytorialnym-

1992- art. 74, nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego określa ustawa.

1990- art.. 171, granice nadzoru w zakresie kryterium (wyłącznie legalności czyli zgodności z prawem) podmioty uprawnione do nadzoru (prezes RM, wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych Regionalne Izby Obrachunkowe), rozwiązania organu stanowiącego samorządu terytorialnego może dokonać Sejm na wniosek prezesa RM w przypadku rażącego naruszenia Konstytucji lub ustawy.

Ochrona sądowa jednostek samorządu terytorialnego

Art. 165, ustęp 2- samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sadowej.

Art. 166- Naczelny Sąd Administracyjny rozpatruje spory kompetencyjne miedzy organami samorządu terytorialnego a administracji rządowej.

Możliwość zwrócenia się do trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o wydanie orzeczenia

Zgodność ustaw, umów międzynarodowych z konstytucją- art. 188, 191, zgodność ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, przepisów prawa wydane przez centralne organy administracji rządowej o zgodność z konstytucją itp.

GMINA

lokalna wspólnota samorządowa, skupia mieszkańców i tylko to jest wymogiem, by być członkiem tej wspólnoty.

27.05.1990- pierwsze wybory do gminy.

2478 gmin

1.01.1990- funkcjonowała sama gmina

O samorządzie terytorialnym 8.03.1998, nazwa zmieniona ustawą 29.12.1998r. o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrożeniem reformy ustroju państwa.

Gmina uzyskuje osobowość prawną- jest jednostka samodzielną, gwarantują ochronę prawną, wykonywanie zadań w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

Ma możliwość kształtowania własnych dochodów, własnego budżetu i posiadania majątku.

Rada Ministrów- kompetencja dotycząca granic, powołania, nazwy, siedziby władz gminnych w drodze rozporządzenia po konsultacji z mieszkańcami.

Rada gminy nie ma możliwości zmienić nazwę, siedziby rady gminy, ale może kierować postulaty do Rady Ministrów.

Ustawy kompetencyjne:

17.05.1990- ustawa o podziale zadań i kompetencji w określonych ustawach szczegółowych pomiędzy organami gminy a organami administracji rządowej oraz zmianie niektórych ustaw.

Państwo oddaje cześć zadań na rzecz gminy, zadania przekazane w formie innych ustaw.

Art.6- do zakresu zadań należą sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym nie zastrzeżone na rzecz innych podmiotów.

Art. 7,8- zadania dzielimy na własne i zlecone. Łączy je podmiot (organy gminy realizują te zadania), charakter publiczny, a różni sposób w jaki trafiły te zadania go gminy.

Porozumienie- z organami administracji rządowej (wojewoda, urzędy rejonowe)

Zadania własne

Pakiety zadaniowe:

  1. z zakresu infrastruktury technicznej

  1. infrastruktura społeczna

- lekarze rodzinni