Bank centralny i jego oddziaływanie na gospodarkę
Początki banków centralnych
Pierwszym historycznie bankiem centralnym był Bank Szwecji (Sveriges Riksbank) utworzony w 1668 roku z banku prywatnego, który powstał 12 lat wcześniej.
Powszechnie jednak przyjmuje się , że pierwszym bankiem centralnym był Bank Anglii utworzony w 1694 roku jako spółka akcyjna. W zamian za udzielenie rządowi pożyczki na prowadzenie wojny z Francją (1,2 mln funtów) otrzymał prawo emisji biletów bankowych. W 1833 roku został wprowadzony pełny monopol emisyjny Banku Anglii.
Rozwój banków centralnych i ich działalności emisyjnej następuje w Europie w XIX wieku; powstają banki centralne w Holandii, Austrii, Norwegii, Danii, Francji, w Królestwie Polskim (1828), Belgii, Hiszpanii, Rosji (1860), po zjednoczeniu Niemiec - Bank Rzeszy (1875), Bank Japonii - 1882, System Rezerwy Federalnej USA - 1913.
Początkowo banki centralne były instytucjami prywatnymi, z czasem, zwłaszcza po II wojnie światowej banki emisyjne były upaństwawiane. Np. Bank Francji - 1945, Bank Anglii - 1946.
Pierwszy bank centralny na ziemiach polskich powstał w 1828 roku w Warszawie, dekretem cara Mikołaja I. Po upadku powstania listopadowego stracił pozycję polskiego banku centralnego. W 1860 roku powstał rosyjski Bank Państwowy. 10 lat później Bank Polski stracił przywilej emisyjny. W 1885 roku został zlikwidowany.
Ustawa z 11 stycznia 1924 roku o naprawie skarbu państwa i reformie walutowej wprowadzała w Polsce nowy system pieniężny i powoływała do życia bank emisyjny , likwidując Polską Krajową Kasę Pożyczkową, która pełniła funkcje emisyjne. Bank rozpoczął działalność 28 kwietnia 1924 roku. BP był spółką akcyjną, co zapewniało mu niezależność od rządu. Akcje banku objęło 176 akcjonariuszy. Do Skarbu Państwa należało tylko 1% akcji.
W 1945 roku utworzono Narodowy Bank Polski, który przejął statut Banku Polskiego. Gospodarka nakazowo-rozdzielcza zmieniła stopniowo rolę banku, który wkrótce stał się monobankiem - monopolistą zarówno w dziedzinie emisji pieniądza jak i udzielania kredytów i gromadzenia oszczędności.
Procesy transformacji polskiej gospodarki rozpoczęte pod koniec lat 80. XX wieku przywróciły NBP rolę banku centralnego.
Typowe funkcje Banku Centralnego
Jest centralnym bankiem państwa, co oznacza, że:
- kontroluje i realizuje politykę pieniężną
- jako centralny bank państwa jest bankiem rządu
BC jest odpowiedzialny za stabilizację pieniądza krajowego, decyduje o ilości pieniądza w obiegu i kredytu w gospodarce. Zarządza rezerwami walutowymi, interweniuje na rynkach walutowych, kupując i sprzedając obce waluty (wpływa na poziom kursu waluty krajowej).
BC dysponuje też rezerwami złota i dewiz, zaciąga i spłaca kredyty zagraniczne. Monitoruje sytuację finansową kraju.
Jako bankier rządu prowadzi z reguły rachunki państwa, co wiąże się z obsługą kasowo-rozliczeniową budżetu państwa, prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze.
Rząd deponuje swoje wpływy w BC i płaci rachunki czekami BC.
2. BC pełni funkcję emisyjną
Polega ona na wyłącznym uprawnieniu do emitowania znaków pieniężnych, organizowaniu obiegu pieniężnego oraz regulowaniu ilości pieniądza w obiegu . Dąży do utrzymania równowagi pieniężnej w gospodarce i wartości pieniądza krajowego. Chodzi o to, aby niedobór pieniądza nie hamował obrotu gospodarczego, a nadmiar nie powodował spadku siły nabywczej pieniądza.
W Polsce wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym ma NBP Narodowy Bank Polski określa wielkość ich emisji oraz moment wprowadzenia do obiegu, za którego płynność odpowiada. Ponadto, organizuje obieg pieniężny i reguluje ilość pieniądza w obiegu.
BC jest bankiem banków
Jest on „ostatnią deską ratunku” dla banków krajowych. Przyjmuje depozyty od banków komercyjnych i udziela im pożyczek. Część tych depozytów ma charakter obowiązkowych wpłat. Pełni nadzór nad bankami, tj. udziela koncesji, określa i wymusza standardy dobrej praktyki bankowej określonych dla bezpieczeństwa banku i depozytariuszy.
NBP pełni w stosunku do banków funkcje regulacyjne, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych w bankach oraz stabilności sektora bankowego. Organizuje system rozliczeń pieniężnych, prowadzi bieżące rozrachunki międzybankowe i aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku pieniężnym. Narodowy Bank Polski jest odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwo całego systemu bankowego. Pełniąc funkcję banku banków, sprawuje kontrolę nad działalnością banków, a w szczególności nad przestrzeganiem przepisów prawa bankowego. Ponadto NBP nadzoruje systemy płatności w Polsce.
Podstawowym celem polityki pieniężnej jest utrzymanie stabilnego poziomu cen.
Od 1999 r. w realizacji polityki pieniężnej wykorzystuje się strategię bezpośredniego celu inflacyjnego. W jej ramach Rada Polityki Pieniężnej określa cel inflacyjny, a następnie dostosowuje poziom podstawowych stóp procentowych NBP tak, by maksymalizować prawdopodobieństwo osiągnięcia tego celu. Od początku 2004 r. Narodowy Bank Polski realizuje ciągły cel inflacyjny na poziomie 2,5% z dopuszczalnym przedziałem wahań +/- 1 punkt procentowy.
Instrumenty polityki pieniężnej Banku Centralnego
Wpływ na kształtowanie stopy procentowej
Jest możliwy dlatego, że BC jest dla banków kredytodawcą ostatniej instancji. Określając cenę tego kredytu (stopę refinansową) BC może wpływać na stopę% na rynku międzybankowym i stopę % po jakiej banki komercyjne udzielają kredytu swoim kredytobiorcom.
Redyskonto weksli
Stopa redyskontowa, to stopa% pobierana przez BC od pożyczek udzielanych bankom komercyjnym pod zastaw poprzednio przez nie zdyskontowanych weksli. Wzrost stopy redyskontowej zwiększa koszt kredytu i zmniejsza liczbę weksli sprzedawanych BC przez banki komercyjne.
Stopa lombardowa - stopa jaką pobiera BC udzielając kredytu bankom pod zastaw papierów wartościowych.
Polityka otwartego rynku
Polega na stałym oferowaniu do sprzedaży lub zakupywaniu przez BC papierów wartościowych (istniejących, bądź specjalnie emitowanych) lub dewiz. OOR to transakcje banku centralnego z bankami komercyjnymi, dokonywane z inicjatywy BC. Celem OOR jest oddziaływanie na wielkość rezerw płynnych banków.
Operacje otwartego rynku regulują płynność krótkookresową.
Operacje otwartego rynku równoważą popyt i podaż środków utrzymywanych przez banki komercyjne w banku centralnym. Dzięki temu bank centralny wpływa na poziom krótkoterminowych stóp procentowych na rynku międzybankowym.
Obecnie operacje otwartego rynku przeprowadzane przez Narodowy Bank Polski polegają na emisji własnych papierów dłużnych (7-dniowych bonów pieniężnych), których minimalna rentowność jest równa stopie referencyjnej wyznaczonej przez Radę Polityki Pieniężnej.
Polityka obowiązkowych rezerw
Na mocy swych uprawnień, BC wyznacza wielkość i oprocentowanie wkładów banków komercyjnych na rachunku w BC. Początkowo rezerwa ta miała na celu zagwarantowanie płynności banków komercyjnych, z czasem okazała się ważnym instrumentem wpływu BC na kreację pieniądza bankowego, na łagodzenie wpływu bieżących zmian płynności sektora bankowego na stopy procentowe na rynku międzybankowym. Służy również ograniczaniu nadpłynności banków.
Rezerwą obowiązkową jest część środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych i uzyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych środków przyjętych przez banki, podlegających zwrotowi, z wyjątkiem środków przyjętych od innego banku krajowego, a także pozyskanych z zagranicy na co najmniej 2 lata. Rezerwa obowiązkowa utrzymywana jest na rachunkach w NBP.
Wysokość stopy rezerwy obowiązkowej ustala Rada Polityki Pieniężnej. Od 30 września 2003 r. wszystkie banki pomniejszają naliczoną rezerwę obowiązkową o równowartość 500 tys. euro. Środki rezerwy obowiązkowej od 1 maja 2004 r. są oprocentowane
Polityka kursowa
Od 12 kwietnia 2000 r. kurs złotego jest kursem płynnym i nie podlega żadnym ograniczeniom. Bank centralny nie stawia sobie za cel określenia z góry poziomu kursu złotego do innych walut. Zastrzega sobie jednak prawo do interwencji, o ile uzna je za konieczne do realizacji celu inflacyjnego.
Wstępując do Unii Europejskiej, Polska zobowiązała się, że przystąpi do strefy euro. W przyszłości złoty zostanie zatem zastąpiony wspólną walutą europejską, a politykę pieniężną będzie kształtował Europejski Bank Centralny.
Jednym z warunków przystąpienia do strefy euro jest spełnienie kryterium stabilności kursu walutowego. Dlatego w okresie poprzedzającym przyjęcie euro kurs złotego do euro zostanie, na co najmniej dwa lata, usztywniony w ramach systemu kursowego ERM II (ang. Exchange Rate Mechanism II). Oznacza to, że w tym czasie Narodowy Bank Polski będzie utrzymywał rynkowy kurs złotego wobec euro w przedziale dopuszczalnych wahań w stosunku do ustalonego kursu centralnego.
Podstawowe stopy procentowe NBP
Stopa procentowa: |
Oprocentowanie |
Obowiązuje |
Stopa referencyjna *) |
4,25 |
2007-04-26 |
Kredyt lombardowy |
5,75 |
2007-04-26 |
Stopa depozytowa NBP |
2,75 |
2007-04-26 |
Redyskonto weksli |
4,50 |
2007-04-26 |
Stopa rezerwy obowiązkowej: |
||
- od wkładów złotowych płatnych |
3,5 |
2003-10-31 |
- od terminowych wkładów złotowych |
3,5 |
2003-10-31 |
- od wkładów w walutach obcych płatnych |
3,5 |
2003-10-31 |
- od wkładów terminowych w walutach obcych |
3,5 |
2003-10-31 |
- od środków uzyskanych z tytułu sprzedaży |
0 |
2004-06-30 |
Oprocentowanie środków rezerwy obowiązkowej |
0,9 |
2004-05-01 |
|
|
Niezależność banku centralnego
Podstawowa przesłanka niezależności (pożądanej) BC wynika z charakteru współczesnego pieniądza Jest to pieniądz papierowy, nie wymienialny na złoto i może opierać się tylko na zaufaniu. Podstawą tego zaufania musi być zaufanie do instytucji, która go kreuje, a więc do BC.
Konieczność niezależności BC od rządu wynika stąd, że rządy podlegają naciskom na zwiększenie wydatków budżetowych, w związku z czym mają tendencje do luźnej polityki pieniężnej. BC, jeśli ma odpowiadać za politykę i stabilizację pieniężną w długim okresie czasu musi prowadzić politykę bardziej ostrożną.
Jeszcze niedawno, kiedy w polityce gospodarczej państw dominowało podejście keynesowskie, uważano, że BC kierując polityką monetarną powinien dążyć do realizacji polityki gospodarczej rządu. Sytuacja gospodarcza lat 70. XX w oraz niestabilność kursów walut po ich uwolnieniu spowodowały zmianę tego podejścia.
Obecnie dominuje pogląd o potrzebie daleko posuniętej autonomii BC, sporne jest tylko to, jak daleko ma ta autonomia sięgać. Chodzi o to:
Kto określa główny cel polityki pieniężnej. Cel polityki pieniężnej może określać rząd lub minister finansów (słaba autonomia); parlament lub wprost ustawa (silna autonomia).
Jaki jest zakres władzy nad systemem bankowym. Probierzem tego zakresu jest usytuowanie nadzoru bankowego. Na ogół należy on do uprawnień BC. Przy słabej autonomii do Ministra Finansów. Spotyka się też powierzanie nadzoru bankowego specjalnym komisjom bankowym lub odrębnemu urzędowi nadzoru.
Jaki jest sposób powoływania i odwoływania władz banku centralnego (autonomia personalna). Powoływanie przez rząd oznaczałoby praktyczne podporządkowanie. Z reguły władze banku powoływane są przez prezydenta.
W Polsce przez Sejm (na wniosek Prezydenta). RPP - po 3 osoby przez Sejm, Senat i Prezydenta.
Europejski Bank Centralny, eurosystem, Europejski System Banków Centralnych
16
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Referaty ekonomia, BANK CENTRALNY, „BANK CENTRALNY, JEGO ROLA I FUNKCJE W GOSPODARCE”
BANK CENTRALNY I JEGO FUNKCJE
bank centralny jako instytucja polityki gospodarczej (15 str, Bankowość i Finanse
wyk ad 3 Bank centralny i jego zadania
BANK CENTRALNY I JEGO FUNKCJE
bank centralny jako instytucja polityki gospodarczej (15 str, Bankowość i Finanse
BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE I JEGO ZNACZENIE W FUNKCJONOWANIU GOSPODARKI NA PRZYKŁADZIE WĘGLA KAMIEN
Rozporzadzenie raport oddziaływania na środowisko, Gospodarka przestrzenna, Ustawy o planowaniu
edu.wyk.ściąga, Edukacja- proces nauczania i wychowania, czyli świadome oddziaływanie na człowieka w
udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska o
Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie śro
Środki i formy prawne wykorzystywane w procesie oddziaływania państwa na gospodarkę
Bank centralny 5
Europejski Bank Centralny
Bank centralny
Makroekonomiczne spojrzenie na gospodarkę
Przywodztwo i procesy oddzialywania na pracownikow
więcej podobnych podstron