Wyklad 1 i 2 Początki języka polskiego 04 10 oraz 11 10 2010 r


  • Język polski wywodzi się z grupy języków indoeuropejskich, które z kolei pochodzą od wspólnego języka praindoeuropejskiego

  • Ok. IV/III w. p.n.e. wylonily się poszczególne języki; w tym język praslowiaski (ogólnoslowiański); nie istnieją dziś zabytki tego języka, ale dowodem na to, że istnial jest podobieństwo między dzisiejszymi językami slowiańskim - musialy mieć wspólny trzon; język praslowiański funkcjonowal do VI w. n.e.; wtedy też wylonily się trzy grupy językowe: wschodnioslowiańskie, poludniowoslowiańskie i zachodnioslowiańskie (czeska, lużycka i lechidzka, do której należaly dialekty Polan, Wiślan, Ślężan itp.); po zjednoczeniu plemion wylonil się jednen język polski, choć nie cakiem jednolity

  • Najstarszy zapisany język slowiański (literacki) to język staro-cerkiewno-slowiański (SCS); zapisany w polowie IX w. przez Cyryla i Metodego (wladca państwa Wielkomorawskiego zaprosil misjonarzy; aby nauczać, musieli poznać język ludności; w tym celu stworzyli alfabet do jego zapisu: cyrylicę i gladolicę, którym zapisali modlitwy, fragmenty PŚ; dzięki temu można sobie wyobrazić jak wyglądal język praslowiański)

  • W języku praslowiańskim występowaly 3 liczby: pojedyncza, podwójna i mnoga (pozostalości w języku dzisiejszym: oko, oczy, oka; ucho, uszy, ucha)

  • Język ten był dosyć ubogi; obejmowal slowa dotyczące życia codziennego, pracy i rodziny, tj. pory roku, nazwy zbóż, narzędzi (radlo, brona), ziemia, woda, jaskinia, wiatr, piorun, nazwy drzew - kompletny brak pojęć abstrakcyjnych; slownictwo to, to pion wywodzący się z języka praslowiańskiego; język praslowiański zawieral się w około 1700 slowach

  • O języku polskim można mówić po zjednoczeniu plemion; Mieszko dokończyl dzielo ojców: język ponadplemienny zjednoczyl państwo: różne dialkty zaczęly się do siebie upodabniać

  • Chrzest był ważny przede wszystkim dlatego, aby Mieszko mógl sam zacząć uprawiać politykę, bez pośrednictwa Niemców czy Czechów; chrzest zostal przyjęty od Czech

  • Chrześcijaństwo było podbudową pod system feudalny (król pomazańcem bożym - wszelka wladza pochodzi od Boga); możnowladcy buntowali się glównie ze względu na posty i normy moralne dotyczące życia seksualnego

  • 1385 - chrzest Litwy na mocy ukladu w Krewie; Litwa ostatnim niechrześcijańskim państwem w tej części Europy

  • święci zastąpili duchu i bogów pogańskich; była to asymilacja nowej religii do starej; nakladanie świąt chrześcijańskich na pogańskie (Jana Chrzciciela na św. Kupaly)

  • ok. 880 r. - chrzest silą Wiślimira przez Świętopelka Morawskiego

  • język polski rozwinąl się poprzez neologizmy, przesuwanie znaczenia slów już istniejących i zapożyczenia

      1. neologizmy

        • często pochodzily od slów już istniejących; tworzyli je księża i zakonnicy - tlumacze z innych języków; powstają do dnia dzisiejszego

        • wiele wyrazów zlożonych np. lagodnomowny, przeddomie

        • inne wyszly z użycia zastąpione innymi: rzęścina - kobieta, żdać - czekać

        • pochodzily od określeń związanych z pewnym zdarzeniem lub sytuacją: chorownia - szpital; izabelowaty - maść konia, o kolorze koszuli noszonej przez 3 lata

        • zdrobnienia, spieszczenia - charakterystycze dla staropolszczyzny (M. Rej) i baroku („Lulajże Jezuniu”)

        • XVIII wiek - pierwsze gramatyki, slowniki języka polskiego; konieczność zastąpienia (KEN) lacińskich nazw, np. przypadków, polskimi (1788 r.); próba zastąpienia w związku z tym pedagogiki chowanną

    1. przesuwanie znaczenia lub zabarwienia emocjonalnego

  • zapożyczenia