PALUCHOWSKI

76-KOŃCA PIERWSZEGO ROZDZIAŁU

FAZA FORMUŁOWANIA ZALEEŃ INTERWENCYJNYCH (PLANU INTERWENCJI) I KOMUNIKATÓW

W tej fazie psycholog przystępuje do formułowania propozycji działań, których celem jest zmiana określanego wstępnie, czyli do projektowania interwencji. Następnie na tej podstawie podejmuje działania interwencyjnie.

Diagnoza i interwencja są względem siebie komplementarne, oba współwystępują w każdym momencie kontaktu klienta z psychologiem.

Psycholog po zinterpretowaniu zachowań jednostki przystępuje do dwóch rodzajów wyjaśniania:

• Orzekanie

• Przewidywanie

W obu celem jest dokładny i trafny opis stanu badanej jednostki oraz szacowanie warunkowe podobieństwa, że dana kategoria jest bardziej odpowiednia dla osoby badanej niż jakakolwiek inna (oszacowanie) albo, że specyficzny stan w przyszłości jest bardziej prawdopodobny niż jakikolwiek inny (przywidywanie).

Orzekanie diagnostyczne jest klasyfikacją, zdawaniem sprawy z aktualnego położenia jednostki i stanu jej społecznego otoczenia. Jest to więc rozwinięte i ujęte w innym języku wyjściowe stwierdzenie badanej osoby „coś ze mną jest nie tak”.

Efektem orzekania diagnostycznego jest także udzielenie odpowiedzi zaczynające się od „dlaczego” pod warunkiem prawdziwości interpretacji wyników procedur diagnostycznych.

Orzekanie odpowiada na pytania „czy rzeczywiście jest coś nie tak”, „co i dlaczego jest nie tak”, odnosząc stwierdzany stan do przyjętego przez psychologa kryterium normalności.

Celem orzekania jest trafny i dokładny opis aktualnego stanu badanej jednostki i jej otoczenie.

Jest to kwalifikacja z warunkowym szacowaniem prawdopodobieństwa odpowiedniości danej kategorii dla osoby uczestniczące w badaniu na podstawie odpowiedzi o przyczyny zachowań testowych i rzeczywistych.

Każdą klasyfikację powinny charakteryzować następujące cechy formalne:

• Wysoka rzetelność (tj powtarzalność zaliczania do tej samej kategorii obiektów o tych samych cechach lub podobnych)

• Rozłączność (tj. specyficzność kategorii, ostrość ich granic)

• Kompletność (tj. stopień w jakim wszystkie ważne aspekty analizowanego zjawiska można objąć danym systemem klasyfikacji)

• Jednorodność (tj. to samo kryterium do wszystkich podklas).

Klasyfikacja może decydować o wyborze rodzaju interwencji.

Prognoza to przewidywanie przyszłych faktów, zjawisk czy zdarzeń na podstawie uzasadnionych przesłanek ustalonych w toku badań, stanowiące wytyczną do dalszego postępowania.

Każda prognoza jest hipotezą wynikającą zarówno z posiadanej wiedzy jak i z przyjętych założeń, których poprawność przyjmuje się zazwyczaj bez dowodu. Przewidywania mają charakter warunkowy, jawne wskazując na te okoliczności, od których zależy trafność prognozy.

Wyjaśnianie diagnostyczne i prognozowanie są do siebie bardzo podobne, ale istnieją też między nimi różnice. W obu przypadkach zainteresowania jest ciąg zmian w czasie.

Różnice dotyczą tego, że w predykcji nacisk kładzie się na podobieństwa między jednostką a jednostkami w wyjaśnianiu diagnostycznym zaś na różnice wewnątrz jednostki. Bo jeśli analizujemy jakiś system, który zmienia swoje stany w czasie i wiemy jakie są zależności między tymi stanami, to odwołując się do jakiejś uniwersalnej, typowej prawidłowości , możemy przewidzieć, co się stanie po określonym czasie. Im mniej typowy jest konkretny system, tym mniej trafne będą nasze prognozy.

Wyjaśniania psychologiczne można traktować jako prognozowanie indywidualnych przypadków, stąd więc w predykcji mamy do czynienia z myśleniem normatywnym, a w diagnozowaniu z myśleniem ipsatywnym. W tym drugim prawidłowości poszukujemy wśród danych dotyczących konkretnej jednostki.

Druga różnica dotyczy stopnia przywiązania znaczenia do szukania przyczyn analizowanego stanu rzeczy. W prognozie jest to mniej ważne niż w wyjaśnianiu diagnostycznym.

W postępowaniu diagnostycznym należy rozróżnić trzy rodzaje prognoz:

• Przewidywania podstawowe - opisuje przyszłą drogę jednostki i jej społecznego otoczenia od stanu będącego przedmiotem orzekania diagnostycznego od koniecznego stanu w przyszłości przy powstrzymaniu się od interwencji. Wynika ona z interpretacji zachowań testowych i pozatestowych, która to interpretacja jest retro gnozą: pokazuje konieczną ciągłość zdarzeń przeszłych i aktualnych. Na tej podstawie diagnosta dokonuje ekstrapolacji.

• Przewidywanie operacyjne

• Przewidywanie pragmatyczne

Przewidywanie w formie wyjściowej ekstrapolacji stanowi podstawę formułowania przewidywań prowadzących do planu interwencji psychologicznej. Przewidywania wyprowadzone z wiedzy muszą uwzględniać nie tylko to, jakie działania interwencyjne można podejmować, ale także kiedy powinny być wykonane oraz jakich i kiedy spodziewać się skutków interwencji

INTERWENCJA I JEJ FORMY

Przez interwencję rozumie się celowe przedsięwzięcie, planowanie na podstawie wiedzy operacyjnej i pragmatycznej przez osobę przygotowaną do takich zadań, którego celem jest zmiana położenia jednostki przez usunięcie ograniczeń uczestniczenia w subiektywnie sensownym oraz dającym satysfakcję życiu, podejmowane na jej prośbę.

Zmiana ta umożliwi realizowanie zachowań nieznajdujących się dotychczas wśród faktycznych zachowań jednostki, a których nie jest ona zdolna osiągnąć własnymi siłami.

Kryterium podziału na selekcję i modyfikację jest postdiagnostyczna aktywność diagnosty: albo zamierza on zmienić przedmiot swoich badań albo dobrać osobę do warunków by zmaksymalizować wartość obranego przez siebie celu działania,.

W selekcji przyjmujemy niezmienność osób i warunków w modyfikacji natomiast uznajemy nadrzędność celu. W procesie selekcji poszukujemy nietypowej próbki kandydatów, w wypadku modyfikacji staramy się doprowadzić aktualny stan do stanu pożądanego.

Z selekcją mamy do czynienia wówczas, gdy psycholog dokonuje wyboru z jakiejś grupy ludzi niereprezentatywnej jej podgrupy lub gdy dobiera ludzi do warunków.

Przyjmując dane warunki zewnętrzne za niezmienne, psycholog wybiera osoby o takich cechach., które pozwalają uzyskać oczekiwane efekty.

Celem jest tu optymalny dobór jednostki lub grupy osób do określonych zadań przy założeniu że cechy osoby nie ulegną zmianie.

Dokonując selekcji warunków, psycholog wybiera te które konkretnej osobie pozwolą najwyższym stopniu zrealizować przyjęte wstępnie kryterium optymalizacji.

Punktem wyjścia selekcji osobowej są procedury kwalifikacyjne na stanowiska pracy czy uczelnie na podstawie opisu stanowiska.

Strategia modyfikacji - Gdy psycholog przyjmie że istnieje możliwość skutecznej zmiany warunków zewnętrznych to poszukuje się techniki umożliwiającej zmianę ich na takie które pozwolą osobom o wyjściowych cechach uzyskać pożądane efekty.

RAPORT PSYCHOLOGICZNY

Celem sporządzanego raportu jest przedstawienie spójnych odpowiedzi na hipotezy dotyczące problemu klienta, przekazanie odpowiednich informacji co do stosowanych procedur diagnostycznych, sensownego opisu osoby uczestniczącej w badaniu jak i prezentacja rekomendacji co do interwencji.

Treść raportu i organizacja zależą od adresata, do którego jest kierowany, jednak w każdym wypadku celem się zwiększenie zakresu wiedzy adresata i przekonanie go do racji nadawcy.

Raport powinien:

• Być krótki, aby adresaci czytali go w całości

• Rozpoczynać się od przywołania problemy, który jest rozważany

• Opisywać źródła informacji wykorzystywane w raporcie

• Zaznaczyć stopień pewności informacji i twierdzeń

• Unikać czarno-białego języka i bezwarunkowych prawd

• Język powinien być możliwie prosty

• Unikać zawodowego żargonu

• Wyraźnie oddzielać fakty od wniosków

• Materiał opisowy powinien znajdować się w wstępnej części raportu, a jego interpretacja i odniesienia teoretyczne w dalszej cześci

Nail trzy rodzaje postępowania diagnostycznego:

• Model dla którego punktem odniesienia jest zastosowany test koncentrujący się na szczegółowych jego wynikach

• Kolejność przedstawiania treści raportu odpowiada wykorzystywanym procedurom diagnostycznym. na początku podaje się nazwę i podstawowe info o teście, potem uzyskane w nim wyniki i ich interpretację

• Jest to podejście jasne i czytelne

• Brak uogólnień do rzeczywistych sytuacji

• Raport organizowany z punktu widzenia problemu psychologicznego

• Omawia wyniki w aspekcie wspierania lub falsyfikowania stawianych hipotez wyjaśniających

• Hipotezy integrujące omawiane dane organizują rok wywodu

• Zaletą jest łatwość czytania i podążania za wstępnie sformułowanym problemem

• Słabością jest brak informacji, których autor nie potrafi powiązać z wyjściowym problemem, a które mogą okazać się ważne.

• Postępowanie w którym poszukuje się informacji o różnych obszarach funkcjonowania jednostki

• Przedstawia się sprawności i umiejętności

• Ten sposób jest użyteczny w wypadku braku problemu psychologicznego, z którym zgłasza się klient i gdy nie ma hipotez wyjaśniających przez to.

• Jest wykorzystywany gdy brakuje jasnego wskazania celu badania

• Wadą tego sposobu jest wrażenie nadmiaru informacji i chaosu.

Nail poziomy sporządzania raportu

• Raporty poziomu pierwszego często zawierają takie stwierdzenia jak „osoby o profilu podobnym do uzyskanego przez osobę badaną mają tendencję do…”

• zazwyczaj są tu dosłowne cytaty z podręcznika testowego czy literatury

• bez prób personalizacji i odniesienia do indywidualnej historii życia

• twierdzenia sa trafne ale odnoszą się do zbiorowości a nie do jednostek

• Raporty drugiego rodzaju przynoszą korzyści, gdy czytelnicy nie są w stanie samodzielnie rozstrzygnąć jakie sa faktyczne granice tych wniosków

• raport taki może powstać tylko gdy nie było możliwe przeprowadzenie rozmowy z osobą badaną

• raporty te prezentują wyższy stopień konceptualnego opracowania danych i ich personalizacji

• Raporty trzeciego rzędu są nie tylko zindywidualizowane i spersonalizowane, ale także wskazują teoretyczne zaplecze przywoływania interpretacji

• Odwołanie do teorii pozwala na budowę dynamicznego modelu badanego i na trafne przewidywania przebiegu zdarzeń oraz zaprojektowanie skutecznej interwencji

ZAKRES I FUNCKJE KOMUNIKOWANIA

Analogicznie do wyjaśniania przed badaniem jego celu osoba badana ma prawo wiedzieć komu i jakie informacje zostaną przekazane, ma też prawo poznać wnioski badania oraz ich uzasadnienie.

Instrumentalne traktowanie jednostki jest sprzeczne z etyczną podstawą psychologii!

Przekazywanie informacji zwrotnej

• Kompletne i skuteczne

• Język dopasowany do użytkownika

• Kompletność: co jest jednostce i co jest wspólne dla osób w takiej sytuacji

Komunikację wyznaczają dwa wymiary związane z osobą psychologa:

• stopień zaufania do dokładności i trafności swoich diagnoz

• wymiar prywatność vs powszechność

Funkcje komunikowania orzeczeń

• wyjaśniająca

• realizując tą funkcję psycholog informuje uczestników o podstawach wyprowadzonych wniosków, o efektach swojej pracy, przedstawia konsekwencje proponowanych decyzji i dokonywanych wyborów

• legitymizująca

• funkcje legitymizujace działania podjęte przez psychologa oraz jego rekomendacje są szczególnie ważne przy komunikowaniu formalnym

• perswazyjna

• komunikaty mają przekonywać oraz podawać wiarygodne ich uzasadnienia pozwalające na wzbudzanie motywacji do współpracy

• przekonywanie nie jest dyskusją której celem jest dotarcie do prawdy

• perswazja jest postępowaniem wartościującym, dążeniem do wytworzenia u badanego przekonania

• rozwijająca

• przekazywanie komunikatów pozwala psychologowi lepiej zrozumieć treść przekazu, zmusza go do poszukiwania uzasadnień, dyscyplinuje strukturę i tok wywodu

• zdolność wyjścia poza żargonowe określenia może być dobrym testem rozumienia treści

• świadomość konieczności późniejszego komunikowania powoduje dyscyplinę i monitoring własnego działania

ZAGROŻENIE DLA KOMUNIKOWANIA - EFEKT BARNUMA

W psychologii efekt Barnuma polega na dostarczeniu opisu wyników badania jednostki, który wydaje się być unikatowym, a faktycznie pasuje do każdego ze względu na swoją trywialność, banalność, stereotypowość, niejasność i ogólność.

Wyjaśnienie dlaczego opisy z efektem Barnuma sprawdzaj a się w praktyce i są akceptowane przez badane osoby nie jest proste. Być może sa one prawdziwe w odniesieniu do większości ludzi, którzy interpretują je jako rzeczywiste fakty. Byś może jesteśmy skłonni doszukiwać się podobieństw do innych osób, więc ogólnikowość opisów sprzyja uznaniu ich za trafne. Być może ludzie są po prostu łatwowierni i porównują opisy z tym co chcą usłyszeń, a nie z faktycznymi wydarzeniami lub chcą nadawać sens bezsensownym zbitkom informacji, a może mamy tu mechanizm potwierdzania informacji przez nastawienie na poszukiwanie info zgodnych z naszą wiedzą o sobie.

Wydaje się że większe znaczenie ma tu źródło informacji.

Opisy indywidualne sa częściej uznawane jako trafne.

Przekonanie o wiarygodności źródła wpływa na ocenę trafności zwrotnej informacji.

Czytanie z umysłu - technika stosowana przez manipulatorów, jasnowidzów, znachorów czy sprzedawców. Polega na tym , ze od zdań ogólnych przechodzi się do coraz bardziej szczegółowych stwierdzeń, co sprawia wrażenie czerpania informacji o rozmówcy z tajemnych źródeł. Zazwyczaj istotnym elementem tutaj jest wyławianie szczegółów.

Podstawą uzyskania efektu jest ludzka potrzeba nadania sensu wypowiedziom, niezależnie od tego że sa one dziwne.

ITERACYJNY CHARAKTER DIAGNOZOWANIA

Hipotez diagnostycznych nie weryfikuje się w kolejno po sobie następujących fazach, ale cyklicznie, w pętlach optymalizującego sprzężenia zwrotnego.

Charakter iteracyjny oznacza powtarzanie pewnych faz działania o charakterze przyrostowym - poprzednia faza dostarcza informacji wejściowych do kolejnej fazy.

Kiedy mówi się o cykliczność faz diagnozowania konieczny jest opis tego co generuje owe nawroty.

Formułowanie planu interwencji nie zawsze kończy proces diagnozowania. Okazać się może, ze brak informacji nie pozwana na szczegółowe określenie plany i zmusza diagnostę do powrotu do którego poprzedniego etapu.

---