Vertaalstrategieën in zake realia
De keuze wordt beperkt tot 2 vragen:
Is voor de doelgroep connotatie van belang of niet?
Bij de beoordeling – of de connotatie of denotatie duidelijk is?
De connotatie van een woord of kleine woordgroep is de ermee verbonden voorstelling (vooronderstelling), vaak van emotionele aard, buiten de eigenlijke betekenis van het woord.
De denonatie – vaste omschrijving van het woord, de concrete betekenis van het woord.
Bv. komunista-członek Solidarności – denotatie
Komuch-solidaruch – connotatie.
Strategieën:
Handhaving – een begrip uit de brontaal wordt tot de doeltaal ongewijzigd aangepast
bv. NL: Sinterklaas, EN: Sinterklaas
In literaire teksen – “couleur locale”
Leenvertaling
bv. Staten Generaal, Koninkrijk der Nederlanden
Benadering
In algemene teksten
In juridische – meer voorzichtig
Bv. Hoge Raad – instytucja odpowiadająca Sądowi Najwyższemu
Omschrijving - definiëring in de doeltaal
Bv. Elfstedentocht, OV-jaarkaart, hutspot met klap, góral – bewoner van Poolse berggebied, Andrzejki, milicja
Kernvertaling – kern van de betekenis
Bv. HAVO – szkoła średnia z ograniczoną maturą, uprawnia do studiów zawodowych
MAVO – szkoła średnia niższego stopnia
VWO – szkoła średnia ogólnokształcąca
VARA – towarzystwo radiowe
AVRO
Adaptatie – functie van een woord
Bv. Partij van de Arbeid – Partia Pracy
HEMA – dom towarowy HEMA
KLM – linie lotnicze KLM
LOT – Poolse Luchvaartmaatschappij
PO – burgerlijke platform -> liberale Poolse partij
PiS – recht en rechtvaardigheid -> conservatieve Poolse partij
Het vertalen van de Bijbel
J. Albrecht (Oude en Nieuwe Testament)
De Vulgata – Hiëronymus (+429) – de zin weergeven NIET woord voor woord
De Staten Bijbel 1637 Leiden:
– gebaseerd op origineel (in het Aramees, Grieks, Hebreuws)
– 3 translateurs en 3 reviseurs
- in opdracht van Staten Generaal
Bijbel als heilige tekst - moet nauwkeurig en voorzichtig vertaald wordt. Dat was de grondslag van twee religies.
Hiëronymus was progressief – hij wilde de zin van de Bijbel vertalen. Andere mensen – letterlijke vertaling.
M. Luther – vertaler en theorie – “Sendbrief van Dolmetschen” – 7 vraagstukken:
- verandering van de woordvolgorde in de zin
- tovoeging van voegwoorden indien de doeltaal dit vereist
- het verwijderen van de Griekse en Hebreuwse terminologie
- het vertalen van éën woord als woordverbinding
- het vervangen van een metafoor door het niet-metaforische uitdrukking en andersom
- het rekeninghouden met de terminologie
Eugene A. Nida – “Towards a Science of Translating” – Leiden 1964 – “dynamische equivalentie”
Talen van volkeren – geen diepe …. met Bijbel
Amerikanse onderzoekers – empirische geörienteerd (Indianie) + nagrania. Er waren geen teksten. Toegang tot mensen krijgen. (jaki to ma związek z Biblią to nie wiem :D).
„Wanneer vijgeboom zijn twijgen al zacht woorden en beginnen uit te botten, weet ge dat de zomer aantocht is” -> voor Mexicane -> ze kende vijgeboom en jaargetijden(pory roku) niet. Oplossing: de maand inzetten wanneer het regent en in plaats van vijgen bepaalde struikgewassen.
De reformatie als de motor van de vertalingsgeschiedenis.
2 punten die belangrijk waren: uitvinding van boekdruk en reformatie -> begin van vertalingsgeschiedenis.
Vroeger worden de vertalingen voor de geestelijken, dus niet voor leken.
Eerste vertaling - John Wycliff, dan Jan Hus (volksvertaling – Tsjechie), William Tyndale.
Voor II WO moesten ze toestemming hebben van de lokale bisschop om met Bijbel te werken.
De toekomst van de vertaaltheorie
James Holms (1924-1986) – “Translated papers on literary translations and translation studies” 1988.
- specialisten die zich met vertalingen bezighouden hebben hun persoonlijke opvattingen. Ze maken gebruik van verschillende termen (ze konden elkaar niet begrijpen).
- linguisten: zoeken naar equivalentie
- verhaaltheorie moet onderzoeken de vorm en de functie van de teksten
- een vertaler moet een netwerk van correspondenties tussen de brontaal en de doeltaal bepalen - semantische, pragmatische, syyntactische correspodentie
- micro-, meso-, macroniveau
- algemene vertaaltheorie moet complexer zijn. Een eis: in dergelijke verhaaltheorie moet het groepswerk zijn van specialisten (verschillende wetenschappen) en professionele vertalers.
Automatisch vertalen
Georgetown University 1954 – eerste experimenten op dit gebied.
Systeem Rusisch-Engels. Lexicoon 250 woorde, 6 gramaticale regels, directe vertaling -> woord voor woord.
1966 – Automatic Language Processing Advisory Committee.
Japan, Canada – konden verder gaan met automatisch vertalen.
Resultaat: mensen werken met machine.
Human-aided machine translation, machine-aided human translation.