GENEZA PARLAMENTYZMU POLSKIEGO

Rządy Ludwika Andegaweńskiego stanowiły ważny etap w kształtowaniu się monarchii stanowej ( patrz temat 79) . Rządy namiestnicze i bezkrólewie po sm. Ludwika , były dla szlachty bodźcem do angażowania się w sprawy panstwoewew . Przejawem aktywności politycznej były np. 2 konfederacje zawiązane w Radomsku (1382 i 1384) , Ta druga wyłoniła własne organy władzy państwowej (komisje ziemskie)które miały stać na straży ładu wewnętrznego do czasu obsadzenia tronu . Rządy Jagiełły to dalszy rozwój przywilejów szlacheckich . Najpierw potwierdzające przywileje z czasów Ludwika ( przywilej krakowski1386 i piotrkowski 1388) a nastepnie gwarantujace nienaruszalnosc mienia bez wyroku sadowego (przywilej czerwinski 1422) i gwarantujacy wolnosc osobista szlachcie o ile nie zostanie skazany przez sad(zasada Niemnem capitivabimus tzn nikogo nie uwiezimy)te ostatnia gwarancje wymuszono na królu , gdy zabiegał o zapewnienie praw sukcesyjnych swemu synowi Władysławowi( przywileje : brzeski 1425, jedlnienski1430, krakowski1433). Własnie polski system sprawowania władzy ukształtowała koniecznosc zwoływania(od XIV) sejmikow ziemskich , które decydowały w sprawach podatkowych , a od 1454r. Także w sprawach polityki zagranicznej >pociagało to za sobą stała potrzebe kontaktowania się i szukania porozumienia króla ze szlachta. Swzlachta wykorzystywała każdy z tych kontaktow , aby powiekszyc zakres swej władzy i nadawanych przywilejow > Jest to szczególnie widoczne własnie w okresie panowania Jagiełły i jego synow . Coraz bardziej widoczne było ze od szlachty odrywa się grupa moznowladcza , która doszła do znaczenia za Jagiełły ale szczególnie po jego smierci w czasie niepełnoletnosci Władysława iu bezkrolewia (1444-1447). Kazimierz Jagielonczyk złamał stara oligarchie , ale nie mogł liczyc na wsparcie mieszczan , którzy mieli stac się przeciwwaga i wzmocnieniem władzy krolewskiej.. oparł się na szerszych masach szlacheckich z jej nowymi przewodcami w2ywodzacymi się głownie z Wielkopolski > zA poparcie króla szlachta zadała nowych przywilejow>wyraznie widoczne jest tro podczas wojny 13 letniej , kiedy pospolite ruszenie odmowiło słuzby bez ustepstw. Tak doszło do ogłoszenia statutow nieszawskich w których krol obiecał , iż nie będzie nakładał nowych podatkow i nowycjh wypraw wojennych bez zgody wyrazonej na zjazdach ziemskich czyli sejmikach. Narastajace konflikty szlachty z moznowładztwem , polityka zagraniczna Jagiellonow w II poł XVw zmuszały dousprawnienia kontaktow króla ze szlachta . W XV w obok sejmikow ziemskich zwoływano sejmiki generalne Małopolski i Wielkopolski , na które szlachta wysyłała tylko swoich przedstawicieli zaopatrzonych w instrukcje sejmikow ziemskich . Zjazd czyli sejm piotrkowski , który zebrał się wnet po smierci Kazimierza Jagielonczyka w 1493 r. Znamionował się już juako dwuizbowa struktura; miał senat złozony z wyzszych urzednikow kościelnych (arcybp. I bp. Koscioła rzymskokatolickiego) oraz wyzsi urzednikow (marzsałek , kanclerz, podskarbi, wojewodowie , kasztelanowie) oraz własciwa reprezentacje szlachecka złozona z delegatow samorzadu ziemskiego . U poczatku rzadow Aleksandra w 1501r oligarchia magnacka wymogła na królu przywilej mielnicki , który gwarantował wspołudział w rzadach jej a nie reprezentacji szlacheckiej. Przywilej ten nie został jednak zaakceptowany przez szlachte , do ktorej krol musiaqł się odwołac wobec nieudolnosci senatu już w 1504r. W obliczu zagrozenia Litwy ze strony Moskwy. W konsekwencji wzrosła aktywnosc polityczna szlachty a sejm radomski (1505)uchwalił konstytucje ( ustawe sejmowa) moca ktorej “nic nowego nie może być w przyszłosci ustanowione przez króla i jego nastepcow bez zgody doradców oraz posłow ziemskich “. Doradcy to senat a posłowie to izba poselska. Ta ustawa nazwana została konstytucja Nihil novi (to okres demokracji szlacheckiej w Polsce)