Materiały do wykładu
Katolicka Nauka Społeczna jest dokładnym sformułowaniem wyników pogłębionej refleksji nad złożoną rzeczywistością ludzkiej egzystencji w społeczeństwie i w kontekście międzynarodowym, przeprowadzonej w świetle wiary i tradycji kościelnej. Jej podstawowym celem jest wyjaśnienie tej rzeczywistości poprzez badanie jej zgodności czy niezgodności z nauką Ewangelii o człowieku i jego powołaniu doczesnym, a zarazem transcendentnym (przekraczającym doczesność); zmierza zatem do ukierunkowania chrześcijańskiego postępowania
Jan Paweł II. Sollicitudo rei Socialis, nr 41
Jak narodziła się katolicka nauka społeczna?
Katolicka Nauka Społeczna stanowiła odpowiedź na kwestię robotniczą w XIX wieku. Chociaż industrializacja przyczyniła się do wzrostu dobrobytu, to jednak korzyści czerpali zeń przede wszystkim fabrykanci, podczas gdy wielu ludzi jako pozbawieni niemalże wszelkich praw robotnicy popadali w skrajna nędzę. Z tego doświadczenia komunizm wyciągną wniosek, że istnieje niemożliwa do pogodzenia sprzeczność między pracą a kapitałem, która musi być rozwiązana przez walkę klas. Kościół z kolei opowiadał się za sprawiedliwym kompromisem miedzy robotnikami a fabrykantami.
YOUCAT 439
Nauczanie i upowszechnianie nauki społecznej wchodzi w zakres misji ewangelizacyjnej Kościoła i stanowi istotną część definicji orędzia chrześcijańskiego, ponieważ ukazuje jego bezpośrednie konsekwencje dla życia społeczeństwa i czyni codzienną pracę i walkę o sprawiedliwość elementem świadectwa o Chrystusie Zbawicielu.
Jan Paweł II. Centesimus annus, nr 5
Co jest źródłem Katolickiej Nauki Społecznej?
Źródłem Katolickiej Nauki Społecznej jest samo Objawienie, dzięki któremu dowiadujemy się, że człowiek został stworzony ”na obraz Boży” (Rdz 1, 27) i ”uczyniony przez Zbawiciela świątynią Ducha Świętego" (2 Kor 6, 16). Już z samego faktu stworzenia, każdy człowiek posiada rozumną naturę społeczną, z której wypływają jego podstawowe i niezbywalne prawa:
prawo do życia
prawo do poznania i wolności
prawo do wspólnoty i solidarności
prawo do wolności sumienia i religii
Te prawa pozwalają osobie ludzkiej realizować się na płaszczyźnie: osobowej, społecznej, kulturowej, politycznej, religijnej, gospodarczej, a także historycznej.
Podstawowe dokumenty nauczania społecznego Kościoła:
Leona XIII, encyklika: Rerum novarum (1891 r.)
Pius XI, encyklika: Quadragesimo anno (1931 r.)
Jan XXIII, encykliki: Mater et Magistra, (1961 r.), Pacem in terris, (1963 r.)
Paweł VI, encykliki: Populorum progressio (1967 r.), Octogesima adveniens (1971 r.)
Jan Paweł II, encykliki: Redemptor hominis (1971 r.), Laborem exercens (1981 r.),
Sollicitudo rei socialis (1987 r.), Centesimus annus (1991 r.)
Papieska Rada Iustitia et Pax: Kompendium nauki społecznej Kościoła (2005 r.)
Służba prawu i zwalczanie panowania niesprawiedliwości jest i pozostaje podstawowym zadaniem polityka. Pozwólcie państwo, że rozpocznę swe refleksje na temat podstaw prawa od małej opowieści zaczerpniętej z Pisma Świętego. Pierwsza Księga Królewska opowiada nam, że Bóg pozwolił młodemu królowi Salomonowi z okazji jego intronizacji, aby swobodnie poprosił Go o cokolwiek. O co poprosi młody władca w tej tak ważnej chwili? O powodzenie, bogactwo, długie życie, o zgubę nieprzyjaciół? O nic takiego nie poprosił. Odpowiada mianowicie: „Racz dać Twemu słudze serce rozumne do sądzenia Twego ludu i rozróżniania dobra i zła [..]” (1 Krl 3, 9). Biblia opisując to zdarzenie chce nam pokazać, co w ostateczności winno być dla polityka ważne. Jego ostatecznym kryterium i podstawą jego pracy jako polityka nie powinien być sukces, ani tym bardziej korzyść materialna. Polityka musi być staraniem się o sprawiedliwość i tworzeniem w ten sposób podstawowych przesłanek dla pokoju. Oczywiście polityk będzie szukał sukcesu, który sam przez się umożliwia skuteczne działania polityczne. Sukces podporządkowany jest jednak kryterium sprawiedliwości, woli przestrzegania prawa i znajomości prawa. Sukces może być również zwodniczy, prowadząc tym samym do zafałszowania prawa, do niszczenia sprawiedliwości. „Czymże są więc wyzute ze sprawiedliwości państwa, jeśli nie wielkimi bandami rozbójników?” - powiedział kiedyś św. Augustyn.
Przemówienia papieża Benedykta XVI w Bundestagu pt. Serce rozumne. Refleksje na temat podstaw prawa, wygłoszone w dniu 22 września 2011 r.