Wpływ informacji na proces decyzyjny
Charakterystyka
Znaczenie różnego rodzaju informacji dla podejmowania decyzji zilustrowano na poniższym rysunku, który przedstawia schemat procesu rozwiązywania problemów i podejmowania decyzji w przedsiębiorstwie. Ilość i jakość posiadanych przez decydenta informacji wpływa na efektywność i racjonalność podejmowanych decyzji1.
H. Simon wyróżnia pojęcie tzw. ograniczonej racjonalności, występuje ona wtedy gdy decydent dąży do osiągnięcia „satysfakcji”, a nie „maksymalizacji” lub „optymalizacji”. „Satysfakcja” oznacza zaakceptowanie przez decydenta zadowalającego go minimum, osiągnięcia rozwiązania „satysfakcjonującego” kończy proces zbierania informacji i generowania rozwiązań. (K. Bolesta-Kukułka 2003, s. 152).
Reacjonalność decyzji
Należy tutaj zwrócić uwagę na różnice pomiędzy efektywnością i racjonalnością procesu podejmowania decyzji. Decyzje racjonalne metodologicznie są podejmowane według posiadanej wiedzy i sugestii, zbiorów posiadanych informacji, za pomocą technik, metod i narzędzi wypracowanych przez naukę.
Racjonalność rzeczowa decyzji odnosi się do jej treści merytorycznej, jest ona utożsamiana ze skutecznością i użytecznością dla organizacji. Racjonalność rzeczowa ma charakter subiektywny, podjęta decyzja powinna maksymalizować funkcję celu menedżera (co jest oceniane ex ante). Efektywność decyzji natomiast można ocenić ex post, to znaczy po rzeczywistym wdrożeniu jej w życie i zebraniu informacji dotyczących jej skutków.
Bibliografia
Bolesta-Kukułka K., Decyzje menedżerskie, PWE, Warszawa 2003
Penc J., Decyzje menedżerskie - o sztuce zarządzania, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2001(b)
Woźniak K., System informacji menedżerskiej jako instrument zarządzania strategicznego w firmie, praca doktorska, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 2005
. Pozamilitarne ogniwa systemu obronności dzielą się na trzy grupy: informacyjne, ochronne i gospodarcze.
Informacyjne ogniwa systemu obronności realizują zadania mające na celu ochronę i propagowanie polskich interesów na arenie międzynarodowej, informacyjne osłabianie przeciwnika oraz umacnianie woli, morale, determinacji obronnej i wytrwałości własnego społeczeństwa w warunkach wojennych poprzez informacyjne zabezpieczenie funkcjonowania całego systemu obronności oraz informacyjne oddziaływanie zarówno na przeciwnika, jak i własne społeczeństwo.
Ogniwa ochronne mają na celu zapewnienie warunków bezpiecznego funkcjonowania struktur państwa oraz ochronę ludności i majątku narodowego przed skutkami zbrojnych i niezbrojnych oddziaływań kryzysowych i wojennych.
Gospodarcze ogniwa systemu obronności mają na celu zapewnienie materialnych podstaw realizacji zadań obronnych oraz przetrwania ludności w nadzwyczajnych warunkach kryzysu i wojny.
KSZTAŁTOWANIE I ZMIANA POSTAW
Z dotychczasowych wywodów wiadomo, że postawy kształtują się bądź ulegają zmianom w życiu osobniczym. Każda jednostka jest nosicielem wielu różnorodnych postaw, które nie są od siebie niezależne, przeciwnie, w mniejszym lub większym stopniu tworzą określone zespoły, a te z kolei konfigurację, zwaną charakterem stanowiącym fundament osobowości.
Kształtowanie postaw, jest skomplikowanym procesem psychospołecznym. Żadna postawa nie może się uformować tylko pod wpływem oddziaływań zewnętrznych. W procesie tym konieczny jest aktywny udział jednostki, czyli potencjalnego nosiciela programowanej postawy. Ukształtowane postawy jednostka zmienia względnie samodzielnie, poprzez własną — wewnętrzną lub zewnętrzną aktywność.
Skuteczne oddziaływania postawotwórcze i modyfikujące postawy zależą od cech poszczególnych elementów schematycznie ujętego procesu kształtowania i zmiany postaw. Elementami tymi są: nadawca, przekaz, kanał i odbiorca. Spróbujmy je kolejno scharakteryzować i wskazać ich rolę w omawianym procesie.
Nadawcą jest zawsze jakiś człowiek lub zbiorowość. Najczęściej jest nim wychowawczyni w przedszkolu, nauczyciel, ksiądz, autor publikacji, kolega uznany za autorytet, rodzice, grupy rówieśnicze itp. Osoby te lub grupy reprezentują odpowiednie postawy, które mniej lub bardziej świadomie chcą przekazać innym, czyli odbiorcom. O skuteczności oddziaływania nadawcy decyduje jego autorytet i kompetencje do przekazywania takich treści oraz tożsamość lub zbieżność nowo ukształtowanej postawy u odbiorcy z odpowiednią postawą nadawcy.
Przekazem jest zawsze treść lub wzór zachowania, które nadawca udostępnia odbiorcy celem ukształtowania lub zmodyfikowania u niego odpowiedniej postawy. Przekaz powinien być tak atrakcyjny lub atrakcyjnie rozpowszechniany, aby odbiorcę mógł zainteresować, jeśli ma spowodować jakiekolwiek zmiany w jego postawie.
Kanał oznacza sposób łub środek, za pośrednictwem którego nadawca przekazuje treść, czyli przekaz. Kanałem może być bezpośrednia lub pośrednia rozmowa, pismo, druk, obraz telewizyjny, nagranie bądź sposób zachowania bezpośrednio udostępniony odbiorcy itp.
Odbiorcą jest jednostka lub zbiorowość, dla której przekazuje się dane treści czy wzory zachowań. Nadawca powinien mieć przynajmniej ogólne rozeznanie, komu udostępnia przekaz.
Wszystkie te ogniwa procesu kształtowania i zmiany postaw są istotne. Najważniejszym z nich jest jednak nadawca, który inspiruje ten proces i często go kontroluje oraz poddaje wartościowaniu i ocenie. Merytoryczne i metodyczne kompetencje nadawcy warunkują w znacznym stopniu oddziaływania postawotwórcze. Musi on między innymi swoje oddziaływania dostosowywać do możliwości percepcyjnych odbiorcy bądź odbiorców oraz korelować ze sobą różne formy tych oddziaływań.
Do ważniejszych rodzajów oddziaływań postawotwórczych należą oddziaływania informacyjne, sterujące i emocjonalne. Pierwsze z nich polegają na przekazywaniu wiedzy, drugie skłaniają jednostkę (przez przekazywanie różnych norm i reguł postępowania) do określonego typu zachowań, a trzecie przejawiają się w dostarczaniu informacji mocno zabarwionych uczuciowo.
Te trzy formy oddziaływań postawotwórczych nie występują samoistnie i w izolacji, lecz przy dominacji jednej z nich dwie pozostałe jej towarzyszą ze zróżnicowanym akcentem. Najważniejszą i najczęściej stosowaną z tych form oddziaływania jest oddziaływanie informacyjne, któremu obecnie warto przeznaczyć nieco więcej uwagi niż innym formom tych oddziaływań.
Oddziaływania informacyjne, jakim podlegają jednostki i zbiorowości, występują zwykle w dwóch postaciach, którymi są:
1) oddziaływania konkretnych sytuacji, które mają miejsce wtedy, gdy jednostka styka się w życiu codziennym z najrozmaitszymi faktami, zachowaniami i zjawiskami;
2) oddziaływania symboliczne, jakie realizują przede wszystkim instytucje kształcące i środki masowego przekazu. Formujący się pod ich wpływem obraz świata jest nieco mniej emocjonalny niż w przypadku oddziaływań konkretnych, ale bardziej wyidealizowany od tego, jaki kształtuje się w wyniku postrzegania konkretnych zdarzeń z naszego otoczenia. Zapewne bardziej dyscyplinuje studenta dobry wzór kolegów niż przekonywanie go przez opiekuna roku o konieczności' uczęszczania na zajęcia i systematycznego studiowania, aby nie mieć komplikacji z zaliczeniami i egzaminami. Przekaz obrazowo-konkretny jest skuteczniejszy od werbalnego teoretyzowania.
Utworzenie w umyśle odbiorcy systemu pożądanych poglądów jest tym łatwiejsze, im mniejsza jest rozpiętość między przekazywanym a doświadczanym obrazem świata. Odwołajmy się do bliskiego nam przykładu.
W systemie kształcenia i wychowania akademickiego wyjaśnia się często, że o awansie pracowniczym decydują przede wszystkim sukcesy i osiągnięcia zawodowe. Jeżeli absolwent uczelni jako młody inżynier, lekarz czy nauczyciel doświadcza we własnym zakładzie pracy, że ta zasada jest stosowana, wówczas formowanie się jego postaw pracowniczych przebiega prawidłowo i zgodnie z modelem przedstawionym podczas studiów. W przypadku gdy wiedza teoretyczna rozmija się z konkretnym doświadczeniem życiowym, wówczas pojawiają się trojakiego rodzaju konsekwencje, które odzwierciedlają się w postawach i stylu życia jednostek występujących w roli odbiorców rozmaitych przekazów.
Pierwsza konsekwencja przejawia się w tym, że jednostka pod wpływem silnych i bogatych doświadczeń tworzy własne uogólnienia bez uwzględniania intencjonalnie przekazywanych jej informacji. Doświadczenia te blokują percepcję wiedzy dostarczanej danej jednostce w procesie edukacji i innych oddziaływań. Jednostka zbyt kurczowo trzyma się nabytych doświadczeń i dlatego jest mało podatna na modyfikację wewnętrznie własnego świata składającego się z wyobrażeń i uogólnień.
Drugą z możliwych konsekwencji omawianej rozbieżności oddziaływań informacyjnych jest wytworzenie świata teoretycznego całkowicie odbiegającego od doświadczanych realiów życiowych. Jednostka dysponuje wówczas dwoma odmiennymi obrazami, powodującymi rozbieżność słów i czynów, którą potocznie nazywamy dwulicowością. Jest ona niczym innym jak rozbieżnością postaw motorycznych i werbalnych (czynów i słów). Stanowi to nie tyle defekt jednostki, ile defekt systemu edukacji i socjalizacji.
Trzecią konsekwencją braku koordynacji między oddziaływaniem symbolicznym a konkretnym jest wytworzenie tak silnych przekonań opartych na wiedzy teoretycznej, że dominują nad obrazem konkretnym i realnym. Osoby dotknięte tym patologicznym zjawiskiem nazywa się dogmatykami lub doktrynerami, czyli pozbawionymi poczucia rzeczywistości.
Scharakteryzowane konsekwencje dysonansu między oddziaływaniami informującymi typu symbolicznego i obrazowo-konkretnego uświadamiają nam doniosłość koordynacji i integracji obu rodzajów tych oddziaływań. Od stopnia ich zwartości i skoordynowania w poważnej mierze zależy efektywność działalności dydaktycznej, wychowawczej i propagandowej.
Oddziaływania informacyjne nawet w przypadku optymalnego współgrania obu ich typów nie zapewnią oczekiwanych efektów, jeśli nie skojarzymy ich z oddziaływaniami sterującymi i emocjonalnymi. W oddziaływaniach postawotwórczych nie tylko ważne jest dostarczenie solidnej i obiektywnie przekazanej wiedzy, ale i wskazanie wymagań dotyczących postępowania człowieka w tym, załóżmy, bardzo dobrze poznanym świecie. W ukierunkowaniu swego zachowania pomocny mu będzie zinterio-ryzowany system wartości, w tym również normy społeczne i prawne.
Oddziaływania postawotwórcze to nie tylko takie, które podejmowane są intecjonalnie, ale i wszelkie inne, z jakimi mamy styczność w codziennej rzeczywistości. Największy wpływ na zachowanie człowieka, a tym samym i na jego postawy, mają autorytety szeroko pojętej władzy, wybitni uczeni, artyści, sportowcy, „idole” młodzieży oraz przełożeni i różni przywódcy nieformalni. Bardzo często osoby są* dla nas naśladowanym yizorem,, choć nie zawsze uświadamiamy sobie to ich naśladownictwo. Autorytety i osoby dla nas znaczące są ważnymi nadawcami postawotwórczych wzorów i informacji.
Nie zawsze jednak ludzie pełniący rolę nadawców czy odbiorców w procesie kształtowania postaw ujawniają rzeczywiste postawy. Niekiedy z najrozmaitszych powodów manifestują takie postawy, których nie byli lub już nie są nosicielami. Jest to kwestia skomplikowana i wiążąca się z problematyką badania postaw.
