Immanuel Kant (1724 - 1804 r.; Królewiec)
Największy filozof nowożytności; cale życie spędzil w Królewcu; ojciec rzemieślnik, matka bardzo religijna Szkotka; otrzymal surowe, luterańskie wyksztalcenie
1732 r. - rozpocząl naukę w Collegium Fridericanum
1740 r. - studia filozoficzne na Uniwersytecie w Królewcu; zainteresowanie przede wszystkim naukami przyrodniczymi i filozofią nowożytną; Kant był zafascynowany Leibnizem i Christianem Wolfem
przerwal studia i zostal prywatnym nauczycielem
1770 r. - zatrudniony na Uniwersytecie w Królewcu, objąl katedrę logiki i metafizyki; dwukrotnie był rektorem; wykladal prawie do końca życia
prowadzil korespondencję z filozofami z innych krajów
w szczególności cenil Rousseau
nigdy się nie ożenil; cale życie poświęcil na budowanie systemu filozoficznego
„Krytyka czystego rozumu”, „Krytyka praktycznego rozumu”, „Krytyka wladzy sądzenia” (zagadnienia estetyczne), „Uzasadnienie metafizyki moralności”, „Religia w obrębie samego rozumu”
filozofia Konta dzieli się na dwa okresy: przedkrytyczny (kiedy nie pracowal na Uniwersytecie; zainteresowany był naukami przyrodniczymi, szczególnie badaniami Newtona oraz metafizyką Lebniza i Wolfa, a więc filozofią racjonalistyczną; z tego okresu pochodzi „Rozprawa kosmologiczna” - próba pogodzenia mechanistycznej interpretacji przyrody z istnieniem Boga i celowości w świecie oraz opis wszechświata, powstalegona skutek oddzielenia się od materii; uważal, że na innych planetach istnieje życie - im dalej od slońca, tym wyższa jego forma; okres ten trwa aż do 1781 r., wtedy kant zacząl sobie uświadamiać braki filozofii racjonalistycznej, zacząl więc czytać brytyjskich empiryków, szczególnie Hume'a, który miał na niego duży wplyw - „Hume obudzil go z dogmatycznej drzemki”) i krytyczny (rozpocząl się razem z odrzuceniem tradycyjnej racjonalistycznej metafizyki; jednak empiryzm również nie był wtsraczający dla Kanta; staral się więc polączyć wątki pochodzące z obu nurtów dla stworzenia nowej filozofii - nie lączy on ze sobą nurtów, a stara się przezwyciężyć ich ograniczenia; 1781 r. - „Krytyka czystego rozumu”)
Kant jest twórcą filozofii transcendentalnej (krytyki rozumu) - tego, w jaki sposób poznajemy (a nie, jak dotychczas refleksja nad strukturą świata); Kant zastanawia się jak funkcjonuje nasz rozum, wytycza granice naszego poznania; aby dowiedzieć się, co możemy poznawać, musimy najpierw poznać samo poznanie - Kant nie interesuje się przedmiotami poznania, a tym w jaki sposób przedmioty owe poznajemy; nie interesuje go badanie świata, a badanie poznania - jest to badanie transcendentalne (analiza rozumu, warunków umożliwiających poznanie); stara się uchwycić funkcje, granice poznania;
Rozum ludzki wg Kanta nie może poznać Boga (ci, którzy tak twierdzili, budowali falszywe teorie); wszystko musi być uwzględnione w krytyce rozumu - badaniu transcendentalnym
Krytyka rozumu dzieli się na trzy bloki: estetykę transcendentalną, logikę transcendentalną i dialektykę transcendentalną
Estetyka transcendentalna zajmuje się badaniem ludzkiej zmyslowości, tym co jest wspólne dla każdego poznania zmyslowego; dochodzi do nas masa wrażeń (kolorów, ksztaltów, zapachów), które są ujmowane w kategoriach czasu i przestrzeni - przestrzeń dotyczy tego, co spotrzegamy na zewnątrz, czas tego co wewnątrz nas - wewnętrznych przeżyć, stanów świadomości; a zatem mamy zmysl wewnętrzny, do którego odnosimy kategorię czasu i zewnętrzny, do którego odnosimy kategorię przestrzeni; Czas i przestrzeń to aprioryczne formy zmyslowości; przestrzeń czy czas nie są czymś obiektywnym, są umyslowymi formami; wszystko co do nas dochodzi, dane jest w czasie i przestrzeni; poprzez te formy konstytuuje się na poziomie umyslu zjawisko; my poznajemy tylko zjawiska, nie mamy dostępu do rzeczywistości samej w sobie; mamy dostęp tylko do fenomenów (tego, co ukonstytuowane przez formy zmyslowości); to, co do nas dochodzi jest zawsze efektem pewnej syntezy aszego umyslu; Kant nie interesowal się różnorodnością wrażeń, a wspólną dla wszystkich strukturą umyslu; każdy tworzy sobie w umyśle „sztuczną rzeczywistość” - Kant nie zastanawial się jednak nad treścią tej rzeczywistości, sposobem postrzegania, a jedynie nad mechanizmem tego zjawiska
Logika transcendentalna; funkcje intelektu: pracuje za pomocą kategorii niepochodzących z doświadczenia (będących w intelekcie apriorycznie); za pomocą kategorii intelekt organizuje material zmyslowy, zjawiska, które zostaly ukonstytuowane na etapie zmyslowości; Kant wylicza podstawowe kategorie, którymi posluguje się intelekt: ilość, mnogość, wszystkość, jakość, realność, przeczenie, ograniczenie, stosunek, substancja, przyczyna, wspólność, modalność, możliwość, istnienie i konoeczność - mają one charakter aprioryczny i na nich pracuje intelekt opracowując dane doświadczenie
Wydawanie sądów: każdy sąd intelektu zbudowany jest z tych kategorii; intelekt lączy je; sądy dzieli się na: aprioryczne (do których należą analityczne; są prawdziwe na mocy analizy znaczenia pojęć; np. calość jest większa od części; są uściśleniem pewnej wiedzy) i aposterioryczne (do których należą sądy syntetyczne; np. róża jest czerwona lub cialo jest ciężkie; sąd ubogaca podmiot dodając nową cechę, poszerza naszą wiedzę, w przeciwieństwie do analitycznego); Kant uważal, że nauki przyrodnicze mogą dać nam sądy syntetyczne a priori; szukal pewności i ścislości ludzkiej wiedzy
Dialektyka transcendentalna - zajmująca się funkcjami rozumu; Kant wyróżnia dwa elementy w strukturze poznania: intelekt i rozum; rozum jest ostatnim etapem poznania; dialektyka t. poświęcona jest możliwościom poznania Boga, duszy i wszechświata jako calości i odpowiedzią na pytanie czy coś im odpowiada w rzeczywistośći; Kant stwierdza jednoznacznie, że nie, ponieważ są to rzeczy niepoznawalne i nazywa je ideami regulatywnymi; nie mają odniesienia do naoczności zmyslowej; możemy je tylko pusto myśleć; są to granice ludzkiego rozumu, poznania - rozum ludzki może tylko myśleć o Bogu, ale nie może go poznać; wszelkie dowody na istnienei Boga, duszy czy wszechświata jako calości są odrzucane przez Kanta; podważone zostają tym samym dowody na nieśmiertelność duszy; nie widzimy wenatrz nas duszy, jedynie uczucia, fanomeny; ludzki rozum ma charakter metafizyczny - ma notoryczną sklonność do myślenia o ideach regulatywnych - pragniemy je poznać, ale nie możemy
Noumen - rzecz sama w sobie; przeciwieństwo fenomenu; idee regulatywne są owymi noumenami, nie posiadającymi odpowiedników w rzeczywistości w postaci fenomenu, zjawiska
Metafizyka idei regulatywnych jest niemożliwa; uprawiając ją rozum próbuje dosięgnąć coś, co jest poza jego zasięgiem; na gruncie dialektyki transcendentalnej pozostajemy w punkcie niespelnionych pragnień poznawczych; nie oznacza to jednak, że konieczne jest popadanie w agnostycyzm; możliwe jest uprawianie metafizyki praktycznej - na jej podstawie Kant uzna wielką wagę idei regulatywnych; stąd też wynika podzial na rozum praktyczny i teoretyczny; tam gdzie nie sięga jeden, sięga drugi