Diagnoza gotowości szkolnej sześciolatka 27.04.2010
Autor: dr Danuta Al-Khamisy
Definiowanie dojrzałości szkolnej
Gotowość, dojrzałość czy też zdolność dziecka do podjęcia nauki szkolnej to niezwykle ważny problem dla praktyki edukacyjnej w jej wymiarze interdyscyplinarnym. Pojęcie istoty dojrzałości szkolnej i wynikające z tego zróżnicowanie pojęciowe wynika często z ogólnych procesów rozwojowych charakterystycznych dla tego okresu życia, a także z odmiennego ujęcia istoty mechanizmów procesu dojrzewania oraz udziału w nim podstawowego mechanizmu rozwoju, jakim jest uczenie się (Wilgocka-Okoń 2003).
Dojrzałość szkolną określa się jako osiągnięcie przez dziecko takiego poziomu rozwoju sprawności fizycznej, motorycznej, umysłowej (która pozwala mu na wykonywanie określonych zadań) oraz dojrzałości społecznej, którą rozumie się jako zdyscyplinowanie, umiejętność panowania nad sobą i współżycia z innymi (Szmigielska 1998; Szuman 1962).
Diagnoza gotowości szkolnej sześciolatka - arkusz, karty pracy
Dojrzałość szkolna jest procesem, który można rozpatrywać z perspektywy statycznej i dynamicznej (Przetacznikowa 1986). W ujęciu statycznym jest to efekt zmian, które dokonały się już w organizmie na danym etapie rozwoju, a to pozwala z kolei określić dojrzałość jako stan równowagi między wymaganiami szkoły a możliwościami rozwojowymi dziecka. W ujęciu dynamicznym jest to długotrwały proces zmian dokonujących się w psychofizycznym rozwoju dziecka, które prowadzą do momentu podjęcia przez nie nauki szkolnej. Jest to zatem ciągłe przystosowywanie się dziecka do systemu szkolnego. Według założeń konstruktywistycznej teorii wiedzy i poznawania dojrzałość szkolną można rozpatrywać w kontekście aktualnego rozwoju dziecka, czyli kompetencji dobrze przez nie opanowanych oraz funkcji dopiero dojrzewających. Natomiast gotowość szkolną - w aspekcie najbliższego rozwoju, czyli obszaru gotowości dziecka do zdobywania kompetencji leżących w zasięgu jego możliwości przy wspierającym otoczeniu społecznym.
Gotowość szkolna jest to proces uzależniony od przeszłych i obecnych doświadczeń życiowych, jest rezultatem aktywności samego dziecka i aktywności osób dorosłych, które tworzą środowisko jego życia (warunki społecznego uczenia się i uczenia się w systemie edukacyjnym). Jest to efekt swoistej interakcji pomiędzy właściwościami szkoły a właściwościami i specyfiką doświadczeń życiowych dziecka, czyli warunkami jego
rozwoju (Wilgocka-Okoń 2003).
Dojrzałość szkolną warunkuje forma i metody pracy wychowawczej oraz szeroka grupa czynników, które pozwalają ją osiągnąć dzieciom przedszkolnym. Interesujące holistyczne a zarazem dynamiczne podejście do problemów dojrzałości podejmuje Anna Brzezińska. Wyróżnia ona trzy główne etapy zachodzące w procesie kształtowania dojrzałości szkolnej.
Diagnoza gotowości szkolnej sześciolatka - charakterystyka badanych umiejętności
W pierwszym etapie: podstawowe znaczenie mają początkowe uzdolnienia dziecka oraz oddziaływania wychowawczo-środowiskowe stymulujące jego własną aktywność i przedsiębiorczość w różnych dziedzinach.
W drugim etapie: wszystkie poprzednie czynniki oddziałują na rozwój fizyczny, umysłowy i społeczny dziecka.
W trzecim etapie: poziom rozwoju na wyżej wymienionych trzech płaszczyznach wyznacza zakres wrażliwości i podatności dziecka na nauczanie typu szkolnego.
Takie rozumienie dojrzałości szkolnej nasuwa i wymaga konieczność dojrzałości szkoły, a co za tym idzie konieczność tzw. dojrzałości instytucjonalnej. (…)
Podstawowe zasady diagnozowania dojrzałości szkolnej (Jarosz, Wysocka 2006)
Zasada łącznego rozpoznawania poziomu rozwoju funkcji psychofizycznych dziecka, ważnych dla funkcjonowania w sytuacji szkolnej i doświadczeń życiowych dziecka, wiążących się z dotychczasowymi warunkami jego rozwoju.
Zasada rozpoznawania poziomu dojrzałości szkolnej, czyli aktualnych osiągnięć rozwojowych dziecka, wraz z oceną tempa jego rozwoju, co wiąże się z określeniem jego potencjalnych możliwości rozwojowych, przy zastosowaniu różnych form stymulacji zewnętrznej.
Zasada traktowania dojrzałości szkolnej jako zjawiska dynamicznego, a nie tylko stanu poszczególnych funkcji opisujących gotowość do podjęcia nauki szkolnej.
Zasada oceny dojrzałości szkolnej w kontekście wymagań stawianych przed dzieckiem przez system edukacyjny.
Zasada wieloaspektowego i interdyscyplinarnego rozpoznawania poziomu dojrzałości szkolnej, doświadczeń życiowych i warunków rozwojowych dziecka, z wykorzystaniem modelu medycznego, psychologicznego i pedagogicznego.
Zasada łączenia badań testowych (wykonywania zadań) z obserwacją zachowania i emocji towarzyszących dziecku w trakcie badań.
Zasada łączenia różnych technik diagnozy dojrzałości szkolnej: psychometrycznych (testowych), klinicznych (obserwacja, wywiad, rozmowa) i społecznych (wywiad środowiskowy, analiza ogólnych warunków społeczno-kulturowych środowiska wychowawczego). (…)
Jakich błędów należy unikać?
Najpoważniejsze błędy popełniane w pracy z sześciolatkami to:
brak dostrzegania mocnych stron dziecka i pomijania ich przy planowaniu pracy,
przywiązywanie zbyt dużej wagi do kompetencji językowych i matematycznych,
zaniedbanie któregoś z obszarów i wybiórcze spostrzeganie rozwoju dziecka,
niedostrzeganie ryzyka niepowodzeń w dalszej nauce,
pochopne opiniowanie o gotowości szkolnej na podstawie niepełnych danych.
Bibliografia:
1. Brzezińska A., Współczesne ujęcie gotowości szkolnej, „Biuletyn Informacyjny Oddziału Warszawskiego PDT”, nr 23, 2002
2. Jarosz E., Wysocka E., Diagnoza psychopedagogiczna. Podstawowe problemy i rozwiązania, Wydawnictwo Żak, Warszawa 2006.
3. Przetacznikowa M., Dojrzałość szkolna, [w:] Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, pod red. M. Żebrowskiej, Warszawa 1986.
4. Szmigielska B., Dojrzałość szkolna, [w:] Encyklopedia psychologii, pod red. W. Szewczuka, Warszawa 1998.
5. Szuman S., O dojrzałości dzieci siedmioletnich, „Nowa Szkoła” nr 6, 9, 10, 11.
7. Wilgocka-Okoń B., Gotowość szkolna dzieci sześcioletnich, Wydawnictwo Żak, Warszawa 2003.
Fragment artykułu pochodzi z poradnika „Edukacja w przedszkolu” Elżbieta Czerwińska-Klemke, format/wymiary: B5, liczba stron: ponad 1600 stron, forma: poradnik aktualizowany, publikacja dla: nauczycieli i dyrektorów przedszkolnych aktualizacje: 5, Cena aktualizacji: 126,79 zł, ISBN: 978-83-908428-1-3
POLECAMY również publikację, dzięki której w prosty, ale rzetelny sposób zdiagnozujesz gotowość szkolną sześciolatka - "Diagnoza gotowości szkolnej sześciolatka"
UWAGA!Kompleksowe narzędzia do obserwacji i diagnozy dziecka (z programem do analizy wyników na płycie CD), znajdziesz w poradniku "Zajęcia wspomagające rozwój przedszkolaka".