PLANOWANIE OPIEKI - ETAPY PROCESU PIELĘGNOWANIA

Proces pielęgnowania -to forma opieki, która obejmuje:

• rozpoznanie stanu biologicznego, psychicznego, społecznego, kulturowego i duchowego podmiotu opieki (pojedynczego człowieka, rodziny, grupy ludzi),

• postawienie diagnozy pielęgniarskiej,

• podjęcie działań, które mają doprowadzić do utrzymania lub polepszenia rozpoznanego stanu

oraz

• ocenę uzyskanych wyników.

Proces pielęgnowania pozwala na :

• pielęgnowanie samodzielne;

• pielęgnowanie indywidualne;

• pielęgnowanie celowe;

• pielęgnowanie planowe;

• pielęgnowanie całościowe;

• pielęgnowanie pojedynczych osób i grup ludzi.

Proces pielęgnowania polega na:

• systematycznym gromadzeniu danych o człowieku/pacjencie i jego środowisku oraz analizowaniu ich;

• ustalaniu planu pielęgnowania zorientowanego na konkretnego podopiecznego;

• realizowaniu planu pielęgnowania zgodnie z ustaleniem;

• ocenianiu uzyskanych wyników.

W zakładach opieki zdrowotnej opiekun medyczny pracuje bezpośrednio pod nadzorem pielęgniarki. Wówczas pielęgniarka jest osobą odpowiedzialną za opracowanie planu opieki. Natomiast w miejscach, gdzie opiekun medyczny pracuje bardziej samodzielnie (domy pomocy społecznej- DPS, mieszkanie pacjenta), sam tworzy plan opieki, a zadaniem pielęgniarki jest jego akceptacja i nadzór nad wykonaniem. Ze wzgl. na ograniczony zakres informacji, jaki uzyskuje opiekun med. na temat bio-psycho-społecznego stanu pacjenta w trakcie samodzielnego planowania opieki, plan ten może uwzględniać głównie biologiczne potrzeby pacjenta (potrzeby niezbędne do życia: p. zaspakajania głodu, p. oddychania, p. odpoczynku, p. oddychania, p. ruchu).

Inną możliwością jest oparcie konstrukcji planu opieki na ocenie nastroju (np. płacz, niechęć do rozmowy, wesołkowatość) oraz prostych i złożonych czynności życia codziennego.

W Europie obowiązuje 4-etapowy schemat procesu pielęgnowania, który wyznacza także przebieg sprawowanej opieki.

I etap procesu pielęgnowania: rozpoznawanie/określenie/ocena stanu zdrowia pacjenta (i jego

środowiska)

Fazy:

• gromadzenie danych o pacjencie (i środowisku);

• analizowanie i syntetyzowanie zgromadzonych danych

• diagnoza pielęgniarska

(zbieranie informacji o pacjencie, ocena potrzeb i identyfikacja problemów - analiza pozyskanych danych i formułowanie właściwych i potencjalnych problemów pielegnacyjnych, na których opiera się diagnozę pielegniarską).

Opieka powinna mieć wymiar holistyczny, dlatego w ramach tego etapu pielęgniarka zbiera informacje dotyczące stanu pacjenta: biologicznego, psychicznego, społecznego, kulturowego i duchowego. Następnie analizuje uzyskane dane, definiuje właściwe i potencjalne problemy pielęgnacyjne, na których opiera diagnozę pielęgniarską.

Opiekun medyczny powinien zapoznać się z nimi i uczestniczyć w dalszych etapach planowania przebiegu opieki.

Jeżeli opiekun medyczny sam planuje przebieg opieki, to zbiera dane o pacjencie wg proponowanej karty wywiadu oraz określa zdolność pacjenta do samodzielnego funkcjonowania (zaspakajania potrzeb) i zakres niezbędnej pomocy.

W celu obiektywizacji oceny sprawności pacjenta, opiekun powinien zastosować specjalne skale służące do oceny sposobu radzenia sobie z czynnościami życia codziennego - skale ADL (Activities of Daily Living)- najczęściej stosowanymi skalami oceny ADL jest skala Barthel i Katza - skale te opisują zdolność wykonywania prostychczynności samoobsługowych, jak: mycia się, ubierania, korzystania z toalety i kontrolowania zwieraczy.

Za pomocą skali Barthel oceniamy: spożywanie posiłków, przemieszczanie się (z łóżka na krzesło i z powrotem, siadanie), utrzymywanie higieny osobistej, korzystanie z toalety, mycie i kąpiel całego ciała, poruszanie się po powierzchniach płaskich, wchodzenie i schodzenie po schodach, ubieranie się i rozbieranie, kontrolowanie stolca/zwieracza odbytu, kontrolowanie moczu/zwieracza pęcherza moczowego.

Za pomocą skali Katza oceniamy: kapanie się, ubieranie i rozbieranie się, korzystanie z toalety, wstawanie z łóżka i przemieszczanie się na fotel, samodzielne jedzenie oraz kontrolowanie wydalania moczu i stolca.

Skale ADL uzupełnia się tzw. skalami IADL(Instrumental Activities of Daily Living), które oceniają zdolność podopiecznego do wykonywania czynności złożonych, niezbędnych do funkcjonowania w społeczeństwie, np. samodzielnego podróżowania, używania sprzętu gospodarstwa domowego, telefonu, przyjmowania lekarstw, itp. Najczęściej używaną skalą IADL jest skala Lawtona.

Diagnoza pielęgniarska = rozpoznanie - to wnioski z danych o pacjencie szacujące jego stan pod względem zakresu i charakteru wymaganego pielęgnowania wraz z uwzględnieniem genezy i prognozy tego stanu.

W zależności od „przedmiotu” wyróżnia się diagnozę:

• indywidualną,

• grupy społecznej,

• społeczności lokalnej.

Typy diagnoz;

• genetyczna,

• prognostyczna,

• fazy,

• typologiczna,

• znaczenia,

• całościowa (rozwinięta0.

Przykładowe diagnozy:

• Brak wiedzy o potrzebie stosowania diety niskocholesterolowej.

• Brak przekonania o konieczności ograniczenia wartości energetycznej pokarmów.

• Ograniczenie ruchu spowodowane opatrunkiem gipsowym na prawej kończynie dolnej.

• Niemożność zaśnięcia z powodu hospitalizacji.

• Częste budzenie się w nocy z powodu zmiany środowiska domowego na szpitalne.

• Osłabienie słuchu spowodowane wiekiem.

• Brak (lub niewystarczający zakres) wiedzy dotyczący samo opieki w cukrzycy.

II etap procesu pielęgnowania: planowanie opieki (ustalanie celów) nad pacjentem (i środowiskiem)

Fazy:

• ustalenie celu lub celów opieki pielęgniarskiej;

• dobieranie działań, osób i sprzętu do zrealizowania działań wynikających z celów;

• formułowanie planu opieki pielęgniarskiej.

(wstępny plan postępowania, określenie priorytetów, diagnoza uzupełniajaca, korekta planu opieki - wspólnie z pacjentem ustala się cele opieki, które nawiązują do wcześniej określonych problemów. Cele informują o tym, co należy osiągnąć podczas sprawowania opieki i jakie podjąć działania. W planie opieki uwzględnia się udział innych członków zespołu terapeutycznego oraz pacjenta i jego rodzinę).

Opiekun medyczny (jeżeli sam opracowuje plan opieki) wspólnie z pacjentem i innymi osobami uczestniczącymi w opiece (np. pielęgniarką, fizjoterapeutą, psychologiem, rodziną, czy pracownikiem socjalnym) ustala cele opieki, które nawiązują do wcześniej rozpoznanych niezaspokojonych potrzeb życiowych podopiecznego. Cele informują o tym, co powinniśmy osiągnąć podczas sprawowania opieki i jaki podjąć zakres działań.

W planie opieki należy uwzględnić udział różnych osób z zespołu terapeutycznego oraz pacjenta i jego rodziny.

III etap procesu pielęgnowania: realizacja planu opieki

Fazy:

• sprawdzenie gotowości pielęgniarki i/lub opiekuna medycznego do realizowania planu opieki;

• sprawdzenie gotowości pacjenta (i jego środowiska) do przyjmowania planu pielęgnowania oraz współuczestnictwa w jego realizacji.

(wdrożenie planu opieki, realizacja czynności, obserwacja chorego. Metody podejmowane podczas sprawowania opieki powinny umożliwiać osiągnięcie celów. Dostosowuje się je za każdym razem do aktualnego stanu i cech osobniczych pacjenta. Mobilizuje się chorego i jego rodzinę do współpracy oraz przygotowuje do samoopieki).

Metody sprawowania opieki powinny umożliwiać osiągnięcie założonych celów, które powinny być dostosowywane za każdym razem do aktualnego stanu i cech osobniczych pacjenta. Należy mobilizować pacjenta i jego najbliższych do współpracy i przygotować do samoopieki. W trakcie sprawowania opieki tak planujemy jej przebieg (kolejność działań i sprzęt), aby w jak największym stopniu umożliwić pacjentowi samodzielne wykonywanie poszczególnych czynności.

IV etap procesu pielęgnowania: ocena (ewaluacja) wyników opieki świadczonej na rzecz pacjenta (i jego

środowiska)

Fazy:

• analizowanie wyników opieki pielęgniarskiej;

• formułowanie oceny.

(ocena wyników podjętych działań, analiza przyczyn działań nieskutecznych, ponowna analiza potrzeb/problemów, ewentualna korekta postępowania pielęgniarskiego. Ocenie podlega stopień osiągnięcia celów opieki oraz praca pielęgniarek i opiekunów. Jeżeli problemy nie zostały rozwiązane, pielegniarka/opiekun powinna sie zastanowić nad poprawnością skonstruowania planu opieki, rozpoczynając od problemów pielęgnacyjnych, celów, po działania i dobór osób. Podczas ponownego planowania opieki należy uwzględnić sformułowane na tym etapie wnioski oraz aktualny stan pacjenta).

Ocenie podlega stopień realizacji celów opieki i praca zespołu terapeutycznego. W przypadku, gdy problemy pacjenta nie zostały rozwiązane, opiekun medyczny powinien zastanowić się nad poprawnością planu opieki (ale tylko w przypadku, gdy sam go opracował), biorąc pod uwagę: rozpoznane niezaspokojone potrzeby, zakres samodzielności pacjenta, cele opieki, podjęte działania dobór osób i jeszcze raz zaplanować plan opieki. Podczas ponownego planowania opieki uwzględnia sformułowane na tym etapie wnioski oraz aktualny stan pacjenta i warunki, w jakich przebiega opieka.

Na wszystkich etapach sprawowanej opieki bardzo ważna jest współpraca opiekuna medycznego z pielęgniarką. Opiekun obserwuje pacjenta podczas wykonywania przy nim czynności, dlatego potrafi przekazać cenne uwagi dotyczące zmian w funkcjonowaniu pacjenta.

Pielęgniarka: nadzoruje przebieg planowania i realizowania planu opieki, modyfikuje zakres wykonywanych czynności przez opiekuna medycznego oraz pacjenta i jego rodzinę; pomaga opiekunowi w trakcie sprawowania opieki i pielęgnacji, wykonując czynności wymagające specjalistycznej wiedzy i umiejętności oraz te czynności, które wykraczają poza kompetencje opiekuna medycznego.

Prawidłowy przebieg opieki zależy nie tylko od wiedzy posiadanej przez pielęgniarkę, czy opiekuna medycznego, ale także od umiejętności dostrzegania zmian w stanie pacjenta i wyciąganie odpowiednich wniosków. Pielęgniarka i opiekun med. w trakcie sprawowania opieki powinni odnotowywać w dokumentacji: swoje spostrzeżenia dot. zmiany stanu zdrowia pacjenta, jego zachowania, wyniki pomiarów oraz działania podjęte w celu rozwiązania zaistniałych problemów. Analiza tej dokumentacji pozwoli pielęgniarce i opiekunowi dobrać właściwe metody sprawowania opieki.

MODELE PIELĘGNOWANIA

W latach 50-tych i 70-tych XX wieku w USA zaczęto poszukiwać najwłaściwszej formy opieki nad osobami chorymi i niepełnosprawnymi. Powstało wówczas wiele modeli pielęgnowania min. model: F. Nightingale,

V. Henderson, D. Orem, N. Roper, W. Logan, A. Tierney, Abdellach, Orlando, Kinlein, Johnson, Rogers, King, Neuman, Roy, Peplau, Hall, Levin, Watson.

Wszystkie te panie przedstawiły w swoich pracach (Przedstawiły one w swych pracach) założenia teoretyczne sposobu sprawowania opieki przez pielęgniarki. Swoje koncepcje opierały na czterech podstawowych pojęciach:człowiek, zdrowie, środowisko i pielęgnowanie. Prace te różnią się sposobem postrzegania zawodowej roli pielęgniarki i zakresu jej kompetencji. Ich wspólną cechą jest dążenie do przywrócenia niezależności/samodzielność pacjentowi. Owa samodzielność jest przez nie interpretowana w różny sposób:Henderson i Orem kojarzą niezależność z samodzielnym zaspakajaniem potrzeb; Roy i Peplau z umiejętnością radzenia sobie w różnych sytuacjach życiowych również tych, które wynikają ze zmieniającego się stanu zdrowia; natomiast Logan, Tierney i Roper z wykonywaniem czynności życia codziennego. Chociaż droga do osiągnięcia samodzielności przez pacjenta może być różna, to jednak wszystkie autorki modeli pielęgnowania podkreślają, że niezależność pacjenta powinna być wyznacznikiem pracy osób sprawujących opiekę nad drugim człowiekiem. Dlatego wspólnym elementem nawiązującym do pojęcia „niezależności/samodzielności” jest dążenie do przygotowania pacjenta w trakcie opieki do samoopieki.

Modele pielęgnowania były opracowywane z myślą o poprawie jakości wszelkich działań podejmowanych przez pielęgniarki. Jednak ze wzgl. na udział w sprawowaniu opieki innych osób zawodowo przygotowanych do wspierania pacjentów w czynnościach życia codziennego, modele te mogą być także i przez nie stosowane.

Podstawowe pojęcia związane z modelami pielęgnowania

Pielęgnowanie - to wg WHO: sprawowanie opieki nad chorym oraz zapobieganie chorobom i umacnianie zdrowia.

Model -to symboliczne przedstawienie zjawiska. Rozróżniamy: model graficzny (pojęciowy) - za pomocą pojęć, wzorów i schematów oraz model formalny - czyli rozwiązanie odgórne za pomocą standardów i regulaminów.

Teoria - to filozoficzne odniesienie, poparte badaniami (niektóre teorie), usystematyzowane wiadomości ważne dla pielęgniarstwa; może być stworzona przez 1 osobę lub grupę naukowców.. Teoria jest wynikiem działalności naukowej. Teorie składają się z: pojęć, grupy twierdzeń i logicznego wnioskowania.

Teoria - to też system pojęć, definicji i hipotez.

Ogólne teorie:

• pozwalają zrozumieć sytuację opiekuńczą podmiotu opieki;

• pomagają w wyjaśnianiu i organizacji danych o podmiocie opieki;

• zwracają uwagę na najważniejsze dane pomocne w opiece;

• pozwalają określić istotę i charakter pielęgnowania;

• najlepszy rodzaj opieki w stosunku do pacjenta i jego rodziny.

Cechy wspólne teorii - zasadnicze elementy:

• pojęcia:

• pielęgnowanie,

• pielęgniarka,

• pacjent (jako: osoba, podmiot opieki),

• środowisko (zamieszkania, nauki, pracy),

• zdrowie

• założenia(czyli coś, co jest pewne i nie budzi wątpliwości)

• człowiek ma korzyści z opieki profesjonalnej (w zależności od teorii),

• człowiek ma wewnętrzną siłę do poprawienia swojego zdrowia,

• dobre rozpoznanie (ułatwia opiekę),

• wiedza (która jest ważna w profilaktyce i promocji zdrowia),

• potrzeby pacjenta (zaspakajanie ich przez profesjonalistów).

ZAŁOŻENIA TEORETYCZNE MODELU V. HENDERSON, D. OREM I N. ROPER

Model pielęgnowania wg V. Henderson

Charakterystyczne pojęcia dla tego modelu: człowiek zdrowy lub chory, pielęgniarka, zdrowie i niezależność.

Człowiek - traktowany jest, jako całość. Podstawą jego funkcjonowania jest zaspokojenie 14 podstawowych potrzeb (9 biologicznych: oddychanie, zapewnienie wody i pożywienia, wydalanie, poruszanie się, sen i odpoczynek, odpowiednia odzież i bielizna, utrzymanie prawidłowej temp. ciała, utrzymanie czystości ciała i zabezpieczenie przed urazem, unikanie zagrożeń ze strony środowiska; 5 psychologicznych, społecznych i duchowych (komunikowanie się z ludźmi-wyrażanie uczuć, emocji, potrzeb, obaw i opinii; podejmowanie praktyk religijnych zgodnie ze swoim wyznaniem; praca, która daje satysfakcję; zabawa i uczenie się).

Pielęgnowanie - to asystowanie człowiekowi zdrowemu lub choremu w wykonywaniu czynności do utrzymania zdrowia lub jego odzyskania, które mógłby wykonywać sam człowiek, gdyby miał odpowiednią wiedzę, siłę i wolę.

Wg Henderson należy:

• zastępować, gdy pacjent nie może;

• pobudzać do aktywności, gdy nie chce;

• uczyć, gdy nie umie.

Niezależność -to umiejętność człowieka do samodzielnego zaspakajania potrzeb zarówno w zdrowiu, jak i w chorobie - i jest to główny cel pielęgnowania.

Zdrowie -to zdolność człowieka do samodzielnego funkcjonowania i zaspakajania 14 podstawowych potrzeb (biologicznych, psychologicznych, społecznych i duchowych).

Założenia modelu:

• pielęgnowanie jest asystowaniem lub pomaganiem;

• celem pielęgniarki jest doprowadzenie człowieka do takiego stanu, aby był niezależny;

• człowiek może być zdrowy lub chory;

• człowiekowi trzeba umożliwić wyzdrowienie lub spokojną śmierć;

• człowiek ma potrzebną siłę, wolę i wiedzę, aby stać się niezależnym.

Celem opieki pielęgniarskiej jest zawsze pomoc ludziom w odzyskaniu niezależności tak szybko, jak to możliwe. Czynności wykonywane przez pielęgniarkę, odnoszące się do każdej potrzeby człowieka, są opisywane przez Henderson, jako komponenty pielęgniarstwa. Zidentyfikować można 14 takich działań-komponentów, z których każde działanie -komponent odnosi się do kolejnej podstawowej potrzeby człowieka.

Wg Henderson opieka pielęgniarska jest potrzebna wtedy, gdy pacjent nie jest w stanie podjąć działań, które przyczyniłyby się do utrzymania lub poprawy jego stanu zdrowia lub spokojnej śmierci. Wśród czynników, które ograniczają samodzielność człowieka, Henderson wymienia:

• wiek, np.:

• dzieci i osoby w podeszłym wieku mogą nie być w stanie zaspokoić jednej lub więcej swoich podstawowych potrzeb z powodu czynników biologicznych, psychologicznych lub społecznych związanych z etapem rozwoju, na którym się znajdują;

• możliwości fizyczne i intelektualne;

• temperament i stan emocjonalny- np.:

• osoby nadpobudliwe mogą mieć trudności ze skupieniem uwagi, np. podczas wykonywania czynności higienicznych lub spożywania posiłków, w konsekwencji wykonują je pobieżnie lub niedokładnie;

• pacjenci z obniżonym nastrojem zazwyczaj nie wykazują zainteresowania czynnościami;

• osoby, które lubią samotność - przyzwyczajone są do samodzielnego podejmowania decyzji i niechętnie korzystają z pomocy innych osób, co może im utrudniać zaspakajanie niektórych potrzeb z powodu barku odpowiedniej wiedzy i umiejętności (np. pielęgnacja stóp u chorych na cukrzycę).

Zasady zastosowania modelu/teorii V. Henderson w praktyce

Pielęgniarka/opiekun medyczny oceniają pacjenta w odniesieniu do każdej z 14 potrzeb. W ocenie należy uwzględnić sugestie pacjenta i przeanalizować poszczególne sytuacje z perspektywy pacjenta.

Relacje zachodzące miedzy teorią V.Henderson, a procesem pielęgnowania:

• Z opracowań Henderson wynikają fazy postępowania zmierzające do opiekuńczej pomocy na poziomie profesjonalnym

• gromadzenie danych,

• pisemnego i szczegółowego opracowania planu opieki,

• dokładnego wykorzystania planu i dokonywania w nim modyfikacji,

• oceniania osiąganych rezultatów;

• 14 podstawowych potrzeb traktuje, jako przewodnik do gromadzenia danych;

• Plan opracowany na piśmie. Podkreśla częstą weryfikację planu;

• Zwraca uwagę na konieczność planowania edukacji pacjenta i jego rodziny;

• Ocenianie powinno być na bieżąco, co pozwala ocenić postępy i po zakończeniu planu opieki;

• Twierdzi, że proces pielęgnowania umożliwia zapewnienie zindywidualizowania opieki.

Proces pielęgnowania wg. V. Henderson

W I etapie procesu pielęgnowania- rozpoznaniu - należy dokonać dwuetapowej oceny funkcjonowania pacjenta. Najpierw pielęgniarka wraz z pacjentem i innymi osobami uczestniczącymi w opiece (opiekun medyczny, rodzina) powinni omówić każdą z potrzeb i ustalić, czy i w jakim stopniu chory może ją samodzielnie zaspokoić.

Następnie zespół ten ustala przyczynę problemów z samodzielnym zaspokajaniem potrzeb przez pacjenta. Przy każdej niezaspokojonej potrzebie pielęgniarka określa, czy przyczyny są głównie natury fizjologicznej, społecznej, emocjonalnej, czy duchowej.

II etap procesu pielęgnowania - planowanie opieki i ustalanie celów - powinno być skoncentrowanie na pacjencie, a pielęgniarka lub opiekun musi wczuć się w sytuację pacjenta. Wówczas można zaproponować pomoc najbardziej dla niego odpowiednią. W trakcie planowania opieki może zaistnieć konieczność określenia celów krótko-, średnio- i długoterminowych.

Opieka pielęgniarska powinna być sprawowana w połączeniu z leczeniem zleconym (zaordynowanym) przez wykwalifikowany personel medyczny (lekarz, fizjoterapeuta) oraz we współpracy z opiekunem medycznym. W planie opieki pielęgniarskiej powinny znajdować się czynności ustalone przez pielęgniarkę i czynności wynikające z karty zleceń lekarskich, wykonywane przez: pielęgniarkę, opiekuna medycznego i fizjoterapeutę.

III etap procesu pielęgnowania - realizowanie planu opieki - po określeniu celów krótko-, średnio- i długoterminowych należy rozpocząć ustalać działania i ich wykonywanie. Większość interwencji, które wynikają ze sprawowania opieki ma na celu zastąpienie pacjenta w wykonywaniu tych czynności, których pacjent nie może sam wykonać, aby zaspokoić swoje potrzeby.

Pielęgniarka i opiekun medyczny może zatem:

• zastępować pacjenta,

• pomagać pacjentowi,

• być jego partnerem.

W modelu Henderson działania podejmowane wobec pacjenta powinny być dobierane indywidualnie tak, aby osiągnąć fizjologiczny, psychologiczny i społeczny dobrostan pacjenta.

Pacjent stać się zależny od innych osób tylko w określonych okolicznościach, np. w przypadku poważnej choroby.

IV etap procesu pielęgnowania - ocena (ewaluacja) -polega na zbadaniu, w jakim stopniu po wykonanej interwencji pacjent uzyskał umiejętność samodzielnego zaspakajania swoich potrzeb. Ocena bieżąca powinna koncentrować się na zakresie realizacji celów ustalonych przez pacjenta i pielęgniarkę lub opiekuna medycznego. Końcowa ocena powinna określić, w jakim stopniu pacjent jest w stanie funkcjonować po zakończeniu opieki pielęgniarskiej lub opiekuna medycznego.

V. Henderson opracowała definicję pojęcia „pielęgnowanie”, która została przyjęta przez Międzynarodową Radę Pielęgniarek (ICN): „unikalną funkcją pielęgniarki jest pomoc chorej lub zdrowej jednostce w wykonywaniu tych czynności przyczyniających się do utrzymania lub poprawy stanu zdrowia (lub spokojnej śmierci), które wykonywałaby ona samodzielnie, gdyby miała potrzebną siłę, wolę lub wiedzę. I robić to w taki sposób, aby pomóc jej odzyskać niezależność najszybciej, jak jest to możliwe”.

Definicja ta odnosi się do pielęgnowania ze wgl. na funkcje pielęgniarki, które wynikają z celów i misji zawodu i są to w stosunku do pacjenta: świadczenia pielęgnacyjne, zapobiegawcze, diagnostyczne, lecznicze, rehabilitacyjne, związane z promocją zdrowia i na rzecz własnego rozwoju poprzez branie udziału w zorganizowanych formach kształcenia oraz poprzez samodzielne podnoszenie wiedzy (np.czytaniu literatury, czy branie udziału w zdalnym nauczaniu). Świadczenia te wykonuje na mocy ustawy poprzez: rozpoznawanie warunków i potrzeb zdrowotnych, rozpoznawanie problemów pielęgnacyjnych, sprawowanie opieki pielęgnacyjnej, realizację zleceń lekarskich w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji oraz samodzielne udzielanie w określonym zakresie świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych. Świadczenia takie pielęgniarka może wykonywać samodzielnie, bez dodatkowego szkolenia lub po odbyciu kursu, określone w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dn. 7 XI 2007r.

Definicja ta koncentruje uwagę na tym, co pielęgniarki robią w celu pomocy podopiecznym chorym lub zdrowym w uzyskaniu bądź odzyskaniu niezależności.

Ponieważ model Henderson odwołuje się do podstawowych potrzeb człowieka, umożliwia to realizacje planu opieki również innym osobom wspierającym i współpracującym z pielęgniarką w ramach opieki nad pacjentem (np. opiekunom medycznym, czy rodzinie).

Model pielęgnowania wg Dorothei Orem

Opracowała i opublikowała model samoopieki w 1971 r.

Model ten oparty jest na przekonaniu że każda osoba ma potrzebę samodzielnej opieki i ma prawo sama zaspakajać tę potrzebę, chyba że jest niemożliwe ze względów zdrowotnych lub innych przyczyn.

Samoopieka = samopielęgnowanie, to:działania podjęte przez człowieka, aby utrzymać własne zdrowie lub go poprawić. Pielęgniarka mu w tym tylko pomaga. Samoopieka zależy od: wieku podopiecznego, środowiska, stanu zdrowia i orientacji kulturowej.

Wg Orem pielęgnowanie powinno być prowadzone:

• w sposób ciągły w stosunku do: dzieci, osób starszych i upośledzonych;

• w sposób wspomagający w stosunku do tych, którzy potrzebują częściowej pomocy;

• przez nadzorowanie, gdy pomoc świadczą inni, np. rodzina;

• przez uczenie najwłaściwszego samopielegnowania.

Teoria deficytu:

Deficyt - gdy człowiek nie jest zdolny do samoopieki, bo: nie umie wykorzystać posiadanej wiedzy i umiejętności, ze wzgl. na wiek, stan psychiczny i ogólny stan zdrowia.

Orem wyróżnia 3 obszary dot. samo opieki (kategorie potrzeb wg Orem):

• uniwersalny (tu: potrzeby wspólne dla wszystkich ludzi i konieczne do utrzymania zdrowia i życia),

• rozwojowy (tu: potrzeby wynikające z rozwoju, czyli zależą od okresu rozwojowego),

• związany z procesem chorobowym (tu: potrzeby w dewiacjach, czyli te, które pojawiają się w chorobie lub niepełnosprawności, gdy człowiek nie może lub częściowo nie może zaspokoić sam swoich potrzeb uniwersalnych).

Ad.1).

W uniwersalnej samoopiece niezbędne jest:

• zapewnienie wystarczającego dopływu powietrza;

• zapewnienie wystarczającej ilości płynów;

• zapewnienie wystarczającej ilości pożywienia;

• zapewnienie higieny związanej z procesami eliminacji produktów przemiany materii i wydalania;

• zapewnienie równowagi między aktywnością i odpoczynkiem;

• zapewnienie równowagi między samotnością i interakcjami społecznymi;

• unikanie zagrożeń życia, funkcjonowania i dobrostanu;

• promocja funkcjonowania i rozwoju ludzi w grupach społecznych zgodnie z potencjałem ludzkim i znanymi ograniczeniami.

Ad.2).

Samoopieka wynikająca z rozwoju zależna jest od etapu rozwoju człowieka i środowiska, w którym żyje. Dotyczy:

• stworzenia i utrzymania warunków życia wspomagających procesy życiowe i promujących je podczas;

• okresu rozwoju wewnątrzmacicznego i porodu;

• okresu noworodkowego;

• okresu niemowlęcego;

• okresu dzieciństwa, wczesnej młodości i wkraczania w dorosłość;

• okresu dojrzałości;

• ciąży;

• dostarczania opieki w celu zapobiegania szkodliwym rezultatom lub zmniejszenia lub eliminowania zaburzeń spowodowanych takimi czynnikami, jak;

• pozbawienie możliwości edukacji;

• problemy z adaptacją społeczną;

• utrata rodziny lub przyjaciół;

• utrata własności;

• utrata bezpieczeństwa zawodowego;

• nagła zmiana miejsca zamieszkania i przeniesienie się do nieznanego środowiska;

• problemy związane ze statusem społecznym;

• słabe zdrowie lub niepełnosprawność;

• trudne warunki życia;

• choroba nieuleczalna i zbliżająca się śmierć.;

Ad.3).

W samoopiece związanej z procesem chorobowym lub niepełnosprawnością potrzeby są bardziej widoczne, niż w dwóch poprzednich obszarach, ponieważ choroba lub niepełnosprawność wymagają zmian w samodzielnej opiece.

Są to takie wymagania, jak:

• szukanie i zapewnienie odpowiedniej pomocy medycznej w przypadku zadziałania negatywnych czynników fizycznych lub biologicznych lub innych czynników środowiska, które powodują patologiczne zmiany;

• świadome eliminowanie niekorzystnych warunków i stanów patologicznych;

• realizowanie zleceń lekarskich: diagnostycznych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych w celu zapobiegania konkretnym patologiom i eliminowania ich lub kompensowania niepełnosprawności;

• świadome znoszenie dyskomfortu lub szkodliwych efektów działań podejmowanych w ramach opieki medycznej;

• modyfikacja własnego wizerunku i postrzegania samego siebie przez zaakceptowanie stanu, w jakim człowiek się znajduje oraz konieczności korzystania z pewnych form opiek medycznej;

• zaakceptowanie efektów stanów patologicznych oraz procedur diagnostycznych i zabiegowych, a także dążenie do ciągłego rozwoju osobistego.

Dorothea Orem do zakresu samo opieki zalicza również czynności związane z samoopieką terapeutyczną.Są to działania podejmowane w krótkim czasie i wymagające zastosowania różnych metod (zwiększenie ilości spożywanych warzyw i owoców, szczególnie w okresie jesieni i zimy; szczepienia przeciwko grypie; kontrola RR). Działania te służą realizacji potrzeb w obszarze uniwersalnym, rozwojowym i zaburzeń zdrowia.

Celem działania pielęgniarskiego jest przygotowanie i wspieranie ludzi lub pomoc ludziom w zaspakajaniu ich potrzeb, czyli:

• pomoc w podjęciu i prowadzeniu samoopieki (niezależność pacjenta rośnie stopniowo lub dostosowuje się on do zależności od innych osób);

• pomoc członkom rodziny pacjenta i innym osobom, którzy uczestniczą w procesie przywracania zdrowia poprzez odpowiedni nadzór pielęgniarski i konsultacje.

Zasady stosowania modelu w praktyce

Proces pielęgnowania wg Orem składa się z 3 etapów:

I etap procesu pielęgnowania: diagnoza i normowanie -określa się, dlaczego dany człowiek potrzebuje opieki ze strony innych osób. Wymaga to oceniania podstawowych czynników kształtujących samoopiekę, przeanalizowania występujących potrzeb i stopnia ich zaspokojenia, oszacowania zdolności do samoopieki oraz identyfikacji ewentualnego braku samoopieki.

Diagnoza pielegniarska formułowana jest z uwzględnieniem aktualnego poziomu: wykonywania czynności związanych z samoopieką, zaspokajania aktualnych i przyszłych potrzeb oraz potencjału dla rozwijających się i zmieniających czynności związanych z samoopieką.

W trakcie zbierania informacji ustala się również potencjał podopiecznego do wykonywania czynności związanych z samo opieką w przyszłości poprzez określenie u pacjenta:

• zdolności do pogłębiania wiedzy na temat samo opieki;

• zdolności do nauczenia się technik samo opieki;

• chęci do zaangażowania w samoopiekę;

• zdolności do skutecznego i konsekwentnego wprowadzania w codzienne życie podstawowych procedur samo opieki.

II etap procesu pielęgnowania: projektowanie i planowanie - zaczyna się od planowania pomocy pielęgniarskiej. System pielęgnacji, to system działań, który obejmuje serie i sekwencje czynności prowadzonych przez pielęgniarkę.

Orem wyróżnia 3 typy systemów pielęgnowania:

Systemy pielęgnowania:

• system całkowicie kompensacyjny,

• system częściowo kompensacyjny,

• system wspomagająco-edukacyjny.

Opieka powinna być sprawowana w oparciu o jeden lub więcej systemów.

Wybór systemu pielęgnowania oparty jest na odpowiedzi na pytanie: „kto może i kto powinien wykonywać czynności związane z samoopieką?”

System pielęgnowania całkowicie kompensacyjny wybierany jest wówczas, gdy pacjent nie jest zdolny lub nie powinien wykonywać czynności związanych z samoopieką - wówczas pielęgniarka wykonuje wszystkie czynności za pacjenta + uczy i udziela wskazówek.

System częściowo kompensacyjnywybierany wtedy, gdy jest zdolny do wykonania pewnych czynności związanych z samoopieką; stosowany u osób, które są częściowo zdolne do samoopieki (np. ograniczone w poruszaniu się, czy z brakiem wiedzy), a metody pomagania są indywidualnie dobrane do pacjenta.

System wspomagająco-edukacyjnywybierany wówczas, gdy pacjent może i powinien wykonać wszystkie czynności związane z samoopieką, ale jego brak wiedzy i/lub brak umiejętności to uniemożliwiają - tu pielęgniarka jest tylko doradcą, kontroluje samoopiekę pacjenta i przekazuje mu wiedzę.

Wybór odpowiedniego systemu pielęgnowania powinna być poprzedzona wyborem właściwej metody pracy.

Orem wyróżnia 5 metod udzielania pomocy:

• podejmowanie działań na rzecz podopiecznego;

• bycie przewodnikiem dla podopiecznego;

• wspieranie fizyczne i psychiczne podopiecznego;

• zapewnienie pacjentowi otoczenia, które sprzyja jego rozwojowi;

• uczenie pacjenta.

Po ocenie i zidentyfikowaniu deficytów ustala się cele, które muszą się odnosić do założeń modelu:

• redukcja zapotrzebowania na opiekę do poziomu, w którym pacjent jest w stanie samodzielnie zaspokoić swoje potrzeby;

• umożliwienie pacjentowi wzrostu umiejętności zaspokojenia jego potrzeb;

• umożliwienie bliskim pacjenta zaspokajanie jego potrzeb

Jeżeli żaden z celów nie może zostać osiągnięty, wówczas pielęgniarka pomaga pacjentowi w samoopiece. Planowanie opieki wymaga określenia czasu, miejsca, warunków środowiskowych i wyposażenia pomieszczeń i zaopatrzenia w sprzęt oraz takiej liczby pielęgniarek i opiekunów medycznych, aby zapewnić sprawną realizację planu. Plan opieki obejmuje organizację i tymczasowe rozplanowanie wykonywanych czynności, wyznacza zadania podejmowane przez: pielęgniarkę, opiekuna medycznego, pacjenta i jego rodzinę oraz metody, jakich należy użyć podczas pomocy pacjentowi.

III etap procesu pielęgnowania: przygotowanie opieki i ustalenie zapotrzebowania na samoopiekę terapeutyczną - obejmuje realizację bezpośredniej opieki oraz decyzje dot. utrzymania opieki w obecnej formie lub jej zmianę.

Do opieki pielęgniarskiej może dojść na 3 poziomach profilaktyki:

• podstawowym,

• drugorzędowym,

• trzeciorzędowym.

Uniwersalna i rozwojowa samoopieka o działaniu terapeutycznym stanowi pierwszy poziom profilaktyki, czyli poziom podstawowy. Opieka pielęgniarska na tym poziomie obejmuje pomoc w nauce sprawowania samoopieki w celu utrzymania zdrowia oraz przeciwdziałania chorobom.

Terapeutyczna samoopieka osób z zaburzeniami zdrowia składa się na drugorzędowy i trzeciorzędowy poziom profilaktyki. Opieka pielęgniarska na tych dwóch poziomach polega na pomocy pacjentowi w nauce czynności związanych z samoopieką, które zapobiegają szkodliwym skutkom choroby, powikłaniom i przedłużonej niepełnosprawności lub ułatwiają kompensowanie szkodliwych skutków ciągłego lub długotrwałego unieruchomienia, bądź dysfunkcji.

Najważniejszym celem modelu pielęgnowania wg D. Orem jest eliminacja deficytów. Zarówno problem, jak i cel powinny być tak sformułowane, aby opisywały obserwowalne zachowanie lub mierzalne zjawisko w sposób umożliwiający późniejszą ocenę.

Przykład:

Problem(obszar zaburzenia zdrowia): niemożność przygotowania posiłków z powodu częściowej utraty zakresu ruchów w stawach nadgarstka i stawach śródręczno-paliczkowych.

Cel (to, co chcemy osiągnąć): pacjent będzie w stanie przygotować posiłek bez pomocy innych osób.

Działania dla pielęgniarki:

• ocena zakresu ruchów;

• dostarczenie sprzętu ułatwiającego samodzielne wykonanie czynności;

• pomoc w przygotowaniu stanowiska pracy;

• opracowanie wraz z pacjentem tygodniowego jadłospisu.

Działania dla pacjenta:

• zaplanowanie posiłku;

• ustalenie kolejności wykonywanych czynności;

• przygotowanie niezbędnego sprzętu.

Ocena opieki: po podjęciu wymienionych działań polega na porównaniu aktywności pacjenta z zamierzonym celem.

Model pielęgnowania wg Nancy Roper

• skoncentrowany na aktywnościach życiowych podejmowanych przez pacjenta oraz wspólne rozpoznanie z pacjentem aktualnych i potencjalnych problemów;

• najważniejsze w tym modelu to zebranie informacji, następnie wspólne z pacjentem dokonanie weryfikacji informacji, ważne jest komunikowanie się z pacjentem;

• zastosowanie modelu w opiece nad pacjentami psychicznie chorymi, w mniejszym zakresie w schorzeniach somatycznych (fizyczne- w powstaniu których biorą istotny udział czynniki psychologiczne, głównie emocjonalne, np. astma oskrzelowa, choroba niedokrwienna serca, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, cukrzyca, NT, nadczynność tarczycy, zapalenie jelita grubego) oraz w otwartej opiece zdrowotnej.

• charakterystyczne elementy:

• aktywności życiowe (podejmowane indywidualnie przez człowieka)

• fizyczne i psychiczne utrzymanie bezpiecznego środowiska;

• komunikowanie się werbalne i pozawerbalne;

• oddychanie;

• jedzenie i picie;

• wydalanie;

• utrzymywanie czystości osobistej i ubrania;

• kontrolowanie temp. ciała;

• poruszanie się;

• praca i rozrywka (czynniki rozwoju człowieka);

• wyrażanie seksualności (zależnie od wieku, silnie związane z osobowością);

• sen;

• umieranie (jako proces);

• długość życia (podążanie do śmierci);

• ciągłość, na którą składają się zależności i niezależności (powiązane z długością życia);

czynniki wpływające na aktywności życiowe - występują we wzajemnych relacjach;

• fizyczne;

• psychologiczne;

• socjologiczne;

• środowiskowe;

• polityczno-ekonomiczne;

• indywidualność życiowa - swojego rodzaju produkt wpływający na aktywności życiowe; może wyrażać się w tym, jak osoba wykonuje poszczególne aktywności życiowe, jak często i gdzie, kiedy i dlaczego w taki sposób te aktywności podejmuje, co o nich wie, które z tych aktywności stanowią dla niej wartość i co przeżywa wykonując je i jaką przyjmuje postawę w stosunku do nich;

• zindywidualizowane pielęgnowanie - w jakiej relacji jest model w stosunku do zindywidualizowanego pielęgnowania. Model ten powinien determinować fazy indywidualnego pielęgnowania, by zapobiec rutynie, by brać zawsze pod uwagę indywidualność pacjenta i jego możliwości podejmowania aktywności życiowych.

• N. Roper była zwolenniczką aktywnego włączenia pacjenta w proces pielęgnowania - przed realizacją poszczególnych faz pielęgnowania, pielęgniarka powinna uzyskać pytania na pytania:

• gdzie pacjent znajduje się na linii zależność-niezależność w okresie poszczególnych aktywności życiowych?

• dlaczego jest w tym punkcie, czym to jest spowodowane?

• gdzie powinien być?

• czy trzeba pomóc pacjentowi zaakceptować przesunięcie w kierunku niezależności?

• w jaki sposób może zostać oceniona lub zmierzona?

PRZYJĘCIE CHOREGO DO SZPITALA I ODDZIAŁU - ROLA I ZADANIA OPIEKUNA MEDYCZNEGO

Przyjęcie do szpitala

Najczęściej największym występującym problemem, z jakim ma do czynienia człowiek, który trafia do szpitala jest strach przed nieznanym, z powodu pogorszenia się zdrowia, przed hospitalizacją, co w konsekwencji powoduje zachwianie poczucia bezpieczeństwa. Pod wpływem lęku pacjent może zachowywać się w sposób niezrozumiały: płacze, nadmiernie gestykuluje, mówi podniesionym głosem, chodzi nerwowo po sali izby przyjęć, lub korytarzu i sali w oddziale. Może też pojawić się apatia lub agresja.

W momencie przyjęcia do szpitala najczęściej pacjent jest zagubiony i dlatego obecność opiekuna medycznego i innego personelu w czasie przyjęcia, wspólne poznawanie topografii szpitala i oddziału może zwiększyć poczucie bezpieczeństwa i ułatwić adaptację do warunków szpitalnych. Wszystkie podejmowane działania powinny być ukierunkowane na budowaniu zaufania miedzy pacjentem, a opiekunem oraz wzajemnego zrozumienia i akceptacji. Pacjent powinien mieć poczucie, że cały zespół, który się nim opiekuje jest gotowy do niesienia mu pomocy z poszanowaniem jego godności osobistej. Należy pamiętać i zwrócić uwagę, że lęk chorego może być spowodowany brakiem prawidłowo przekazanych informacji.

Opiekun medyczny odgrywa bardzo ważną rolę chwili przyjęcia pacjenta do szpitala lub innej instytucji sprawującej opiekę (domu pomocy społecznej, zakładu opiekuńczo-leczniczego, itp.) ponieważ właśnie opiekun medyczny jest często pierwszą osobą z personelu medycznego, z jakim styka się chory i jego rodzina. Opiekun medyczny wpływa na wizerunek placówki poprzez: swoją postawę, podejmowane działania i zachowanie.

Pielęgniarka w szpitalnej izbie przyjęć, po dokonaniu wnikliwej obserwacji i dokładnych oględzinach pacjenta, może zlecić opiekunowi medycznemu wykonanie toalety lub kąpieli całego ciała już w izbie przyjęć (dotyczy to osób, które trafiły do szpitala prosto z ulicy lub miejsca pracy, np. z warsztatu samochodowego, z placu budowy, rolników z pola i są zabrudzone oraz osób bezdomnych). W czasie toalety lub przebierania się pacjenta opiekun medyczny obserwuje stopień sprawności w wykonaniu podstawowych czynności (ADL) oraz zmiany w wyglądzie (odleżyny, obrzęki, rany, stomia (inaczej stoma lub przetoka to wyprowadzenie ujścia narządów wewnętrznych przez skórę. Stomia polega na wprowadzeniu ujścia jelita grubego (kolostomia) lub cienkiego (ileostomia), przez powłoki brzuszne, na zewnątrz brzucha. Do stomii przytwierdza się zmieniany woreczek, do którego odprowadzane są niestrawione resztki pokarmu. Podobnie wygląda ze stomia urologiczna (urostomia), kiedy przez założony do pęcherza, moczowodów lub bezpośrednio do miedniczek nerkowych cewnik lub wstawkę wykonaną z fragmentu jelita cienkiego mocz wydalany jest przez skórę do specjalnego woreczka), tatuaże, uczulenia, zadrapania, siniaki) i odnotowuje swoje spostrzeżenia w dokumentacji medycznej: karcie wywiadu.

Opiekun medyczny:

• pomaga pacjentowi spakować rzeczy, których nie powinien ze sobą zabierać na oddział i przekazuje rodzinie lub do szpitalnego depozytu;

• jeżeli nie ma p/wskazań, zaprowadza lub zawozi pacjenta na wózku na wskazany oddział i przekazuje pielęgniarce odcinkowej.

Przyjęcie do oddziału

Po przyjęciu chorego na oddział pielęgniarka przeprowadza wywiad, ocenia stan pacjenta i informuje go o jego prawach i obowiązkach.

Opiekun medyczny:

• zapoznaje pacjenta z topografią szpitala i oddziału -wskazuje, gdzie znajduje się: dyżurka pielęgniarek, dyżurka lekarska, pokój pielęgniarki oddziałowej, gabinet ordynatora, gabinet zabiegowy, stołówka, kuchenka oddziałowa, łazienka, łazienka dla niepełnosprawnych oraz inne pomieszczenia, z których chory będzie korzystał, np. pracownie diagnostyczne, sala opatrunkowa, gabinet EKG itp.;

• zapoznaje z personelem i pozostałymi pacjentami na sali chorych;

• wskazuje pacjentowi salę i łóżko, dopasowuje wysokość łóżka do potrzeb pacjenta (np. pacjentowi z dusznością reguluje się łóżko do pozycji siedzącej - duszność jest mniejsza i łatwiej oddychać);

• dostosowuje ustawienie stolika tak, aby był funkcjonalny;

• pomaga pacjentowi rozpakować rzeczy i układa je na półce stolika tak, aby dostęp do nich nie sprawiał problemów;

• sprawdza, czy pacjent ma: piżamę, ręczniki, przybory toaletowe, sztućce i szklankę;

• wyjaśnia, jak należy korzystać z dzwonka w celu przywołania personelu;

• informuje o godzinach wizyt lekarskich, posiłków i zmiany personelu;

• wskazuje miejsce, gdzie znajduje się węzeł sanitarny;

• informuje o możliwości korzystania z telefonu, kiosku, bufetu;

• udziela informacji na temat możliwości korzystania z kaplicy szpitalnej i posługi kapłańskiej;

• informuje o godzinach odwiedzin (odwiedziny nie powinny kolidować z przeprowadzaniem badań diagnostycznych oraz z wykonywaniem zabiegów pielęgnacyjnych, leczniczych i rehabilitacyjnych);

• należy pamiętać, że pacjent ma prawo do odwiedzin osób bliskich bez ograniczeń z wyjątkiem: względów epidemiologicznych (reżim sanitarny z powodu np. biegunki lub grypy), lokalowych lub stanu pacjenta, które uniemożliwiają odwiedziny.

Pacjent powinien mieć poczucie bezpieczeństwa i wiedzieć, że zawsze może liczyć na pomoc opiekuna medycznego.

Jeżeli nie ma p/wskazań, opiekun medyczny:

• zaprowadza lub zawozi na wózku pacjenta na badania, np. do pracowni Rtg, do gabinetu EKG, do gabinetu testu wysiłkowego, na salę opatrunkową, na konsultacje;

• pomaga choremu we wszystkich czynnościach, z którymi chory nie radzi sobie sam (przy czym należy pamiętać- przestrzegać zasady, aby nie wyręczać pacjenta, tylko pomagać mu, asekurować go w wykonywaniu przez niego czynności i mobilizować go do podejmowania wysiłku w wykonywaniu czynności);

• wykonuje czynności zlecone i koordynowane przez pielęgniarkę;

• bierze czynny udział w pielęgnacji.

Do zadań opiekuna medycznego należy min.:

• pomoc podczas wykonywania czynności higienicznych;

• pomoc przy obcinaniu paznokci;

• dokładne osuszanie ciała;

• dbanie o czystość bielizny osobistej i pościelowej;

• usuwanie wszystkich zbędnych odpadów (okruchy, chusteczki);

• mycie naczyń pacjenta (sztućce, szklanka);

• dbanie o mikroklimat (wietrzenie sali);

• przygotowywanie posiłku, który powinien być ciepły i w zależności od potrzeb chorego, odpowiednio rozdrobniony;

• dbanie o to, aby pacjent, który może wstać, zawsze spożywał posiłki przy stole, czy stoliku, a nie w łóżku;

• zapewnianie pomocy przy wstawaniu chorym, którzy tego potrzebują;

• dbanie o to, aby posiłki były spożywane w miłej atmosferze.

Podczas leczenia pacjentów w starszym wieku lub niepełnosprawnych, opiekun medyczny dodatkowo uwzględnia pomoc przy przemieszczaniu się, tzn.:

• asystuje np. przy wychodzeniu do toalety lub łazienki;

• pomaga przy wstawaniu z łóżka, pamiętając o zasadzie niepospieszania i ponaglania.

Wszystkie czynności przy pacjencie opiekun musi wykonywać z poszanowaniem godności i intymności pacjenta. Należy pamiętać, że opieka nad chorym to nie tylko wykonywanie czynności instrumentalnych ale także umiejętne słuchanie, towarzyszenie, okazywanie zainteresowania, rozumienie potrzeb i problemów pacjenta.

Hospitalizacja osób w starszym wieku

Hospitalizację osób w starszym wieku cechują biologiczne, psychiczne i społeczne odrębności wynikające z procesu starzenia. Proces starzenia organizmu jest naturalnym zjawiskiem w życiu każdego człowieka, jest jednym z etapów rozwoju człowieka. Starzenia nie można cofnąć i jest nieodwracalne.

Osoby w starszym wieku najczęściej są leczone z powodu: chorób ukł. krążenia i ukł. oddechowego, narządu ruchu, cukrzycy oraz zespołów geriatrycznych (nietrzymanie moczu i stolca, otępienia, depresja, upadki). Dla osób starszych najbardziej wskazaną formą opieki, uwzględniającą odrębności leczenia i pielęgnowania jest oddział geriatryczny. Podejmowanie wszelkich działań opiekuńczych uzależnione jest od stopnia samodzielności pacjenta.

Fizjologiczne starzenie się polega na osłabieniu funkcji życiowych z równoczesnym uruchomieniem mechanizmów kompensacyjnych, które pozwalają na utrzymanie fizjologicznej równowagi. Gdy pojawia się choroba, dochodzi do zachwiania równowagi w funkcjonowaniu mechanizmów przystosowawczych i kompensacyjnych. Pogorszeniu ulega smak, węch, wzrok i słuch. Osłabienie zmysłów jest bardzo ważną informacją dla osoby, która sprawuje opiekę nad osobą starszą. Stopniowemu ograniczeniu ulega również sprawność ruchowa i komunikowanie się. Wszystkie te zmiany sprzyjają upadkom i urazom.

Związek wieku pacjenta z występowaniem chorób ma duże znaczenie w przystosowaniu się do życia w nowych, zmienionych warunkach - warunkach szpitalnych i bycia pacjentem.

Dla człowieka starszego pobyt w szpitalu jest zazwyczaj nową sytuacją, która powoduje strach i bezradność. Zmiany funkcjonalne związane z procesem starzenia ograniczają sprawność pacjenta i tym samym możliwość samodzielnego funkcjonowania, np. wydłuża się czas potrzebny do wstawania z łóżka, ubrania się, spożycia posiłku. Człowiek starszy nie lubi zmian, trudno odnajduje się w szybko zmieniających się okolicznościach (np. częste badania, zmieniający się personel). W trakcie sprawowania opieki nad osobami starszymi opiekun medyczny powinien pamiętać, że każdy człowiek, niezależnie od stanu zdrowia i wyglądu, ma swoją godność i nikomu nie wolno jej naruszać. Dla lepszego przebiegu leczenia pacjenta warto mu zaproponować, aby miał przy sobie lub na stoliku jakiś ulubiony przedmiot, np. ulubiony kubek, zdjęcie rodziny, koc, czy jasiek.

---