PODSTAWOWE POJĘCIA

PODMIOT OPIEKI

Podmiot opieki- pacjent i każda osoba, która wymaga opieki ze strony innych. Zakres tej opieki i jej rodzaj zmienia się

w różnych okresach życia i zależy od wieku i stanu zdrowia.

Etapy życia:

• okres prenatalny (wewnątrzłonowy) - trwa 38-42 tygodnie życia płodowego,

• noworodkowy - do 1 r.ż.,

• wczesnego dzieciństwa (poniemowlęcy) - do 3 r.ż.,

• przedszkolny - do 6 r.ż.

• szkolny - do 15 r.ż.;

• młodzieńczy - do 20 r.ż.,

• dojrzałości - 20/25 - 40/50 r.ż.,

• starczy - od 65 r.ż.

Wg zaleceń WHO podział okresów starzenia się we wszystkich populacjach obejmuje:

• starzenie się - od 45 - 49 lat,

• wiek stary - od 60 - 74 lat,

• wiek starczy - od 75 - 89 lat,

• wiek śedziwy lub długowieczność - od 90 lat wzwyż.

PACJENT

Pacjent - osoba korzystająca ze świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych przez pracowników instytucji ochrony zdrowia, niezależnie od tego czy jest zdrowa, czy chora (definicja Światowej Organizacji Zdrowia).

Inna definicja za pacjenta uznaje:

• osobę otrzymującą opiekę medyczną

• klienta lekarza, dentysty itd.

niezależnie, czy jest zdrowy, czy chory.

PODOPIECZNY

Podopieczny -to osoba, która korzysta z opieki pozainstytucjonalnej. Może to być człowiek zdrowy, chory lub niepełnosprawny, najczęściej niezdolny lub nieprzygotowany do samoopieki.

W medycynie rozróżnia się objawy podmiotowe i przedmiotowe. Objawy podmiotowe to te, które pacjent sam postrzega i odczuwa. Objawy przedmiotowe są obiektywnie stwierdzane w wyniku badań fizykalnych. Każdy człowiek jest inny dlatego każdego człowieka należy traktować indywidualnie.

Opiekun traktuje pacjenta/podopiecznego podmiotowo, gdy:

• widzi w nim przede wszystkim człowieka;

• respektuje jego prawo do subiektywnego odczuwania własnego stanu, tzn. objawów bólu, lęku, niepokoju, zimna, komfortu, dobrostanu, poczucia zdrowia i choroby;

• z szacunkiem odnosi się do jego subiektywnych odczuć, poglądów, przekonań i wiary, które z jednej strony leżą u podstaw zachowań zdrowotnych, ale z drugiej strony wpływają na zwiększenie ryzyka, bądź też utrudniają przezwyciężenie choroby;

• wykorzystuje subiektywne odczucia pacjenta do oceny jego stanu.

Opiekunowie często pracują z ludźmi, którzy nie chcą lub nie mogą przejąć w pełni odpowiedzialności za własne zdrowie, życie, los i sytuację, w jakiej się znajdują (np.dzieci w różnych okresach rozwoju, człowiek ze znacznym upośledzeniem umysłowym, człowiek nieprzytomny, rodzina niewydolna opiekuńczo).

OPIEKA, OPIEKOWANIE SIĘ

Opieka, opiekowanie się -to dbanie o kogoś, pilnowanie kogoś, troszczenie się o kogoś, doglądanie kogoś, udzielanie komuś pomocy, uczuciowe zainteresowanie kimś i zaspakajanie różnych potrzeb tej osoby.

Ze względu na różnorodność form i różny zakres opieki, której podmiotem i przedmiotem jest człowiek możemy nazywać je ogólnie opieką międzyludzką.

W pedagogice i medycynie opieka jest definiowana, jako:

• dawanie oparcia i wsparcia potrzebnego do zachowania równowagi biologicznej i psychicznej oraz zdrowia

i dobrej jakości życia,

• zaspakajanie potrzeb, których jednostka nie umie, nie może lub nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić.

Swoistość opieki polega na tym, że dokonuje się ją jako ciągłe, systematyczne, cykliczne, najczęściej bezinteresowne

(z wyjątkiem opieki świadczonej w ramach umowy o pracę), zaspokajanie przez opiekuna ponadpodmiotowych potrzeb podopiecznego w oparciu o relacje opiekuńcze zachodzące pomiędzy nimi oraz wynikające z ponoszenia odpowiedzialności przez opiekuna za biorcę opieki.

Opieką otaczamy tych wszystkich, którzy nie są zdolni do radzenia sobie w życiu. Najczęściej jest to uwarunkowane wiekiem lub stanem zdrowia (opieka rodzicielska nad małoletnimi dziećmi, opiekowanie się chorym współmałżonkiem, opiekowanie się starym i/lub niepełnosprawnym rodzicem). Jest to opieka nieprofesjonalna, sprawowana przez osoby nie mające przygotowania zawodowego do tego rodzaju działalności, a wiedza i umiejętności praktyczne niezbędne w świadczeniu opieki są wynikiem przestrzegania norm społecznych, zwyczajów, obyczajów kulturowych, religijnych, bądź mają charakter incydentalnych, spontanicznych zachowań intuicyjnych. Działania opiekuńcze w zakresie opieki nieprofesjonalnej są podejmowane przez rodzinę, sąsiadów, przyjaciół, kolegów, wolontariuszy.

Opiekunem nieprofesjonalnym jest więc każda osoba, która świadczy opiekę, a nie jest przedstawicielem zawodu, legitymującym się uznawanym wykształceniem w zakresie nauk opiekuńczych.

Opieka profesjonalna - oparta jest na wiedzy zdobytej w wyniku systematycznego kształcenia i uzyskaniu niezbędnych kwalifikacji do świadczenia określonego zakresu opieki, zgodnie ze standardami i przestrzeganiem obowiązujących zasad.

To opieka, w której opiekun wykonuje zadania:

• opierając się na wiedzy zdobytej w wyniku systematycznego kształcenia, tzn. ma kwalifikacje niezbędne do świadczenia określonego zakresu opieki;

• zgodnie z obowiązującymi standardami;

• przestrzegając zasad.

Formy opieki:

• społeczna,

• zdrowotna.

Ad. 1). Opieka społeczna, to jedna z najstarszych form udzielania świadczeń przez społeczeństwo na rzecz osób potrzebujących wsparcia.

Może być udzielana w formie:

• usług (opieka nad podopiecznym w domu, prowadzenie domów pomocy społecznej);

• pomocy sprzyjającej rozwiązywaniu doraźnych problemów życiowych (świadczenia materialne, zakup sprzętu

i żywności).

Usługi opiekuńcze są realizowane również w dwóch formach:

• stacjonarnej - domy pomocy społecznej, środowiskowe domy wsparcia

• domowej - usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze realizowane w domu podopiecznego.

W Polsce obowiązek zapewnienia opieki społecznej ma samorząd terytorialny - świadczenia te są realizowane przez miejskie

i gminne ośrodki pomocy społecznej oraz przez powiatowe centra pomocy rodzinie. Finansowane są przez gminy

i z budżetu państwa. Oferowana jest pomoc finansowa, rzeczowa i usługi opiekuńcze. Usługi opiekuńcze są współfinansowane przez podopiecznego, w wysokości proporcjonalnej do jego dochodów, a koszt godziny opieki

i zasady współfinansowania przez podopiecznego, ustala Gmina.

Pomoc społeczną organizują również: fundacje, stowarzyszenia, związki wyznaniowe i kościoły). Wszelkie działania podejmowane przez nieprofesjonalistów na rzecz takiego wsparcia są określane, jako samopomoc.

Ad. 2). Opieka zdrowotna - to działalność, której celem jest utrzymanie jak najlepszego stanu zdrowia poszczególnych osób, grup społecznych i całego społeczeństwa.

Działania opieki zdrowotnej są ukierunkowane na:

• wzmacnianie i promowanie zdrowia oraz przywracanie zdrowia w przypadku jego pogorszenia;

• pomaganie człowiekowi, aby mógł żyć na optymalnym poziomie, jeżeli nie jest możliwy całkowity powrót do zdrowia lub przywrócenie pełnej sprawności.

Zakres działań opiekuńczych zawsze powinien być ustalany po rozpoznaniu stanu i sytuacji podopiecznego, a ocena powinna dotyczyć:

• stanu zdrowia podopiecznego dotyczącego sfery biologicznej, psychicznej i społecznej (in. biopsychospołecznej) oraz życia duchowego i kulturowego.

• przygotowania podopiecznego do samoopieki i możliwości jej realizowania, szczególnie w odniesieniu do samodzielności

i zależności w zakresie wykonywania czynności życia codziennego;

• zapotrzebowanie na opiekę nieprofesjonalną i możliwości jej otrzymania ze strony bliskich, rodziny lub sąsiadów.

POMAGANIE

Pomaganie - polega na dokonaniu wysiłku dla dobra innej osoby w celu ulżenia jej w czymś lub poratowaniu w trudnej sytuacji, np. zdrowotnej, samoobsługowej.

Przejawia się w działaniach skierowanych na:

• zwiększenie wewnętrznych możliwości osoby, udzielanie informacji niezbędnych do normalnego funkcjonowania;

• doradzanie w problemowych sytuacjach;

• instruowanie w zakresie procedur i algorytmów postępowania;

• wyrażanie zrozumienia, współczucia w zmartwieniach;

• dokonanie określonych zabiegów leczniczo-pielęgnacyjnych;

• podejmowanie czynności wspomagających odzyskanie utraconych funkcji;

• przystosowywanie się do nowych warunków życia;

• uświadamianie i wzmacnianie poczucia w zakresie możliwości samodzielnego pokonywania trudności

• i radzenia sobie;

• zwiększanie zewnętrznych (środowiskowych) możliwości osoby;

• usuwanie czynników szkodliwych w środowisku;

• udostępnianie i dostarczanie przedmiotów, sprzętu;

• pobudzanie aktywności zaradczej.

POMOC

Pomoc - jest formą wsparcia skierowanego do człowieka, która umożliwia przezwyciężenie własnych problemów, trudności, konfliktów, oraz wyzwala wiarę we własne siły, doprowadza do mobilizowania sił, co przyczynia się do samodzielnego pokonywana przez niego trudności, jak również pełniejszego rozwoju w granicach możliwości

i zdolności indywidualnych.

PROBLEM

Problem

• wg J. Kozieleckiego to rodzaj zadania (sytuacji), którego podmiot, nie może rozwiązać na podstawie dotychczas posiadanej wiedzy i jego rozwiązania czyli osiągnięcia ostatecznego celu, wymaga nowych informacji, które podmiot wytwarza w procesie myślenia.

• to sytuacja trudna lub trudności, które powstają w trakcie ludzkiej działalności niektóre z tych czynności stanowią dla człowieka problem.

• to sytuacja nowa dla podmiotu, powstaje wtedy gdy człowiek spotyka się z jakąś sytuacją po raz pierwszy, chociaż nie każda nowa sytuacja stanowi problem.

• to sytuacja niepewna lub zaskakująca, niepewność, nieokreśloność.

W sytuacji, kiedy człowiek sam nie radzi sobie z czynnościami życia codziennego i problemami zdrowotnymi lub nie otrzymuje wystarczającej pomocy ze strony rodziny, zmuszony jest korzystać z różnych form opieki profesjonalnej.

Staje się wówczas biorcą opieki świadczonej przez pracowników instytucji ochrony zdrowia i/lub opieki społecznej. Każdy człowiek w różnych okresach życia jest dawcą lub biorcą opieki, czyli opiekunem lub podopiecznym.

POTRZEBA

Potrzeba- to odczuwany przez jednostkę stan braku czegoś, co w związku ze strukturą organizmu, indywidualnym doświadczeniem oraz miejscem jednostki w społeczeństwie jest niezbędne do utrzymania jej przy życiu, umożliwienia jej rozwoju, utrzymania określonej roli społecznej, zachowania równowagi psychicznej.

Można wyróżnić potrzeby wewnętrzne, wynikające z psychiki ludzkiej oraz potrzeby zewnętrzne, które są wyrazem funkcjonowania człowieka w konkretnym środowisku i jego współżycia z otoczeniem.

Podział potrzeb biopsychospołecznych

• potrzeby biologiczne(wynikają z biologicznej konstrukcji człowieka i są to potrzeby fizjologiczne niezbędne do utrzymania organizmu przy życiu)

• p.zaspakajania głodu,

• p. oddychania,

• p. odpoczynku,

• p. oddychania,

• p. ruchu,

• p. seksualna (przedłużenie gatunku)

• potrzeby psychologiczne(wynikają z psychicznej konstrukcji człowieka, niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa socjalnego i osobistego)

• p. bezpieczeństwa - p. ochrony przed krzywdą fizyczną i emocjonalną,

- potrzeba dachu nad głową,

- potrzeba dbania o zdrowie,

• p. przynależności do grupy - człowiek jest zwierzęciem stadnym, chce żyć w otoczeniu innych ludzi

• i kontaktować się z nimi. Do tego rodzaju potrzeb zaliczamy:

- p. miłości,

- p. akceptacji ze strony innych osób,

-p. przyjaźni,

-p. porozumiewania się;

- p. afiliacji

• potrzeby uznania - a więc szacunku, sukcesu i uznania zarówno przez samego siebie, jak i ze strony innych

- p. niezależności,

- p. szacunku dla samego siebie,

- p. szacunku ze strony innych;

3. potrzeby społeczne (znajdują się na samym szczycie hierarchii, nie można ich zaspokoić - człowiek wyznacza sobie cele do osiągnięcia ale najważniejsze jest nie ich osiągnięcie ale samo dążenie)

• p. rozwoju osobistego,

• p. odnoszenia sukcesów,

• p. awansu w pracy.

KLASYFIKACJE POTRZEB

Piramida potrzeb Maslowa

Najbardziej znanym zagadnieniem jeśli chodzi o potrzeby jest teoria potrzeb Maslowa.

Abraham Harold Maslow (ur. 1 kwietnia 1908 w Nowym Jorku, zm. 8 czerwca 1970 w Menlo Park) - amerykański psycholog, autor teorii hierarchii potrzeb.

Maslow uporządkował wszystkie potrzeby odczuwane przez człowieka zgodnie z hierarchią i porządkiem ich zaspokajania. Wyróżnił on potrzeby wyższego i niższego rzędu. Najpierw muszą zostać zaspokojone te potrzeby, które znajdują się na niższych poziomach hierarchii, aby te z wyższych stopni mogły zostać zaspokojone.

SAMOOPIEKA

Samoopieka - jest formą opieki nieprofesjonalnej, człowiek w swoim codziennym życiu samodzielnie podejmuje decyzje oraz działania związane z własnym zdrowiem obejmujące: zażywanie leków, stosowane metody leczenia. Działania wyznaczane są potencjałem zdolności i możliwości człowieka dbania o siebie. Samoopieka, jako zespół działań celowych i ciągłych stanowi styl życia jednostki, który charakteryzuje się dążeniem człowieka do jego dobrostanu i rozwoju.

ZDROWIE, A CHOROBA

Zdrowie -to pełen dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny, a nie wyłącznie brak choroby lub niedomagania (def. WHO z 1948r.).

Inne definicje „zdrowia”:

• def. „obiektywno-praktyczna” z lat 60-tych XX wieku: „to stan lub zdolność organizmu ludzkiego do wykazywania odpowiednich czynności w określonych warunkach środowiskowych i genetycznych”;

• def. ekologiczno-ewolucyjna z lat 90-tych XX wieku: „to stan swoistej równowagi albo oddziaływania miedzy układem, jaki stanowi organizm człowiek, a otaczającym go środowiskiem zewnętrznym, równowagi umożliwiającej trwanie, rozwój i reprodukcję człowieka”;

• brak choroby.

Zdrowie ma wymiar obiektywny i subiektywny.

• wymiar obiektywny zdrowia - to stan, który odnosi się do do norm prawidlowego rozwoju i funkcjonowania czlowieka

w każdej sferze życia.;

• wymiar subiektywny zdrowia - to ocena samopoczucia i zdolnosci do prawidłowego funkcjonowania dokonana przez samą zainteresowana osobę.

Ujęcie zdrowia w def. wg WHO ma wymiar subiektywny, jako stan pełnego fizycznego, psychicznego i społecznego dobrostanu; zdolności i umiejętności człowieka do pełnienia ról społecznych oraz zdolności do adaptacji do zmian wynikających z bodźców płynących ze środowiska i do radzenia sobie z tymi zmianami. Określenie dobrostanu wymaga subiektywnej oceny obejmującej stan biologiczny oraz poczucie bezpieczeństwa i stabilizacji, a to jest uwarunkowane istnieniem jasnych reguł życia społecznego

i przynalżności do grup społecznych.

Biomedyczna koncepcja zdrowia-wynika z biotechnicznego postrzegania świata, w którym czlowiek jest „maszyną”, która składa się z wielu części. Jeśli zdrowie to brak choroby i poprawne funkcjonowanie ciała człowieka, to choroba jest konsekwencjąuszkodzenia tej „maszyny” (ciała człowieka, jako całości, nie tylko powierzchowne, np. skaleczenie), konsekwencją czego jest zaburzenie prawidłowej budowy lub funkcjonowania organizmu czlowieka. Zdrowie jest często postrzegane, jako przeciwieństwo choroby.

Przyjmując powyższą koncepcją zdrowia, w działaniach opiekuńczych koncentrujemy się na:

• czlowieku, który jest chory (czyli „uszkodzonej maszynie”), na objawach, funkcjach biologicznych organizmu, na naprawianiu mechanizmu, który uległ uszkodzeniu, na interwencji i pomocy w przypadku zachorowania;

• działaniach na rzecz likwidowania objawów choroby lub ograniczenia jej skutków;

• działaniach profilaktycznych na rzecz zapobiegania chorobie;

• usprawnianiu pacjentów po przebytej chorobie.

Społeczno-ekologiczna koncepcja zdrowia - wynika z postrzegania świata, jako otwartego systemu, w którym czlowiek jest również „otwartym systemem” współdziałającym z innymi otwartymi systemami, które go otaczaja, np. ze środowiskiem. Czlowiek jest samodzielnym twórcą własnego zdrowia i elementem szerszych struktur rzeczywistości - różnych grup społecznych, systemów kulturowych oraz środowiska przyrodniczego i technicznego. Zdrowie jest więc funkcją indywidualnych zachowań i oznacza zdolność do prowadzenia sensownego, twórczego i satysfakcjonującego życia. Zdrowie polega na doznanwaniu dobrego samopoczucia wynikającego z dynamicznej równowagi fizycznych i psychologicznych aspektów organizmu oraz z jego współdziałania ze środowiskiem przyrodniczym i społecznym.

Zdrowie opiera sie na harmonijnej integracji ciała, umysłu, otoczenia i ducha i wynika z osiągnięcia wysokiego poziomu dobrostanu, który umozliwia stały rozwój i zaspokojenie różnych potrzeb w sferze ciała, umysłu oraz współistnienia społecznego

i ducha.

Choroba, to zachwianie tej harmonii oraz skutek zaburzeń zdrowia i osłabienia jego potencjału.

Działania opiekuńcze instytucji ochrony zdrowia wobec podopiecznego polegają na:

• określeniu sposobu funkcjonowania czlowieka w sferze biologicznej, psychicznej i społecznej;

• potęgowaniu zdrowia i zapobieganiu chorobom. Zdrowie nie powinno być celem samym w sobie ale sposobem

w osiągania innych ważnych wartości dla człowieka i społeczności, w której żyje;

• aktywizowaniu czlowieka do zachowań na rzecz wzmacniania zdrowia;

• pomocy i stwarzaniu warunkówe do tego, aby człowiek mógł, chciał i umiał wykorzystać wszystkie możliwości, jakie posiada, do dbania o wlasne zdrowie;

• doradzaniu i pomocy człowiekowi w dążeniu do wzmacniania i ochrony swojego zdrowia oraz do przywracania zdrowia, jeżeli zasoby gwarantujące zdrowie uległy ograniczeniu lub są zagrożone;

• zapewnieniu warunków do kompensowania w codziennym zyciu deficytu funkcjonalnej sprawności czlowieka;

• pomaganiu czlowiekowi, u ktorego występują problemy w prawidlowym funkcjonowaniu psychicznym (np. zmniejszenie lęku, poprawa samopoczucia);

• pomocy w funkcjonowaniu społecznym;

• pomaganiu w wykonywaniu czynności życia codziennego;

• zaspakajaniu potrzeb człowieka, u którego wystąpiły różne objawy wskazujące na dysfunkcję jakiegoś narządu lub układu;

• współudziale w terapii ludzi chorych.

CHOROBA I PROCES CHOROBOWY

Choroba - to proces biologiczny związany z zaburzeniami fiunkcji jednego lub kilku narządów lub układów, dotyczy całego człowieka i rozgrywa” sie wokół niego. W czasie choroby zmniejszony jest stan zdolności przystosowawczej ustroju, który powoduje zaburzenie jego równowagi. Proces ten dotyka człowieka, który najczęściej miał już doświadczenia z radzeniem sobie z trudnościami i dlatego mozna go traktować, jako bodziec, który powinien wyzwolić mechanizmy samoobrony lub skłaniać czlowieka do nabywania umiejętności radzenia sobie w sytuacji życiowej, która zmieniona jest chorobą. Choroba jest zespołem objawów powodujących dyskomfort u wielu ludzi.Dlatego objawy te należy zdiagnozować i dążyć do wyeliminowania ich przyczyn. Choroba utrydnia normalne życie. Pojawiające dolegliwości powodują konieczność ograniczenia lub zaprzestania dotychczasowej aktywności społecznej (nauki, pracy, pełnienia ról w rodzinie i społeczności), a przez to kontaktów z ludźmi.

Choroba jest procesem, który może mieć wymiar - wymiary choroby:

• organiczny;

• psychiczny;

• społeczny.

Organiczny wymiar choroby, to:

• zmiany w funkcjonowaniu organizmu odczuwane przez człowieka i potwierdzone podczas badania przedmiotowego (np. obrzęki kk dolnych, wysokie ciśnienie krwi, podwyższona temp. ciała);

• stwierdzenie w badaniu przedmiotowym zmian w budowie lub funkcjonowaniu organizmu nawet bez odczuwania objawów przez chorego (np. Naciek widoczny na zdjęciu Rtg, białko w moczu, duża liczba leukocytów we krwi).

Psychiczny wymiar choroby, to subiektywne odczuwanie własnego stanu, jako choroby i polega na:

• odczuwaniu różnych dolegliwości wspólistniejących ze stwierdzonymi przez lekarza zmianami organicznymi lub objawami świadczącymi o chorobie (np. Niepokój i lęk wystepujący we wstrząsie, zniechecenie i obniżony nastrój przy dolegliwościach bólowych);

• poczuciu, że jest się chorym pomimo braku objawów choroby i/lub występowania patologicznych zmian organicznych (np. mówi wówczas: „nie mam ochoty na żaden wysilek, odczuwam niepokój, na pewno jestem chory”) - boi się o własne zdrowie.

Społeczny wymiar choroby, to różne społeczne konsekwencje zachorowania:

• uznanie człowieka za chorego przez ludzi z nim związanych - może to wywołać różne4 reakcje wobec tego człowieka (np.: wiele ludzi ukrywa swoją chorobę, np. padaczkę - boi się reakcji współpracowników, boi sie utraty pracy);

• zakłócenie funkcjonowania społecznego i uniemożliwienie właściwego pełnienia ról społecznych (np.: u dzieci podczas choroby obserwuje się brak checi do zabawy i nauki, u dorosłych ograniczone są możliwości nauki

i pracy oraz świadczeń na rzecz rodziny);

• wystąpienie objawów widocznych dla innych osob, z czego zainteresowany nie zdaje sobie sprawy (np.: bladość powłok skórnych, zaostrzone rysy twarzy, trudności z koncetracją, zachowania nieadekwatne do sytuacji).

Stadia choroby:

• stadium bezobjawowe - gdy w organizmie toczy się proces zmian czynnościowych i/lub organicznych ale nie są one odczuwane przez czlowieka, jako choroba i dyskomfort (np.: guz w gruczole piersiowym przez długi okres może nie dawać żadnych objawów podmiotowych);

• stadium objawowe - w organizmie występują zmiany czynnościowe lub stwierdzono zmiany organiczne ale nie określono jeszcze jednoznacznie, jaka to jest choroba (nie została postawiona diagnoza ostateczna) (np. ból

i zawroty głowy, zmiany na skórze i świąd);

• stadium zmian czynnościowych i/lub organicznychstwierdzonych w badaniach diagnostycznych (np. zmiany

w zapisie EKG, stwierdzenie zmian miażdżycowych w tętnicach szyjnych w badaniu doplerowskim USG);

• stadium leczenia objawów odczuwanych przez chorego i stwierdzanych w badaniach przedmiotowych (np. leczenie chorego na cukrzycę, w tym zmniejszanie stężenia glukozy we krwi i odczuwanego przez chorego pragnienia oraz łagodzenia zmian na skórze);

• stadium choroby przewlekłej w stanie remisji („uśpienia” tzn. bezobjawowy okres choroby przewleklej

o przebiegu nawracającym)- ograniczenie nasilenia objawów stwierdzonych w badaniach przedmiotowych

i odczuwanych przez chorego (np. systematyczne podawanie leków u chorego na reumatoidalne zapalenie stawów pomimo braku dolegliwości bólowych i ograniczenia sprawności ruchowej).

Proces choroby może mieć różny przebieg, co skłania czlowieka do różnych zachowań i decyzji.

Etapy/okresy w procesie chorowania:

• okres doświadczenia i interpretowania objawów oraz doznawania ograniczeń w realizowaniu własnych potrzeb i aspiracji;

• okres wejścia w rolę chorego, co oznacza:

• początkowo poszukiwanie pomocy wśród bliskich (rodziny, znajomych, sąsiadów - „czuję, że jestem chory”);

• informowanie o tym innych osób i proszenie ich o pomoc; często osoby bliskie (rodzice, dzieci, przyjaciele) podejrzewają, ze człowiek jest chory i poszukują pomocy profesjonalistów (dot.to może dzieci, osób psychicznie chorych, upośledzonych umysłowo, ludzi starych);

• okres poszukiwania profesjonalnej pomocy medycznej (najczęściej u lekarza) - wówczas: człowiek wchodzi

w rolę pacjenta „poddaje się leczeniu”, akceptuje proponowaną przez lekarza terapię lub tylko doraźnie stosuje się do wybranych zaleceń lekarza lub odrzuca proponowaną terapię i zaprzestaje leczenia;

• okres zdrowienia i rehabilitacji.

Powyższe etapy chorowania nie występują u wszystkich chorych ponieważ każdy człowiek indywidualnie podejmuje decyzje: o szukaniu pomocy, dzieleniu się swoimi przeżyciami z osobami bliskimi, podjęciu leczenia, jego zaprzestaniu lub kontynuacji oraz o rehabilitacji.

Zachowania te zależą od: wcześniejszych doświadczeń, akceptacji swojego stanu (uznania, że występujące objawy są wynikiem toczącego sie procesu patologicznego) i przyjęcia lub odrzucenia roli osoby chorej, która wymaga opieki ze strony profesjonalistów, czyli przyjęciu roli pacjenta (w leczeniu, pielęgnowaniu i rehabilitacji).

Każdy człowiek doznaje różnych małych urazów (skaleczenia, otarcia, stłuczenia) i choruje. Najczęściej są to choroby „lekkie” (przeziębienia, nieżyt nosa, niedyspozycje żołądkowe), które szybko przemijają i bez powikłań, w czasie których człowiek korzysta z wybranych form samoopieki i opieki nieprofesjonalnej (świadczonej przez znajomych i osoby bliskie, np. stawianie baniek). Niejednokrotnie choroba jest jednak procesem, który powoduje niebezpieczne dla zdrowia i życia zaburzenia funkcji organizmu, które mogą być: przejściowe, przewlekłe lub trwałe. Zaburzenia te określane, jako dysfunkcje, mogą dot. Stanu biologicznego (budowy i funkcjonowania całego organizmu lub poszczególnych układów bądź narządów) albo stanu psychicznego (funkcji centralnego ukł. nerwowego). Rzutują one na zachowania i życie człowieka, wpływają na zakres i charakter ról, jakie spełnia w życiu społecznym oraz na jego przeżycia psychiczne i duchowe.

Osoba zdrowa - to osoba, która na danym etapie swojego rozwoju (dziecko, dorosły, stary, starzec) rozwija się

i funkcjonuje, w pełni rozwija swoje aspiracje i potrzeby.

Osoba zdrowa szczególnie narażona na utratę zdrowia i zachorowanie - to osoba, która jest w stanie, w którym występuje zwiększone ryzyko utraty zdrowia, ponieważ osoba ta przez dłuższy czas jest narażona na wpływ różnych czynników zagrażających zdrowiu. Czynniki te mogą być pochodzenia:

• biologicznego - narażenie ludzi pracujących w lesie na zakażenie boreliozą, a pracowników medycznych na WZW typu B i C;

• psychicznego - długotrwałe narażenie na stres wojskowych na misjach oraz pracowników służb ratunkowych

i oddziałów intensywnej terapii;

• społecznego - długotrwałe przebywanie na niewielkiej przestrzeni, w otoczeniu dużej grupy tych samych ludzi; dot.to np. marynarzy statków dalekomorskich.

Ryzyko negatywnego wpływu na zdrowie może być spowodowane czynnikami: wrodzonymi, dziedzicznymi, warunkami życia, rozwoju, pracy i współżycia z ludźmi, niewłaściwym odżywianiem, nieprawidłowym przyjmowaniem leków, spożywaniem nadmiernej ilości alkoholu lub stosowaniem innych używek (papierosów, kawy).

Osoba chora znajduje się w stanie, w którym wpływ niekorzystnych czynników różnego pochodzenia (biologicznego, psychicznego, społecznego) spowodował zaburzenie we współdziałaniu narządów i tkanek w postaci nieprawidłowej czynności narządu lub układu, a w konsekwencji całego organizmu człowieka (rozumianego, jako całość). Również niekorzystnie działające bodźce doprowadzają nie tylko do zaburzeń w ich funkcjonowaniu ale także do zmian w budowie narządów lub układów (np. przerwanie ciągłości tkanek, złamanie), które uniemożliwiają dobre funkcjonowanie całego organizmu. Prowadzi to do stałych zmian w budowie i utrudnia powrót do stanu pełnej równowagi. Wówczas człowiek ma problemy z realizowaniem swoich potrzeb, uczestniczeniem w pełni w życiu społecznym oraz radzeniem sobie ze środowiskiem, w którym żyje.

Charakteryzując stan chorego należy wziąć pod uwagę:

• dynamikę zmian w organizmie;

• sprawność i samodzielność człowieka;

• rokowanie w zakresie powrotu do zdrowia.

Biorąc pod uwagę te kryteria, charakteryzuje się stan osób chorych, którymi najczęściej zajmują się pracownicy instytucji ochrony zdrowia.

Osoba, która nagle traci zdrowie - to osoba, która znajduje się w stanie, w którym z przyczyn somatycznych lub psychicznych lub z powodu nagłego zdarzenia lub wypadku następuje utrata zdolności do utrzymania równowagi wewnątrz organizmu, co skutkuje niemożnością poradzenia sobie z własnymi problemami. Ponieważ zmiana w stanie zdrowia następuje nagle i gwałtownie, to dezorganizuje życie, zmusza do zmiany planów życiowych (np. pobyt w oddziale szpitalnym) i powoduje częściową lub całkowitą zależność od innych osób (rodziny, pielęgniarek, opiekunów med.). Niezbędne jest wykonanie wielu uciążliwych badań diagnostycznych i intensywne leczenie, a później zmiana trybu życia (np. złamanie nogi, rozległe poparzenie dłoni - wymagające długotrwałego leczenia, a potem usprawniania).

Osoba w stanie nagłego zagrożenia życia - to osoba, u której w krótkim czasie występują gwałtowne, skumulowane, o dużym nasileniu objawy przedmiotowe wskazujące na zagrożenie utraty życia (utrata przytomności, zatrzymanie oddychania, zaburzenia lub zatrzymanie czynności serca, krwotok, drgawki) i objawy podmiotowe (lęk, strach, silny ból). Przyczyną takiego stanu mogą być nagłe zdarzenia (wypadki, urazy, zatrucia, rozległe oparzenia) lub nagłe załamanie stanu zdrowia w przebiegu przewlekłej choroby (zawał mięśnia sercowego, zator, wylew, śpiączka cukrzycowa). Stan ten może spowodować śmierć lub przejść w stan przewlekłej choroby (jeżeli pomoc zostanie udzielona szybko i prawidłowo) lub zakończyć się całkowitym powrotem do zdrowia. W odniesieniu do pacjentów w stanie zagrożenia życia używa się sformułowania, że są to pacjenci ciężko chorzy. Stan taki stwierdza się obiektywnie (rozległa martwica mięśnia sercowego, postępujące zab. wodno-elektrolitowe) lub przez subiektywne odczucie i ocena stanu zdrowia dokonana przez samego chorego (stan chorego jest stabilny ale odczuwa narastający lęk o swoje życie).

Osoba chora ze schorzeniem przewlekłym jest w stanie, w którym stale występują objawy podmiotowe

i przedmiotowe o różnym nasileniu. Choroba przewlekła może mieć przebieg z okresami zaostrzeń i remisji (np.reumatoidalne zapalenie stawów) i wówczas stan człowieka stale się zmienia. W okresie zaostrzeń nasilają się i pogłębiają objawy i zab.funkcji (np.obrzęk, ograniczona ruchomość stawów) oraz dolegliwości podmiotowe (np.ból, zaburzenia snu, zniechęcenie, obniżenie nastroju, drażliwość). W okresie remisji intensywność objawów przedmiotowych i podmiotowych zmniejsza się, czasami stają się nawet niezauważalne. Wówczas wydaje się, że chory powraca do zdrowia. Okresy zaostrzeń i remisji mogą powtarzać się z różną częstotliwością i mieć różny czas występowania (różną długość). Zależy to od: przyczyn choroby, przestrzegania lub ignorowania przez chorego zaleceń lekarskich i pielęgniarskich. Choroba przewlekła może przejść w stan ostrego zagrożenia życia i doprowadzić do śmierci (np.miażdżyca naczyń wieńcowych może spowodować rozległy zawał serca) lub chory może całkowicie wyzdrowieć pod warunkiem, że choroba jest o pomyślnym rokowaniu (np.kamica pęcherzyka żółciowego po zabiegu usunięcia kamieni i przy przestrzeganiu przez pacjenta wszystkich zaleceń dot.trybu życia).

Osoba chora z niepomyślnym rokowaniem - to osoba, u której występuje proces chorobowy charakteryzujący się niepomyślnym przebiegiem i brakiem realnych szans na powrót do zdrowia pomimo stosowania dostępnych metod leczenia (np. stwardnienie rozsiane, chor.nowotworowa). Proces chorobowy ma charakter postępujący i pomimo leczenia nie można go powstrzymać, ani uzyskać remisji na dłuższy czas.

Ze względu na tempo rozwoju procesu chorobowego, choroby dzielimy na:

• ostre,

• przewlekłe.

Choroby o niepomyślnym rokowaniu i ostrym przebiegu charakteryzują się:

• szybkim i gwałtownym nasilaniem się objawów podmiotowych i przedmiotowych;

• choroba może trwać kilka godzin lub dni;

• rodzaj i intensywność objawów zależą od rodzaju choroby oraz intensywności i zakresu wpływu na organizm niekorzystnych czynników pochodzenia biologicznego, psychicznego i społecznego;

• stan pacjenta może ulec gwałtownemu pogorszeniu i śmiercią (np.ostra białaczka szpikowa, wirusowe zapal.opon mózgowych, wścieklizna).

Choroby przewlekłe o niepomyślnym rokowaniu charakteryzują się;

• przez długi czas mają przebieg łagodny;

• dłuższe są okresy remisji;

• jeżeli nie wystąpią dodatkowe powikłania, to człowiek może żyć w takim stanie przez wiele lat (np.cukrzyca, astma oskrzelowa, niewydolność mięśnia sercowego, atopowe zapal.skóry, łuszczyca, schizofrenia, padaczka).

Osoba umierająca - umieranie to proces, w przebiegu którego występują zjawiska biologiczne, psychiczne

i społeczne. Intensywność i długość występowania tych zjawisk zależy od bardziej lub mniej nasilonych objawów ustawania czynności życiowych organizmu: przemiany materii, oddychania, krążenia i trawienia, przejawiającego się: mniejszym apetytem, uciążliwym zaparciem stolca, trudnościami w oddychaniu, zab.w krążeniu

i zmniejszonym wydalaniem moczu - jest to biologiczny aspekt umierania. Stan ten może trwać kilka minut lub godzin lub dni lub nawet tygodni.

Różna jest także intensywność przeżywania cierpień fizycznych, psychicznych i odczuć duchowych. Człowiek jest wtedy w ciężkim stanie i wymaga profesjonalnej opieki oraz obecności najbliższej rodziny. Szczególnie silne są przeżycia człowieka, który umiera świadomie - wówczas człowiek odczuwa: lęk, żal, winę, bezsilność, bezradność, gniew, przygnębienie lub depresję.

Niepełnosprawność - to stan, w którym u człowieka okresowo lub trwale występuje zmniejszona sprawność

funkcjonalna, w tym:

• sensoryczna (w zakresie zmysłów: wzroku, słuchu, smaku, powonienia, czucia, równowagi);

• psychiczna (zmniejszona sprawność umysłowa);

• fizyczna (w pracy narządów lub układów odpowiedzialnych za: poruszanie się, oddychanie, krążenie, odżywianie, wydalanie).

Niesprawność może dotyczyć:

• jednej wybranej sfery;

• kilku narządów lub układów;

lub

• równocześnie wszystkich sfer: sensorycznej, fizycznej i psychicznej.

Zmniejszona sprawność może człowieka ograniczać lub utrudniać mu codzienne życie, naukę i pracę oraz utrudniać pełnienie ról właściwych dla wieku (ucznia, pracownika, studenta) lub płci (męża, żony, ojca, matki).

Osoba niepełnosprawna może być:

• zdrowa;

• zdrowa ale narażona na zachorowanie;

lub

• chora w stanie ostrym lub przewlekłym.

Osoba samodzielna w zakresie wykonywania czynności życia codziennego, to osoba, która biorąc pod uwagę wiek i etap rozwoju, potrafi samodzielnie i poprawnie wykonać wszystkie czynności potrzebne dla zdrowia i dobrego samopoczucia, a ich celem jest: przyjmowanie pożywienia, utrzymanie ciała w czystości, ubieranie i rozbieranie się, dobór właściwej odzieży, poruszanie się, korzystanie z toalety, panowanie nad wydalaniem moczu i kału.

Samoopieka - to zdolność do podejmowania samodzielnego, świadomie inicjowanego działania w stosunku do siebie, innych osób i otaczającego środowiska. Działania samo opiekuńcze mogą być podejmowane w celu zachowania życia, „inwestowania” w utrzymanie i poprawę zdrowia oraz utrzymania wewnętrznej równowagi, a tym samym jego dobrostanu.

PROMOCJA ZDROWIA

Promocja zdrowia (krzewienie, propagowanie zdrowia) - to działania, dzięki którym ludzie mają kontrolę nad swoim zdrowiem i tworzą możliwości wspierania, poprawiania i utrzymania zdrowia. Na stan zdrowia w największym stopniu wpływa styl życia, a w mniejszym stopniu czynniki środowiska fizycznego i czynniki genetyczne, a w najmniejszym stopniu opieka zdrowotna.

Działania na rzecz promowania zdrowia powinny być ukierunkowane na:

• rozwijanie indywidualnych umiejętności, które służą zdrowiu, tzn. życie zgodne z zasadami prozdrowotnymi (np. wdrażanie od najmłodszych lat do aktywności fizycznej, odżywiania się tzw. zdrową żywnością);

• tworzenie warunków sprzyjających dobremu zdrowiu i samopoczuciu (np. dbanie o czystość domu

i najbliższego otoczenia, unikanie hałasu);

• wzmacnianie inicjatyw i działań społecznych na rzecz zdrowia poprzez aktywizowanie społeczności lokalnej, wspieranie jej wysiłków na rzecz zdrowia, tworzenie grup samopomocy i wsparcia sprzyjających doskonaleniu indywidualnych umiejętności i zachowań prozdrowotnych (np. organizowanie, budowanie placów zabaw

i boisk, zachęcanie dzieci i dorosłych do aktywnego spędzania wolnego czasu);

• zmianę polityki społecznej, ustawodawstwa, polityki finansowej, podatków, usług i produkcji tak, aby uwzględniały one sprawy zdrowia (np. działania na rzecz: zmniejszania wymiaru czasu pracy, czy budowy obiektów sportowych i terenów zieleni);

• reorientację ochrony zdrowia tak, aby jej pracownicy pełnili również rolę doradców ds. zdrowia (np. zagwarantowanie w koszyku świadczeń zdrowotnych: usług dot. edukacji zdrowotnej, prowadzenia programów na rzecz propagowania zdrowia).

Styl życia - zespół codziennych zachowań, specyficznych dla danej jednostki lub zbiorowości. Kształtuje się

w procesie wzajemnego oddziaływania bardzo szeroko pojętych warunków życia oraz indywidualnych wzorów zachowań, zdeterminowanych przez czynniki społeczno-kulturowe i cechy osobiste jednostek.

Elementy stylu życia:

• aktywność fizyczna;

• sposób odżywiania;

• umiejętność radzenia sobie ze stresem;

• stosowanie nałogów i używek;

• zachowania seksualne.

Zachowania zdrowotne - to zachowania (nawyki, zwyczaje, postawy, uznawane wartości), które wywołują określone skutki zdrowotne.

W codziennym życiu człowiek przejawia zachowania pozytywne (prozdrowotne) i negatywne (antyzdrowotne).

Zachowania prozdrowotne:

• pozytywne praktyki zdrowotne (aktywność fizyczna, higiena osobista i otoczenia, dbanie o zęby, odpowiednio długi sen

i wypoczynek);

• nawyki żywieniowe (jedzenie większej ilości warzyw i owoców, zmniejszenie ilości zjadanych tłuszczów zawierających cholesterol, zmniejszenie ilości spożywanego sodu);

• zachowania związane z profilaktyką (regularne wizyty kontrolne u lekarza rodzinnego i stomatologa, prowadzenie samokontroli stanu zdrowia);

• zaprzestania palenia papierosów i używania narkotyków;

• unikanie używek (kawy, zmniejszenie ilości wypijanego alkoholu);

• bezpieczne korzystanie z samochodu (używanie pasów bezpieczeństwa, jazda z odpowiednią prędkością i prowadzenie samochodu wtedy, kiedy pozwala na to stan zdrowia).

Zachowania antyzdrowotne - prowadzą do: osłabienia lub niszczenia zdrowia lub świadomego wprowadzenia się w stan choroby (np. palenie papierosów).

PROFILAKTYKA

Profilaktyka in. zapobieganie, prewencja - obejmuje działania podejmowane w celu zapobiegania czemuś i obronę przed niepożądanym skutkiem czegoś. Są to działania uprzedzające.

Profilaktyka w medycynie oznacza działania, których celem jest niedopuszczenie do powstania chorób i zaburzeń lub do niedopuszczenia dalszemu rozwojowi już występujących chorób i zapobiec powikłaniom (aby zmniejszyć ich skutki).

Profilaktyka zdrowotna - to działania majace na celu zapobieganie chorobom poprzez ich wczesne wykrycie i leczenie.

Celem profilaktyki jest podjęcie szybkich i skutecznych działań przywracających zdrowie, zahamowanie postępu lub powikłań już istniejącej choroby. Prowadzi to do ograniczenia niesprawności i inwalidztwa. Ważnym elementem profilaktyki jest zapobieganie powstawaniu złych/niekorzystnych wzorów zachowań społecznych, które są przyczyną ryzyka choroby.

Czynnikami ryzyka są sytuacje, zachowania i substancje, które zwiększają ryzyko zachorowania.

Wyróżnia się kilka grup czynników ryzyka:

Grupy czynników ryzyka:

• śrowodowiskowe (zanieczyszczone środowisko, niebezpieczna i stresująca praca, dyskryminacja, nieodpowiednie warunki mieszkaniowe, nisko poziom edukacji i status zawodowy, dochód niewystarczający na zaspokojenie potrzeb, żywienie nieodpowiadające wymogom zdrowotnym);

• somatyczne (czynniki genetyczne, niesprawny system immunologiczny, niekontrolowane nadciśnienie);

• behawioralne (bierne spędzanie wolnego czasu, nieodpowiednia dieta np.bogatotłuszczowa lub z wysoką zawartością soli, palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu);

• psychologiczne (niska samoocena, stałe narażenie na stres, brak umiejętności kontroli zachowań).

Fazy profilaktyki zdrowotnej:

• Profilaktyka wczesna - to taka, która należy do działań promujących zdrowie w odniesieniu do osób zdrowych i ma na celu utrwalenie prawidłowych wzorców zdrowego stylu życia i zapobieganie szerzeniu się niekorzystnych wzorców zachowań.

• Faza I - profilaktyka pierwotna - ma na celu zapobieganie chorobom (zmniejszenie częstości wystepowania nowych zachorowań) poprzez kontrolowanie czynników ryzyka. Polega na redukcji czynników ryzyka lub nasilaniu działania czynników zmniejszających podatnośc na zachorowanie.

Profilaktyka w tej fazie dotyczy:

• odżywiania (np.więcej warzyw i owoców, mniej tłuszczów pochodzenia zwierzęcego, mniejsze spożycie soli, którą można zastąpić przyprawami);

• sprawności fizycznej (np.aktywność ruchowa);

• stanu emocjonalnego (np.właściwa organizacja nauki i pracy, uczenie się radzenia sobie ze stresem);

• bezpieczeństwa środowiskowego (np.właściwe postępowanie z odpadami komunalnymi i przemysłowymi);

• propagowania szczepien ochronnych (np.przekonywanie rodziców o korzyściach wynikających ze szczepień ochronnych dzieci wg kalendarza szczepień, zachecanie do szczepień p/grypie, żółtaczce);

• Faza II - profilaktyka wtórna - prowadzona w odniesieniu do ludzi chorych i ma na celu zapobieganie konsekwencjom choroby poprzez jej wczesne wykrycie (przesiewowe badania skriningowe) i leczenie, aby skrócić czas choroby lub zwolnić jej przebieg oraz zapobiec powikłaniom (np.badania mammograficzne, badania wykrywające obturacyjną chorobę płuc, program wczesnego wykrywania raka szyjki macicy, program wykrywania chorób jelita grubego).

• Faza III - ma na celu: zahamowanie postępu choroby, ograniczenie powikłań i trwałych następstw choroby, zredukowanie częstości występowania uszkodzeń i inwalidztwa, zminimalizowanie cierpienia z powodu zaburzeń zdrowotnych i pomoc w przystosowaniu się do nowych warunków życia (np.działania na rzecz zapobiegania wystąpieniu stopy cukrzycowej u chorych na cukrzycę, propagowanie zachowań zapobiegających ponownemu wystąpieniu udaru

u chorych po przebytym udarze mózgu).

W każdym etapie działań profilaktycznych znaczącą rolę powinna odgrywać edukacja zdrowotna.

Celem edukacji zdrowotnej jest:

• uczenie ludzi, jak dbać o własne zdrowie i zdrowie innych poprzez uświadomienie im zwiazku miedzy zdrowiem człowieka, a jego stylem zycia oraz środowiskiem fizycznym i społecznym;

• kształtowanie przekonań, motywacji i umiejętności, które sprzyjają zdrowiu, a w konsekwencji postaw prozdrowotnych człowieka (człowiek zwiekszył aktywność fiz., nie pali tytoniu, zmniejszył spożycie soli, ograniczył spożywanie tłuszczów zwierzęcych, ograniczył spożycie alkoholu).

Dziennie można spożyć:

1-2 drinki (25-50 ml wódki)

lub

1-2 lampki wina (100-200 ml wina)

lub

0,33-0,5 litra piwa

ROLA OPIEKUNA MEDYCZNEGO W ZESPOLE OPIEKUŃCZYM I TERAPEUTYCZNYM

Opiekun medyczny - to osoba, ktora ma zawodowo pomagać niesamodzielnemu choremu człowiekowi

w zaspakajaniu jego podstawowych potrzeb życiowych oraz dbać o jego bezpieczeństwo i podtrzymywanie podstawowej aktywności społecznej.

Zawód jest nowym zawodem medycznym (od 2008 roku) i został objęty klasyfikacją zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy - Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 kwietnia 2010 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz. U. z dnia 17 maja 2010 r.).

W strukturze klasyfikacji zawodów, opiekun medyczny mieści się w tzw. wielkiej grupie Nr 5:

Nr 5 - pracownicy usług osobistych i sprzedawcy

53 - pracownicy opieki osobistej i pokrewni

532 - pracownicy opieki osobistej w ochronie zdrowia i pokrewni

5321 - medyczny personel pomocniczy

532102 - opiekun medyczny s

(Symbol s oznacza, że kwalifikacje opiekuna medycznego zdobywa się w kształceniu szkolnym).

Ministrem właściwym dla tego zawodu jest Minister Zdrowia, który zatwierdził podstawę programową oraz program nauczania.

Kształcenie w:

• szkołach policealnych

• dla młodzieży w jednorocznym okresie nauczania,

• dla dorosłych ( w systemie stacjonarnym lub zaocznym) w jednorocznym okresie nauczania;

• zasadniczych szkołach zawodowych wyłącznie dla dorosłych w 2-letnim okresie nauczania.

Uzyskany dyplom (egzamin zewnętrzny) uprawnia do podjęcia pracy w tym zawodzie na terenie Unii Europejskiej.

Z powodu starzenia sie społeczeństwa w krajach europejskich rola opiekunek i opiekunów medycznych będzie rosła. Będzie też rosło znaczenie tego zawodu w funkcjonowaniu systemu opieki zdrowotnej i społecznej. Można się spodziewać, że już w najbliższym czasie, opiekunowie med. będą dominująca kadrą w opiece długoterminowej

z powodu braku pielęgniarek. Od profesjonalizmu opiekunów bedzie zależeżeć min. Utrzymanie efektów leczenia

i jakość życia osób niesamodzielnych. Również przemiany zachodzące w służbie zdrowia przyczynią się do wzrostu znaczenia tego zawodu w zespole terapeutycznym.

Zespół terapeutyczny - to wszystkie osoby, które uczestniczą w leczeniu i opiece nad osobą potrzebującą: lekarz, pielęgniarka, opiekun medyczny, dietetyk, fizjoterapeuta.

Kompetencje zawodowe - to zdolność człowieka do wykorzystania posiadanej wiedzy, umiejętności i cech osobowości (postawy) do zrealizowania zadania zawodowego na odpowiednim poziomie. W tym celu niezbędne jest określenie: zadań zawodowych, koncepcji postępowania, celów, standardów i wyników oczekiwanych przez członków zespołu terapeutycznego.

Zawód opiekuna med. należy do tzw.zawodów społecznych, tzn., że oprócz kompetencji zawodowych (czyli nabytych wiadomości i umiejetności) należy określić również kompetencje społeczne, które dot. relacji w zespole terapeutycznym i z pacjentem (należą tu takie cechy opiekuna, jak: empatia, zdolności komunikacyjne, umiejetność pracy w zespole, elastyczność).

Kompetencje opiekuna med.obejmują zadania zawodowe należące do kompetencji pielegniarki ale które nie są zastrzeżone prawem do jej osobistego wykonania (np. podawanie przygotowanych przez pielęgniarkę leków, karmienie doustne pacjenta, itp.). działania pielęgnacyjne chorego powinny być wykonane pod nadzorem pielęgniarki.

Opiekun kompetentny podejmuje samodzielnie działania (wie, co ma robić) i pomaga innym członkom zespołu terapeutycznego. Ma poczucie odpowiedzialności za skutki swoich działań i za działania zespołu. Przestrzega zaleceń lekarza, pielęgniarki, rehabilitanta, dietetyka.

Kompetencje opiekuna med. obejmują 2 obszary:

• podstawowa pielęgnacja: higiena osobista, pomoc w przyjmowaniu pożywienia, wydalaniu i poruszaniu się;

• czynności opiekuńcze: zapewnienie bezpieczeństwa, pomoc innym członkom zespołu teraputycznego przy pielęgnowaniu i rehabilitacji, komunikowaniu się, w przypadku tzw.specjalistycznych usług opiekuńczych świadczonych w ramach pomocy społecznej - dodatkowo współpraca z pracownikiem socjalnym (pomoc w prowadzeniu gospodarstwa domowego, zakupie leków i materiałów medycznych, zopatrzeniu w środki pomocnicze oraz załatwianie spraw

w urzędach, przychodni, itp.

Szczegółowe kompetencje zawodowe opiekuna medycznego - w odniesieniu do opisu zawodu w Podstawie Programowej 513:

• rozpoznawanie i rozwiązywanie problemów pielęgnacyjnych i opiekuńczych osoby chorej i niesamodzielnej

o różnym stopniu zaawansowania choroby i w różnym wieku;

2) pomaganie osobie chorej i niesamodzielnej w zaspokajaniu podstawowych potrzeb biologicznych;

3) pomaganie osobie chorej i niesamodzielnej w podtrzymywaniu aktywności społecznej;

4) aktywizowanie osoby chorej i niesamodzielnej do zwiększania samodzielności życiowej;

5) zapewnianie osobie chorej i niesamodzielnej bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego;

6) zapewnianie osobie chorej i niesamodzielnej higienicznych warunków otoczenia;

7) wykonywanie zabiegów pielęgnacyjnych;

8) współdziałanie z zespołem opiekuńczym i terapeutycznym;

9) asystowanie pielęgniarce podczas wykonywania zabiegów pielęgniarskich;

10) użytkowanie urządzeń, przyborów oraz narzędzi do wykonywania zabiegów pielęgnacyjnych;

11) konserwacja przyborów i narzędzi stosowanych podczas wykonywania zabiegów pielęgniarskich;

12) popularyzowanie zachowań prozdrowotnych.

Zadania zawodowe opiekuna med. obejmują 6 obszarów:

• komunikowanie sie,

• obserwację,

• określanie zakresu samodzielności i zapotrzebowania na pomoc,

• pielęgnację podstawową,

• opiekę,

• wspólprace.

Czynności pielęgnacyjne dotyczą oddziaływania na ciało, a czynności opiekuńcze oddziaływania na otoczenie osoby objętej opieką tak, aby zapewnić jej bezpieczeństwo w zakresie podstawowej aktywności życiowej.

Szczegółowe zadania opiekuna medycznego należy:

• ustalenie zakresu samodzielności w wykonywaniu podstawowych czynności życia codziennego (ADL - activity of daily living) osoby chorej i niesamodzielnej o różnym stopniu zaawansowania choroby i w różnym wieku;

• rozpoznawanie problemów opiekuńczych osoby chorej i niesamodzielnej;

• współpraca z pielęgniarką w zakresie planowania i realizowania planu opieki nad osobą chorą

i niesamodzielną;

• pomoc pielęgniarce podczas wykonywania zabiegów pielęgniarskich;

• wykonywanie poleceń pielęgniarki i lekarza dotyczących opieki nad osobą chorą i niesamodzielną;

• pomaganie osobie chorej i niesamodzielnej w zaspokajaniu potrzeb związanych z utrzymaniem ciała w czystości;

• wykonywanie zabiegów higienicznych u osoby chorej i niesamodzielnej;

• wykonywanie czynności związanych z utrzymaniem czystości i estetyki łóżka oraz najbliższego otoczenia osoby chorej

i niesamodzielnej;

• pomaganie osobie chorej i niesamodzielnej w zaspokajaniu potrzeb związanych z odżywianiem;

• pomaganie osobie chorej i niesamodzielnej w zaspokajaniu potrzeb związanych z wydalaniem;

• pomaganie osobie chorej i niesamodzielnej w utrzymaniu aktywności ruchowej;

• pomaganie osobie chorej i niesamodzielnej w użytkowaniu przedmiotów ortopedycznych i sprzętu rehabilitacyjnego;

• stosowanie urządzeń, przyborów i narzędzi niezbędnych podczas wykonywania czynności higienicznych;

• dezynfekowanie i konserwowanie przyborów i narzędzi stosowanych podczas wykonywania zabiegów pielęgniarskich;

• zapewnianie osobie chorej i niesamodzielnej bezpieczeństwa podczas wykonywania zabiegów higienicznych;

• dokumentowanie wykonanych zabiegów higienicznych;

• nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów międzyludzkich;

• pomaganie osobie chorej i niesamodzielnej w adaptacji do warunków życia w szpitalu oraz zmian związanych

z przewlekłą chorobą lub starością;

• pomaganie osobie chorej i niesamodzielnej w komunikowaniu się z rodziną, zespołem opiekuńczym i terapeutycznym oraz z innymi pacjentami;

• udzielanie wsparcia emocjonalnego osobie chorej i niesamodzielnej oraz jej rodzinie;

• przestrzeganie przepisów sanitarno - epidemiologicznych podczas wykonywania zadań zawodowych;

• popularyzowanie zachowań prozdrowotnych;

• przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska;

• udzielanie pierwszej pomocy w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego;

• organizowanie stanowiska pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii;

• przestrzeganie przepisów Kodeksu Pracy dotyczących praw i obowiązków pracownika i pracodawcy oraz warunków pracy;

• przestrzeganie przepisów prawa dotyczących wykonywanych zadań zawodowych;

• postępowanie zgodnie z zasadami etyki;

• korzystanie z różnych źródeł informacji.

Profesjonalizm opiekuna medycznego wyraża się w umiejetności:

• określenia stopnia sprawności ruchowej i psychicznej pacjenta oraz pełnego wykorzystania jego rzeczywistych możliwości w zakresie samoopieki;

• skutecznej pomocy w zaspokajaniu potrzeb życiowych, przy jednoczesnym unikaniu wyreczania pacjenta w czynnościach, które może on wykonać sam lub z czyjąś pomocą;

• wykorzystania nowoczesnych technologii do kompensowania utraconej sprawności w realizacji podstawowych potrzeb życiowych;

• współpracy z innymi profesjonalistami i rodziną pacjenta.

Cele zawodowe opiekuna med. muszą być komplementarne z celami innych członków zespołu terapeutycznego (muszą się wzajemnie się uzupełniać). Dotyczy to szczególnie zapobieganiu poważnym powikłaniom zdrowotnym (odleżyny, zapal.płuc, przykurcze, urazy, niedożywienie, odwodnienie) oraz społecznym i ekonomicznym skutkom niesamodzielności.

Etyka zawodowa (deontologia) - to zbiór norm moralnych określających postępowanie przedstawicieli danego zawodu. Etyka zawodowa przybiera często formę kodeksu etycznego danego zawodu, opisującego akceptowany społecznie ideał.

Zasady etyki zawodowej opierają się na prawach pacjenta, ze szczgólnym zwróceniem uwagi na intymność i poszanowanie jego godności w czasie udzielania świadczeń oraz przestrzeganie tajemnicy zawodowej.

DOKUMENTACJA OPIEKUNA MEDYCZNEGO

Dokumentacja prowadzona przez opiekuna medycznego powinna być integralną częścią dokumentacji medycznej pacjenta.

Formularze dokumentacji powinny zawierać:

• zakres informacji o pacjencie, w tym informacje o innych działaniach terapeutycznych ze wskazaniem ich wykonawcy;

• wykaz podstawowych czynności życiowych, w których wykonywaniu pacjent nie jest samodzielny, ze wskazaniem, czy pacjentowi należy tylko pomóc, czy go całkowicie wyręczyć;

• wykaz czynności wykonywanych przez opiekuna;

• wkładki;

• ocenę wykonanych czynności i uwagi.

Dokumentacja powinna zawierać wkładki wypełniane przez wszystkich członków zespołu terapeutycznego (kartę zmiany pozycji ciała, bilans płynów, kartę obserwacji i pomiarów podstawowych parametrów życiowych).

Dokumentacja zawiera wszystkie działania i czynności, które wchodzą w zakres kompetencji opiekuna medycznego. Opiekun zaznacza te czyności, które wykonał w ramach ustalonego przez pielęgniarkę procesu pielęgnowania i te, o których sam zdecydował zgodnie z posiadanymi kompetencjami. Wpisuje również godzinę wykonania tych czynności.

Jeżeli opiekun med.wykona czynności niewymienione w przedstwaionej dokumentacji, to oznacza, że wykroczył poza swoje kompetencje - sformułowanie to ma zapobiegać przerzucaniu kompetencji pielęgniarskich na opiekunów medycznych z powodu braku pielęgniarek.

Dokumentacja ta jest wzorowana na dokumentacji opieki długoterminowej w Niemczech i zawiera:

• wywiad przeprowadzony przez opiekuna med.;

• plan czynności pielęgnacyjnych i opieki;

• kartę zmiany pozycji ciała;

• kartę obserwacji;

• kartę uwag.

OCENA OGÓLNEGO STANU BADANEJ OSOBY

Na ocenę stanu ogólnego pacjenta składa się:

• ogólne wrażenie, jakie sprawia chory;

• stopień jego przytomności;

• wygląd;

• zachowanie;

• wyniki badania podstawowych parametrów życiowych (liczby oddechów, tętna- czynności serca, RR i temp.ciała).

W ocenie stanu ogólnego bierze sie pod uwagę:

• stan świadomości pacjenta

• czy można nawiązać z nim kontakt słowny?

• czy jest zorientowany, gdzie się znajduje?

• czy potrafi się przedstawić?

• czy odpowiada logicznie na zadawane pytania?

• wyraz twarzy podczas odpoczynku i kontaktu z innymi osobami

• smutny;

• wesołkowaty;

• niewłaściwe do sytuacji zachowania wskazujące na zab.w sferze psychicznej;

• mowę i język

• liczba i tempo wypowiadanych słów;

• swoboda wypowiedzi;

• właściwe nazywanie przedmiotow i osób;

• nastrój

• poczucie szczęścia;

• podwyższony nastrój;

• niepokój, lęk;

• gniew;

• obojętność (ryzyko samobójstwa);

• zab.psychiczne

• wypowiadanie sądów, które nie mają uzasadnienia w rzeczywistości;

• zachowania wskazujące na objawy choroby psychicznej (lęk przed kimś lub przed czymś w sytuacji braku realnego zagrożenia);

• sposób chodzenia , ktory może świadczyć o chorobach

• ukł.nerwowego, np. pociąganie za sobą kończyny ruchem koszącym świadczy o porazeniu;

• zab.w ukł.kostno-stawowych, np. Na krótszą kończynę dolną lub złamanie kończyny);

• przyjmowaną pozycję i ułożenie w łóżku

• Niemożnośc pozostawania w jednej pozycji, pobudzenie ruchowe, dziwaczne pozycje, bezruch, ruchy mimowolne;

• Sposób ubierania się

BUDOWA CIAŁA, MASA CIAŁA I WZROST

Typy konstytucyjne:

• atletyczny - charakteyzuje się dobrze rozwiniętymi mięśniami i proporcjonalną budową ciała;

• asteniczny - szczupła sylwetka, wąska i długa klp, wystające obojczyki i łopatki;

• pykniczny - sylwetka przysadzista, skłonność do tycia, szyja i kk są krótkie.

Na podstawie wyglądu chorego oceniamy też stopień odżywienia:

• nadmierne nagromadzenie tkanki tłuszczowej świadczy o otyłości lub nadwadze;

• twarz z zapadniętymi policzkami, zaznaczonymi kośćmi policzkowymi i zapadniętymi gałkami ocznymi może sugerować niedożywienie.

Masę ciała oznacza sie najlepiej rano, po oddaniu moczu, w lekkiej odzieży i bez obuwia. Pomiar masy ciała, czyli ważenie powinno być wykonywane najlepiej na tej samej wadze.

Mając wynik masy ciała można obliczyć BMI - body mass index, czyli indeks masy ciała.

BMI - to wskaźnik masy ciała, który określa, czy masa ciała danego człowieka jest odpowiednia do jego wzrostu. Obliczamy go według wzoru:

BMI = masa ciała (w kilogramach): [wzrost (w metrach)]²

BMI poniżej 18,5 - to niedowaga

BMI od 18,5 do 24,9 - norma

BMI 25-29,9 - nadwaga; trzeba starać się zmniejszyć masę ciała, ale jeszcze nie ma wielkiego niebezpieczeństwa.

BMI 30 - 34,9 - otyłość I stopnia,

BMI 35-39,9 - otyłość II stopnia,

BMI powyzej 40 - otyłość III stopnia

Mozna też skorzystać z drugiego wzoru - wzoru Broca:

masa ciała = wzrost w cm - 100

Wzrost zależy od wieku:

• długość ciała noworodka wynosi ok. 50 cm,

• wzrost rocznego dziecka - ok. 75 cm,

• wzrost dziecka 7-letniego - 115cm,

• wzrost 14-latka - 150 cm,

• prawidłowy wzrost dorosłego mężczyzny - 150 - 190 cm,

• prawidłowy wzrost kobiet - 138 - 180 cm.

Gdy w danej grupie wiekowej długość ciała jest mniejsza o 10 - 23% od normy (wg siatek centylowych), to wówczas występuje niedobór wzrostu.

Pomiar wzrostu u osoby dorosłej: osoba badania musi stać wyprostowana i odwrócona tyłem do podziałki wzrostomierzu, a wskaźnik wzrostomierza opiera się na szczycie głowy.

SKÓRA I TKANKA PODSKÓRNA

Tkanka - to zespół komórek o podobnej strukturze i funkcji wraz z wytworzoną przez nie substancją międzykomórkową.

Histologia - nauka o budowie i czynnościach tkanek.

Skóra jest narządem pokrywajacym i osłaniającym ustrój. Ogólna powierzchnia skóry u człowieka wynosi 1,5-2 m², a grubość wynosi 1,5-5 mm. Składa się z trzech warstw: naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej.

Tkanka podskórna - znajduje się pod skórą, zbudowana z tkanki łącznej właściwej luźnej; zawiera komórki tłuszczowe, izoluje przed nagłymi zmianami temperatury.

W skórze znajdują się przydatki skóry: gruczoły potowe (gruczoły ekrynowe i apokrynowe), gruczoły łojowe, paznokcie i włosy.

Skóra pełni rolę ochronną: przed zakażeniem bakteriami, grzybami, wirusami, przed czynnikami mechanicznymi, termicznymi, chemicznymi i promieniowaniem świetlnym, oraz zapewnia niezmienne warunki dla środowiska wewnętrznego organizmu (homeostazę).

Skóra i tkanka podskórna tworzą ok. 20% ogólnej masy ciała dorosłej osoby.

Skóra u czlowieka rasy białej ma barwę bladoróżową (cielistą) lub śniadą. Skóra jest gładka, elastyczna, dobrze nawilżona i ucieplona.

Skóra w badaniu fizykalnym może być badana przez:

• oglądanie,

• obmacywanie,

• można określać jej zapach.

Badanie skóry rozpoczyna się od przeprowadzenia wywiadu:

• dolegliwości zgłaszanych przez pacjenta - charakter zmian skórnych (wysypka, plamki, guzki, wrzód, strupy, nadżerki, krosty, pęcherzyki), ich lokalizację na skórze i odczucia towarzyszące (świąd, pieczenie, uczucie gorąca), czas i okres występowania, czynniki nasilające i łagodzące dolegliwości;

• wcześniej przebytych chorób skóry lub występujących w rodzinie chorego;

• charakteru wykonywanej pracy zawodowej;

• reakcji uczuleniowych na znane alergeny

Badanie przeprowadza się w kolejnych trzech pozycjach pacjenta:

• w pozycji siedzącej - oglądane są dłonie i górne kończyny, twarz, szyja i tułów;

• w pozycji leżącej na brzuchu - badana jest skóra grzbietu, tylnych powierzchni kk dolnych, pośladków i okolica odbytu;

• w ułożeniu na grzbiecie (na plecach) - badana jest skóra brzucha, okolice pachwin, skóra zewnętrznych narządów płciowych i krocza, przednia powierzchnia ud, podudzi oraz skóra i paznokcie stóp.

W badaniu skóry oceniamy:

• zabarwienie skóry - która zależy od grubości naskórka i warstwy rogowej, od stopnia ukrwienia skóry, obecności barwników w komórkach naskórka oraz obecności karotenu w skórze właściwej;

• zmiany skórne (plamki, pęcherzyki, owrzodzenia, strupy);

• ciepłotę ciała - badamu palpacyjnie grzbietową powierzchnią dłoni - prawidłowo skóra obwodowych części ciała jest nieco chłodniejsza od tułowia;

• wilgotność skóry - skóra wilgotna, sucha, tłusta;

• napięcie skóry - palcami ujmujemy fałd skórny i puszczamu - oceniamy szybkość z jaką powraca do położenia normalnego; skóra elastyczna powinna się rozprostować zaraz po zwolnieniu uścisku;

• ruchomość skóry, tzn, łatwość przesuwania się fałdu skórnego (jest zmniejszona w obrzęku).

Obrzęk, to nadmierne ilości płynu komórkowego w tkance śródmiąższowej, skóra jest wówczas bardzo napięta - badamy go uciskając kciukiem, np. na kk dolnych- ucisk pozostawia dołek.

Paznokcie - są to gładkie płytki rogowe, pokrywające część grzbietową paliczków dłoni i stóp. Są wytworem naskórka, a ich głównym budulcem jest keratyna.

Paznokieć pełni funkcje ochronne - przed szkodliwym działaniem czynników mechanicznych - i obronne.

W badaniu paznokci ocenia się: kształt płytek paznokciowych, ich barwę i połyskliwość.

Wlosy - to nitkowaty, zrogowaciały, wyspecjalizowany twór naskórka. Znajdują się na całej skórze, z wyjątkiem wewnętrznej strony dłoni, warg, podeszw i powierzchni zgięć stawów - na głowie, w okolicach pachowych, na rękach i nogach oraz w miejscach intymnych. Włosy brwi i rzęs są grube i twarde.

Włosy wyrastają z zagłębień skóry tworzących kanał, zwany mieszkiem włosowym. Do tego kanału uchodzą przewody gruczołów łojowych.

Mieszek wlosowy z wlosem:

1 - wlos

2 - powierzchnia skóry

3 - sebum (łój skórny)

4 - mieszek włosowy

Włosy pełnią rolę termoregulacyjną i ochronną.

W badaniu określa się: ilość, cechy jakościowe i ich rozmieszczenie.

POMIAR PODSTAWOWYCH PARAMETRÓW ŻYCIOWYCH

Podczas oceny ogólnego stanu pacjenta dokonuje się pomiaru jego podstawowych parametrów życiowych, w tym:

• pomiaru oddechów,

• pomiaru częstości pracy serca (in. tętna,pulsu, akcji serca) - TH,

• pomiaru ciśnienia tętniczego - RR, CTK, BP,

• pomiaru temp. ciała - ºC.

Pomiar temperatury ciała

Temp.ciała czlowieka w ciagu dnia się waha. Różnica między temp.poranną, a wieczorną nie przekracza 0,5 ºC

Wartości prawidłowe:

• pod pachą - 36 - 37 ºC;

• w odbycie - wyższa o 0,5 ºC, niż pod pachą;

• w jamie ustnej - wyższa o 0,3 ºC, niż pod pachą;

• w przewodzie słuchowym jest różna w zależności od wieku:

• 0-2 r.ż - 36,4-38 ºC,

• 3-10 lat - 36,1-37,8 ºC,

• 11-65 lat - 35,9-37,6 ºC,

• Powyżej 65 lat - 35,8-37,5 ºC;

• w pochwie - wyższa o 0,3-1 ºC, niż pod pachą (w zależności od fazy cyklu miesiączkowego).

Ocena wartości temperatury:

• niższa niż 36 ºC - to temp. subnormalna;

• 36-37 ºC - temp.normalna;

• 37,1-38 ºC - stan podgorączkowy;

• 38,1-39 - gorączka umiarkowana;

• powyżej 39 ºC - gorączka wysoka.

Sposób pomiaru temperatury:

• mierzy się co najmniej 2xdziennie (rano między 5.00 -7.00 i wieczorem między 16.00-17.00).

• pomiaru nie należy dokonywać bezpośrednio po: spacerze, kąpieli, nasłonecznieniu, naświetlaniu, podczas większego zdenerwowania;

Czynności przygotowawcze:

• przygotowanie opiekuna medycznego

• higieniczne mycie rąk;

• założenie rękawiczek;

• przygotowanie materiału, sprzętu, otoczenia

• przygotowanie zestawu do badania: termometr, środek dezynfekcyjny, waciki, miska nerkowata;

• przygotowanie sprzętu do dezynfekcji;

• przygotowanie pacjenta

• poinformowanie o celu i sposobie wykonania pomiaru;

• uzyskanie zgody pacjenta;

• zapewnienie wygodnej pozycji siedzącej lub leżącej, a w przypadku pomiaru w odbycie -pozycji na boku z lekko ugiętymi kk dolnymi w stawach biodrowych i kolanowych;

• poinformowanie o konieczności unikania gwałtownych ruchów podczas badania;

Czynności właściwe:

• włączenie przycisku uruchamiającego zasilanie termometru;

• oczekiwanie na pojawienie się sygnału oznaczającego gotowość termometru do pomiaru;

• nałożenie osłonki na termometr pozwalającej na pomiar w uchu;

• włożenie termometru w miejsce badania (ucho, pod pachę);

• pojawienie sygnału dźwiękowego oznacza koniec pomiaru;

• osłonkę wurzucamy do odpadów medycznych.

Czynności końcowe:

• uporządkowanie materiału, sprzętu, otoczenia

• dezynfekcja termometru i osuszenie,

czynności końcowe wykonywane przez opiekuna med.:

• zdjęcie rękawiczek,

• higieniczne mycie rąk,

• udokumentowanie wyniku pomiaru w karcie gorączkowej w formie krzywej gorączkowej i w karcie obserwacji podstawowych parametrów,

• zgłoszenie pielęgniarce rozpoznanych nieprawidłowości.

FT77

Pomiar oddechu

Oddychanie, to proces wymiany gazowej w organizmie, który ma na celu pobranie tlenu z zewnątrz podczas wdechu i wydalanie dwutlenku węgla podczas wydechu.

Wykonując badanie oddechu należy uwzględnić:

• częstotliwość oddechów w czasi 1 minuty;

• obserwację charakteru oddechu (miarowy-regularny, średnio głęboki, płytki, niesłyszalny, wydech nieco dłuższy niż wdech);

• obserwację ruchów klp;

• ocenę zapachu oddechu.

Szybkość (częstość) uzależniona jest od od wieku badanego:

• noworodki i niemowlęta - ok. 40-50 oddechów/minutę;

• małe dzieci - ok. 18-25/min;

• dorośli - ok. 16-20/min.

Czynniki przyspieszające oddech:

• fizjologiczne

• wzmożony wysiłek fizyczny;

• reakcje emocjonalne;

• patologiczne

• stany gorączkowe;

• zmniejszona objętość oddechowa;

• upośledzenie krążenia;

• zmniejszenie ilości krwi;

• zmniejszenie ilości tlenu w powietrzu wydychanym.

Czynniki zwalniające oddech:

• fizjologiczne

• sen;

• hiperwentylacja;

• patologiczne

• zatrucie środkami nasennymi, narkotycznymi;

• uszkodzenia czaszkowo-mózgowe;

• hipotermia

Przyczyny zaburzeń oddychania:

• składu powietrza wdychanego;

• drożności dróg oddechowych;

• pojemności oddechowej;

• transportu tlenu i dwutlenku węgla;

• oddychania na poziomie komórkowym;

• funkcjonowania ośrodka oddechowego.

Błędy techniczne w trakcie badania oddechu, które fałszują wynik:

• chory wie, że ma badany oddech - i może świadomie lub nieświadomie przyśpieszyć lub zwolnić oddech;

• chory jest ubrany - trudno ocenić ruchy klp, pracę dodatkowych mięśni oddechowych, symetrię ruchów.

Sposób pomiaru liczby oddechów:

liczbę oddechów należy mierzyć przez minutę, obserwując wychylenie klp. Jeden oddech, to wykonanie wdechu

i wydechu. Należy ocenić częstość oddechów.

---