SCHARAKTERYZUJ STANOWISKO KOMPUTEROWE

SPEŁNIAJĄCE WYMOGI ERGONOMII

Nazwa ergonomia wywodzi się od dwóch greckich słów: ergon - czyn, praca oraz nomos - zwyczaj, prawo, wiedza. W przekładzie na język polski oznacza wiedzę o pracy (ludzkiej). Definicji ergonomii jest wiele, ujmują one różne charakterystyczne cechy ergonomii: jako nauki lub działalności praktycznej, z punktu widzenia podmiotu pracy, czyli człowieka lub całego układu pracy. Ergonomia w swoim podstawowym ujęciu zajmuje się optymalizacją pracy, rozumianej jako układ lub system współdziałania człowieka ze środkami pracy w określonym środowisku materialnym i społecznym, zmierzający do wytworzenia tzw. produktu. Ergonomia określana jest też bardzo często jako: interdyscyplinarna nauka, zajmująca się przystosowaniem narzędzi, maszyn, środowiska i warunków pracy do anatomicznych i psychofizycznych cech człowieka, zapewniając sprawne, wydajne i bezpieczne wykonywanie przez niego pracy, przy stosunkowo niskim koszcie biologicznym.

Wbrew opinii, iż praca przy komputerze należy do najlżejszych, przesiadywanie w tej samej pozycji przez kilka godzin dziennie wiąże się z dużym ryzykiem dla zdrowia. Ryzyko to można ograniczyć przez odpowiedni dobór sprzętu i organizacją stanowiska komputerowego.

Naturalna pozycja

Pozycja jaką przybieramy podczas pracy przy komputerze powinna być możliwie swobodna i naturalna. Stopy płasko położone na podłodze, plecy proste, pewnie oparte na oparciu krzesła, przedramiona wsparte na podłokietnikach, nadgarstki oparte na pulpicie, głowa trzymana prosto. Dla utrzymania takiej postawy kluczowe jest odpowiednie dopasowanie mebli. W ergonomii istnieją specjalne normy określające właściwe, bezpieczne wymiary mebli biurowych:

• Blat pod klawiaturą powinien znajdować się na wysokości ok. 60 - 75 cm

• Blat pod monitor powinien być umieszczony na wysokości 70 - 90 cm, przy czym różnica miedzy blatem klawiatury i monitora nie powinna być mniejsza niż 10 cm

• Siedzisko krzesła powinno znajdować się na wysokości ok. 45 cm (+/- 5 cm)

• Stały kąt oparcia krzesła powinien wynosić ok. 10 stopni odchylenia w tył od pionu, a jego zakres regulacji: 5 stopni do przodu i 30 do tyłu.

Wysokość blatu pod monitor, blatu pod klawiaturę oraz wysokość siedziska powinny być tak skonfigurowane, by pozwalały obserwację monitora pod kontem 20 - 50 stopni oraz zachowanie przynajmniej kąta prostego między ramieniem a przedramieniem podczas pisania na klawiaturze. Taka konfiguracja uchroni przed przyjmowaniem nienaturalnych, wymuszonych pozycji, minimalizuje obciążenie układu mięśniowo - szkieletowego oraz ogranicza mikro urazy związane z wykonywaniem tych samych, powtarzalnych ruchów (powstających przy pracy myszką i pisaniu na klawiaturze).

Zasada bezpiecznego stanowiska pracy to zasada dostępności. Choć na co dzień nie zdajemy sobie z tego sprawy, konieczność wychylania się ze stanowiska i przybierania wymuszonych pozycji stanowi duże obciążenie dla układu szkieletowo mięśniowego. Szczególnie, jeśli te same ruchy (np. sięganie do drukarki lub schylanie się do napędu CD) są często powtarzane. Sprzęt, z którego korzystamy (drukarka, telefon, nagrywarka, płyty CD) powinien znajdować się w zasięgu ramion, tak, by nie było konieczności podnoszenia rąk powyżej barków. Tak naprawdę mało które biurko na to pozwala. Dlatego często przydatne okazują się różnorakie podstawki i wysięgniki. Pozwalające umieścić sprzęt tak, by był dostępny na wyciagnięcie reki, a za razem nie zajmował całej powierzchni blatu. Jeśli w pracy korzystamy często z materiałów drukowanych - powinniśmy stosować specjalne sortery na dokumenty. Prostym, a bardzo przydatnym gadżetem jest uchwyt na dokumenty. Przyczepiany do monitora lub wolnostojący pozwala przepisywać tekst bez potrzeby ciągłego skręcania szyi. Wszystko to umożliwia wyzyskanie dodatkowej przestrzeni do pracy i utrzymanie porządku.

Wzrok

Na subiektywne dolegliwości związane ze zmęczeniem oczu na skutek pracy przy komputerze skarży się aż 90% kobiet i 80% mężczyzn. Rozmywanie się obrazu, zły kontrast widzenia, podwójne widzenie, uczucie pieczenia, kłucia, ucisku, łzawienie oczu, zaczerwienienie spojówek - te wszystkie dolegliwości można przynajmniej częściowo wyeliminować przy odpowiednim ustawieniu monitora i oświetlenia.

Monitory ciekłokrystaliczne (LCD) stają się powoli standardem. W przeciwieństwie do tradycyjnych monitorów nie emitują szkodliwego promieniowania, nie powodują też dolegliwości związanych z częstotliwością odświeżania ekranu. Jeśli posiadamy tradycyjny monitor, wówczas warto pomyśleć o filtrze ograniczającym promieniowanie.

Bez względu na rodzaj posiadanego monitora powinien on być tak ustawiony, by umożliwiał obserwację z odległości 40 - 75 cm, pod kątem 20 - 50 stopni poniżej linii wzroku. Ważne jest aby płaszczyzna ekranu była prostopadła do twarzy. Ustawienie monitora powinno też wyeliminować odblask.

Nadgarstki

Urazy nadgarstków są najbardziej specyficzne dla użytkowników komputerów. Tak jak niegdyś "łokieć tenisisty", tak dziś swoistą karierę robi schorzenie zwane "zespołem cieśni nadgarstka". W następstwie nieprawidłowego ułożenia rąk podczas korzystania z klawiatury (przeguby uniesione ku górze) w najwęższym miejscu przeguby dłoni, tzw. kanale nadgarstka nerwy są zbyt mocno ściśnięte. Powoduje to nadwrażliwość, drętwienie, mrowienie oraz ból kciuka i trzech kolejnych palców oraz całych dłoni i nadgarstków. Ale i przed tym można się zabezpieczyć. Przede wszystkim przez zapewnienie odpowiedniego podparcia nadgarstkom. Między klawiaturą a krawędzią stołu powinno być przynajmniej 10 cm wolnego miejsca na swobodne ułożenie dłoni.

Rys. Biurko komputerowe

1. Sorter na dokumenty

2. Podstawa na drukarkę lub faks

3. Podstawa pod monitor

4. Podstawka na dokumenty

5. Podstawa na telefon

6. Szuflada na klawiaturę

7. Pojemnik na długopisy

8. Kubek magnetyczny na spinacze

9. Dyspenser na taśmę

SCHARAKTERYZUJ BADANIA OKRESOWE I KONTROLNE PRACOWNIKÓW

Każdy pracownik musi liczyć się z tym, że podczas zatrudnienia zostanie wysłany przez pracodawcę na badania wstępne, okresowe i kontrolne, są to tzw. badania profilaktyczne. Szczegółowy tryb i zakres przeprowadzania badań profilaktycznych określone zostały w rozporządzeniu ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w kodeksie pracy (Dz.U. nr 69, poz. 375 z późn. zm.)  

     Zgodnie z przepisami art. 229 kodeksu pracy badaniom wstępnym podlegają wszystkie osoby przyjmowane do pracy, pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe. Od 29 listopada 2002 r. na badania wstępne nie muszą być kierowane osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy z tym samym pracodawcą.

BADANIA OKRESOWE

Kieruje na nie pracodawca. Służą ocenie szybkości i kierunku zmian w stanie zdrowia pracownika w porównaniu z wynikami poprzednich badań profilaktycznych. Okresowym badaniom lekarskim podlegają wszyscy pracownicy, jednak ich częstotliwość nie jest jednakowa dla każdego zatrudnionego i zależy przede wszystkim od rodzaju wykonywanej pracy.

Pracownicy przechodzą badania okresowe z częstotliwością:

• co 2 lata, jeżeli pracownik jest narażony na wdychanie szkodliwych pyłów lub oparów,

• co 3 lata, jeżeli w zakładzie pracy panuje gorący mikroklimat (po 45. roku życia badania takie muszą być wykonywane co 2 lata),

• co 4 lata, jeżeli pracownik stale korzysta z komputera,

• co 5 lat - pracownicy biura nie korzystający z komputerów.

Lekarz może wyznaczyć krótszy termin następnego badania, jeżeli uzna, że jest to niezbędne dla prawidłowej oceny stanu zdrowia osoby przyjmowanej do pracy lub pracownika (§ 2 ust. 2 rozporządzenia). Termin badania okresowego powinien zawsze zostać określony w zaświadczeniu lekarskim wydanym po badaniu wstępnym lub poprzednim badaniu okresowym. W przypadku zmiany pracodawcy termin ważności zaświadczenia wydanego w czasie zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy traci ważność.

Badania kontrolne

Wykonywane po chorobie, kieruje na nie pracodawca. Badania kontrolne powinny być wykonywane u wszystkich pracowników, którzy byli niezdolni do pracy dłużej niż 30 dni z powodu choroby. Pracodawca nie ma prawa dopuścić takiej osoby do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego, stwierdzającego brak przeciwwskazań do ponownego zatrudnienia na określonym stanowisku. Pracodawca nie może rozwiązać umowy o pracę bez wypowiedzenia po stawieniu się pracownika do pracy w związku z ustaniem przyczyny nieobecności (art. 53 § 5 k.p.). Z chorym pracownikiem można rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia bez jego winy tylko wtedy, gdy po upływie okresów zasiłkowych pracownik jest nadal niezdolny do pracy. To, czy pracownik odzyskał zdolność do pracy, stwierdza lekarz, wydając odpowiednie zaświadczenie (wydawane w związku z art. 229 § 2 k.p.). A zatem, jeśli mimo upływu okresu ochronnego pracodawca nie rozwiązał z pracownikiem umowy o pracę, nie może tego zrobić, jeśli pracownik stawił się do pracy i jest zdolny do jej wykonywania. Zakaz rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia po stawieniu się pracownika do pracy w związku z ustaniem przyczyny nieobecności (art. 53 § 3 k.p.) nie ma zastosowania, jeżeli pracownik jest nadal niezdolny do pracy wskutek choroby, a do pracy zgłasza się w celu przerwania biegu okresu uprawniającego pracodawcę do rozwiązania umowy

Okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy. Za czas niewykonywania pracy, w związku z przeprowadzanymi badaniami, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, a w razie przejazdu na te badania do innej miejscowości przysługuje mu zwrot kosztów podróży. Pracodawca musi pokrywać koszty badań, jakie zostały wykonane pracownikom, a także badań dodatkowych przeprowadzonych na zlecenie lekarza, jak również przechowywać w swoim archiwum orzeczenia lekarskie dotyczące zatrudnionych.

Odpowiedzialność za dopuszczenie pracownika do pracy bez aktualnych badań lekarskich ciąży na pracodawcy, a nie na pracowniku. Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku (art. 229 § 4 k.p.). Nie wywiązanie się z tego obowiązku stanowi naruszenie przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy i jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika, za które grozi grzywna do 5000 zł. Pracodawca ma prawo - podobnie jak pracownik - wystąpić z wnioskiem o ponowne badanie zatrudnionego, jeżeli nie zgadza się z opinią lekarską. Musi to jednak uczynić w ciągu 7 dni od wydania orzeczenia, a badanie powinno być przeprowadzone w wojewódzkim ośrodku medycyny pracy.

ZNACZENIE WODY I OCHRONA WÓD

 

Znaczenie wody

Woda to związek chemiczny potrzebny każdemu żywemu organizmowi do życia. Są takie drobnoustroje, które egzystują bez dostępu tlenu, ale żaden organizm nie jest przystosowany do życia bez wody. Nie ma się co temu dziwić, bo przecież woda jest podstawowym składnikiem wszelkich istot żywych. Ilość wody (w %) w różnych organizmach przedstawia poniższa tabela:

 

ORGANIZM	UDZIAŁ PROCENTOWY WODY
CZŁOWIEK	60%
GLONY	98%
MEDUZA	96%
SOCZYSTE OWOCE	90 -95%
LIŚCIE ROŚLIN	80-90%
DREWNO	50 do 60%

Gdyby nie woda, nie byłoby postępu cywilizacyjnego. Człowiek od zawsze osiedlał się tam, gdzie był dostęp do wody słodkiej. W dzisiejszych czasach, największa ilość wody jest zużywana przez rolnictwo oraz przemysł. Dla przykładu, na wyprodukowanie jednego tylko samochodu zużywa się blisko 380 tys. litrów, przy odzysku kilograma aluminium z rudy zużywa się około 8400 litrów, aby dochłodzić średnią elektrownię zużywa się w ciągu jednego dnia blisko 5 mln. litrów wody.

Powierzchnię Ziemi stanowią prawie że ¾ wody, w tym 97% stanowi woda słona, która jest niezdatna do picia, do nawadniania, nie można jej wykorzystać w przemyśle, ponieważ zawarte w wodzie sole wywołują korozję. 3% stanowi woda słodka, której większą część zawierają lodowce. Woda słodka nadaje się do eksploatacji i jest do niej łatwy dostęp, ale wynosi tylko 0,003% globalnych zasobów wody na kuli ziemskiej. Na wodę jest ogromne zapotrzebowanie, ale człowiek nie potrafi w dobry sposób nią gospodarować. Ze względu na jej łatwą dostępność, cena wody jest bardzo niska, a to z kolei przyczynia się do jej marnotrawstwa. Statystyczny Europejczyk zużywa około 140 litrów wody na dobę. Jest to zbyt dużo i aby zmniejszyć tak wysokie zużycie wody należy m.in.:

• brać prysznic w zastępstwie kąpieli w wannie

• nie zmywać naczyń pod bieżącą wodą

• uszczelniać krany i toalety

• podlewać ogrody deszczówką

 Należy pamiętać o racjonalnym gospodarowaniu wodą, bo tylko w taki sposób zapobiegniemy w przyszłości pogarszaniu się jakości wody oraz wzrostowi jej ceny.

Wody powierzchniowe pełnią ważną funkcje, ponieważ stanowią główne źródło pozyskiwania wody w Polsce. Niestety ich cechą jest wysoka mętność, którą szczególnie można zaobserwować podczas ulewnych deszczów oraz wiosennych roztopów. Największa ilość zanieczyszczeń występujących w wodzie pochodzi ze ścieków. Do innych producentów zanieczyszczeń zaliczamy transport wodny (również lądowy), używanie nawozów sztucznych, pestycydów oraz rożnego pochodzenia odpady (przemysłowe oraz komunalne).

Prawo Wodne, które określa podstawy prawne, dotyczące ochrony wód, jest zbiorem norm i zasad, odnoszących się do klasyfikacji wód do poszczególnych stopni ich zanieczyszczenia, do sposobów odprowadzania ścieków z wód powierzchniowych oraz kanalizacji miejskiej, do wysokości  kar, które są nakładane za nieodpowiednie (nadmierne) ilości odprowadzanych zanieczyszczeń do wód oraz dotyczące wprowadzenia stref ochrony zarówno ujęć, jak również źródeł wody. 

Możemy wymienić 5 klas czystości wód powierzchniowych:

• Klasa pierwsza - wody charakteryzują się bardzo dobrą jakością, nie znajdujemy oddziaływań antropogenicznych

• Klasa druga - dobra jakość, ale odnajdujemy niewielkie oddziaływanie czynników antropogenicznych

• Klasa trzecia - określana dla wód zadowalających, widzimy umiarkowany wpływ czynników antropogenicznych.

• Klasa czwarta - posiadają niezadowalająca jakość, biologiczne wskaźniki wskazują na zmiany ilościowe oraz jakościowe organizmów wodnych, powstałych w wyniku oddziaływań antropogenicznych.

• Klasa piąta - wody posiadające złą jakość, w wyniku oddziaływań czynników antropogenicznych, występuje zanik pewnych populacji

 Istnieje kilka metod, które chronią wody powierzchniowe przed zanieczyszczeniami:

• Najlepszą metodą służącą do ochrony wód jest jej oszczędne używanie oraz zwiększenie ilości  poprzez oczyszczanie ścieków, czy innego rodzaju zanieczyszczonych wód powierzchniowych. Z tego względu tak ważna jest budowa i rozbudowa oczyszczalni ścieków. Kryteria jakim muszą odpowiadać ścieki oczyszczone, które odprowadzane są do wód i ziemi określa prawo wodne. Dodatkowe warunki (ponad te zapisane w prawie) wymagane są, gdy ilość odprowadzanych ścieków jest bardzo duża.  Jakość wypuszczanych ścieków ma odpowiadać klasie czystości wody odbiornika lub może być wyższa. Na zakłady przemysłowe, które przekraczają ustalone normy nakłada się kary pieniężne. Kontrolę jakości odprowadzanych ścieków prowadzi Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska.

• Rozcieńczanie zanieczyszczeń wodą odbiornika, oraz ich mieszanie odgrywa bardzo ważną rolę. Poprzez rozcieńczenie zanieczyszczonej wody wodą z odbiornika obniża się stężenie szkodliwych substancji w niej zawartych.

• Biochemiczny rozkład, w którym głównie uczestniczą zanieczyszczenia organiczne.

Oczyszczanie biologiczne zachodzi w środowisku wodnym. Polega ono głównie na utlenianiu, tzw. spalaniu na mokro. Bakterie tlenowe, zwane też aerobowymi, są do tego procesu niezbędne. Ubytek tlenu jest systematycznie uzupełniany poprzez naturalnie zachodzący proces reakcji.

Do określenia stopnia zanieczyszczenia wody używa się, wskaźników zanieczyszczenia. Wynik wyrażany jest w miligramach substancji na 1 dm³ wody, czyli jako stężenie danego zanieczyszczenia.

Najważniejszym wskaźnikiem określającym zanieczyszczenie jest wysokość stężenia tlenu, który jest rozpuszczony w substancji. Jeżeli wartość tego stężenia jest mniejsza to znaczy, ze woda jest zanieczyszczona związkami organicznymi, które można rozłożyć w procesach biochemicznych. Jeżeli stężenie tlenu wynosi mniej niż 4 mg/dm3 to zaczynają obumierać organizmy żyjące w wodzie.

Na poziom czystości wód ma też wpływ stosowanie czystych technologii, których celem jest również zmniejszenie ilości zanieczyszczeń znajdujących się w ściekach poprzez ograniczenie używania pestycydów. Rozwiązanie, jednak w dużym stopniu zależy od predyspozycji gleby (i reszty środowiska) do samoregulacji. W dzisiejszych czasach można zakupić nawozy o naturalnym charakterze, choć powstałe w sztucznych warunkach. Nazywa się je nawozami biologicznymi i zawierają oprócz składników mineralnych oraz mikroelementów także drobnoustroje glebowe. Ważnym elementem są także wody podgrzane, które nie powinny być bezpośrednio odprowadzane.

1

---