• WSPÓŁCZESNE SYSTEMY POLITYCZNE

• Wykład (10.10)  Wprowadzenie

W Europie w żadnym kraju faktyczny stan rzeczy nie odpowiada zapisom konstytucji.

System polityczny: działania polityczne podejmowane przez organy państwa, partie polityczne, grupy formalne i nieformalne oraz wzajemne relacje między poszczególnymi instytucjami. Podział na podsystemy:

1. Instytucjonalny: aparat państwowy i partie polityczne

2. Funkcjonalny: omawia zasady funkcjonowania elementów systemu politycznego, jakim są wzajemne relacje między organami administracji państwowej, czyli partiami.

3. Normatywny: zawiera normy prawne i pozaprawne (konstytucje, ustawy, statuty partii, orzeczenia sądowe na temat funkcjonowania instytucji politycznych, normy dotyczące tradycji narodowej, racja stanu, kultura polityczna).

4. Komunikacyjny: opisuje stosunki między niektórymi instytucjami politycznymi, ale na bazie komunikowania się między nimi (np. rząd - opozycja)

Funkcje systemu politycznego:

• Politycznej socjalizacji: system polityczny ma za zadanie kształtowanie świadomości społecznej i organizacji społeczeństwa; kształci ludzi, by mogli pełnić w nim określoną rolę.

• Artykulacji interesów: wyrażanie interesów grup społecznych

• Agregacji interesów: stworzenie pewnego interesu i doprowadzenie do wyjścia tych interesów podstawowych.

Ćwiczenia (16.10)  Teoretyczne podstawy, wprowadzenie

Partia polityczna: sformalizowana organizacja, której zasadność istnienia wyznacza walka o władzę w systemie konkurencyjnym, zdolność do rzeczywistej konkurencji, Partia staje się funkcją systemu demokratycznego. Partie grupują osoby wyznające tą samą doktrynę polityczną. Partie dążą wreszcie do zdobycia władzy w państwie lub udziału w tej władzy, abstrahując od funkcji jakie partie mogą pełnić w systemie demokratycznym.

Funkcje partii politycznych:

Wg Meny'ego: mobilizacji i integracji politycznej; ujawniania struktury opinii publicznej; przygotowania kadr politycznych; edukacyjną na polu politycznym.

Wg Sobolewskiego: wyborczą (selekcja kandydatów i formowanie programu), rządzenia i opozycji.

Wg Sadowskiego: tworzą łączne forum legalnej władzy o walkę polityczną; są elementami aktywizującymi i integrującymi społeczeństwo; są elementami kształtowania opinii publicznej; są elementami mechanizmu wyborów do parlamentu; są elementami mechanizmu formułowania doktryn i programów politycznych państwa; są mechanizmem formowania środków władzy w państwie.

System partyjny:

Douverger: istota systemu partyjnego sprowadza się do formy i sposobu koegzystencji partii w danym państwie.

Sartori: system partyjny określa układ wzajemnych relacji, oddziaływań między partiami, będący rezultatem rywalizacji między nimi w tym sensie, że każda partia reaguje na zachowanie innej.

Wojtaszczyk: całokształt zachodzących między partiami relacji oraz zasad i norm regulujących stosunki międzypartyjne oraz stosunki między partiami a aparatem państwowym.

Typologia systemów partyjnych:

Smith: kryterium wielkości głównych partii oraz ich stosunek do kwestii społeczno - politycznych. Modele systemów partyjnych: nierównowagi (jedna partia zdominowała proces tworzenia rządów w dłuższym okresie), rozproszenia (dużo partii, żadna nie ma decydującej przewagi, kilka zyskuje podobne wyniki wyborcze) i zrównoważony (dwie partie lub dwa bloki partii, żadna nie zyskuje wyraźnej przewagi)

Sartori: kryterium liczby partii oraz dystansu ideologicznego między nimi: system dwupartyjny ze zmieniającymi się rządami, system umiarkowanego pluralizmu, system skrajnie spolaryzowanego pluralizmu (dwie fundamentalistyczne partie z prawa i lewa uniemożliwiające stworzenie silnego centrum lub słabe centrum i istnienie partii antysystemowych) oraz system partii dominującej.

Ruch społeczny: masowe, spontaniczne, celowe poczynania sił społecznych mające na celu rozwiązania wszystkich kwestii ważnych do zaspokojenia bytowych i duchowych potrzeb, które związane są z sytuacją klasową tych sił (Przybylski); wg Modzelewskiego jest to działalność zmierzająca do obrony lub zmiany ważnych z punktu widzenia określonej grupy ludzi; jest to ruch grup społecznych, a nie państwa czy organizacji władzy państwowej; jest to działalność zespołowa, której towarzyszą przekonania ideologiczne, mobilizujące jednocześnie do działań.

Ruch polityczny: rozwinięty, znajdujący się na wyższym stopniu ruch społeczny dotyczący sfery władzy, która determinuje rozwiązanie wszelkich kwestii społecznych (Przybylski); Maciejewska - ruch społeczny o celach politycznych. Konstytuuje go cel nadrzędny, np. wolność, sprawiedliwość itp.

Zasada reprezentacji: relacja między społeczeństwem a systemem politycznym; stosunki między partiami, między partiami a organami państwowymi, relacje między organami państwowymi. Chodzi o zmianę zasady reprezentacji na przestrzeni dziejów (obecnie mandatariusz jest bardziej reprezentantem woli lokalnej niż interesu ogółu). Współczesne koncepcje reprezentacji opierają się na poglądzie, że wybór reprezentanta to wyraz racjonalnej woli większości wyborców. Jest to nie do końca prawdą - rozmyte hasła wyborcze, identyfikowanie się z większością, oraz przeróżne techniki wyborcze zdają się temu przeczyć.

Zasada podziału władzy: szkoła obecna różni się od klasycznej; w skrajnych przypadkach odrzuca się podział na władzę ustawodawczą i wykonawczą twierdząc, że wykonywanie władzy to działalność polegająca na rządzeniu i zawierająca w sobie także działalność legislacyjną. Nie tylko legislatywie, ale i egzekutywie przysługuje przywilej stanowienia aktów prawnych samoistnych.

System wyborczy: w systemie większościowym kandydat (lub lista kandydatów) otrzymujący większość głosów zdobywa mandat. Prawo wyborcze może wymagać bezwzględnej lub względnej.

• Wykłady (17.10)  kierunki zmian w strukturach władzy państwowej

Wystarczy 200 osób w jakimś urzędzie i urząd ten będzie pracował tylko dla siebie - prawo Cecila Parkinsona.

Niezależnie od tego, jakie jest państwo, mamy do czynienia ze zjawiskami powodującymi zmiany w funkcjonowaniu i strukturze władzy państwowej. Zmiany te prowadzą do wzrostu przewagi rządów nad organizacjami przedstawicielskimi.

Proces koncentracji i centralizacji władzy państwowej:

1. następuje wzrost przewagi centralnych organów administracji państwowej, rządu i jego rzeczywistego szefa nad organami przedstawicielskimi (parlament i samorząd lokalny). W końcu to rząd dysponuje środkami budżetowymi i posiada zazwyczaj większość parlamentarną, a żadne ugrupowanie nie będzie działać przeciwko swemu rządowi.

2. następuje rozbudowa ciał doradczych jednostek sztabowo - koordynacyjnych oraz aparatu administracyjnego na szczeblu ogólnokrajowym. Ciała te stanowią anonimowe ośrodki decyzji, które prawie wcale nie są kontrolowane (np. przez parlament). Nie można więc ich odwołać (jak np. ministra).

3. następuje zrastanie się wierzchołkowych ogniw organów administracyjnych z centralnymi funkcjonariuszami aparatu partyjnego, grup nacisku, bezpośrednio z kręgami finansjery.

4. następuje przejmowanie kompetencji lokalnych organów władzy i administracji państwowej przez centralne instytucje państwowe, a nawet przez nieformalne kręgi ludzi działające w tych instytucjach.

W wyniku tych czterech działań powstaje tzw. superegzekutywa, czyli rzeczywista władza, dla której bezpośrednim podmiotem działań jest rząd, jego doradcy i eksperci. Superegzekutywa wydaje decyzje, rząd je tylko realizuje.

Centralizacja: przejmowanie uprawnień władczych przez centralne ośrodki decyzji przy zmniejszeniu uprawnień władz lokalnych i samorządowych.

Koncentracja: skupianie uprawnień władczych przez coraz to mniej liczne kręgi społeczne. Występuje w warunkach władzy scentralizowanej.

Dwa powyższe procesy prowadzą do oligarchizacji systemu politycznego, co ogranicza reprezentatywny współczynnik demokracji. Wynikiem oligarchizacji jest przekształcenie się grupy rządzącej w elitę władzy, która jest nieliczną grupą o ustabilizowanym składzie, zamkniętą, wyobcowaną i pozbawioną kontroli.

Odradzanie elity władzy występuje przez nominację i kooptację. Niektóre pozycje w elicie mogą być dziedziczne. Czynniki wpływające na oligarchizację systemu politycznego:

1. koncentracja i centralizacja własności środków produkcji, która spowodowała przekształcenie wolnego rynku w konkurencję między monopolami. Oligarchia ekonomiczna prowadzi do oligarchizacji systemu politycznego.

2. uspołecznienie procesów wytwórczych wzmaga zapotrzebowanie na kierowanie i organizowanie sieci usług produkcyjnych oraz infrastruktury społeczno - kulturalnej. To rząd i administracja musi określić warunki otworzenia np. prywatnej elektrowni.

3. Obserwuje się wzrost liczby i intensywności ogólnokrajowych problemów społecznych jak i przestępczość (trudno, żeby było więzienie w każdej gminie), bezrobocie (np.30-40%), kryzys miast (np. w latach '80 Nowym Jorkiem rządził burmistrz Koch, który doprowadził miasto do bankructwa - długi sięgały ponad 25 mld dolarów, uratował go dopiero Reagan), problemy środowiska naturalnego. Tego nie mogą rozwiązać władze lokalne i muszą interweniować władze centralne.

4. Rewolucja naukowo - technologiczna przyśpiesza rozwój sił wytwórczych, wzmaga potrzebę racjonalnego kierowania badaniami w skali ogólnokrajowej. Potrzeba centralnego kierowania tym rozwojem. Przykładem takiego rozwoju może być Korea Pd. lub Japonia.

5. Współcześnie w państwie nacisk sił lewicowych jest silniejszy na lokalne organy władzy (samorządy) niż centralne i centrala obejmuje uprawnienia samorządów. Obecnie w Europie dominują partie lewicowe. Tam gdzie rządzi prawica lewica obejmuje władzę w samorządach (lub na odwrót).

6. Szybkość podejmowania decyzji - decyzje o bezpieczeństwie czy o dużej wadze powinny być podejmowane w miarę szybko [w Columbus w stanie Ohio skomputeryzowano całe miasteczko, aby mieszkańcy mogli wyrażać swą opinię o uchwałach rady miasta i decydować o przyszłości. Jednak bardziej ich obchodziły sklepy internetowe]. W każdym kraju 3-5% ludności jest rzeczywiście zainteresowanych polityką.

Powyższe przyczyny są niedemokratyczne i źle świadczą o współczesnej demokracji. Dwa środki ograniczające niedemokratyczną koncentrację i centralizację władzy państwowej:

1. ruchy narodowościowe o podłożu separatystycznym. Hiszpania - z państwa rządzonego do 22 XI 1975 centralnie przez gen. Franco stało się przykładem państwa zdecentralizowanego. Katalonia, Kraj Basków mają odmienne konstytucje i parlamenty. Belgia - np. Walonia i Finlandia, obecnie jest to państwo federalne. Mają odmienne konstytucje, mogą prowadzić odrębną politykę zagraniczną. Francja - premier Jospin zgodził się, aby Korsyka zyskała autonomię w 2002. Szwajcaria - kantony mają własny język.

2. współczesny rozwój sił wytwórczych wymaga określonego wykształcenia i kultury politycznej. Im bardziej wykształcone społeczeństwo, tym mniej podatne na demagogiczne hasła ze strony władz (najłatwiej rządzi się tłumokami).

• Kwestia ogniw struktury władzy państwowej:

Struktura zmienia się w zależności od relacji między rządem a parlamentem. Tradycyjnie dzielono władzę państwową jak Monteskiusz. Obecnie podział ten nie jest adekwatny, jednak dotychczas nic lepszego nie wymyślono.

Organy przedstawicielskie powoływane głównie przez wybory, wyjątkowo powoływane mogą być przez nominację lub kooptację, rzadziej przez dziedziczenie.

• Parlamenty w większości powoływane są w drodze wyborów; Senat kanadyjski jest w całości nominowany, podobnie parlamenty Saint Vincent i Grenady - wybierane na wniosek premiera i przedstawiciela opozycji. Wybory pośrednie - Rada Federacji Rosyjskiej; dziedziczenie - do niedawna Izba Lordów. Funkcje parlamentów:  tworzenie ogólnie obowiązujących norm prawnych  kontrola działalności władzy wykonawczej

• Obok parlamentów istnieje system organów przedstawicielskich regionalnych, nie podlegających parlamentom, ale będących elementem administracji państwowej, np. wojewoda. Nie ma żadnego związku między Sejmem a Sejmikiem. 16 Sejmików nie ma praktycznie żadnego kontaktu z Sejmem.

Organy administracyjne powoływane głównie przez nominację - wybory to rzadkość. Jedynym premierem powoływanym w wyborach bezpośrednich jest premier Izraela (jak Kneset). Ich zadaniem jest realizacja ustaw uchwalonych przez parlament. Współczesne rządy wcale się do tego nie ograniczają, same tworzą prawo i przez to wykraczają poza granice władzy wykonawczej i administracyjnej. Jest to naruszenie podziału władzy, którą faktycznie sprawują rządy. Piony władzy administracyjnej:

• Pion organów administracji centralnej - jest reprezentowany przez rząd lub jednoosobową głowę państwa. W państwach o systemie rządów parlamentarno - gabinetowych jest to rząd, w systemie prezydenckim jest to prezydent (USA i od Meksyku po Argentynę i Chile).

• Pion administracji gospodarczej i socjalno - kulturalnej, który na ogół jest podporządkowany rządom chociaż niekiedy organy kolegialne są autonomiczne, a rząd pełni w nich rolę koordynatora czy planisty. Organizacje skupiające pracodawców, np. Japonia.

• Pion organów bezpośredniego przymusu - obejmuje wojsko, policję, służby bezpieczeństwa. Zadania represyjno - ochronne, które wypełniają się przez stosowanie przymusu państwa wobec jednostek i grup społecznych. Może mieć formę przymusu fizycznego. Często wykazują tendencje do autonomii, np. Montesinus, szef służb specjalnych Peru.

• Pion organów kontroli państwowej, podporządkowany albo organizacjom przedstawicielskim albo rządowi. Powinien być apolityczny i apartyjny. Wykazuje tendencję do współdziałania z organami przymusu bezpośredniego. Jeśli jest podporządkowany parlamentowi, zależy od większości, która tworzy rząd (trudno więc mówić o apolityczności). Jeśli podporządkowany jest rządowi - jest to absurd, gdyż rząd miałby kontrolować sam siebie.

Sądy: zadaniem jest ochrona porządku publicznego, przestrzeganie prawa, walka z przestępczością oraz sądowa kontrola legalności działań organów państwowych. Sądy są niezależne i niezawisłe. Władza sądownicza pochodzi z nominacji władzy wykonawczej. Środki dla sądownictwa idą z budżetu i sądy nie będą występować przeciwko władzy państwowej [Bush jako gubernator Teksasu nigdy nie zastosował prawa łaski. Zabito ponad 100 przestępców].

Głowa państwa: najwyższy przedstawiciel państwa w stosunkach wewnętrznych i zewnętrznych. Prezydenci albo posiadają szeroki zakres władzy, albo są tylko formalnymi reprezentantami państwa a ich władza jest bardzo ograniczona. Głowa państwa może być wieloosobowa, zdarzały się przypadki, że tą rolę pełniła Rada Państwa. Korzenie głowy państwa:

Współcześnie głowa państwa jest wytworem późnofeudalnego systemu. Monarchia absolutna wywodząca się z zasady patrymonialnej - czyli władztwa ziemskiego. Po Rewolucji Francuskiej przy władzy burżuazja, obawiająca się 1-osobowego monarchy. Był to początek dwóch procesów:

1. ewolucyjnej zmiany funkcji głowy państwa, gdzie monarcha i jego dwór traciły polityczne znaczenie i wprowadzono monarchię konstytucyjną (brytyjska; w WB suwerenem jest król w parlamencie, we wszystkich innych instytucjach państwowych - naród)

2. droga rewolucyjna, gdzie zniesiono monarchię i wprowadzono republikę z prezydentem jako głową państwa (francuska, USA)

Koncepcja arbitrażu głowy państwa - głowa państwa jest tak usytuowana aby z góry harmonizować funkcjonowanie aparatu państwa. Jako arbiter rozpatrywać ma sprawy, które pojawiają się na linii parlament - rząd. Jest powiązany z władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą; ma rozstrzygać wszystkie sprawy bez uwzględnienia interesów partyjnych, a brać pod uwagę interes ogólnospołeczny. Przypadki występowania prezydenta wspólnie z parlamentem przeciw rządowi:  prezydent Słowacji Kowacz występował przeciwko rządowi Mecziara  Wałęsa sprzymierzył się z Sejmem przeciwko rządowi Olszewskiego, gdy Macierewicz wystąpił z listą agentów z Wałęsą na czele. Przypadków współpracy z rządem przeciwko parlamentowi jest wiele (np. Francja).

Głowa państwa albo jest faktycznym szefem egzekutywy, albo jest tylko elementem reprezentacyjnym (Niemcy, Austria, Włochy, Finlandia, Irlandia, Łotwa, Estonia). Zupełnie inną rolę odgrywa głowa państwa w systemie faszystowskim czy dyktatury wojskowej; jest tam centralnym ogniwem aparatu państwowego i koncentruje w swych rękach kompetencje głowy państwa, szefa rządu i szefa partii.

Monarcha jako głowa państwa:

Władza współczesnego monarchy jest autonomiczna i samorodna. Ani wyborcy, ani parlament nie są źródłem władzy królewskiej - monarchowie podkreślają jednak, że rządzą „z woli narodu”, jak powiedział książę Luksemburga Henri. Dziedziczenie tronu jest główną formą zmiany monarchy. Jedyne przykłady abdykacji: Wilhelmina, Juliana (Holandia) i Wielki Książę Luksemburga Jan.

Usunąć monarchę można tylko w drodze zamachu lub przewrotu. Dziedziczenie tronu i panowanie do śmierci to podstawy monarchii. Odebranie praw do dziedziczenia miejsc w Izbie Lordów podważa system monarchii brytyjskiej i zostało uznane przez część komentatorów za początek jej końca.

W Europie nadal 11 krajów o tym ustroju:

Hiszpania: Juan Carlos Wielka Brytania: Elżbieta

Holandia: Beatrix Belgia: Albert II

Luksemburg: Wielki Ks. Henryk Dania: Małgorzata

Norwegia: Harold II Szwecja: Karol XVI Gustaw

Monako: Rainer III Lichtenstein: Hans Adam II

Watykan: Jan Paweł II (ostatnim papieżem, który się koronował był Jan XXIII w 1958).

W Afryce:

Maroko: Mohamed VI Suazi: Ksulebi III Lesotho: Letsi III

W Azji:

Bhutan: Druk Gyalpo (król - smok) Nepal: Birentra (półbóg), elekcja 5 lat

Tajlandia: Bhumibol Adulyadey (Roma IX) Jordania: Abdullah II

Brunei: sułtan Hassan Abolyah

Malezja: Yang di Pertuan Agon (wybierany przez sułtanów Malezji)

Arabia Saudyjska: Fach (władza religijna, ust. i wyk., strażnik św. miejsc Mekki i Medyny)

Japonia: Akihito (124 cesarz z jednej dynastii), wywodzi się od króla - słońca

Oman: sułtan Inhabus (obalił zacofanego ojca, który nie chciał wprowadzić TV i radia)

Kambodża: wybierany przez przedstawicieli parlamentu + premier + 2 przywódców odłamów buddyzmu

Bahrajn Katar

Wszystkie emiraty ZEA Niektóre kraje Oceanii

• Kraje Brytyjskiej Wspólnoty Narodów:

Australia, Królestwo Tonga, Tuwalu, Nowa Zelandia, Papua-Nowa Gwinea, Samoa (Ole a O Ole Malo), Wyspy Cooka, Wyspy Salomona; w Ameryce: Barbados, Grenada, Granada, Jamajka, Kanada, Saint Vincent.

Królowa brytyjska ma niewiele uprawnień, ale praktycznie nic od niej nie zależy. W większości jej prerogatywy to kompetencje premiera. Jej utrzymanie kosztuje podatnika 8 mld rocznie.

Trzy funkcje ustrojowe współczesnych monarchów:

1. Ceremonialno - reprezentacyjna: umacnianie społecznego prestiżu władzy. Spotkanie z monarchą nobilituje - atmosfera charyzmy i szacunku. Ułatwia kontakty polityczne i gospodarcze.

2. Integracyjna: monarcha jest symbolem jedności państwa, jednakowo tratuje obywateli: Anglika, Szkota i Walijczyka. Flamanda i Walona łączy Albert II.

3. Potencjalnej rezerwy politycznej: w momentach szczególnych, kryzysowych uruchamia się prerogatywy królewskie czyli nieczynne uprawnienia monarchy z konstytucji. Może to być wykonywane tylko wówczas, gdy monarcha i jego dwór są apolityczne. Np. w II 1981 w Hiszpanii dochodzi do buntu. Gwardia Civila aresztuje Kortezy by przywrócić sytuację z okresu rządów Franco. Król Carlos wykorzystał prerogatywy o powoływaniu premiera i ministrów, od razu powstał rząd i podporządkował sobie siły zbrojne. Każdy udany zamach stanu to rewolucja, nieudany - pucz. W Boliwii na 170 lat istnienia republiki było 100 zamachów stanu.

Prezydent jako głowa państwa: w republice jest prezydent wybierany przez część społeczeństwa i na określony czas. Przez część - gdyż nie ma sytuacji, aby był wybrany przez 100% (choć różnice mogą być minimalne: prezydent Meksyku wygrał 0,02%). Na określony czas, choć są przypadki dożywotnich prezydentur (Tito w Jugosławii, Czang Kaj - Szek na Tajwanie). Prezydentura taka jest sprzeczna z zasadami demokracji.

Warunki piastowania stanowiska i powołania prezydenta:

• Formalne - zapisane w konstytucji, czyli:

• Obywatelstwo. Np. prezydent Litwy Valdas Adamkus miał w momencie obejmowania władzy podwójne obywatelstwo (USA) i Łotwy (Kanada).

• Wiek: różni się dolna granica. W Polsce 35 lat, we Francji 21, we Włoszech i RFN - 50.

• Korzystanie z praw obywatelskich (wyboru)

Prócz tego w niektórych krajach:

• Narodowość - szczególnie państwa afrykańskie i azjatyckie

• Wyznanie - dotyczy np. krajów Ameryki łacińskiej (katolik - choć z tego wyznania zrezygnowano w Argentynie, gdy prezydent Carlos Menem rozwiódł się; rezygnacja też w Meksyku) i krajów muzułmańskich.

• Nieformalne:

• Płeć. Prezydent Irlandii to kobieta, Łotwy, Finlandii, przez 16 lat Islandii, Filipin (Korazone Kino), Nikaragui, Sri Lanki, Panamie. W krajach takich jak Pakistan, Indie kobiety piastują wysokie urzędy; w RFN, Włoszech, Polsce czy Rosji - odwrotnie.

• Wykształcenie

• Inne: np. w USA nigdy nie było łysego prezydenta

Wybory prezydenckie:

Prezydent + wiceprezydent. Instytucja wiceprezydenta jest sporna. Potrzebna w systemie prezydenckim. W Europie występuje w Szwajcarii i Bułgarii. Prezydenta zastępuje przewodniczący parlamentu lub premier. Kadencja prezydencka trwa od ½ roku po 7 lat. Kadencja ½ roczna w San Marino, gdzie rządzą dwaj kapitanowie regenci powoływani przez Wielką Radę Generalną spośród 7, zmiana 1 kwietnia i 1 października bez możliwości reelekcji.

Jednoroczna kadencja w Szwajcarii, zmiana 1 stycznia. Kadencję można tu powtarzać po 6 latach i przejściu 6 prezydentów.

W Bośni i Hercegowinie obowiązki głowy państwa pełni Prezydium Republiki składające się z 3 członków: 1 Serb, 1 Chorwat i 1 muzułmanin. Na czele przewodniczący zmieniający się co roku.

Dwuletnia kadencja nie występuje (wyjątkiem była Czechosłowacja po aksamitnej rewolucji oraz Rumunia po rewolucji, ale były to kadencje przejściowe).

Trzyletnia kadencja tylko w Republice Nauru (wyspa składająca się z boksytów)

Czteroletnia kadencja: USA, Dominikana, Albania, Islandia, Rumunia, Boliwia, Ekwador

Pięcioletnia kadencja: Polska, Bułgaria, Czechy, Estonia, Portugalia, Malta , RFN

Sześcioletnia kadencja: Austria, Finlandia, Meksyk, Filipiny, Mali

Siedmioletnia kadencja: Francja, Włochy, Syria, Francja, Gwinea Równikowa.

Powtarzalność: w niektórych krajach ograniczona do 1 lub 2 razy. Najlepsza kadencja dwukrotna; we Francji i we Włoszech możliwość powtarzalności nieograniczona.

Powoływanie głowy państwa - poprzez wybory bezpośrednie, gdzie każdy obywatel ma 1 głos. Odmiany:

• Wybory czyste, prezydentem zostaje ta osoba, która uzyskała min. 50% głosów + 1 głos. Jeżeli nie, druga tura, przechodzi ten, który otrzyma zwykłą większość.

• Wybory czyste, ale w drugiej turze trzeba mieć 2/3 głosów (Azerbejdżan)

• Wybory czyste, prezydentem zostaje ten, kto otrzyma 45% głosów, ale musi mieć przewagę minimum 15% głosów nad innym kandydatem - tylko w Argentynie.

• Włączenie w wybory parlamentu, jeśli żaden kandydat nie otrzyma 50% +1 głosu (Boliwia)

• Iran - jeśli nie ma większości bezwzględnej druga tura. Wybrany prezydent zostaje zatwierdzony przez radę Ulenów - oryginalnych religijnych przedstawicieli szyickich.

• Wybory większością względną, wystarczy, że kandydat uzyska przewagę głosów (Estrada na Filipinach otrzymał tylko 25% głosów). W Kenii zwykła większość oraz zwycięstwo w 5 z 12 prowincji w kraju (Daniel Arab Moi, od 30 lat po 5 lat kadencji).

Poprzez wybory pośrednie bez udziału parlamentu; Kolegium Elektorskie powoływane w wyborach powszechnych. Tylko w USA (do niedawna również w Finlandii - 1988 i Argentynie).

Poprzez wybory pośrednie z udziałem parlamentu. W tych krajach, gdzie prezydent pełni funkcje podobne do funkcji monarchy:

• Wybierany wyłącznie przez parlament: Szwajcaria, Czechy - Izba Poselska + Senat, Słowacja - do niedawna, Węgry - Zgromadzenie Krajowe (prezydent może być przez parlament odwołany), Mołdawia (parlamentowi raz nie udało się wybrać prezydenta w czterech próbach), San Marino, Izrael - Kneset.

• Wybór przez parlament, ale jeżeli nie zostanie wybrany, powołuje się Kolegium Wyborcze złożone z parlamentarzystów i przedstawicieli lokalnych samorządów, np. Estonia, Surinam (900 os. Kolegium)

• Powoływany przez jedną izbę parlamentu, np. w RPA - Zgromadzenie Narodowe

• Wybór przez parlament i zatwierdzany w referendum, np. Syria, Irak, Egipt.

• Wybór parlamentu przez jedną izbę i przedstawicieli parlamentów krajowych, np. RFN - Zgromadzenie Związkowe 662 przedstawicieli Bundestagu i tyle samo przedstawicieli Landtagów (wybierani wg klucza partyjnego).

• Powoływanie prezydenta prze obie izby parlamentu i przedstawicieli samorządów lokalnych, np. Republika Włoska (przedst. Izby Deputowanych i Senatu oraz 100 przedstawicieli regionów Wielkich Elektorów).

• Przez specjalne Kolegium Elektorskie - parlamentarzyści i członkowie wszystkich Zgromadzeń Narodowych wszystkich stanów, np. Indie - przez Izbę Ludu, Izbę Radców i członków Zgromadzeń. Łącznie około 20 tys. osób. Prezydent Indii nie ma kompetencji politycznych, pełni władzę ustawodawczą z parlamentem. Faktyczna władza - premier.

• Wybór przez parlament i zatwierdzenie przez Zgromadzenie Prowincjonalne, np. Pakistan. Prezydent nie znaczy wiele.

• Przez doradcze Zgromadzenie Ludowe - składa się z przedstawicieli Izby Reprezentantów, Wojska oraz wybitnych przedstawicieli nauki, kultury i polityki. Liczy ona 700 osób - Indonezja. Prezydent Abdurachman Abolich. Do niedawno zgromadzenie liczyło 1000 osób i wybierało gen. Sucharto, lecz 700 z nich on sam mianował.

Wybór prezydenta przez wodzów plemiennych lub ich plenipotentów - Fidżi.

Desygnowanie prezydenta przez partię, która wygrała wybory parlamentarne - Gujana. Jedyny kraj w Ameryce łacińskiej gdzie rządzą marksiści - Partia Ludowa.

Nieistniejące już sposoby wyboru prezydenta:

• Mianowanie przez premiera (wybór Willama Wilimana w republice Cejlonu - Sri Lance).

• Wybór przez zjazd partii rządzącej - Angola, Kongo, Zair

• Powołanie prezydenta przez Komitet Centralny Partii Rządzącej - Mozambik

• Powoływany przez Kolegium Elektorskie (88 osób - 50 białych, 25 kolorowych, 13 hindusów) w RPA

Pozycja prezydenta: zależy od tego, w jakim systemie działa prezydent.

• System prezydencki - szef rządu, głowa państwa, naczelny dowódca

• System półprezydencki - szef państwa, naczelny dowódca sił zbrojnych, faktyczny przywódca partii

• System gabinetowo - parlamentarny - głowa państwa, tytularny dowódca sił zbrojnych

Zależy również od charyzmy polityka i jego działalności, np. F.D. Roosevelt - szeroko interpretował konstytucję; co nie jest zapisane do kompetencji innych organów należy do niego.

Instytucja rządu - sposoby kształtowania rządu. Naczelny proces współczesnego państwa, w jego trakcie widać trudności z powoływaniem rządu, walka elit, korupcja, szantaż. Pokazuje konflikty interesów, jakie występują w państwie. Dwa sposoby:

• Pozaparlamentarna procedura doboru członków rządu, występuje w systemach prezydenckich i półprezydenckich, np. USA i Francji. W USA sekretarze muszą mieć zgodę senatorów, we Francji wotum zaufania rządu. Skład rządu w systemie prezydenckim nie jest tożsamy z grupą przywódczą partii rządzącej. W administracji ważne funkcje mogą zajmować przedstawiciele opozycji lub bezpartyjni fachowcy.

• Parlamentarna procedura doboru: występuje w państwach parlamentarno - gabinetowych. Partyjny skład parlamentu jest podstawą do tworzenia rządu. Partia mająca większość obsadza wszystkie stanowiska rządowe. Lider zwycięskiej partii zostaje premierem, a jego przedstawiciele obejmują stanowiska ministerialne. Inaczej wygląda przy koalicji - żadna partia nie ma bezwzględnej większości. Formalnie powołanie rządu należy do głowy państwa, faktycznie zależy od szefa zwycięskiej partii.

Skuteczny premier, konflikty decydujące o skuteczności premiera:

• Konflikty między frakcjami w partii rządzącej (każda partia faktycznie jest podzielona), np. w Japonii przy nazwisku polityka podaje się nazwę frakcji, do której należy. Walki między frakcjami mogą spowodować trudności w funkcjonowaniu rządu.

• Nie występuje w żadnym kraju, ale może: konflikty między wyznaniami w państwie (Szwajcaria, Niemcy, Irlandia, Portugalia, Grecja). Złożonym problemom musi sprostać premier i prezydent Libanu - podziału stanowisk należy dokonać między różne grupy wyznaniowe. Prezydent - chrześcijanin, premier sunnita a prezes parlamentu szyita.

• Konflikty między grupami narodowościowymi w państwie Flamandów i Walonów w Belgii; Quebec i Kanada; Hiszpania i Baskowie.

• Konflikty między głównymi grupami oligarchów finansowych. Bez poparcia oligarchów rządzić się nie da.

Warianty struktury organizacyjnej rządu:

• Europejski model kontynentalny (polska Rada Ministrów ok. 20 - 21 osób, na obradach ok. 80). Rząd tworzą premier i ministrowie, udział w obradach biorą jednocześnie szefowie urzędów centralnych, np. Prezes Agencji Eksploatacji i Budowy Autostrad, prezes ZUS, dyr. Urzędu Certyfikacji - nie mają oni prawa głosu. Francja - obrady rządu aby mieć moc prawną muszą toczyć się w Pałacu Elizejskim pod przewodnictwem prezydenta. Tylko premier, ministrowie stanu i ministrowie

• Rząd szwedzki i fiński: premier i ministrowie tworzą jeden kolegialny rząd, ale minister nie jest operatywnym zwierzchnikiem dyskrecjonalnie zarządzającym całym resortem. Minister nie kieruje urzędami centralnymi, których szefowie są powoływani przez cały rząd. Czynności polityczne muszą być oddzielone od czynności administracyjnych, jednak może to powodować przewagę biurokracji nad politykami (będą wiedzieli tyle, ile im biurokraci powiedzą).

• Model anglosaski: pojęcia rząd i gabinet występują oddzielnie. Gabinet - jest tylko częścią rządu (ważniejszą). Członkowie gabinetu są tylko uzależnieni od premiera, bo od niego zależy, kto zostanie powołany w skład gabinetu. Rząd obejmuje każdego w służbie monarchy (od 100 do 140 osób). Obok ścisłego Gabinetu są to również ministrowie kierujący resortami oraz ministrowie otrzymujący tylko część kompetencji właściwego ministra - ministrowie stanu. Gabinet jest ciałem nieformalnym, nie ma żadnych przepisów. WB, Kanada, Australia, Nowa Zelandia.

W ZSRR skład RM wyglądał następująco: przewodniczący, 3 pierwszych zastępców, 10 zwykłych zastępców, 60 ministrów, 60 przewodniczących związkowo - republikańskich. Obecnie najliczniejszym rządem jest rząd kubański - 60 osób. W Monako 4 osoby, w Lichtensteinie 5, w większych państwach około 20. Współcześnie występuje tendencja do ograniczenia liczby ministrów i ministerstw, ponieważ państwo obejmuje coraz mniejszą ilość obowiązków społeczno - gospodarczych. Trzeci Świat wykazuje natomiast tendencje do rozwoju biurokracji. Najbiedniejsze państwa mają najbardziej rozbudowaną administrację - jest to jedyna pewna praca.

Kierunki działalności rządów:

• Rząd jest naczelnym organem administracyjnym państwa - we wszystkich konstytucjach świata. Rząd ma rozległe funkcje - pracodawcy, planisty, inwestor. Wszystkie funkcje państwa współcześnie realizuje rząd.

• Władza wykonawcza to zła nazwa, bo rząd nie ogranicza się tylko do wykonywania ustaw i budżetu uchwalonego przez parlament. Ogólne kierownictwo państwem polegające na:  rząd kieruje rozległym aparatem administracyjnym  wykonywanie ustaw oraz ich interpretacja w zależności od sytuacji.  stymulowanie aktywności ustawodawczej parlamentu.90% ustaw uchwalanych z in. rządu.  bezpośrednie tworzenie prawa. Należy odróżnić od ustawodawstwa delegowanego - rząd tworzy prawo na podstawie upoważnienia parlamentu. Występuje, gdy: rząd wydaje akty normatywne na podstawie pełnomocnictwa parlamentu; rząd ogranicza wyłączne uprawnienia parlamentu do tworzenia prawa, jednak opiera się na przepisach konstytucji; tworzy normy prawne bez upoważnienia i za zgodą parlamentu  opracowywanie i realizacja budżetu. Opracowywanie budżetu należy tylko do rządu - obojętnie, czy w systemie prezydenckim czy parlamentarno - gabinetowym. Realizować go również musi rząd. Rola parlamentu jest ograniczona. We Włoszech poprawki do budżetu państwa połączone są z wotum zaufania dla rządu. W Polsce absolutorium budżetowe udzielane jest przez ½ posłów.  opracowywanie i realizowanie polityki zagranicznej, które jest wyłączną domeną rządu. Parlamenty mogą wpływać na treść i doktryny polityki zagranicznej, ale jej realizacja należy do rządu.

Kierunki zmian w funkcjonowaniu rządów:

Uniwersalne, niezależne od struktury rządów.

1. wzrost osobistej władzy szefa rządu - może narzucać zadania poszczególnym ministrom - przejaw personalizacji władzy państwowej.

2. rośnie znaczenie doradców i ekspertów, którzy formalnie nie zajmują stanowisk ministerialnych. Nie podlegają kontroli parlamentu i opinii publicznej.

3. upowszechnienie różnych form doradztwa stwarza możliwość zrastania się interesów grupowych z urzędniczym aparatem administracyjnym. Tworzą się grupy nacisku, lobby.

4. Rozszerzenie zakresu spraw objętych tajemnicą państwową, które są rozstrzygane poufnie, poza opinią publiczną i poza członkami parlamentu.

5. Rośnie informacyjna przewaga rządu nad parlamentem; parlamentarzyści wiedzą tyle, ile powie im rząd.

PARLAMENT

Rozróżnienie:

Parlament: wytwór europejski, wywodzi się z WB. Oznacza stanowienie prawa jak i kontrolę nad władzą wykonawczą.

Legislatywa: jest wytworem USA, gdzie początkowo oznaczała tylko stanowienie prawa. Obecnie w pewnym sensie stara się kontrolować administrację - oparte jest na zasadzie równowagi.

Parlamentaryzm: to takie zorganizowanie władzy państw przy zwierzchniej propozycji parlamentu (tylko Szwajcaria). Równa pozycja parlamentu w stosunku do innych władz. Cechy modelowe:

• Faktyczne istnienie parlamentu - kraje gdzie nie ma parlamenty należą do wyjątku; tylko dyktatury wojskowe (Niger, Birma) lub monarchie absolutne (Katar, Oman, Bahrain, Arabia Saudyjska, Afganistan, Watykan).

• Powinno istnieć konstytucyjne uprzywilejowanie parlamentu wobec innych organów władzy lub traktowanie nie gorzej niż innych organów państwowych. Uprzywilejowanie - parlament pociąga do odpowiedzialności karnej władze wykonawcze, a sam nie jest przez nie pociągany.

• Musi istnieć związek między stosowanymi metodami rządzenia, a demokratyczno - liberalnymi zasadami politycznymi, tj.  przestrzeganie zasady suwerenności narodu - pewne normy prawa wyborczego. Przestrzeganie norm o równości głosowania.  zasada poszanowania praw i wolności obywatelskich; chodzi o kwestię poszanowania własności prywatnej.  zasada rozdziału władzy ustawodawczej i wykonawczej.  zasada praworządności; w praktyce oznacza, że wszyscy przestrzegają prawa, również ci co prawo stosują muszą mu podlegać. Immunitet powinien dotyczyć tylko wypowiedzi i działalności związanej z wykonywaniem mandatu.  zasada jawności życia politycznego

Typologia parlamentaryzmu oraz kryteria typologii:

1. ogólne cechy państwa (parlamentaryzm prezydencki, gabinetowy, monarchiczny. Monarchiczny tylko tam, gdzie monarcha realnie uczestniczy w rządzeniu - Jordania, Maroko, Nepal)

2. cechy systemu partyjnego - układ sił partii w parlamencie.  parlamentaryzm dwupartyjny (gabinet jest większościowy, rząd jest odpowiedzialny faktycznie przed kierownictwem partii i premierem, brak kryzysów rządowych)  parlamentaryzm w systemie zorganizowanej, dwublokowej wielopartyjności (rządy są stabilne - koalicyjne albo jednopartyjne), odwołanie rządu występuje bardzo rzadko.

Parlamentaryzm XIX wieczny związany z istnieniem cenzusów. Francja 1815 - 1830 prawa wyborcze miało 33% mieszkańców, bierne prawo wyborcze - 5%. Wraz z rozwojem demokracji i likwidacją cenzusów majątkowych oraz wieku następuje upadek parlamentaryzmu jako sprawowania władzy. Demokratyzacja parlamentarna połączyła się z kryzysem funkcji kontrolnej i dyrektywnej. Przewaga rządu nad parlamentem przejawia się w sposobach kształtowania rządu - pozaparlamentarne metody jego kształtowania. Funkcje współczesnego parlamentu:

• funkcja dyrektywna: stanowienie powszechnie obowiązujących norm prawnych i uchwalanie budżetu państwa

• funkcja kontrolna wobec działań rządu i innych organów państwowych

• funkcja arbitra konfliktów zachodzących wewnątrz grupy rządzącej

• funkcja propagandowa - upowszechnienie idei liberalnej demokracji; wyraziciel poglądów społecznych.

Dyktatury: od 1977 upadek rządów wojskowych (przy władzy Carter). Wraz z upadkiem ZSRR dalsze odejście (Zair - Kongo, Czad, Górna Wolta, Niger, Libia, Birma, Syria, Irak).

Dyktatura jest to:

1. każda władza państwowa (zawsze władza jakiejś konkretnej grupy)

2. szczególny sposób rządzenia bez elementów demokratycznych, nawet ograniczonych. Jest to władza opierająca się bezpośrednio na przemocy i nie jest związana żadnymi ustawami.

Górna Wolta - Burkina Faso - „kraj uczciwych ludzi”: gen. Sangule Lamizano został obalony przez płk S Zerbo (MSW), którego z kolei obalił mjr J.B. Ouedraogo (lekarz), tego załatwił kpt. T. Sankara (premier), dzisiaj kpt. Campaore. Armia jest głównym instrumentem przemocy państwa w dyktaturze wojskowej armia jest realnym oparciem władz państwowych. Ma realny wpływ na sprawowanie władzy, który dokonać się może przez obalenie jednej ekipy i ustanowienie nowej albo przez ustanowienie rządów wojskowych. Obalenie rządów w drodze przemocy militarnej, w której decydującym czynnikiem jest przewaga zamachowców w środkach przemocy militarnej i wymuszają oni ustąpienie sprawujących władzę przez zaaresztowanie, uwięzienie, wydalenie z kraj (Pakistan i Afganistan - przykłady mordów; w Afganistanie obalony król Zachir Such, jego następca uduszony poduszką). Władzę przejęli: w 1936 Franco, w 1951 Sucharto w Indonezji, 1973 Aliende w Chile. Nie zawsze skutkiem zamachu jest przejęcie władzy przez wojsko. Nieraz oddaje ją ekipie cywilnej.

Cechy dyktatury wojskowej:

• jest to obsadzanie stanowisk w państwie przez wojskowych łączących funkcje państwowe z wojskowymi.

• armię i oficerów traktuje się jako główne oparcie dla rządów przy całkowitym umniejszeniu roli partii politycznych.

• wciąganie wojska do sprawowania władzy w większej mierze niż to wynika z jego funkcji związanej ze stosowaniem przemocy. Przejmuje funkcje policji, wymiaru sprawiedliwości oraz cywilne (np. walka z analfabetyzmem, dystrybucja żywności).

Rodowód zamachu stanu

Rodowodu należy szukać w Ameryce łacińskiej. Źródłem są walki o niepodległość. Pojawiło się personalisimo - przywiązanie do przywódcy. Przyczyną zamachów była słabość instytucji politycznych oraz polityków z doświadczeniem. XIX i XX wiek to szereg dyktatur reakcyjnych i postępowych. Przyczyna - chęć przezwyciężenia niedorozwoju ekonomicznego i społecznego.

• Dążność do obalenia rządów postępowych

• Aspiracja przezwyciężenia zacofania społecznego (np. Egipt 1952)

• Wszystkich jednoczy nienawiść do reżimu - ”rewolucja goździków” (Portugalia 1974), rządy w łapy Spinozy

Sposoby dokonywania zamachów - organizatorami są oficerowie lub podoficerowie, zróżnicowanie pod względem hierarchii, pochodzenia i aspiracji politycznych. Typy oficerów - zamachowców:

1. oficer kadrowy, wychowanek szkoły kolonialnej, np. gen. Ironzi z Nigerii

2. oficer zamachowiec ma za zadanie zaspokojenie własnych oraz interesów grupy czy junty, np. Garcia Meza (Boliwia), Zia - ul -Hag (Pakistan)

3. oficer pretendujący do rangi lokalnego Napoleona, np. gen. Ida A Min Dada (Ojczulek), dyktator Ugandy, mistrz kraju w wadze ciężkiej.

4. oficer starej daty z własnym programem reform społecznych, politycznych i ekonomicznych, np. Mohamed Khan (Pakistan)

5. rewolucyjny demokrata, np. marszałek Naser (Egipt), San Le Win („wściekły pies”, Birma).

6. Płk Kadafi (brak klasyfikacji) - psychopata. Jedyny arabski przywódca, który był skłonny uznać Izrael.

7. Oficer polityczny o poglądach nacjonalistycznych, który chce stworzyć nowy ład na podstawie kontaktu z masami. Alvadaro, Peron (Argentyna).

Sposoby przeprowadzenia zamachu:

• Jest zaplanowaną, zorganizowaną, kierowaną akcją wymierzoną przeciwko ekipie rządzącej

• Na część wstępną zamachu składają się fazy zorganizowania i zaplanowania spisku

• Zawiązują się wśród wojsk o tych samych lub zbliżonych poglądach

• Grupa spiskowa początkowo jest nieliczna i jej zadaniem jest pozyskanie jak największej liczby dowódców wraz z oddziałami - etap trudny i niebezpieczny

• Jeżeli kierownictwo spisku jest dowództwem wojsk, wówczas przewrót ma charakter przejęcia władzy przez armię mu podporządkowaną. Np. Zia - ul - Hag zajął za pomocą wojsk pancernych budynki rządu, po czym nie inwestował w ten rodzaj wojsk, by nikt po nim tego nie powtórzył.

• Gdy dowództwo spisku nie jest częścią dowództwa głównego następuje próba sił. Może mieć charakter starcia zbrojnego.

• Marynarka wojenna nie dokonuje zamachów stanu (wyjątkiem jest Chile)

• Najistotniejszym elementem jest wybór chwili - kryzys rządowy, trudna sytuacja, najlepiej gdy nie ma przywódcy. Np. gdy Hajle Selasie II poleciał do Brazylii oficerowie zrobili przewrót. Jego syn został mianowany cesarzem, cesarz wraca jednak i po zabawie.

• Najlepszą porą są dni wolne od pracy, kiedy większość polityków przebywa w zamiejskich rezydencjach. Najczęściej o świcie (ulice mają być puste).

• Pierwsze uderzenie na główne punkty strategiczne: w stolicę, gmach ministerstwa obronym siedzibę prezydenta, media, lotniska, porty.

• Neutralizuje się ochronę osobistą prezydenta i ministrów, wprowadza stan wyjątkowy i godzinę policyjną, wstrzymuje połączenia lotnicze i telegraficzne z zagranicą.

Konstytucyjny zamach stanu (również nielegalny):

• Tunezja: jeżeli prezydent nie może wykonywać władzy przejmuje ją premier - Ben Belli był premierem.

• Jeśli po przemówieniu pozostali uczestnicy junty zaakceptują to pierwszy etap za sobą; deklaracja, że organizowane to jest w imieniu sił zbrojnych i w interesie narodu.

• Po zdobyciu władzy zawiesza się działalność partii politycznych i konstytucję. Przedstawiciele sił zbrojnych żądają od administracji dowodów lojalności i przydatności dla dowództwa. Czystka w organach administracji.

• Powstaje silnie scentralizowana władza

• Wojsko nie jest w stanie zastąpić administracji (może doń wprowadzić oficerów, ale jest to dodatkowe źródło konfliktów).

• Autorytarny styl rządzeni - przejawia się w centralizacji autorytetu; następuje wzrost znaczenia władzy wykonawczej oraz podporządkowanie kraju stolicy, likwidacja samorządów lokalnych.

• Poczynania wojskowych zmierzają do depolityzacji społeczeństwa, eliminacja przeciwników politycznych. Dyktaturze towarzyszy nacisk - zakaz opozycji, następuje rozprawianie się z każdym oporem próby ze strony społeczeństwa.

Słuszność zamachu:

Tylko wtedy, gdy rządy wojskowe przyczyniły się do modernizacji społecznej, ale nigdzie tak nie było. Zazwyczaj wzrost nakładów na armię kosztem zdrowia i oświaty. W Pakistanie 2400$ rocznie na armię, 5$ na oświatę, 1$ na zdrowie na osobę. Wydatki te byłyby usprawiedliwione, gdyby armia wygrywałaby wojnę lub gdyby wojsko przyczyniało się do modernizacji społeczeństwa.

SYSTEM REPUBLIKI CHIN

Hu Jintao - zastępca

Jang Zemin - przewodniczący ChRL

Zhli Rongji

Li Peng - „rzeźnik z Pekinu” To oni rządzą Chinami, a nie konstytucja

Li Ruihan

Wei Jianxing - sekretarz KC

Li Langin - wicepremier

Deng Xiaoping stworzył nowoczesne Chiny; przez ostatnie 10 lat nie piastował żadnych stanowisk prócz szefa centralnej Rady Wojskowej. Większa władza niż wszyscy. Konstytucja z 4 XII 1982:

• Ogólne chińskie Zgromadzenie Przedstawicieli Ludowych: wg artykułu 57 jest najwyższym organem władzy państwowej, jego stale działającym organem jest Stały Komitet. Dualizm władzy ustawodawczej, reprezentowanej przez te dwa organy.

• Przedstawiciele do parlamentu wybierani w prowincjach, rejonach, miastach centralnego podporządkowania oraz przedstawiciele armii. Każdy wyborca ma jeden głos, zasada wyborów pośrednich, członkowie Parlamentu nie są wybierani przez lud ale przez Zgromadzenie Przedstawicieli Ludowych rejonów autonomicznych i miast centralnego podporządkowania. Liczba nie powinna przekraczać 3,5 tys. deputowanych, obecnie jest 2979. Podział mandatów w taki sposób, aby liczba ludności wiejskiej przypadająca na deputowanego był 8x większa niż liczba mieszkańców miasta. Wysuwanie kandydatów: KPCh i partie sojusznicze:  Rewolucyjny Komitet Kuomitangu  Chińska Liga Demokratyczna  Chińskie Demokratyczne Stowarzyszenie Odbudowy Narodowej  Chińskie Stowarzyszenie Popierania Demokracji  Chińska Robotniczo - Chłopska Partia Demokratyczna  Stowarzyszenie 3 Września  Partia Ogólnonarodowa  Demokratyczna Liga Samorządu Tajwanu

A także organizacje ludowe, każdy dotychczasowy deputowany jeśli ma poparcie 3 innych, przedstawiciele chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej.

• Zasada wyborów - dwustopniowe. Niższe jednostki terytorialne wybierają delegatów na zebranie przedstawicieli wyższego szczebla. Liczba kandydatów o 20% wyższa od liczby madatów.

Kompetencje parlamentu:

• Ustrojowo - ustawodawcze: wnoszenie zmian do konstytucji, kontrola wykonania konstytucji, uchwalanie ustaw i zmiany

• Kreacyjna - powołuje wszelkie pozostałe organy państwowe: przewodniczącego ChRL oraz zastępcę, premiera i członków rządu, skład Centralnej Rady Wojskowej, przewodniczącego Najwyższego Sądu Ludowego, Prokuratora Generalnego.

• Kierowanie gospodarką narodową

• Kształtowanie struktury administracyjno - terytorialnej państwa

• Prawo zmieniania lub uchwalania uchwał Stałego Komitetu

• OPZL realizuje inne kompetencje, które powinien reprezentować inny organ władzy państwowej; realizuje raz w roku w czasie sesji.

• Inicjatywa ustawodawcza: prezydium sesji, Stały Komitet, Rada Państwa, Centralna Rada Wojskowa, Najwyższy Sąd Ludowy, Najwyższa Prokuratura Ludowa, min. 30 deputowanych, delegacja (zgrupowanie posłów)

• KOMISJE: 6 stałych - narodowości, finansów, spraw zagranicznych, zdrowia, oświaty, Chińczyków zamieszkujących za granicą.

• Mandat imperatywny deputowanych (związani głosem wyborców, mogą być przez nich odwołani)

Stały Komitet: odpowiedzialny przed parlamentem.

• Władza ustawodawcza

• Wykładnia konstytucji, może składać wnioski o jej zmianę

• Ustala wykładnię ustaw

• Zmiany do ustaw uchwalonych przez parlament

• Powołuje skład personalny organów państwowych

• Mianuje i odwołuje przedstawicieli w państwach obcych

• Ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe

• Tytuły, ordery

Przewodniczący ChRL: niedawno przywrócone stanowisko, odpowiada prezydentowi.

• Reprezentant Chin

• Może wykonywać swoje kompetencje po podjęciu uchwały przez parlament lub Stały Komitet (ogłasza ustawy, mianuje i odwołuje członków Rady Państwa, przyznaje ordery, nadaje tytuły, ogłasza dekrety, przedstawia kandydaturę na premiera Rady Państwa).

• Wybierany na okres równy kadencji parlamentu, max. 2 razy. Jang Zemin.

Centralna Rada Wojskowa:

• Kieruje siłami zbrojnymi

• Wybierana przez OZPL na 5 lat, przewodniczący, 8 zastępców, 6 członków. Odpowiedzialność - tylko przewodniczący.

• Sprawami strategicznymi i ideologicznymi zajmuje się Komisja Wojskowa KC KPCh.

Rada Państwa: najwyższy organ zarządzająco - wykonawczy administracji państwowej; podlega w całości kontroli i odpowiedzialny przed chińskie Zgromadzenie Przedstawicieli Ludowych. Kompetencje:

• Wytycza przedsięwzięcia administracyjne, opracowuje normatywne akty administracyjne

• Wydaje uchwały i rozporządzenia, ma prawo wnoszenia projektów do rozpatrzenia przez OZPL i Stały Komitet

• Sporządza i realizuje plany rozwoju gospodarczego i społecznego, budżet państwa, zmienia lub odrzuca postanowienia poszczególnych ministerstw

• Kieruje i zarządza oświatą, kulturą, nauką, ochroną zdrowia, planowaniem technologicznym

1

---