Choroby wywołane przez wirusy:
Atakujące człowieka (DNA-wirusy oraz RNA-wirusy)	Zwierzęce (najczęściej DNA-wirusy, ale także RNA-wirusy)	Roślinne (prawie zawsze RNA-wirusy)
różyczka, świnka, żółta febra, ospa wietrzna, żółtaczka zakaźna (wszczepienna, pokarmowa), grypa, odra, choroba Heine-Medina, gorączka krwotoczna (wirusy Ebola i Hanta) AIDS, SARS (ostry, ciężki zespół niewydolności oddechowej), odkleszczowe zapalenie opon mózgowych, wścieklizna	pryszczyca, nosówka, wścieklizna, opryszczka, myksomatoza, ptasia grypa (niebezpieczny szczep H5N1)	mozaika tytoniu, smugowatość pomidorów, kędzierzawość ziemniaków

Choroby bakteryjne:
Choroba	Droga zakażenia	Objawy	Profilaktyka
Borelioza	ugryzienie przez kleszcza, który jest nosicielem boreliozy	najistotniejsze są objawy pierwszego stadium choroby – rumień wędrujący (w kształcie centralnie rozjaśnionej obrączki), oraz objawy grypopodobne – pozwalają na szybkie rozpoznanie i leczenie choroby; ponadto bardzo liczne objawy, zwłaszcza dotyczące układu nerwowego, kostno-stawowego i krążenia	unikanie ugryzienia przez kleszcze, sprawdzanie ciała po pobycie w lesie lub na łące, stosowanie preparatów odstraszających kleszcze
Cholera	spożywanie wody lub pokarmów zakażonych krętkami cholery, kontakt z nosicielem lub chorym	biegunka, wymioty, zmarszczenie skóry, zmiana głosu, zapadnięcie oczu i wyostrzenie rysów twarzy; w skrajnych wypadkach śpiączka	sczepienia ochronne, przestrzeganie zasad higieny, izolacja chorych
Czerwonka bakteryjna (dyzenteria)	pokarmowa	gorączka, bóle brzucha, biegunka, w kale często pojawia się krew	sczepienia ochronne, przestrzeganie zasad higieny, izolacja chorych
Dur brzuszny (tyfus brzuszny)	spożywanie pokarmu lub wody zakażonych pałeczkami duru brzusznego, kontakt z materiałami zakażonymi, czasem roznoszony przez owady, zwłaszcza muchy	gorączka, ból brzucha, wysypka na skórze brzucha i klatki piersiowej, powiększenie wątroby i śledziony	sczepienia ochronne, przestrzeganie zasad higieny, izolacja chorych
Gruźlica	kropelkowa lub pokarmowa – spożywanie mleka od zakażonych prątkiem gruźlicy zwierząt (rzadko)	gorączka, chudnięcie, zmiany gruźliczne w zakażonych narządach (tzw. gruzełki), w przypadku gruźlicy płucnej bóle w klatce piersiowej, plucie krwią, kaszel	sczepienia ochronne, przestrzeganie zasad higieny, izolacja chorych, kontrola weterynaryjna zwierząt hodowlanych
Tężec	kontakt zranionej skóry z ziemią zakażoną laseczkami tężca	skurcze i bóle mięśni, szczękościsk, niepokój, bóle głowy	szczepienia ochronne, po zranieniu podaje się surowicę
Wąglik	choroba odzwierzęca; kontakt ze zwierzętami zakażonymi laseczką wąglika, spożywanie zakażonej żywności	u człowieka może wystąpić w jednej z trzech postaci: skórnej (tzw. czarna krosta), jelitowej (ból brzucha, gorączka, biegunka, wymioty) i płucnej (ciężkie zapalenie płuc)	szczepienia osób narażonych m.in. weterynarzy i rzeźników, usuwanie zakażeń u zwierząt, odkażanie produktów pochodzenia zwierzęcego

Choroby bakteryjne cd.:
Choroba	Czynnik wywołujący	Sposób zarażenia się	Objawy i przebieg choroby	Powikłania
Rzeżączka (tryper)	dwoinka rzeżączki	stosunek płciowy, wspólne np. ręczniki, pościel	u mężczyzn: śluzowa, a potem ropna wydzielina z cewki moczowej, po kilku dniach ból przy oddawaniu moczu, nawet bez leczenia choroba ustępuje ale daje nawroty, przechodząc w stan przewlekły u kobiet: początkowo bezobjawowo, późnej pojawia się ropna wydzielina z dróg rodnych, czasem pieczenie przy oddawaniu moczu oraz zaburzenia cyklu miesiączkowego	u mężczyzn zapalenia gruczołu krokowego, u kobiet stan zapalny jajników, niepłodność, czasem zakażenie obejmuje odbyt i gardło, kobieta ciężarna przekazuje dziecku, objawia się to zapaleniem spojówek i może doprowadzić do trwałej utraty wzroku, dlatego aby temu zapobiec standardowo wszystkim narodzonym dzieciom jednorazowo zakrapla się do oczu azotan srebra
Kiła (syfilis)	krętek blady	stosunek płciowy	owrzodzenie narządów rozrodczych, wysypka grudkowata na skórze tułowia, powiększenie węzłów chłonnych, jeśli nie rozpoznamy choroby przechodzi w stan utajenia, który po latach powoduje nieodwracalne zmiany w wielu narządach (układ nerwowy, nadrząd wzroku, serce, naczynia krwionośne), powstają tzw kilaki (guzy w skórze, kościach i narządach wewnętrznych), choroba wykryta wcześnie może być leczona antybiotykami	wywołuje nieodwracalne zmiany w układzie nerwowym i krążenia, prowadzi do inwalidztwa, a nawet do śmierci, zakażona matka przekazuje chorobę dziecku, wtedy mówimy o kile wrodzonej, zwykle powoduje to śmierć płodu jeszcze we wczesnych okresach rozwoju
Nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej	najczęściej Chlamydie	stosunek płciowy	przebiega zwykle bezobjawowo, objawy pojawiają się po kilku dniach, nawet po miesiącu w postaci śluzowo-ropnej wydzieliny z cewki moczowej, uczucie pieczenia i bólu (objawy te najczęściej występują rano)	zapalenia najądrzy, zwężenie cewki moczowej u mężczyzn i jajowodów oraz jajników u kobiet

Choroby bakteryjne cd.
Choroba	Sposób zakażenia	Objawy
Błonica (dyfteryt)	droga kropelkowa, podczas kichania, kaszlu, mówienia	ból gardła, gorączka, duszności, kaszel (tzw. szczekający), pocenie się, wzrost ciśnienia krwi
Płonica (szkarlatyna)	droga kropelkowa	zapalenie gardła, gorączka, bóle głowy i brzucha, szkarłatna wysypka, język koloru malinowego, a następnie łuszczenie się skóry
Zapalenie opon mózgowych	droga kropelkowa	bóle gardła, głowy, gorączka, sztywność karku, wymioty
Choroby wirusowe:
WZW typ A	produkty spożywcze i woda zanieczyszczona odchodami ludzkimi	brak apetytu, bóle głowy, osłabienie, gorączka, bóle brzucha, wymioty, ciemno zabarwiony mocz, stolce jasne
WZW typ B	bezpośredni kontakt z osobą zarażoną poprzez krew i płyny ustrojowe	brak apetytu, bóle głowy, osłabienie, gorączka, bóle brzucha, wymioty, ciemno zabarwiony mocz, stolce jasne, po 3-5 dniach pojawiający się ciemno zabarwiony mocz, żółtaczka, marskość wątroby, śmierć
Wirus brodawek ludzkich	bezpośredni kontakt z osobą zakażoną	powstawanie na skórze brodawek zwanych kurzajkami; rozrastanie się zaatakowanych komórek prowadzi do powstawania brodawek zakaźnych; wirus odpowiada także za powstawanie raka szyjki macicy
Opryszczka	bezpośredni kontakt z osobą zakażoną, używanie wspólnych przyborów toaletowych	na wargach i narządach płciowych wystąpienie bolesnych pęcherzyków wypełnionych płynem; tendencja do nowotworów choroby
Grypa	droga kropelkowa, bezpośredni kontakt z osobą chorą	kaszel, katar, bóle głowy, mięśni i stawów, gorączka
Ospa wietrzna	droga kropelkowa, bezpośredni kontakt z wykwitami skórnymi osoby chorej	wysoka gorączka, bóle głowy, swędzące wykwity na skórze i rzadziej na błonach śluzowych
Polio	droga fekalno-oralna	przebieg bezobjawowy, pełnoobjawowa choroba Heinego-Medina; zaburzenia w un, co powoduje zaburzenia w unerwieniu ruchowym mięśni szkieletowych, zaniki mięśniowe
Różyczka	droga kropelkowa	chorują dzieci, u dorosłych przebieg choroby cięższy: powiększenie węzłów chłonnych, bladoróżowa wysypka; bardzo poważne są zakażenia płodu; czasem przebieg bezobjawowy
Świnka	droga kropelkowa	gorączka, bóle głowy i mięśni, obrzęk ślinianek przyusznych; często bezobjawowo
Wścieklizna	bezpośredni kontakt ze śliną zakażonego zwierzęcia	ogóle zmęczenie, gorączka, ból potylicy, halucynacje, torsje, po kilku dniach nadmierne pobudzenie lub podrażnienie, konwulsje, ślinotok i wodowstręt; śmierć następuje po ok. tygodniu od wystąpienia objawów

Choroby genetyczne
Nazwa choroby	Defekt/objawy	Sposób dziedziczenia	Uwagi
Choroby uwarunkowane dziedziczeniem pojedynczych zmutowanych alleli (allelopatie)
Hemofilia	mutacja w genie jednego z czynników krzepnięcia krwi – krwawienia, wylewy wewnętrzne	recesywny sprzężona z płcią	leczenie – podaje się czynnik krzepnięcia krwi uzyskany technikami inżynierii genetyczne (średnia przeżycia 70 lat)
Daltonizm	zaburzenia w rozróżnianiu barw (najczęściej nieodróżnienie barwy czerwonej i zielonej)	recesywny sprzężona z płcią	nie wpływa na długość życia, nie jest też leczona
Fenyloketonuria	brak enzymu rozkładającego fenyloalaninę (blok metaboliczny); upośledzenie umysłowe	autosomalna	leczenie – dieta z b małą ilością fenyloalaniny zapobiega objawom choroby u niemowląt i dzieci (średnia przeżycia 70 lat)
Alkaptonuria	defekt w rozkładaniu tyrozyny, odkładanie ciemnego barwnika w chrząstkach i stawach, w wieku powyżej 20 lat stany zapalne i zwyrodnienie stawów; blok metaboliczny	recesywna autosomalna	leczenie polega na diecie ubogiej w tyrozynę
Albinizm	zaburzenia w wytwarzaniu melaniny (barwnika skóry, włosów, oczu itp.) - skóra biała , bardzo wrażliwa na słońce	recesywna autosomalna	zwiększone ryzyko zachorowania na nowotwory skóry
Anemia sierpowata	transwersja (a na t) w genie kodującym beta-globinę hemoglobiny; w efekcie zmniejszona pojemność tlenowa erytrocytów	recesywna autosomalna	leczenie: transfuzje krwi; heterozygoty nie chorują (mutacja rzadka u rasy białej); erytrocyty w kształcie sierpa; w układzie homozygotycznym często kończy się śmiercią; heterozygoty wykazują zwiększoną odporność na malarię
Mukowiscydoza	mutacja w genie, którego produkt związany jest z transportem jonów chlorkowych, w efekcie zmiany w śluzie w płucach, częste zakażenia; bywają zaburzenia w działaniu trzustki	recesywna autosomalna	chory w zależności od indywidualnych uwarunkowań dożywa średnio 25 lat, leczenie polega na podawaniu preparatów upłynniających śluz w płucach, antybiotyków, enzymów trzustkowych
Pląsawica Huntingtona	mutacja w genie białka występującego w mózgu, zaburzenia ruchu i otępienie	dominująca autosomalna	zachorowalność 1:10 000; najczęściej ujawnia się ok 35 roku życia, choć moment ujawnienia zależy od ilości powtórzeń sekwencji cag (co najmniej 36) genu kodującego białko huntingtynę; nie ma leczenia

Choroby uwarunkowane dziedziczeniem aberracji chromosomowych strukturalnych
zespół cri-du-chat	utrata krótkiego ramienia chromosomu 5. pary; niedorozwój umysłowy, deformacje fizyczne	autosomalna	ostatecznie może doprowadzić do śmierci
Choroby uwarunkowane dziedziczeniem aberracji chromosomowych liczbowych
zespół Downa	trisomia 21. pary; niedorozwój umysłowy i fizyczny, towarzyszą temu charakterystyczne rysy twarzy (m.in. zdeformowane powieki, powiększony język) zmienione linie dłoni	autosomalna	ryzyko aberracji u płodu wzrasta wraz z wiekiem matki
zespół Turnera	obecność tylko jednego chromosomu x; bezpłodność oraz często wady serca i niski wzrost	heterosomalna	dotyczy dziewcząt; czynnościowo w komórkach brak ciałka Barra
zespół Klinefeltera	obecność dodatkowego chromosomu x u chłopców; wysoki wzrost i kobieca budowa ciała; często bezpłodność, lekkie upośledzenie umysłowe	heterosomalna	dotyczy chłopców; czynnościowo w komórkach obecne ciałka Barra