ETYKA ZAWODU PSYCHOLOGA - wykłady
psyasw@ug.edu.pl
J. Brzeziński „Etyka zawodu psychologa”
Do poduszki Kodeks etyczny zawodu psychologa
Na ostatnim wykładzie: egzamin „zerówka”
(egzamin + 1 poprawka)
Egzamin: około 3 pytań otwartych, 30 min
PODSTAWOWE POJĘCIA
ETYKA:
-całokształt refleksji nad moralnością
- dotrynami etycznymi i poglądami moralnymi
- wartościami
- normami
- ocenami etycznymi
Łac. Ethica
Grec. Ethos = zwyczaj
Etyka zajmuje się problematyką wartości i norm moralnych, obowiązujących w danej społeczności.
Jako trzeci dział – obok fizyki i logiki – wprowadzona przez Arystotelesa i nazwana filozofią praktyczną.
MORALNOŚĆ – (rzeczywistość) predyspozycje psychiczne lub behawioralne.
- moralne jest wszystko, co nie jest niemoralne
- moralne jest przeciwstawne temu, co uchodzi a nieobyczajne, nieprzystojne
- moralne jest to, co ma wartość umoralniającą, moralizatorską
Moralność – słowo używane w znaczeniu:
- opisowym: Jakie postępowanie jest moralnie wskazane, a jakie jest niewłaściwe.
- wartościującym:Oceniane moralnie dodatnio, co jest uznawane za absolutne dobro etyczne, co powinno być pożądanym celem ludzkich dążeń.
Narzędzia psychologa:
wywiad
obserwacja (dopiero na podstawie obserwacji ocena)
testy
Moralność:
- sposób postępowania jednostki przyjęty przez większość za normę (polityka)
- część dziedzictwa kulturowego
- wywołuje negatywne lub pozytywne emocje innych jednostek
- sprzeczna lub nie z naturą człowieka
Moralność – czym jest?
- zespół cech, norm i zasad określających zakres poglądów i zachowań uważanych za właściwe (KODEKS)
- zbiór zasad, norm, które określają co jest dobre/złe, prawidłowe/nieprawidłowe, nieszkodliwe/szkodliwe
TEORIA ROZWOJU MORALNEGO LAWRENCE KOHLBERGA:
- rozwój na trzech poziomach, z których każdy ma dwa stadia
- rezultatem końcowym ma być ukształtowanie człowieka dojrzałego z klarownym poczuciem dobra i sprawiedliwości
|
I POZIOM POZIOM MORALNOŚCI PRZEDKONWENCJONALNEJ - wiek przedszkolny i młodszy wiek szkolny -„chcę”, bo jest przyjemne i „unikam”, bo jest przykre
|
|
I STADIUM - posłuszeństwo i kara – moralność unikania kary - irracjonalny strach przed karą - posłuszeństwo i kara, dobro i zło uczynku zależy od jego skutku - inni nie są brani pod uwagę
|
|
II POZIOM POZIOM MORALNOŚCI KONWENCJONALNEJ 13-16 rok życia - orientacja w konwencjach społecznych - dopasowanie pragnienia do konwencji
|
|
I STADIUM - szukanie aprobaty – moralność harmonii interpersonalnej - sądy uzasadniane z punktu widzenia przewidywanego braku aprobaty - czynność oceniana jako dobra lub zła ze względu na intencje jednostki - działania moralne – odpowiadają oczekiwaniom rodziny, innej ważnej grupy [najważniejsza jest grupa odniesienia]
|
|
III POZIOM POZIOM MORALNOŚCI POKONWENCJONALNEJ Powyżej 16 r. ż. - zasady moralne, ideały - prawo do moralnej autonomii - porównywanie własnych zasad z zasadami innych
|
|
I STADIUM - kontrakt społeczny – moralność umowy społecznej - sądy uzasadnione z punktu widzenia ogólnych norm, akceptowanych przez ogół - to, co jest słuszne zależy od opinii większości
|
OBYCZAJOWOŚĆ:
Ogół obyczajów, ogólnie przyjętych, tradycyjnych sposobów postępowania, zachowania się w określonych sytuacjach, charakterystycznych dla danej społeczności, terenu, okresu.
MORALNOŚĆ VS OBYCZAJOWOŚĆ
- normy obyczajowe odpowiadają na pytanie: „co wypada robić, nie robić”
- normy moralne odpowiadają na pytanie: „co jest źle robić, nie robić”
Łamanie zasad:
- normy obyczajowe – poczucie wstydu
- normy moralne – poczucie winy
ETYKA VS MORALNOŚĆ
- moralność to zbiór dyrektyw (zasad) „nie zabijaj” ich słuszności nie da się dowieść ani zaprzeczyć
- etyka to dochodzenie do źródeł powstania moralności, badanie, jaki wpływ moralność wywiera na ludzi. Zwykle są to teorie, na podstawie których można formułować nakazy moralne. Teorie etyczne mogą udowadniać słuszność istniejących norm moralnych lub stać w opozycji do nich.
PODZIAŁ ETYKI:
Etyka normatywna- dyscyplina filozoficzna, formułowanie i uzasadnianie zasad postępowania, analiza norm i ocen w innych wypowiedziach etycznych
Etyka opisowa- nauka o moralności/ etologia, badanie moralności jako takiej
Metaetyka- XXw, logiczna analiza języka etyki, znaczenie terminów etycznych
Stanowiska na gruncie metaetyki:
-kognitywizm- zadania zawierające terminy etyczne (dobro/ zło), mają charakter poznawczy, możemy więc dowodzić ich prawdziwości lub fałszywości
-intuicjonizm- człowiek posiada wewnętrzną zdolność, zmysł moralny, intuicję, która pozwala mu stwierdzić, co jest dobre, a co złe
-emotywizm- sądy etyczne to tylko wyraz osobistych doznań, nie popartych logicznymi racjami. Takie sprawozdania z przeżyć nie mogą być ani prawdziwe ani fałszywe
PODZIAŁ ETYKI WG TADEUSZA KOTARBIŃSKIEGO (1886-1981):
Felicytologia (hedonistyka-> dobre to, co przyjemne, eudajmonologia-> dobre to, co użyteczne, biotechnika)
*nauka/ wiedza o życiu szczęśliwym
*konstruuje reguły postępowania prowadzące do satysfakcji
*szczęście jest celem ludzkich dążeń
Prakseologia moralna
*nauka o praktycznych walorach różnych działań
*techniczne aspekty działań
Deontologia
*wiedza o powinnościach, które należy spełnić występując w różnych rolach społecznych
*wskazuje, jak zasłużyć na miano porządnego człowieka
*celem jest formułowanie zasad słusznego postępowania
PODZIAŁ ETYKI WG R. CARNAPA:
Ze względu na zakres obowiązywania norm moralnych:
-teorie obiektywistyczne- normy etyczne mają charakter uniwersalny, można je zastosować do wszystkich
-teorie subiektywistyczne- normy etyczne są wytworem poszczególnych ludzi, każdy posługuje się swoim prywatnym systemem nakazów
Ze względu na źródło pochodzenia norm moralnych:
-naturalizm- normy moralne wywodzą się z nauk przyrodniczych i społecznych
-antynaturalizm- normy moralne wywodzą się ‘od Boga’
-emotywizm- normy moralne traktują jako przedłużenie ludzkich emocji, jako jedno ze zjawisk psychologicznych
Ze względu na ocenę zachowań ludzi:
-motywizm- o moralnej ocenie czynu decyduje motyw, intencja
-efektywizm- o moralnej ocenie czynu decyduje efekt, konsekwencja
-nominalizm- traktuje dobro i zło jako niedefiniowalne pojęcia pierwotne
STANOWISKA W ETYCE:
Skrajny absolutyzm- pryncypializm; zasady etyczne mają uniwersalny, ponadczasowy charakter. Przedstawiciel- Immanuel Kant: źródłem zasad moralnych jest rozum, naczelna dyrektywa moralna nazwana przez niego imperatywem kategorycznym nakazuje, by każdy postępował tak, jakby to postępowanie miało stać się prawem. Istnienie wiecznych, niezależnych od człowieka praw etycznych
Umiarkowany sytuacjonizm (relatywizm)- normy średniego poziomu są normami konfliktowymi- nie można ich równocześnie spełnić, powszechnie obowiązują tylko normy szczegółowe
Immoralizm- reguł etycznych nie można w żaden sposób uzasadnić. W wersji skrajnej jest to amoralizm, którego przedstawicielem jest Fryderyk Nietzsche (negował pojęcia kary, winy)
ZAWODOWE KODEKSY ETYCZNE:
-powstają nowe zawody, a dotychczasowe ewoluują
-przełom w XX/ XXI wieku: kodeks etyczny danego zawodu to uporządkowany zbiór reguł, procedur związanych z danym zawodem
ZAWODOWY KODEKS ETYCZNY:
-wylicza uprawnienia przedstawicieli danego zawodu
-rozstrzyga sytuacje konfliktowe
-dotyczy zawodów zaufania publicznego, tj. związanych z dysponowaniem i ochroną zasobów i dóbr mających duże znaczenie ogólnospołeczne:
*zdrowie i życie (etyka lekarska)
*wolność (etyka sędziego)
*bezpieczeństwo (etyka policji)
*oddziaływanie na osobowość (etyka nauczycielska)
ETYKA PRODUKTYWNOŚCI:
-wartość centralna: produkcja dóbr
-cnoty kardynalne: skuteczność, pracowitość, sukces
-grzechy główne: lenistwo, marnotrastwo, porażka
-człowiek jako narzędzie
ETYKA GODNOŚCI:
-wartość centralna: życie w godny sposób
-cnoty kardynalne: duchowość, czystość, honor
-grzechy główne: pogoń za dobrami materialnymi, utrata honoru
ETYKA POWSZECHNEGO DOBRA:
-wartość centralna: dobro społeczności jako całości
-cnoty kardynalne: poszanowanie norm społecznych
-grzechy główne: łamanie norm społecznych
ETYKA KOLEKTYWISTYCZNA:
-wartość centralna: dobro własnej grupy
-cnoty kardynalne: konformizm, dobro grupy, lojalność
-grzechy główne: nonkonformizm, nielojalność wobec grupy
ETYKA AUTONOMII:
-wartość centralna: dobro innej jednostki, dobro człowieka
-cnoty kardynalne: poszanowanie wolności i praw, pomaganie
-grzechy główne: krzywdzenie ludzi, łamanie praw
…………………………………………………………………………………………………………………………..………………………
AKTY PRAWNE I ZASADY FORMUŁOWANE W KODEKSACH ETYCZNYCH
KONSTYTUCJA RP
Art.31 poszanowanie wolności i praw innych
Wolność człowieka podlega ochronie prawnej (chyba że jest skierowana przez sąd)
- Uprzedzamy pacjenta o czasie badania, spotkania (najlepiej założyć że potrwa dłużej niż zakładamy).
- Pacjent może zawsze wyjść, może zerwać kontakt/kontrakt z nami.
Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.
- Pacjent nie musi przyjść na terapię (także w środkach leczenia uzależnień), chyba że został skierowany przez sąd (sąd narzuca skazanemu terapię a nie nam). Odpowiedzialność skazanego.
Ograniczenie w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.
Art.39 eksperymenty naukowe
Nikt nie może być poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez dobrowolnie wyrażonej zgody.
- kwitek: Wyrażam zgodę na udział w anonimowym badaniu, zgadzam się na publikację wyników badania…..dane osobowe nie zostaną ujawnione.
Art.47 ochrona życia prywatnego, rodzinnego
Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym.
- badania dzieci (zapewnić rodziców że informacje uzyskane od dziecka nie zostaną wykorzystane w „niecnych” celach, nie zostaną przekazane dalej, „wywleczone”)
Dbać o reputację psychologiczną (nie rozmawiać z nikim o pacjentach).
Jeśli chcemy się skonsultować z innym psychologiem, musimy spytać o zgodę pacjenta.
Zawsze jak to my konsultujemy, jesteśmy proszeni o konsultację i tak pytamy pacjenta o zgodę (może wybiórczo nie wyrazić zgody).
Dyskrecja psychologa.
Art. 51 ujawnienie informacji o sobie
Nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby.
Władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym.
Każdy ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych. Ograniczenie tego prawa może określić ustawa.
Każdy ma prawo do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych niepełnych lub zebranych w sposób sprzeczny z ustawą.
Zasady i tryb gromadzenia oraz udostępniania informacji określa ustawa.
Obowiązek przechowywania dokumentacji przez 25 lat. Zatrudnić archiwistę do prowadzenia archiwum i po 25 latach do legalnego zniszczenia dokumentacji.
KONWENCJA O OCHRONIE PRAW CZŁOWIEKA
Art. 8
Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego.
Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji.
Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób.
USTAWA O OCHRONIE DANYCH OSOBOWYCH
Ustawa określa:
- zasady przetwarzania danych osobowych osób fizycznych
- prawa osób fizycznych, których dane osobowe są lub mogą być przetwarzane w zbiorach danych
- organy ochrony danych osobowych
- kompetencje Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych (mgr prawa, niekarany)
- zasady zabezpieczania danych osobowych
- zasady rejestracji zbiorów danych osobowych
- zasady przekazywania danych osobowych do państwa trzeciego
Niezbywalne prawo do ochrony danych osobowych.
Można tworzyć na własne potrzeby/użytek drzewo genealogiczne.
USTAWA O ZAWODZIE PSYCHOLOGA
Dokumentację można wydać tylko osobie, której ona dotyczy lub osobie upoważnionej zgodą notarialną lub przedstawicielowi ustawowemu, opiekunowi prawnemu
Na badanie dziecka zgodę muszą wyrazić oboje rodzice (jak jeden nie żyje/nie ma z nim kontaktu – sąd rodzinny)
Można wysłać listem poleconym do pacjenta (pacjent przynosi znaczki ;). Na kopercie pieczątka poradni.
Psycholog może się kontaktować z lekarzem np. rodzinnym pacjenta, w jego interesie/na jego prośbę, np. z prośbą o wypisanie leku.
Nie trzeba skierowania do:
- lekarza psychiatry
- lekarza onkologa
- lekarza dermatologa
- lekarza okulisty
Najlepiej nie rozpoznawać swoich pacjentów. Nie mówić „dzień dobry”, bo pacjent może pomyśleć „ona mnie pamięta, to pamięta wszystko, najdrobniejsze szczegóły, co jej powiedziałem 10 lat temu”.
USTAWA O ZAWODZIE PSYCHOLOGA I SAMORZĄDZIE ZAWODOWYM PSYCHOLOGÓW
(obowiązki i prawa)
- od 2006r. każdy psycholog ma obowiązek ją znać
- zasady etyczne: (psycholog – zawód zaufania publicznego)
- obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej
- etyka zawodowa
- wykształcenie specjalistyczne
- uzyskiwanie od klienta informacji dot. intymnych spraw
Nawet śmierć pacjenta nie zwalnia nas z tajemnicy zawodowej.
Jeśli nasz pacjent chce kogoś zabić, to zgłaszamy to.
Każdej osobie, która jest ofiarą przemocy, zakładamy niebieską kartę.
USTAWA O ZAWODZIE PSYCHOLOGA I SAMORZĄDZIE ZAWODOWYM PSYCHOLOGÓW.
Złożenie projektu ustawy do marszałka: 8.07.1999
Uchwalenie ustawy 8.06.2001
Planowe wejście w życie 1.01.2001, w rzeczywistości weszła 1.01.2006
RODZIAŁ 1 – PRZEPISY OGÓLNE
Wykonywanie zawodu psychologa polega na świadczeniu usług psychologicznych, czyli na:
- wykonywaniu diagnozy psychologicznej
- opiniowaniu
- orzekaniu
- psychoterapii
- udzielaniu pomocy psychologicznej (Art.4.1.)
Za wykonywanie zawodu psychologa uznaje się również prowadzenie badań naukowych oraz działalność dydaktyczną.
Standardy stosowania psychoterapii przez psychologów zostaną określone przez Ministra właściwego do spraw zdrowia, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Psychologów (Art.4.5.)
KOMENTARZ:
- Ustawodawca nie definiuje, czym jest zawód psychologa. Definiuje jedynie na czym polega wykonywanie tego zawodu.
- W przepisach ogólnych, jak i w dalszych rozdziałach, nie ma jednego rozstrzygnięcia, że zawód psychologa jest zawodem zaufania publicznego.
- Dodatkowo pojęcie „udzielanie pomocy psychologicznej” jest zbyt ogólne. W ustawie powinno być wyjaśnione, co ustawodawca miał na myśli podając „udzielanie pomocy psychologicznej” jako jedną z form wykonywania zawodu psychologa.
Diagnoza – za pomocą narzędzi (zawód).
Opinia – na podstawie obserwacji lub/i wywiadu. Na podstawie kilku testów. (?)
Nie możemy dotykać, mieć kontaktu fizycznego z pacjentami. (a dzieci przytulające się?, a starsi ludzie w hospicjum pragnący dotyku, przytulenia?) zdroworozsądkowe podejście
ROZDZIAŁ 2 – PRAWO WYKONYWANIA ZAWODU PSYCHOLOGA
Zgodnie z ustawą, prawo do wykonywania zawodu psychologa uzyskuje osoba, która zostanie wpisana na listę psychologów Regionalnej Izby Psychologów oraz:
uzyskała w polskiej uczelni dyplom magistra psychologii lub zdobyła za granicą wykształcenie uznane za równorzędne w RP
posiada pełną zdolność do czynności prawnych
włada językiem polskim w zakresie umożliwiającym wykonywanie zawodu
odbyła podyplomowy staż zawodowy pod merytorycznym nadzorem psychologa posiadającego prawo wykonywania zawodu, który ponosi odpowiedzialność za czynności zawodowe wykonywane przez psychologa – stażystę (Art.7., Art.8.1.)
Wpis na listę psychologów lub listę psychologów-stażystów dokonuje się na wniosek zainteresowanego po spełnieniu określonych przez ustawę warunków.
Cudzoziemca zostaje wpisany na listę psychologów o ile umowa międzynarodowa to przewiduje i posiada on prawo do wykonywania zawodu w państwie pochodzenia.
Psycholog, który chce pracować w zawodzie po upływie 5 lat od ukończenia studiów i stażu zawodowego, albo który nie wykonuje zawodu dłużej niż 5 lat, jest zobowiązany do odbycia przeszkolenia na koszt własny, którego program i zasady określa Rada Regionalna Izby Psychologów.
Psycholog, który nie wykonuje zawodu jest zobowiązany poinformować o tym fakcie Radę Regionalną Izby Psychologów.
Warunki odbycia podyplomowego stażu zawodowego określa Minister właściwy do spraw pracy w porozumieniu z Ministrami właściwymi do spraw zdrowia i edukacji. (Art.8.3-9)
Niezdolność do wykonywania zawodu psychologa określa komisja, złożona z lekarzy specjalistów. (Art.9.1)
Skreślenie z listy psychologów następuje w przypadku:
- śmierci psychologa
- wniosku zainteresowanego
- ubezwłasnowolnienia psychologa prawomocnym wyrokiem sądu
- pozbawienia psychologa prawa do wykonywania zawodu
- określeniu niezdolności do wykonywania zawodu (Art.11.)
Komentarz:
Regionalna Izba Psychologów nie istnieje…
Nie powołano organu, który miałby tworzyć listę psychologów oraz listę psychologów-stażystów.
Rozporządzenia w sprawie podyplomowego stażu zawodowego jest zbyt ogólnikowe i nieprecyzyjne, co powoduje, że organy państwowe nie mają możliwości działania na podstawie prawa i w granicach prawa.
Ustawa nie definiuje czym tak naprawdę jest „ograniczenie prawa do wykonywania zawodu”.
Ustawa nie przewiduje możliwości odbycia stażu adaptacyjnego lub przeprowadzenia testu umiejętności w ramach procedury uznania kwalifikacji zawodowych uzyskanych za granicą.
ROZDZIAŁ 3 – WYKONYWANIE ZAWODU PSYCHOLOGA
W ustawie określone jest, że świadczenie usług psychologicznych następuje za zgodą osoby (klienta) lub grupy osób (klientów), którzy mają stanowić podmiot tychże usług. Ustawodawca podaje akty prawne, które pozwalają na odstępstwo od tego przepisu. (Art.12.)
Zgodnie z ustawą, psycholog jest zobowiązany do poinformowania klienta o celu oddziaływania psychologicznego, jego przebiegu, wynikach i sposobie ich udostępniania. Ponad to psycholog jest zobowiązany do przestrzegania Ustawy o ochronie danych osobowych z dnia 29.08.1997. (Dz.U. Nr 133, poz. 883 z 2000r. Nr 12 poz.136 Nr 50 poz. 580 i Nr 116 poz.1216 oraz z 2001r. Nr 42 poz.474 i Nr 49 poz.509)
W ustawie mowa jest o obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej oraz o sytuacjach, gdy tajemnica zawodowa nie obowiązuje. (Art.14)
Ustawa daje psychologowi prawo do uzyskania tytułu specjalisty w określonej dziedzinie psychologii. Tytuł taki zdobywa się po odbyciu szkolenia i złożeniu egzaminu państwowego lub po uznaniu równorzędnego tytułu specjalisty uznanego za granicą. (Art.15 i Art.17)
Na mocy ustawy Minister właściwy do spraw pracy jest zobowiązany do powołania Komisji Ekspertów w składzie 7 osób. W ustawie podany jest szczegółowy skład tej Komisji. Dodatkowo określony jest jej cel oraz obowiązki: określenie standardów kształcenia podyplomowego, określenie warunków na podstawie których wojewoda wydaje zezwolenie na prowadzenie prywatnej praktyki psychologicznej oraz ustalenie i aktualizację listy metod i narzędzi psychologicznych. (Art.16, Art.17.3, Art.18.3, Art.19.1)
Ustawa daje psychologowi prawo do prowadzenia prywatnej praktyki psychologicznej oraz określa warunki otworzenia takiej praktyki. W myśl ustawy praktyka psychologiczna może być prowadzona w formie indywidualnej działalności gospodarczej lub spółki partnerskiej. (Art.18)
Komentarz:
Komisja Ekspertów nigdy nie została powołana, co uniemożliwia wykonanie prawa zapisanego w ww. rozdziale ustawy.
Zapis mówiący, że aby otworzyć prywatną praktykę psychologiczną należy uzyskać pozwolenie od wojewody, który takie pozwolenie wydaje w porozumieniu z Komisją Ekspertów jest niezgodne z prawem UE (Dyrektywa 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12.12.2006r. dotycząca usług na rynku wewnętrznym). Wymóg uzyskania zezwolenia ogranicza swobodę świadczenia usług przez psychologa. Dodatkowo w sprzeczności z powyższą dyrektywą UE są podane w ustawie kryteria wydawania zezwolenia. Dodatkowo Art.18 ust. 2 mówiący, że prywatna praktyka psychologiczna może być wykonywana jedynie w formie prywatnej działalności gospodarczej lub spółki partnerskiej budzi wątpliwość zgodności z Dyrektywą 2006/123/WE. Biorąc pod uwagę art.15 ust.2 pkt b ww. dyrektywy, ograniczenie formy prowadzenia prywatnej praktyki psychologicznej może być nieproporcjonalne do zamierzonego celu tejże praktyki.
ROZDZIAŁ 4 - ODPOWIEDZIALNOŚĆ DYSCYPLINARNA
W rozdziale tym mowa jest o czynach, których popełnienie podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej, tj. naruszenie obowiązków zawodowych oraz naruszenie zasad Kodeksu Etyki Zawodowej. (Art.21)
Ustawodawca podaje kary dyscyplinarne: upomnienie, nagana, zawieszenie w prawie do wykonywania zawodu, skreślenie z listy psychologów z pozbawieniem prawa do wykonywania zawodu. (Art.21)
Organem, przed którym toczy się postępowanie dyscyplinarne jest Regionalna Komisja Dyscyplinarna. (Art.22)
Ustawodawca podaje zasady i procedurę postępowania dyscyplinarnego. (Art.23-29)
ROZDZIAŁ 5 – SAMORZĄD PSYCHOLOGÓW
Samorząd zawodowy tworzą psychologowie. (Art.5)
Jednostkami organizacyjnymi samorządu są:
- Krajowa Izba Psychologów z siedzibą w Warszawie
- Regionalne Izby Psychologów, których obszar działania jest zgodny z podziałem administracyjnym RP na województwa (Art.30 i Art.31)
Ustawa podaje organy samorządu,(Art.32) określa zadania samorządu oraz sposób ich wykonywania. (Art.33)
Ustawodawca określa zasady głosowania w wyborach do organów samorządu, kto posiada czynne i bierne prawo wyborcze, zasady podejmowania uchwał przez organy samorządu oraz zasady pełnienia funkcji w samorządzie zawodowym. (Art.34-37)
ROZDZIAŁ 6 – KRAJOWA IZBA PSYCHOLOGÓW
Najwyższą władzą Krajowej Izby Psychologów jest Krajowy Zjazd Psychologów (Art.38).
W skład Krajowego Zjazdu Psychologów wchodzą delegaci wybrani przez regionalne zjazdy. Liczbę delegatów określa statut samorządu. Krajowy Zjazd zwołuje Krajowa Rada co 4 lata (Art. 39). W ustawie wymienione są zadania Krajowego Zjazdu Psychologów, są to m.in. uchwalenie statutu samorządu, uchwalenie Kodeksu Etyki Zawodowej (Art.40).
Ustawodawca określa skład Krajowej Rady Psychologów, zasady działania organów Rady oraz zakres jej działań. (Art.41 i Art.. 42).
Ustawa reguluje funkcje jakie spełniać mają poszczególne organy Krajowej Rady Psychologów: przewodniczący Krajowej Rady, zarząd Krajowej Rady, Nadzwyczajny Krajowy Zjazd Psychologów. Krajowa Komisja Rewizyjna, Krajowa Komisja Dyscyplinarna, Krajowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej (Art.43-49)
ROZDZIAŁ 7 – REGIONALNE IZBY PSYCHOLOGÓW
Regionalna Izbę Psychologów tworzą psychologowie oraz psychologowie-stażyści zamieszkali na terenie danego województwa. Najwyższą władzę Regionalnej Izby Psychologów stanowi regionalny Zjazd Psychologów (Art.51 i Art.52)
Ustawodawca określa zasady funkcjonowania oraz zadania Regionalnego Zjazdu Psychologów w Art.53. Ponadto w rozdziale określone są zasady powoływania, funkcjonowania i działania organów Regionalnej Izby Psychologów. Mowa jest o: Nadzwyczajnym regionalnym Zjeździe Psychologów, Radzie Regionalnej Izby Psychologów, przewodniczącym Regionalnej Rady, Komisji Rewizyjna, Regionalnej Komisji Dyscyplinarnej oraz Regionalnym Rzeczniku Odpowiedzialności Zawodowej (Art.54 – 60)
Komentarz:
W związku z niepowołaniem Krajowej Izby Psychologów oraz Regionalnych Izb Psychologów zarówno Krajowa Komisja Dyscyplinarna jak i Regionalna Komisja Dyscyplinarna nie zostały utworzone. W związku z tym nie powstał Kodeks Etyki Zawodowej, co powoduje, ze w Polsce nie istnieje zbiór zasad, na podstawie których określano by, czy działania podejmowane przez psychologa w czasie wykonywania zawodu są etyczne czy nie.
Dodatkowo w związku z nieutworzeniem organów samorządu zawodowego psychologów, niemożliwe jest realizowanie innych zadań, nie tylko utworzenia Kodeksu Etyki Zawodowej, m.in. zapewnianie właściwych standardów wykonywania zawodu psychologa (Zadanie Krajowej Rady Psychologów)
ROZDZIAŁ 8 – PRZEPIS KARNY
Osoba, która świadczy usługi psychologiczne, nie mając prawa wykonywania zawodu psychologa podlega karze ograniczenia wolności lub grzywny. W takim przypadku orzekanie następuje w trybie przepisów o postepowaniu w prawach wykroczeń. (Art.61)
ROZDZIAŁ 9 – PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I KOŃCOWE
W myśl tego rozdziału, w terminie 3 miesiące od dnia wejścia ustawy w życie, Minister właściwy do spraw pracy w porozumieniu z istniejącymi ogólnopolskimi stowarzyszeniami zrzeszającymi psychologów i związkami zawodowymi powołała Komitet Organizacyjny Izb Psychologów.
Ustawa określa zadania Komitetu, czyli:
Opracowanie regulaminów wyborów na delegatów na pierwszy Krajowy Zjazd Psychologów i wyborów tymczasowych organów izb
Zwołanie pierwszych regionalnych zjazdów oraz Krajowego Zjazdu Psychologów
(Art.62)
Komentarz:
Informacja archiwalna ze strony Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30.01.2006r.
„W związku z wejściem w życie z dniem 01.01.2006r. ustawy z dnia 08.06.2001r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów (Dz. U. Nr 73, poz. 773 z późn. zm.) oraz obowiązkiem powołania przez ministra właściwego do spraw pracy w porozumieniu z istniejącymi ogólnopolskimi stowarzyszeniami zrzeszającymi psychologów i związkami zawodowymi psychologów Komitetu Organizacyjnego Izb Psychologów (Art.62 ust. 1 ustawy) zaprasza się ww. organizacje i związki do zgłaszania do dnia 14 lutego 2006r. woli udziału w pracach zmierzających do powołania Komitetu Organizacyjnego Izb Psychologów”
Ustawa od początku budziła wątpliwości, dlatego opóźniono jej wejście w życie. Pierwsza próba nowelizacji została podjęta w latach 2003-2005. Po wejściu w życie ustawy w dniu 01.01.2006r. oraz powołaniu przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej RP Komitetu Organizacyjnego Izb Psychologów oraz uchwaleniu przez Komitet statutu samorządu zawodowego psychologów, w latach 2006-2007 ponownie podjęto prace nad nowelizacją ustawy. Powstał projekt nowej ustawy, jednak na tym działania Ministerstwa i Komisji się zakończyły.
Kolejną próbę naprawy wadliwej ustawy podjęto w latach 2009-2010. 15 czerwca 2010r. w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej przedstawiciele środowiska psychologów oraz związków zawodowych ustalili tekst końcowy założeń do ustawy o zawodzie psychologa. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej zobowiązało się do przekazania założeń do kancelarii premiera.
DIAGNOZA PSYCHOLOGICZNA
Pamiętać należy o zasadzie zawartej w Kodeksie zawodu psychologa, która mówi, że:
Wykonując czynności zawodowe, psycholog zawsze dąży do tego, żeby kontakt z nim był pomocny dla drugiego człowieka czy grupy osób. Psycholog z racji swojego zawodu poczuwa się do udzielania pomocy psychologicznej w każdych okolicznościach, gdy zachodzi taka potrzeba (pkt i, Zasady ogólne)
PRZYMUS PRAWNY
Art. 74 § 2 ust. 2 Kodeksu postępowania karnego
Oskarżony nie ma obowiązku dowodzenia swej niewinności ani obowiązku dostarczania dowodów na swoją niekorzyść.
Oskarżony jest jednak obowiązany poddać się:
(…)
Badaniom psychologicznym i psychiatrycznym oraz badaniom połączonym z dokonaniem zabiegów na jego ciele, z wyjątkiem chirurgicznych, pod warunkiem że dokonywane są przez uprawnionego do tego pracownika służby zdrowia z zachowaniem wskazań wiedzy lekarskiej i nie zagrażają zdrowiu oskarżonego, jeżeli przeprowadzenie tych badań jest nieodzowne; w szczególności oskarżony jest obowiązany przy zachowaniu tych warunków poddać się pobraniu krwi, włosów bądź wydzielin organizmu, (…)
LĘK PRZED OCENĄ
Ważne są również uprzednie doświadczenia badanego z określoną sytuacją diagnostyczną
Czy jest to pierwsze badanie czy kolejne?
Różny poziom lęku, niepewności i poczucia zagrożenia – wymaga rozpoznania – aby zmniejszyć negatywne emocje u badanego, aby kontakt z klientem przebiegał prawidłowo
Poziom niepewności w odniesieniu do przebiegu badania wpływa negatywnie na klienta i wzmaga potrzebę ochrony poczucia własnej wartości
NASTAWIENIE PSYCHOLOGA
EFEKT ROSENTHALA – psycholog przed przystąpieniem do badania może mieć już pewne oczekiwanie odnośnie do przebiegu badania, kontaktu z badanym, jego możliwości tzw. Wstępne założenie, jak badany będzie się zachowywał w trakcie badania
Potwierdzenie wstępnych oczekiwań
- pozytywnych (efekt Galatei)
- negatywnych (efekt Golema)