Filozofia i etyka zawodu położnej wykład 2 18.12.2013
I. Odwieczne prawo moralne brzmi :
CZYŃ DOBRO I UNIKAJ ZŁA
Interpretacja , czym jest pojęcie dobra i zła zajmuje się etyka
W tzw. etyce zawodowej zwraca się szczególną uwagę na powinności przedstawicieli danego zawodu tak , aby ich praca czyniła dobro
Tworzone kodeksy etyczne dla poszczególnych profesji są przewodnikami w działaniu i określają prawidłową postawę zawodową.
KODEKSY ETYCZNE SĄ :
Pomocą kiedy przychodzi moment podjęcia decyzji jak również zobowiązują do utrzymania prawidłowej postawy etycznej moralnej zgodnej z danym wzorcem osobowym
Medycyna jest nauką w której każda podejmowana decyzja dotyczy człowieka , jego zdrowia bądź życia czyli jednych z najważniejszych wartości.
PIERWSZY KODEKS ETYCZNY
Związany z medycyną odnajdujemy już w IV w p.n.e. jest to tzw. Kodeks Hipokratesa
Następnie w XVII w pojawił się kodeks Mamonidesa
Kodeksy te różniły się jedynie niektórymi szczegółowymi zapisami jednak prezentowana istota zawodu lekarza , i wzór osobowy są takie same.
Kodeksy te było długo jedynymi dokumentami traktującymi o zawodach etycznych lekarza aż do XX w kiedy tworzono kolejne deklaracje etyczne.
Od deklaracji genewskiej z 1948 / zmodyfikowaną przysięga Hipokratesa / po deklarację lizbońską z 1981.
Powstało 6 dekleracjii oraz międzynarodowy kodeks etyki medycznej. Każdy z tych dokumentów starał się na bieżąco odpowiadać na powstające dylematy moralne idące za rozwojem medycyny ( eksperymenty , transplantacje )
Źródła historyczne :
Odnoszą się również do pielęgniarek i położnych
Osoby opiekujące się chorymi działały we wszystkich okresach i kulturach
Opieka i pielęgnacja podlegała doktrynom, wierzeniom i systemom wartości obowiązującymi w określonych miejscach i epokach.
ZAWSZE ZWIĄZANE BYŁY Z MEDYCYNĄ I PODLEGAŁY ZMIANOM :
Zasada otaczania opieką chorych doczekała się instytucjonalnej realizacji dopiero na przełomie XVI/XVII wieku Dzięki za wszystko działalności francuskiego księdza Wincentego a Paulo.
Od tego momentu możemy mówić o pielęgniarstwie jako o początku obecnie istniejącego zawodu.
WTEDY WÓWCZAS PODJĘTO PIERWSZĄ PRÓBĘ :
Ujecią etyki zawodowej opiekunek chorych
Tak powstały reguły córek miłosierdzia sług ubogich chorych
Zostały one sformułowane przez św. Wincentego a Pulo i Ludwikę de Marillac 29 listopada 1633. Reguły te zawierały szczegółowy wykaz obowiązków o charakterze instrumentalny i moralnym.
ŚW. WINCENTY W SWYCH REGUŁACH :
Zwrócił uwagę na zasady etyczne jakimi powinny się kierować siostry w swojej pracy
Jest to zasada sprawiedliwego traktowania wszystkich potrzebujących opieki oraz odnoszenia się do nich ze współczuciem , łagodnością uszanowaniem i pobożnością - nawet do których odczuwa się wstręt czy mnie sympatii.
Opieka ta obejmuje zarówno ciało jak i duszę człowieka
Ponadto w regułach pojawia się zapis jak ważne w tej służbie jest ciągłe poszerzanie wiedzy
W późniejszym okresie normy moralnego postępowania formułowała Florencja Nightingale.
FLORENCJA :
Głosiła że pielęgniarstwo jest powołaniem a wykonywanie zawodu wymaga od pielęgniarki wysokiego poziomu moralnego
Pielęgniarka powinna zawsze wysuwać na plan pierwszy dobro chorego budzić zaufanie i być godną zaufania, traktować wszystkich jednakowo oraz okazywać w stosunku do nich wyrozumiałość.
W 1893 opracowano przysięgę im. Florencji Nightingale. Która stała się jednym z pierwszych dokumentów traktujących obowiązkach moralnych pielęgniarki. Dokument ten zwraca uwagę na zachowanie pielęgniarki w pracy i poza nią . Pielęgniarka powinna Stanowic przykład zdrowego stylu życia i w ten sposób promować zdrowie.
60 lat później po opracowaniu przyrzeczenia powstał pierwszy kodeks etyczny. W 1923 r w Montrealu międzynarodowa rada pielęgniarek rozpoczęła prace nad kodeksem etycznym. W wyniku wojny dopiero 10 Lipca 1953 r na kolejnym kongresie w San Paulo w Brazylii został przyjęty międzynarodowy kodeks etyki pielęgniarskiej.
Jego istotnym założeniem było :
Uznanie służenia dla ludzkości za najwyższy cel działania pielęgniarki i jednoczesną racje istnienia pielęgniarstwa.
Podobnie jak przyrzeczenie F. Nightingale zwraca uwagę że w pracy pielęgniarki nie ma miejsca na jakiekolwiek uprzedzenia.
W kolejnych latach kodeks był kilkakrotnie nowelizowany.
W tworzeniu kodeksu brały udział amerykańskie i kanadyjskie stowarzyszenie pielęgniarek.
W Polsce pierwsze opracowanie zasad etyki zawodowej pielęgniarki i położnej opublikowano dopiero w 1973 przez Polskie Towarzystwo Pielęgniarek a wprowadzone w życie w 1984 przez MZiOS.
W 1973 przyjęto na V zjeździe Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego kodeks pod nazwą ZASADY ETYKI ZAWODOWEJ . W 1984 poszerzenie dla położnych wydano je pod nazwą ZASADY ETYKI ZAWODOWEJ POLSKIEJ PIELĘGNIARKI I POŁOŻNEJ.
W 1995 na II krajowym zjeździe Pip w Warszawie uchwalono KODEKS ETYKI ZAWODOWEJ POLSKIEJ PIELĘGNIARKI I POŁOŻNEJ.
W 2003 na IV zjeździe Pip w Warszawie uchwalono KODEKS ETYKI ZAWODOWEJ PIELĘGNIARKI I POŁOZNEJ RP obowiązujący do dnia dzisiejszego.
CELE I PRZYCZYNY UTWORZENIA KODEKSU ETYCZNEGO :
Traktowanie pielęgniarstwa jako oddzielnego zawodu autonomicznego.
Zwiększenie zakresu świadczenia usług
Zwiększona odpowiedzialność.
Kodeks etyczny pielęgniarek zawiera moralne zasady jakimi powinny się one podporządkować
Celem kodeksu jest stworzenie przewodnika dającego podstawy etyczne którymi można się kierować w trudnych sytuacjach dylematu moralnego oraz wyznacza etyczne zobowiązania jakim powinny być wierne decydując się na wykonywanie tego zawodu.
Kodeks informuje pozostałych członków zawodów medycznych oraz społeczeństwo na temat powinności pielęgniarek i podtrzymuje obowiązki wynikające z bycia przedstawicielem teego zawodu.
Kodeks ten służy jako przewodnik praktyki pielęgniarskiej.
CELE KODEKSU :
Zachęcanie członków grupy zawodowej do postępowania etycznego
Uwrażliwienie członków grupy na moralne aspekty ich pracy.
Umocnienie znajomości ustalonych zasad wśród członków grupy i dla integracji aby podkreślić jedność grupy i chronić standardy etyczne.
Wspieranie radą w rozwiązywaniu konfliktów moralnych.
Wskazanie czego opinia publiczna może oczekiwać od członków danej grupy zawodowej.
WARTOŚCI PIELĘGNIARSKIE ZAWARTE W KODEKSIE :
Koncentuje się wokół 8 fundamentalnych wartości
Respektowanie potrzeb i uświadamianie pacjenta / pielęgniarka szanuje i promuje autonomię każdego człowieka pomaga w wyrażaniu zdrowotnych potrzeb i wartości a także pomaga podopiecznemu w podejmowaniu decyzji poprzez rzetelne informowanie go na temat zabiegów pielęgnacyjnych.
GODNOŚĆ - pielęgniarka rozpoznaje i respektuje nieodłączną wartość poszczególnej osoby i broni odpowiedniego leczenia dla wszystkich ludzi.
POUFNOŚĆ - stoi na straży wiadomości , informacji na temat podopiecznego , dzielić się tą widzę może jedynie z personelem medycznym.
SPRAWIEDLIWOŚĆ - podczas świadczenia usług medycznych odpowiadających potrzebom podopiecznych , pielęgniarki hołdują zasadom równości i sprawiedliwości , promują również sprawiedliwość społeczną.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ - pielęgniarki są odpowiedzialne za swoją pracę i działają kierowane odpowiedzialnością zawodową i standardami obowiązującymi w pielęgniarstwie.
ZDROWIE I JAKOŚĆ ŻYCIA - dewizą tego zawodu jest służba życiu i zdrowiu człowieka. Pielęgniarka swoim działaniem promuje zdrowie poprawia jaość życia oraz towarzyszy podopiecznym w osiąganiu najwyższego poziomu zdrowia w sytuacji urazu , choroby oraz w chwili śmierci.
JAKOŚĆ USŁUG PIELĘGNIARSKICH - pielęgniarka zapewnia podopiecznemu kompetentną i opartą na zasadach etycznych opiekę pielęgniarską .
ŚRODOWISKA ZAWODOWEGO - szacunek pielęgniarki dla środowiska zawodowego poprzez wzajemne wspieranie się i dbanie o bezpieczeństwo wykonywanie powinności pielęgniarskich.
FUNKCJA DYREKKTYWNA - polega na wskazaniu istoty i celu działalności członków danej społeczności zawodowej określa powinności i zasady postępowania w stosunku do osób i grup będących podmiotem ich oddziaływania.
FUNKCJA KONTROLNO -OCENIAJĄCA - daje możliwość oceniania postępowania przedstawicieli danego zawodu pod względem etycznym przez odpowiednie osoby bądź organy
FUNKCJA SPOŁECZNO -WYCHOWAWCZA - zwraca uwagę na istotną rolę kodeksu etycznego w wychowaniu następnych przedstawicieli danego zawodu.
FUNKCJA KORYGUJĄCA - kodeks oparty na aksjologii, aerologii i deontologii danego zawodu tworzy swoisty wzór do którego należy dążyć. Chodzi o to aby ideał zawarty w kodeksie miał swoje odzwierciedlenie w rzeczywistości.
FUNKCJA UMACNIANIA I PODTRZYMYWANIA IDENTYFIKACJI ZAWODOWEJ -przedstawiciele określonej grupy zawodowj podporządkowują się wartością cenionym w ich zawodzie. W ten sposób tworzy się zbiór wartości identyfikowany z przedstawicielami zawodu.
FUNKCJA OCHRONY AUTONOMI ZAWODU
PRZYRZECZENIE
Z głębokim szacunkiem i czcią przyjmuję nadany mi tytuł położnej i uroczyście przyrzekam.
Sprawować profesjonalną opiekę nad życiem i zdrowiem ludzkim. Według najlepszej mej wiedzy przeciwdziałać cierpieniu , zapobiegać chorobom, współuczestniczyć w procesie terapeutycznym.
Nieść pomoc każdemu człowiekowi bez względu na rasę , wyznanie , narodowość , poglądy religijne , stan majątkowy i inne różnice.
Okazywać pacjentom należny szacunek nie nadużywać ich zaufania oraz przestrzegać tajemnicy zawodowej.
Strzec godności zawodu położnej a do współpracowników odnosić się z szacunkiem z życzliwością , nie podważać ich zaufania , postępować bezstronnie mając na względzie przede wszystkim dobro pacjenta.
Wdrażać do praktyki nowe zdobycze nauk medycznych , społecznych i humanistycznych oraz systematycznie doskonalić swoje umiejętności i widzę dla dobra zawodu.
Rzetelnie wypełniać swoje obowiązki wynikające z pracy w tym zawodzie.
Zasady etyki zawodowej wynikają z uniwersalnych zasad etycznych i zobowiązują położne do przestrzegania praw pacjenta i dbania o godność zawodu.
Działalność zawodowa pielęgniarki i położnej to świadome i dobrowolne podejmowanie profesjonalnych działań na rzecz pacjentów niezależnie od ich sytuacji zdrowotnej i społecznej.
Położna swoją postawą osobistą i społeczną powinna dbać o prestiż zawodu i podnoście jego znaczenie w społeczeństwie.
Czynności zawodowe położnej nie mogą służyć aktom bezprawnym ani powodować szkód dla zdrowi ludzkiego.
Położna posiadająca pełne uprawnienia zawodowe ponosi osobistą odpowiedzialność za swoje działania. Położna zawsze działa w interesie swoich pacjentów szczególnie tam gdzie ich życie może być zagrożone.
Wszelkie szczegółowe ustalenie uzupełniającej działalności zawodowej położnej w zakresie działalności naukowo- badawczej i administracyjno- organizacyjnej powinny uwzględniać powyższe zasady ogólne.
CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA
I. POŁOŻNA A PACJENT
Położna pełniąc rolę zawodową zobowiązana jest do :
Udzielania wszystkim pacjentom troskliwej opieki zgodnej z obowiązującymi standardami.
Udzielania pierwszej pomocy w nagłych przypadkach oraz w sytuacji zagrożenia życia
Udzielania pacjentowi rzetelnej i zrozumiałej informacji dotyczącej procesu pielęgnowania
We współpracy z pacjentem położna powinna okazywać życzliwość , cierpliwość stwarzając atmosferę wzajemnego zaufania i zrozumienia.
Położna zobowiązana jest przestrzegać następujących zasad wynikających z praw pacjenta ;
+Respektować prawo pacjenta do intymności i godności osobistej podczas udzielania świadczeń medycznych
+Realizować świadczenia pielęgniarskie za zgodą pacjenta o ile jest on zdolny ją sformułować.
+ Informować w przypadku odmowy wyrażenia zgody o możliwych skutkach jego decyzji oraz podjąć próbę przekonania pacjenta aby zmienił swoje zdanie.
Położną obowiązuje zachowanie tajemnicy wszystkich wiadomości o pacjencie i jego środowisku uzyskanych w związku z pełnieniem roli zawodowej.
+Położna umożliwia pacjentowi kontakt z rodziną w miarę potrzeby pomaga rodzinie w sprawowaniu nad nimi opieki oraz edukuje członków rodziny w zakresie dalszego postępowania pielęgnacyjnego
+Na prośbę pacjenta lub jego rodziny umożliwia kontakt z duchownym , stwarzając w miarę możliwości odpowiednie warunki.
+ Położna powinna dołożyć wszelkich starań aby zapewnić pacjentowi humanitarną opiekę terminalną godne warunki umierania wraz z poszanowaniem uznawanych przez niego wartości.
+ Położna powinna przyczynić się do stworzenia godnych warunków i rodzinnej atmosfery w czasie porodu
+Położna nie może żądać od pacjentów dodatkowego wynagrodzenia ani też uzależniać swych usług od uzyskania korzyści materialnych.
II Położna a praktyka zawodowa
Obowiązkiem położnej jest ciągłe podnoszenie kwalifikacji zawodowych
Położnej nie wolno wykonywać zleceń lekarskich bez wyraźnego polecenia na piśmie umożliwiającego identyfikować lekarza i pacjenta z wyjątkiem sytuacji nagłych stanowiących zagrożenie życia pacjenta.
Położna ma prawo do informacji istotnych dla realizacji czynności zawodowych oraz związanych zarówno z bezpieczeństwem osobistym pielęgniarki jaki i bezpieczeństwem pacjenta
Położna ma obowiązek dokładnego dokumentowania swojej działalności zawodowej i zabezpieczenia dokumentów.
Przekazywanie przez położną informacji o stanie zdrowia pacjenta innym członkom zespołu terapeutycznego nie jest naruszaniem tajemnicy zawodowej.
Położna ma prawo odmówić uczestniczenia w zabiegach i eksperymentach biomedycznych, które są sprzeczne z uznawanymi przez nią normami etycznymi.
Położna zobowiązana jest do działalności na rzecz promocji zdrowia
Położna zorientowawszy się że w postępowaniu medycznym został popełniony błąd ( zwłaszcza w przypadku błędu zagrażającemu życiu i zdrowiu pacjenta) niezwłocznie powinna powiadomić o tym odpowiednie osoby zespołu terapeutycznego.
Położna powinna uczestniczyć w działalności krajowych i międzynarodowych organizacji pielęgniarskich/ położniczych na rzecz ochrony zdrowia społeczeństwa przysparzając tym samym prestiżu zawodowi.
Położna współuczestniczy w miarę swych możliwości w rozwoju badan naukowych z zakresu pielęgniarstwa położnictwa oraz edukacji swojej grupy zawodowej.
Położna powinna cenić i szanować swój zawód , chronić jego godność , a w pracy zawodowej powinna postępować tak aby budzić szacunek i zaufanie.
Położna powinna powstrzymywać się od jakiegokolwiek działania które mogłyby spowodować złą opinię o zawodzie
Położna powinna otaczać szacunkiem historię i tradycje zawodu dbać o pozytywny wizerunek zawodu.
Położna chroniąc interesy zawodowe nie powinna współpracować z organizacjami mającymi sprzeczne cele z racjami moralnymi zawodowymi i moralnymi
Położna powinna upowszechniać osiągnięcia naukowo - badawcze związane z wykonywaniem zawodu poprzez wystąpienia i publikacje . Publikacje te powinny być rzetelne i pozbawione znamion sensacji.
III. Położna a samorząd pielęgniarek i położnych
Położne powinny być solidarnie wspierać działalność swojego samorządu którego celem jest zapewnienie im należytej pozycji w społeczeństwie.
Położna jest zobowiązana do przestrzegania uchwał podjętych przez uprawnione organy samorządu zawodowego.
Stosunki między członkami samorządu powinny opierać się na wzajemnym szacunku , lojalności, koleżeństwie i solidarności zawodowej. Powinni oni dzielic się swoim doświadczeniem i służyć sobie pomocą. Wzajemna ocena winna być sprawiedliwa , a krytykę należy formułować w sposób bezstronny przekazując
IV. Położna a współpracownicy
Położna mająca większe doświadczenie zawodowe powinna przekazywać koleżankom i kolegom swoją wiedze i umiejętności zawodowe oraz wzorce kultury i poszanowania człowieka. Moralnym obowiązkiem jest kształtowanie poczucia odpowiedzialności za wykonywaną pracę, nawyku uczciwości , rzetelności , pracowitości i dokładności.
Położna nie powinna dyskredytować innych współpracowników zespołu terapeutycznego przy osobach trzecich.
Położna nauczająca zawodu powinna przekazywać słuchaczom także zasady etyki zawodowej czuwając nad ich adaptacją zawodową.
Pełnienie obowiązków kierowniczych przez położną powinno towarzyszyć poczucie odpowiedzialności za rozwój zawodowy i naukowy podwładnych.
Położna jest współodpowiedzialna za efekty procesu terapeutycznego oraz za podjęte działania wynikające z procesu pielęgnowania.
V. Położna a zasady postępowania wobec społeczeństwa
Położna zgodnie ze swą wiedzą i kompetencjami powinna czynnie uczestniczyć w zwalczaniu przejawów patologii społecznej.
Położna powinna brać czynny udział w życiu społecznym i działaniach na rzecz ochrony środowiska naturalnego a także przeciwdziałać praktykom uznanym przez naukę za bezwartościowe i szkodliwe dla zdrowia.
Przypisy końcowe
W przypadkach nieprzewidzianych w kodeksie etyki zawodowej pielęgniarskiej i położnej RP położna powinna postępować zgodnie z zasadami sformułowanymi w ustawie o zawodach położnej , orzeczenie naczelnego sądu pielęgniarek i położnych.
Uchwałach organów samorządu pielęgniarek i położnych oraz zgodnie z zasadami dobrej praktyki i dobrym obyczajem.
Wszelkie zmiany w kodeksie mogą być dokonywane jedynie przez krajowy zjazd pielęgniarek i położnych
Kodeks wchodzi w życie po uchwaleniu przez krajowy zjazd pielęgniarek i położnych.