KONFLIKTY
MIĘDZYNARODOWE

KONFLIKTY MIĘDZYNARODOWE

Poziomy analizy

Jednostki

Państwa

System międzynarodowy

Struktura

Rozłożenie sił

Dynamika

Wzory i typy interakcji między składnikami

Kulturalny i instytucjonalny

kontekst, decydujący o impulsach do
współpracy państw oraz zakresie
możliwości jej nawiązania

Rewolucyjny/
umiarkowany
charakter celów
państw i
stosowanych
przez nie
środków

Równowaga sił

ZMIANA CHARAKTERU KONFLIKTÓW
W EPOCE GLOBALIZACJI



Od konfliktów międzynarodowych do konfliktów
wewnątrzpaństwowych



Obszary pokoju – obszary destabilizacji



90% wszystkich wojen po 1945 r. poza Europą i Ameryką
Północną; ogółem 200 wojen



Koncepcja „pokojowych demokracji”



Zmiana typu aktorów: konflikty asymetryczne



Zmiana środków – rola technologii



Broń ABC



Cyberbroń



Ale: reseksualizacja przemocy wojennej



Stałe przyczyny:



zasoby naturalne: „przekleństwo zasobów”, wojna o wodę,
wojna o ropę



znaczenie ekonomii: prywatyzacja wojny



ale: wzrost znaczenia tożsamości

Źródło: Heidelberg Conflict Barometr

KONFLIKTY NA ŚWIECIE 2009

Somali
a
300
tys.

Pakistan/Afganis
tan

Pakistan/Afganis
tan

Powstanie w
Sada

Powstanie w
Sada

Wojna w
Iraku

Wojna w
Iraku

Wojna narkotykowa w Meksyku

Wojna narkotykowa w Meksyku

Darfur

300 tys.

Dem. Rep.

Konga

5.5 mln

Kolumbia

200 tys.

Kolumbia

200 tys.

Między 2003 a 2009 r. konflikty toczyły się
w:

Beludżystanie (Iran), Darfurze, Iraku, Pn-Wsch
Pakistanie, Arabii Saudyjskiej, Haiti, Rep. Śr
Afryki, Dem.Rep. Konga, Jemenie, w Nigerii, w pd
Tajlandii, na Wybrzeżu Kości Słoniowej, w Kenii, w
Czadzie, w Meksyku, w Libanie, Somalii, Nigrze,
Rosji, Komorach, Kambodży, Dżibutii, Osetii Pd.,
Gazie, na Kaukazie

SPIRALA
PRZEMOCY:
Wpływ
konfliktu na
rozwój
państwa

NOWE TYPY WOJEN

Wojna

soczewkowa

Wojna

nowoczesna

Wojna

sieciowa

Mary Kaldor

WOJNA SOCZEWKOWA



wojna na odległość



rewolucja w dziedzinie wojskowości



lub - w celu uniknięcia ofiar we własnych
siłach - przy pomocy zastępczych
oddziałów, takich jak Wyzwoleńcza Armia
Kosowa czy Sojusz Północny w
Afganistanie



ważna rola mediów, serwisów
informacyjnych



Koncepcja symulakrów (J. Baudrillard, Wojny w
Zatoce nie było, 2005)



z punktu widzenia ofiar wojna podobna
do pozostałych



Martin Shaw: „wojna transferu ryzyka”

W samym Afganistanie: 6-10 tys.

Predator

SOMALIA

„Kamery ich

tam
posłały”

WOJNA NOWOCZESNA

•

kontynuacja klasycznego sposobu myślenia o

wojskowości w dużych krajach przechodzących

znaczące kierunkowe przemiany np. w Rosji, Chinach,

Indiach

•

państwa, które zachowały swój cały potencjał

militarny

•

gotowe do ponoszenia ofiar wśród własnych

żołnierzy

•

ograniczenie się do działań skierowanym przeciwko

konkretnym państwom lub rebeliantom we własnym

kraju

•

taktyka: ostrzał z czołgów, helikopterów i artylerii,

przesiedlanie ludności w celu „czyszczenia z

terrorystów”

•

duże straty ludności cywilnej

wojna sieciowa

WOJNA SIECIOWA

•

sieć zbrojeń obejmuje państwa oraz inne

niepaństwowe obiekty

•

luźne koalicje o charakterze horyzontalnym – ważna

wspólnie podzielana narracja dotycząca tożsamości,

etniczności, czy religii

•

wojna rozumiana jako forma politycznej mobilizacji

•

przemoc skierowana głównie przeciwko ludności

cywilnej

•

specyficzny rodzaj gospodarki, regulowanej przy użyciu

przemocy

NOWE TYPY KONFLIKTÓW:
KONCEPCJA ZDERZENIA
CYWILIZACJI

SAMUEL HUNTINGON

„ZDERZENIE CYWILIZACJI”, 1993, 1997



Ur. 1927 r., amerykański

profesor Uniwersytetu Eaton,



prezes Amerykańskiego

Towarzystwa Nauk

Politycznych



koordynator planowania w

Radzie Bezpieczeństwa

Narodowego USA (1977-1987)



redaktor naczelny

miesięcznika Foreign Policy



dyrektor Centrum Spraw

Międzynarodowych im. Johna

Olina Uniwersytetu

Harvardzkiego

Główną osią konfliktu w rzeczywistości
międzynarodowej nie będą konflikty
ekonomiczne czy ideologiczne, a podziały o
charakterze kulturowym.

1.

zachodnia

2.

Konfucjańska (sinic)

3.

japońska

4.

islamska

5.

(h)induska

Podmiotami przyszłych konfliktów

stanie się 8-9 współczesnych

cywilizacji:

6. prawosławna
7.

latynoamerykańs
ka

8. afrykańska
9. buddyjska



Państwa-ośrodki



Państwa-członkowie



Kraje osamotnione



Kraje rozszczepione



Kraje na rozdrożu

Różnice pomiędzy cywilizacjami:
historia, język, kultura, tradycja,

a przede

wszystkim

religia.

fundamentalne dla sfery socjo-politycznej różnice w

postrzeganiu relacji, trwalsze niż odmienności
ideologiczne czy ustrojowe :

Bóg – człowiek

jednostka-zbiorowość

obywatel – państwo

rodzice – dzieci

mąż – żona

prawa – obowiązki

wolności – władza

równość – hierarchia

CYWILIZACJA ZACHODNIA



oddzielenie władzy świeckiej i religijnej



rola prawa stanowionego



szczególna pozycja jednostki



racjonalizm (odczarowanie świata)



greckie polis, antyczne forum, świątynia
jerozolimska

Katolicyzm celtycki
Tradycja ludowa
Tradycja morska
Protestantyzm
Indywidualizm

Życie
miejskie
Oświata
Przemysł

Oligarchia

Rządy
przedstawiciels
kie
Demokracja

Purytanizm
Etyka pracy

Kultura masowa

Rozwinięty
kapitalizm i
industrializm
Kultura
przedsiębiorczośc
i
Akulturacja

Równość
Braterstwo

Religijność i
ascetyzm
Tradycja
nawracania i
kolonizacji
Wielokulturowość
Handel

Gospodarka
śródziemnomorsk
a
Chrześcijaństwo

Nauka

Praworządność
Hierarchia
Katolicyzm
Racjonalizm

Dwuwładza Kościoła
i państwa
Prawosławie
Tradycja wspólnot
Biurokracja i autokracja
Tradycja rolna i chłopska
Formalizm

Obywatelstwo
Zorganizowana
administracja
Klasycyzm
Niewolnictwo

Krąg
skandynawsko/
celtycko/anglosa
ski

Krąg rzymsko/
karolińsko/
galijski

Krąg grecko-bizantyjsko/prawosławny

Krąg
zachodnioeuropejski/
północnoamerykański/
transatlantycki

Krąg iberyjski/
islamski/
północnoafrykański

CYWILIZACJA MUZUŁMAŃSKA

Kraje arabskie + Pakistan, Afganistan, Iran,

Turcja, Indonezja, Malezja

Mahomet (+ 632 n.e.)



rola jednostki: podporządkowanie Bogu;
nierówny status kobiety i mężczyzny



prawo stanowione niższe wobec szariatu



brak rozdziału między państwem a religią



stosunek do racjonalizmu



rola dżihadu

CYWILIZACJA KONFUCJAŃSKA



wspólnota ważniejsza niż jednostka



hierarchiczność



obowiązki ważniejsze niż prawa

Koncepcja jednostki
w cywilizacji
zachodniej

Koncepcja jednostki
w cywilizacji konfucjańskiej

CYWILIZACJA PRAWOSŁAWNA



Rosja, części Białorusi i Ukrainy, Rumunii,
Bułgarii, Grecji, Serbii.



Dziedzictwo bizantyjskie



200 lat tatarskiego panowania



Słaby wpływ kultury Oświecenia



Słaby wpływ uprzemysłowienia i
powiązanych z nim procesów

ZDERZENIA MIĘDZY CYWILIZACJAMI

Zachód

• deklasuje

pozostałe

cywilizacje pod

względem

militarnym

i ekonomicznym

• próbuje

realizować ideę

„cywilizacji

uniwersalnej”.

STRATEGIE INNYCH CYWILIZACJI WOBEC
ZACHODU

Lokalna

Regionalna

Narodow

a

Europa

Świat

Polska

1989

59,1

32,9

80,7

18,8

6,5

1990

61,7

36,0

79,5

15,6

5,8

1995

55,3

44,0

74,8

18,9

5,2

1999

79,3

52,4

54,9

7,1

3,7

2008

84,2

53,4

51,9

7,0

2,8

Europa 1990

64,6

46,2

58,1

13,3

14,8

Europa 1999

68,7

47,3

58,7

11,7

10,9

Świat 1990

60,6

45,1

58,5

12,7

15,5

Reszta 1999

59,9

43,3

66,6

14,3

13,4

IDENTYFIKACJE

68

68

86

87

62

39

82

55

60

35

48

25

53

12

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

F

u

n

k

c

jo

n

o

w

a

n

ie

d

e

m

o

k

ra

c

ji

Id

e

a

ły

d

e

m

o

k

ra

ty

c

z

n

e

P

rz

y

w

ó

d

c

y

re

li

g

ij

n

i

R

ó

w

n

o

ś

ć

p

łc

i

R

o

z

w

ó

d

A

b

o

rc

ja

H

o

m

o

s

e

k

s

u

a

li

z

m

Społeczeństwa zachodnie Społeczeństwa muzułmańskie

NOWE TYPY KONFLIKTU:
INTERWENCJE
HUMANITARNE

JUS COGENS PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ



Zakaz agresji!



Wyjątki: prawo do samoobrony; akcje zbrojne
zgodnie z rozdz. VII Karty NZ, zezwalającej RB na
autoryzowanie działań, gdy dochodzi do
naruszenia pokoju



Zakaz ingerencji w sprawy wewnętrzne
państwa



Poszanowanie integralności terytorialnej
państwa



W Europie wzmocniona przez Akt Końcowy KBWE
(trzy koszyki: polityczny, gospodarczy,
społeczno-kulturowy), 1975

INTERWENCJA:
AKCJA PODMIOTÓW ZEWNĘTRZNYCH WPŁYWAJĄCA NA
SYTUACJĘ WEWNĘTRZNĄ SUWERENNEGO PAŃSTWA

IDEA WOJNY SPRAWIEDLIWEJ

Oto „warunki usprawiedliwiające uprawnioną obronę z użyciem siły

militarnej.
Powaga takiej decyzji jest podporządkowana ścisłym warunkom
uprawnienia moralnego.
Potrzeba jednocześnie w tym przypadku:

— aby szkoda wyrządzana przez napastnika narodowi lub

wspólnocie narodów była długotrwała, poważna i niezaprzeczalna;

— aby wszystkie pozostałe środki zmierzające do położenia jej kresu

okazały się nierealne lub nieskuteczne;

— aby były uzasadnione warunki powodzenia;
— aby użycie broni nie pociągnęło za sobą jeszcze poważniejszego

zła i zamętu niż zło, które należy usunąć. W ocenie tego warunku
należy uwzględnić potęgę współczesnych środków niszczenia”
(KKK 2309).

MICHAEL WALZER,
WOJNY SPRAWIEDLIWE I NIESPRAWIEDLIWE

Wyjątki od reguły zakazującej wojen:



wojna uprzedzająca



Atak izraelski na Egipt w 1967 r.



Wojna prewencyjna



interwencja przeciwdziałająca skutkom
innych interwencji



Chiny w Wietnamie w 1979 r.



dla ratowania ludności zagrożonej masakrą



1979: Tanzania zaatakowała Ugandę



1978: Wietnam Kambodżę



prawo do wsparcia ruchów
secesjonistycznych

Michael Walzer

OCENA INTERWENCJI

INTERWENCJA HUMANITARNA



Państwa mają nie tylko
legalne prawo, ale i
moralny obowiązek
interwencji w sytuacji
ludobójstwa oraz
masowych mordów



Prawo międzynarodowe



Wspólne
człowieczeństwo



Podstawowe przyczyny
skłaniające państwo do
podjęcia interwencji
nie mają podłoża
humanitarnego



Problem nadużycia



Wybiórczość reakcji



Państwa nie powinny
ryzykować życia swoich
żołnierzy w trakcie
humanitarnych krucjat



Brak zgody co do zasad
moralnych, na których
powinno się opierać prawo do
interwencji humanitarnej

argumenty
solidarystyczne

KONTRARGUMENTY

PRZYKŁADY INTERWENCJI
ZIMNOWOJENNYCH



Indii w Pakistanie
Wschodnim, 1971



Wietnamu w Kambodży,
1978/9



Tanzanii w Ugandzie, 1978/9



Francji w Republice
Środkowoafrykańskiej, 1979

=> Klasyczne interwencje,

humanitarny wymiar
skutkiem ubocznym

PRZYKŁADY INTERWENCJI
POZIMNOWOJENNYCH



ONZ (międzynarodowa koalicja) w Iraku, 1991:



Rezolucja z kwietnia 1991 r. po raz pierwszy uznała naruszenie
praw człowieka na terytorium jednego państwa członkowskiego
za sytuację zagrażającą mnr pokojowi i bezpieczeństwu



ONZ (USA) w Somalii, 1992



RB udzieliła po raz pierwszy zgody na użycie siły w obliczu
katastrofy humanitarnej bez zgody rządu



Francji w Rwandzie



ONZ (Francja-USA), 1994, 2004 na Haiti



NATO w Kosowie, 1999



ONZ nie udzieliła wyraźnej autoryzacji



rezolucja 1203: w przypadku zagrożenia misji weryfikacyjnych
zostanie przedsięwzięte konieczne działanie w celu ochrony
bezpieczeństwa swobody misji – dla USA zapis ten oznaczał zgodę
na przyszłą interwencję



Niezależna Międzynarodowa Komisja ws. Kosowa uznała, że
„interwencja militarna była nielegalna, ale legitymizowana”.



Interwencja w Timorze Wschodnim



30 sierpnia 1999 r. referendum pod nadzorem misji
ONZ UNAMET – 78,5% Timorczyków opowiedziało się
za niepodległością (98% frekwencja)



Autoryzacja RB w trybie VII rozdziału akcja mnr z
Australią na czele w celu przywrócenia pokoju



Interwencja w Sierra Leone



Siły pokojowe ONZ przy wsparciu WB



Przykład jedynej naprawdę udanej interwencji
humanitarnej



Interwencja ONZ w Demokratycznej Republice
Konga



Pierwsza wojna prowadzona przez „niebieskie hełmy”



Problem ponoszenia kosztów

INTERWENCJA W IRAKU W 2003 R.



Brak humanitarnej przyczyny – rzekome
zagrożenie dla społeczności mnr bronią
masowego rażenia produkowaną przez reżim
Husajna



Pretekst:



Rezolucja RB 668 z 1991 r.: nakaz zniszczenia irackiej
broni masowego rażenia pod nadzorem ONZ



Rezolucja RB 1441 z 2002 r.: zapowiedź „poważnych
kroków” w wypadku niewykonania zalecenia
zniszczenia broni



Strategia Bezpieczeństwa Narodowego USA:
„Jesteśmy gotowi do działania samodzielnego,
gdy wymagać będą tego nasze interesy lub
jedyna w swoim rodzaju odpowiedzialność”



2000:

Międzynarodowa

Komisja ds. Interwencji i
Suwerenności Państwa

, Gareth

Evans =>

raport

„Odpowiedzialność za
ochronę

”:



Jedynym podmiotem zdolnym do podjęcia decyzji o użyciu siły
zbrojnej – RB ONZ



Państwo jest odpowiedzialne za ochronę ludności przed
cierpieniami w czasie wojny, powstania, załamania instytucji
państwowych



Jeśli nie jest w stanie się zeń wywiązać, odpowiedzialność
przechodzi na społeczność międzynarodową

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA OCHRONĘ



Zmiana języka: nie prawo do interwencji, ile odpowiedzialność



Nowy sposób mówienia o suwerenności



Nie kontrola, ile odpowiedzialność, prawa człowieka, bezpieczeństwo
ludzkie => ograniczenia suwerenności



Odpowiedzialność czymś więcej niż interwencja

:



Odpowiedzialność w odniesieniu do zapobiegania



Odpowiedzialność w odniesieniu do reakcji



Odpowiedzialność za odbudowę



Wyznaczniki legitymizowanej akcji militarnej



Sprawiedliwa przyczyna



Masowa utrata życia, rzeczywista lub spodziewana, będąca efektem rozmyślnych
działań państwa, zaniedbania lub niezdolności do działania



Masowe czystki etniczne



W sytuacji ludobójstwa, zbrodni wojennych, czystek etnicznych i zbrodni
przeciwko ludzkości



Właściwa intencja



Ostateczna instancja



Odpowiednie środki



Szanse powodzenia



Zaakceptowane przez ZO NZ w 2005

Interwencja w Libii – pierwsze przywołanie RtoP

Wstrzymały się: Brazylia, Chiny, Niemcy, Indie, Rosja

NOWE TYPY KONFLIKTÓW:
TERRORYZM

ZAMACH CZARNEGO WRZEŚNIA NA
WIOSKĘ OLIMPIJSKĄ (5 WRZEŚNIA
1972; 17)

ZAMACH NA ALDO MORO (16 MARCA
– 9 MAJA 1978)

ZAMACHY UNABOMBERA (1978-1996,
3/23)

UNABOM
(UNiversity and Airline BOMbings)

ZAMACH NA DWORZEC KOLEJOWY W
BOLONII (SIERPIEŃ 1980: 85/200)

Nuclei Armati Rivoluzionari

ZAMACH NA TOKIJSKIE METRO (MARZEC1995, 12/1
034-5 500)

AUM SHINRIKYO

ZAMACH NA OKLAHOMA CITY
(KWIECIEŃ 1995, 168/680)

ZAMACH NA BALI (PAŹDZIERNIK
2002, 202/300)

ZAMACH NA TEATR W MOSKWIE
(PAŹDZIERNIK 2002, 922
ZAKŁADNIKÓW, 130+40)

ZAMACHY NA KOMUNIKACJĘ MIEJSKA
W MADRYCIE (MARZEC 2004, 191/1
800)

ZAMACHY NA KOMUNIKACJĘ MIEJSKĄ
W LONDYNIE (LIPIEC 2005, 52/700)

PROBLEM Z
DEFINIOWANIEM



Przemówienie Jasera Arafata (OWP) na forum
Zgromadzenia Ogólnego ONZ, 1974:

„Różnica między rewolucjonistami a terrorystami leży w

sprawie, za którą walczą. Człowieka, który walczy o słuszną
sprawę oraz o wolność i niepodległość swojej ziemi, nie
można nazwać terrorystą”

One’s man freedom fighter is another man’s

terrorist.

TERRORYZM: DEFINIOWANIE
POPRZEZ ODRÓŻNIENIE

Partyzantka/guerill
a:

- terytorium jako główny

przedmiot zainteresowania;

- uznawanie mnr regulacji

dot. konfliktów zbrojnych.

Terror
kryminalny:

- cel finansowy

Terror
psychopatów:

- brak realnego motywu
politycznego

Terror państwowy

:

- Rewolucja Francuska 1789:
jakobini i powstanie w
Wandei

TERRORYZM

Terroryzm

atak

sił wywrotowych

na niewinne jednostki

mający wywoływać

strach

i zabić, bądź zranić ludzi

a przez to wymusić polityczne

ustępstwa

na osobie nie

będącej bezpośrednią ofiarą ataku, lub
na organizacji, do której należą
zaatakowani

• kontynuowany przez pewien

czas

• ataki zorganizowane i

planowane

• motywacją: osiągnięcie celów

politycznych

• niewspółmierna przemoc

przełamująca normy społeczne

• uzyskanie wpływu na

przeciwnika

TYPOLOGIA:

OPARTA NA CELACH POLITYCZNYCH
I PODZIAŁACH SPOŁECZNYCH



Nacjonalizm: grupa walczy o terytorium: Irgun; OWP; IRA; ETA;

Tamilskie Tygrysy, Kurdyjska Partia Pracy



Podziały etniczne+religijne: Hezbollah, Hamas, Jihad, separatyści

czeczeńscy i kaszmirscy, islamska siatka al-Kaidy



Rewolucja:



Ideologia: lewackie grupy typu Frakcji Armii Czerwonej i Czerwonych

Brygad



Etniczno-religijne: Armed Islamic Group w Algierii i Jemaah Islamiyah w

Indonezji



Ruchy „samoobrony obywatelskiej” (ugrupowania paramilitarne): Ku-

Klux Klan, radykalne odmiany amerykańskich milicji



Religia: cele symboliczne Aum Shrinkyo

Nacjonalizm
(terytorium)

Rewolucja

Ruchy
„samoobrony
obywatelskiej

RELIGIA

TERRORYZM W
PRZESZŁOŚCI

Cztery fale terroryzmu

(D. C.

Rapoport):



Terroryzm anarchistów rosyjskich



Narodna Wola – założona w 1878 r.; jej

członkowie sami nazywali się

terrorystami; w 1881 r. zamordowali cara

Aleksandra II.



Terroryzm antykolonialny



Terroryzm lewacki



Terroryzm religijny



Zeloci: I w. n.e:

żydowscy

radykałowie

walczący o

wyzwolenie

Palestyny spod

żydowskiego

panowania



Thugowie

(wyznawcy bogini

Kali) w Indiach



Asasyni: sekta

szyitów w XII i XIII

w.



Terror w czasie

Rewolucji

Francuskiej 1789 r.



Zeloci: I w. n.e:

żydowscy

radykałowie

walczący o

wyzwolenie

Palestyny spod

żydowskiego

panowania



Thugowie

(wyznawcy bogini

Kali) w Indiach



Asasyni: sekta

szyitów w XII i XIII

w.



Terror w czasie

Rewolucji

Francuskiej 1789 r.

RODZAJE TERRORYZMU

terroryzm pokazowy

Pomarańczowi Ochotnicy (Irlandia Północna),
Narodowa Armia Wyzwolenia (Kolumbia),
Czerwone Brygady (Włochy)

Terroryzm destrukcyjny

Irlandzka Armia Republikańska,
Siły Zbrojne Kolumbii (FARC)
dziewiętnastowieczni anarchiści

terroryzm samobójczy

CEL: pozyskanie popleczników
i przymuszenie przeciwników

Uwaga
Uznanie istnienia
Uznanie praw
Pełnomocnictwo
Rządzenie

TERRORYZM SAMOBÓJCZY



Do roku 1980: forma znana, ale rzadko
praktykowana; po zamachu na kwaterę
główną USA w Bejrucie (1983, 241) doszło do
kilkuset zamachów samobójczych na świecie



Zalety:



Duże straty, wiele ofiar



Zainteresowanie mediów



Manifestacja determinacji



Decyzja co do miejsca i czasu



Brak scenariusza ucieczki



Tani

WYJAŚNIENIA TERRORYZMU

TRENDY WE WSPÓŁCZESNYM TERRORYZMIE

(KURTH CRONIN)



Więcej

ataków

religijnie

motywowany

ch

1968 – 0

1980 – 2 z 64

1995 – 25 z 58



Spadek liczby

ataków

l. 80 – 543

l. 90 – 382



Wzrost liczby

ofiar



Amerykanie

częściej

obiektem

ataków

1994 – 66

2000 – 200

terroryz
m

TERRORYZM MIĘDZYNARODOWY:
1980-90 DEKADĄ TERRORYZMU



Ataki uzasadniane
ideologicznie



Cele ataków
rozmieszczone w
różnych miejscach



Terroryści działają na
arenie
międzynarodowej



Członkowie organizacji
terrorystycznej
pochodzą z różnych
krajów

PRZYCZYNY:

• łatwość przemieszczania

się: podróże lotnicze

• telewizja satelitarna

• ponadnarodowe interesy

polityczne i ideologiczne

Terroryzm
konwencjonalny:
niski poziom
ryzyka,
konwencjonalny
sposób działania
Terroryzm
niekonwencjonalny
: broń ABCR

OBECNIE – GŁÓWNIE DZIĘKI AL-KAIDZIE –
TERRORYZM RELIGIJNY JEST KOJARZONY Z
ISLAMEM



Islam nie jest jednak – sam w sobie – religią
nawołującą do przemocy



W każdej religii istnieją wątki nieliberalne



Zjawisko tzw. „zemsty Boga”.

Hindutva

Oblężenie farmy Waco (luty-kwiecień1993, 76)

KORZENIE ISLAMSKIEGO
FUNDAMENTALIZMU



Bractwo Muzułmańskie – Hasan
al-Banna



Sajid Qutb



Abdul Ala Maudoodi



Ruhollah Chomeini

Istotnym czynnikiem
fundamentalizacji islamu były
wydarzenia międzynarodowe.

Kryzys naftowy na początku lat 70.
Rewolucja islamska w Iranie
Wojna w Afganistanie

Ale przede wszystkim:
gwałtowna, a nie do końca udana
modernizacja tradycyjnych
społeczeństw muzułmańskich