mgr Marcin Majewski

Wyższa Szkoła Społeczno-Przyrodnicza im.

W. Pola

Podstawowe pojęcia

statystyczne

STATYSTYKA – dziedzina nauki zajmująca się metodami pozyskiwania,

prezentacji

i analizy danych (informacji) dotyczących zjawisk i procesów masowych -

(zajmuje się analizą wieloelementowych zbiorowości). Jest bardzo ważnym

narzędziem badającym zagadnienia podejmowania decyzji, zwykle w

warunkach niepewności.

Wyróżniamy:

Statystykę opisową

Statystkę matematyczną

Statystyka

• Statystyka opisowa – zajmuje się programowaniem badań

statystycznych

oraz

metodami

obserwacji

statystycznej,

sposobami opracowywania i prezentacji materiału statystycznego

oraz sumarycznym opisem danych statystycznych.

• Statystyka matematyczna - przedmiotem zainteresowań

statystyki matematycznej są zasady i metody uogólniania

wyników z próby losowej na całą populację generalną, z której ta

próba została pobrana. Ten typ postępowania nosi nazwę

wnioskowania statystycznego.

Statystyka

opisowa a statystyka

matematyczna

Wśród najważniejszych funkcji statystyki wyróżnić można funkcje:

 Informacyjną,
 Analityczną,
 Prognostyczną.

Głównym zadaniem statystyki jest dostarczenie wiarygodnych

informacji niezbędnych do implementowania procesu decyzyjnego w

wielu dziedzinach życia.

Funkcje statystyki

Zjawiska masowe – procesy, które powtarzają się dostatecznie

często.

Do takich zjawisk należą procesy:

 Gospodarcze (produkcja, konsumpcja, reklama)

 Demograficzne (urodzenia, zgony, starzenie się ludności)

 Społeczne (przestępstwa, wypadki drogowe)
 

Zjawiska masowe

Badania zjawisk masowych przy pomocy metod statystycznych pozwalają

na wykrycie pewnych prawidłowości statystycznych, które są

wypadkową dwóch czynników:

czynników głównych (systematycznych)

czynników ubocznych (przypadkowych)

Składnik systematyczny sprawia, że w zjawisku masowym ujawnia się

określona prawidłowość, składnik przypadkowy wywołuje zakłócenia w

występowaniu

prawidłowości

(przyczyny

uboczne

działają

różnokierunkowo).

Prawidłowości statystyczne

Zbiorowość statystyczna (uniwersum) – to zbiór dowolnych elementów

(przedmiotów, osób prawnych lub fizycznych, procesów, zjawisk) podobnych, ale

nie identycznych ze względu na określone cechy (właściwości) oraz będące

przedmiotem badania statystycznego.

Zbiorowość generalną – stanowią wszystkie elementy, będące przedmiotem

badania. Poszczególne elementy zbiorowości statystycznej nazywane są

jednostkami lub obiektami statystycznymi.

Zbiorowość próbna – podzbiór populacji generalnej obejmujący część jej

elementów wybranych w określony sposób.

Liczba jednostek statystycznych, czyli elementów zbiorowości jest nazywana

liczebnością zbiorowości.

Podstawowe pojęcia statystyczne

Klasyfikacja zbiorowości

statystycznych

Zbiorowość

statystyczna

Skończona

Ma skończoną

liczbę jednostek;

np. 50 firm

farmaceutycznych

Nieskończona

Ma nieskończona lub

niemożliwą do

ustalenia liczbę

jednostek

statystycznych;

np. zbiorowość

mikroorganizmów,

klienci odwiedzający

centrum handlowe

Klasyfikacja zbiorowości statystycznych

Zbiorowość

statystyczna

Jednowymiarowa

badana ze względu

na jedną cechę

np. firmy

farmaceutyczne

badane ze względu

na wielkość obrotów

Wielowymiarowa

badana

jednocześnie ze

względu na kilka

cech np. firmy

farmaceutyczne w

których badamy

zależność wielkości

obrotów od liczby

przedstawicieli

handlowych

Klasyfikacja

zbiorowości

statystycznych

Zbiorowość

statystyczna

Statyczna

Wszystkie jednostki

statystyczne pochodzą z

tego samego okresu

np. firmy

farmaceutyczne

zarejestrowane we

wrześniu 2006 r., spółki

na giełdzie notowane

15.06.2007r.

Dynamiczna

Jednostki

statystyczne

pochodzą z różnych

okresów np. kolejne

sesje giełdowe w

październiku 2006r.

Zbiorowości

statystyczne

charakteryzowane

są

pewnymi

właściwościami – cechami statystycznymi, które można podzielić

na:

• Cechy stałe - Cechy stałe są wspólne wszystkim jednostkom

danej zbiorowości i nie podlegają badaniu, a jedynie decydują o

zaliczeniu jednostki do danej zbiorowości.

• Cechy zmienne – właściwości które różnią poszczególne jednostki

– to one podlegają pomiarowi.

Cechy statystyczne

Klasyfikacja cech statystycznych stałych

Cecha

statystyczn

a

Rzeczowa (odpowiada na

pytanie co lub kto?)

Czasowa (odpowiada na

pytanie na przestrzeni

jakiego czasu?)

Przestrzenna (odpowiada na

pytanie gdzie?)

Klasyfikacja cech statystycznych zmiennych

Cecha

statystyczn

a

ilościowa (mierzalna)

wyrażone za pomocą

odpowiednich jednostek

fizycznych – sztuki

kilogramy, złotówki

jakościowa (niemierzalna)

wyrażona w sposób

opisowy, np. płeć, zawód,

wykształcenie

skokowa (dyskretna) –

przyjmuje skończony lub

przeliczalny zbiór wartości

na danej skali liczbowej, np.

liczba osób w rodzinie

ciągła - może przyjąć każdą

wartość z określonego

przedziału liczbowego [a,b]

– wzrost, waga

PRZYKŁAD 1

Rodzaj badania: Badamy wysokość kredytów wśród klientów

indywidualnych PKO BP w dniu 30.06.2007r.

Zbiorowość statystyczna:

indywidualni kredytobiorcy PKOBP

Jednostka statystyczna:

jeden klient – obiekt materialny (kto – klient PKO BP,
kiedy – 30.06.2007r., gdzie – Polska)

Typ zbiorowości:

skończona, jednowymiarowa, względnie jednorodna,

statyczna

Cecha statyczna:

wysokość kredytu (tys. zł)

Typ cechy statystycznej:

mierzalna, ciągła

PRZYKŁAD 2

Rodzaj badania: Badamy opinię pracowników, dotyczącą decyzji

zarządu jednej z warszawskich firm o połączeniu z
inną firmą w dniu 31.05.2007 r.

Zbiorowość statystyczna:

pracownicy firmy

Jednostka statystyczna:

jeden pracownik – obiekt materialny (kto – pracownik firmy,
kiedy – np. 31.05.2007r., gdzie – Warszawa, Polska)

Typ zbiorowości:

skończona, jednowymiarowa, względnie jednorodna, statyczna

Cecha statyczna:

opinia (kategoria cechy: popieram, nie popieram, nie wiem)

Typ cechy statystycznej:

niemierzalna

Całość prac związanych z pozyskaniem materiału statystycznego

(realizacją

badania

statystycznego),

wymaga

wykonania

następujących czynności ,które można podzielić na następujące

etapy:

• Projektowanie badania

• Gromadzenia materiału statystycznego (obserwacja)

• Opracowanie w postaci tablic i wykresów materiału statystycznego

• Analiza wyników obserwacji

Badanie

statystyczne

Badania statystyczne są bardzo potrzebnym narzędziem stosowanym przez

przedsiębiorstwa i inne instytucje występujące na rynku. Dzięki

informacjom z nich uzyskanym łatwiej jest podejmować strategiczne

działania rynkowe.

Wybór metody badania statystycznego uzależniony jest od:

 Nakładów,
 Celu badania,
 Rodzaju zbiorowości,
 Tematu badania,
 Szczegółowości badania.

Badanie

statystyczne

Określenie celu badania – od niego zależą praktycznie rzecz biorąc
wszystkie następne rozstrzygnięcia dotyczące zbiorowości, cech,
źródeł. np. celem badania może być ustalenie współzależności cech

Określenie zakresu badania statystycznego oraz cech
opisujących każdą jednostkę statystyczną – badanie to może
przybierać formę:

• Badania pełnego – obejmuje każdą jednostkę statystyczną

badanej zbiorowości,

• Badania częściowego – obejmuje część odpowiednio dobranych

jednostek badanej zbiorowości (próba). Przeprowadzenie tego
typu badań jest uzasadnione w przypadkach, w których obiektem
badania jest bardzo duża zbiorowość, lub gdy badanie ma
charakter niszczący.

Projektowanie

badania – określenie celu i zakresu badania

statystycznego

Spis statystyczny

to badanie obejmujące wszystkie jednostki zbiorowości

statystycznej. Tą metodą są zbierane dane liczbowe dotyczące ludności i

gospodarstw rolnych, (narodowy powszechny spis ludności - co 10 lat)

Rejestracja

• jednorazowa – jest odmianą spisu statystycznego, różni się tylko zakresem,

który jest węższy od spisu i techniką przeprowadzania, np. rejestracja zakładów

rzemieślniczych, (REGON) –Rejestr Gospodarki Narodowej

• bieżąca – systematyczne rejestrowanie określonych faktów, zdarzeń będących

przedmiotem badania, mających miejsce w pracy urzędów, instytucji, np.

ewidencja urodzeń, małżeństw, zgonów czy mandatów.

Badania pełne - rodzaje

W praktyce na ogół nie możemy badać całej zbiorowości generalnej,

dlatego pobieramy skończona liczbę elementów i poddajemy je obserwacji.

 Przyjmuje się, że próba jest duża, jeżeli liczba elementów >30.

Aby jednak uzyskane wyniki z próby można było odnieść do zbiorowości

generalnej, próba musi być reprezentatywna

Jeżeli próba została wybrana w sposób losowy tzn. - każda możliwa próba

złożona

z

n elementów populacji ma taką samą szansę, że zostanie wybrana - i jest

dostatecznie liczna, to mówimy, że próba jest reprezentatywna.

Badania niepełne - reprezentatywność próby

• ankietowe

–

ankieta jest metodą badania sądów i opinii osób, do których jest kierowana,

na temat określonego zjawiska. Ankieta może mieć charakter powszechny albo być

kierowana do fachowców. Przykład: badania opinii publicznej dokonywane przez OBOP.

• monograficzne

–

polega na szczegółowym, z wielu punktów widzenia potraktowanym

opisie i analizie wybranej jednostki statystycznej lub niewielkiego zespołu jednostek.

Wynik uogólnia się na całą zbiorowość. Przykład: badania procesu dydaktycznego w

jednej lub kilku szkołach zawodowych określonej specjalności i uogólnienie wyników na ten

sam proces organizowany w pozostałych szkołach.

• reprezentacyjne

–

oparte są na próbie pobranej ze zbiorowości generalnej w sposób

losowy. Obserwacji poddawane są niektóre jednostki. Zebrane wyniki uogólniamy na całą

zbiorowość. Metoda ta pozwala na wnioskowanie dotyczące badanej zbiorowości na

podstawie stosunkowo małych prób i dzięki temu jest cenną metodą badań,

Przykład: badanie jakości wyrobów.

Badania niepełne -rodzaje

Określenie źródeł informacji statystycznych – charakter,

rozmiar oraz szczegółowość danych statystycznych dostępnych dla

analityka w dużym stopniu decydują o zasięgu prowadzonej przez

niego analizy. Materiał statystyczny może być pierwotny lub wtórny.
• Według kryterium czasu dane statystyczne mogą ukazywać

zjawisko

w jednym okresie lub momencie (dane przekrojowe) lub mogą

ukazywać dynamikę zjawiska (szeregi czasowe). Ze względu na

kryterium

skali

jednostek

możemy

wyróżnić

dane

mikroekonomiczne, makroekonomiczne i mezoekonomiczne.

Projektowanie badania - określenie źródeł

informacji statystycznej

Należy wykorzystywać tylko takie dane, które są ważne i

wnoszą coś nowego do oceny rozpatrywanego zjawiska. Dane

te powinny być rzetelne, jednoznaczne, identyfikowalne,

kompletne,

aktualne,

porównywalne

pod

względem

czasowym, terytorialnym, pojęciowym, kategorii i metod

obliczeń.

Projektowanie badania – zbieranie danych

oraz określenie ich jakości

Weryfikacja materiału statystycznego powinna zmierzać do uzyskania

odpowiedzi czy zebrane dane obejmują wszystkie jednostki, które zostały

wyznaczone do badania, oraz czy zebrane dane nie zawierają błędów. Te

ostatnie mogą mieć charakter przypadkowy lub systematyczny.

Błędy przypadkowe wynikają zazwyczaj z braku staranności oraz

z niedoskonałości metod i narzędzi wykorzystywanych w badaniach.

Błędy systematyczne są wynikiem świadomego zaniżania lub

zawyżania danych przekazywanych do danych statystycznych.
Występowanie błędów może prowadzić do tego, że model opracowany
na podstawie takich danych, może charakteryzować się złą jakością.

Projektowanie badania -weryfikacja

materiału statystycznego

Prezentacja wyników badań statystycznych - zebrane w

wyniku

badania

statystycznego

dane

powinny

być

odpowiednio uporządkowane i zestawione w postaci:

 szeregów,

tablic ,

wykresów statystycznych.

Projektowanie badania- prezentacja

wyników badań statystycznych