ZACHOWANIA

SAMOBÓJCZE

Wykład nr 3

W kulturach świata istnieje

zróżnicowane podejście do
problematyki samobójstw.

W niektórych kulturach samobójstwo

stanowiło część zwyczajnych
zachowań społecznych, w
niektórych była potępiana.

Zachowania samobójcze niekiedy

stanowiły naturalny sposób
eliminacji ze społeczeństwa ludzi
chorych, starych i niedołężnych,
stanowiących ciężar dla
społeczności.

Do dziś można spotkać takie

zachowania np. na wyspach
południowego pacyfiku.

Samobójstwo było szczególnie

widoczne w kulturze ludów
wschodu.

Popełnienie samobójstwa stanowiło

np. honorowe rozwiązanie sprawy
lub też należało do zwyczajów
obrzędowych.

W Japonii np. istniał rytuał harakiri

(cięcie brzucha). Dotyczył
samurajów, którzy w ten sposób
zachowywali honor.

Sati- obyczaj palenia żony wraz ze zwłokami

męża był czymś powszechnym w Indiach.
Od 1829r obrzęd ten jest zakazany, to
jednak zdarzały się przypadki spalenia
kobiet.

Obyczaj sati był także sposobem na

honorowe rozwiązanie życiowych
problemów takich jak utrata środków do
życia, utratą pozycji społecznej.

Często społeczność wymuszała na

kobietach decyzję o samospaleniu.

Obyczaj palenia żon wraz ze

zwłokami męża był powszechny w
kulturze zarówno Chin jak i Japonii.

Oddanie życia za ojczyznę, władcę

czy wiarę są obecne w historii
ludzkości zarówno kiedyś, jak i dziś.

Warto przywołać przykład kamikaze-

pilotów japońskich, którzy
poświęcali swoje życie dla cesarza.

XXIw wcale nie przyniósł poprawy

sytuacji.

Przykład z 11 września 2002r

świadczy o ogromnej determinacji i
fanatyzmie religijnym bojowników
islamskich.

Stanowisko Kościoła Katolickiego na

przestrzeni wieków ulegało
przemianom. Początkowo nie
zajmował on praktycznie
stanowiska w tej sprawie.

Dopiero poglądy św. Tomasza z

Akwinu spowodowały
zradykalizowanie poglądów
kościoła na zachowania
samobójcze.

Św. Tomasz z Akwinu podał 3

powody, dla których samobójstwo
jest sprzeczne z nauką kościoła:

1.

Samobójstwo jest sprzeczne z
naturalnymi skłonnościami
człowieka, bo czymś naturalnym
jest miłowanie samego siebie,

2.

Człowiek jest częścią
społeczeństwa i ma w nim do
wypełnienia określoną rolę.
Krzywdząc siebie krzywdzi także to
społeczeństwo.

3.

Narusza prawa boskie, bo tylko
Bóg ma prawo decydować o życiu i
śmierci człowieka.

Natomiast KK uznawał akt

samobójczy za usprawiedliwiony (a
nawet pożądany), jeżeli był on
wynikiem wyznawanych wartości-
zachowania heroiczne.

Dotyczyło to śmierci w obronie wiary

czy dla ratowania bliźniego.

Śmierć nie mogła stanowić celu

samego w sobie, ale być jedynie
środkiem do osiągnięcia szczytnego
celu.

Obecnie stanowisko KK jest nieco

złagodzone.

Jest to grzech ciężki, który

usprawiedliwić może jedynie
zaburzenie psychiczne, strach
przed obawą cierpieniem lub
torturami.

Prawo kanoniczne obecnie nakazuje

księżom dokonać pochówku
kościelnego osoby samobójcy.

B. Hołyst
Samobójstwo było kulturową formą

rozwiązywania problemów życiowych wedle
nakazów zewnętrznych, społeczną formą
wyłączenia się z obiegu świadczeń, formą
psychicznej dezakceptacji określonej formy
życia, biologiczną formą ucieczki przed
bólem, ideologiczną formą buntu wobec
nieuchronności śmierci, którą można
uczynić aktem wyboru czasu, miejsca i
sposobu odejścia ze świata żywych.

I. Pospiszyl
Samobójstwo- świadome zachowanie

jednostki, którego przynajmniej
jednym z bezpośrednich celów jest
pozbawienie siebie życia.

W Polsce najwięcej samobójstw

popełniają mężczyźni. Jest to
współczynnik 1/5.

Skala zjawiska jest jednak trudna do

oszacowania, z uwagi na
niejasności w kwalifikowaniu
danego zdarzenia jako
samobójstwo.

Wiele takich zdarzeń jest określanych

mianem nieszczęśliwych
wypadków.

Liczba samobójstw w latach
2002-2009

1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2008 2009

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

łączna liczba zamachów
mężczyźni
kobiety

Liczba samobójstw zdecydowanie

wzrosła od roku 2008.

Może mieć to związek z kryzysem,

który pojawił się właśnie w tym
roku.

Świadczą o tym poniższe dane

statystyczne

Samobójstwa związane z
warunkami ekonomicznymi

2008

2009

0

100

200

300

400

500

600

700

800

łączna liczba zamachów w związku z

warunkami ekonomicznymi
mężczyźni
kobiety

Samobójstwa związane z utratą
źródła dochodów

2008

2009

0

20

40

60

80

100

120

140

łączna liczba zamachów związanych

z utratą źródła dochodów
mężczyźni
kobiety

Podłoże ekonomiczne samobójstw

jest szczególnie widoczne u
mężczyzn.

W tradycyjnym modelu rodziny

mężczyzna jest głównym
żywicielem.

Liczba kobiet popełniająca czyny

samobójcze praktycznie utrzymuje
się na podobnym poziomie.

Najwięcej samobójstw popełniają

osoby :



z wykształceniem podstawowym
(1302) oraz zasadniczym
zawodowym (1243). O
wykształceniu nieustalonym 2610;



Będące w związku małżeńskim-
2633;

Najczęstszą przyczyną popełniania

samobójstw są problemy natury
psychiatrycznej.

Najwięcej samobójstw ludzie

popełniają na tle nieporozumień
rodzinnych.

W 2008 r na drugim miejscu był

zawód miłosny.

Od 2009 jest na trzecim po

warunkach ekonomicznych.

0

100

200

300

400

500

600

700

800

Ilość zamachów samobójczych w zależności od wieku

Liczba

zamachów

samobójczyc

h

Najwięcej samobójstw popełniają

osoby w wieku 45-49 lat.

Liczba samobójstw rośnie wraz z

wiekiem aż do osiągnięcia wieku
ok. 50 lat. Potem wskaźnik
gwałtownie spada.

Zakwalifikowanie danego zdarzenia

jako samobójstwo niesie za sobą
wiele implikacji dla rodziny
zmarłego.

Targnięcie się na własne życie

stanowi naruszenie zasad życia
społecznego i jest potępiane
zarówno przez społeczeństwo, jak i
przez wiarę.

Stąd też samobójca dla rodziny

stanowi prawdziwy problem.

-trudności z pochówkiem,
-odmowa odszkodowania ze strony

firm ubezpieczeniowych,

-zmarginalizowanie członków rodziny

w społeczeństwie jako
„naznaczonych”

Do osób, które najczęściej popełniają

samobójstwa należą ludzie
osamotnieni, pozbawieni więzi
społecznych.

Samotność i poczucie braku rodziny

stanowi 43-45% wszystkich
samobójców.

Jak podają źródła ONZ, dziennie w

zamachu samobójczym ginie
średnio na świecie 1500 osób, a 15-
krotnie więcej usiłuje się zabić.

Najczęstsze przyczyny
popełniania samobójstw

Znakiem współczesnych czasów jest

coraz większa liczba samobójstw
wśród dzieci i młodzieży.

I. Pospiszyl podaje, że liczba

samobójstw dzieci jest zbliżona do
ilości zgonów spowodowanych w
wypadkach drogowych.

Najwięcej samobójstw w Polsce przez

powieszenie:

3801 w 2008 w tym 3322 mężczyzn i

479 kobiet;

4200 w 2009 w tym 3751 mężczyzn i

449 kobiet.

Etiologia samobójstw

Ustalenie w 100% przyczyny, która

spowodowała targnięcie się na
życie danej osoby jest bardzo
trudne.

W praktyce między 29 a 54% zdarzeń

samobójczych jest z przyczyn
nieustalonych.

Podana przyczyna nie zawsze musi

pokrywać się z rzeczywistością, a
jest jedynie interpretacją.

Osoby, które dokonują prób

samobójczych często są pacjentami
poradni psychiatrycznych.

Dlatego też choroba psychiczna jest

podawana jako najczęstsza
przyczyna popełnienia
samobójstwa.

Poszukując przyczyn należy

pamiętać, że poszczególne grupy
wiekowe mają różne motywacje
samobójcze.

Inne będą w grupie młodzieży, inne w

wieku starszym.

Także motywacje są zróżnicowane

płciowo.

Wpływ mediów

W ostatnim okresie czasu pojawiła się

swego rodzaju moda na
zachowania samobójcze.

Pojawiły się strony internetowe, w

których opisywane są odczucia
osób rozstających się z życiem.

Często są to opisy, których celem jest

ukazanie, że śmierć nie jest czymś
strasznym.

Twórcy takich stron proponują, że

przeprowadzą zainteresowaną
osobę na np. ciemną stronę
księżyca.

Młodzi ludzie są szczególnie podatni

na sugestie płynące ze środków
masowego przekazu.

Psychologowie wskazują, że tego

typu informacje wywołują proces
torowania poznawczego, czyli
opisywanie doznań w sferze jeszcze
nieznanej.

O skali problemu może świadczyć

wzrost ilości popełnianych
samobójstw po publikacji książki
Goethego „Cierpienia młodego
Wertera”.

Zjawisko stało się na tyle groźne, że

w niektórych krajach zakazano jej
publikacji.

Jak wynika z badań, informacje o

samobójstwach podawane w
mediach powodują zjawisko
naśladownictwa.

Pojawia się efekt Wertera, czyli

społeczny dowód słuszności takiego
postępowania.

Dlaczego ludzie
naśladują takie zachowania?

-wpływa na nich sława samobójcy, który

mógł być idolem dla danego człowieka.

-stwarza możliwość zidentyfikowania się

z osobą samobójcy,

-posiadają w sobie tzw. gotowość

emocjonalną do samobójstwa
spowodowaną np. gniewem, chęcią
odwetu czy silnym lękiem,

-pojawił się kryzys radzenia sobie w

sytuacjach trudnych.

Nagłośnienie w mediach

problematyki dokonywania
samobójstw szacunkowo może
wpłynąć średnio o 1000% na ilość
dokonanych zamachów
samobójczych w danym
społeczeństwie.

Dokonanie samobójstwa w większości

przypadków wymaga oswojenia się
człowieka z myślą o śmierci.

Jest to proces presuicydalny
W ujęciu Ringela proces ten

przebiega w trzech etapach:

1.

Zawężenie



osoba skupia się na własnych
problemach, uczuciach i przeżyciach
oraz analizuje wszystkie zdarzenia
przez pryzmat tych problemów,



pojawia się poczucie bezradności i
brak spontaniczności w działaniu,



może przejawiać się odrętwieniem,
rezygnacją, urwaniem kontaktów
towarzyskich,

-utrzymywanie kontaktu tylko z

osobą, która ma wpływ na jej
poczucie bezpieczeństwa.

Rodzaje motywów samobójczych
wg Durkheima

1. Anomiczne-rozluźnienie bądź zerwanie

więzi między człowiekiem a
społeczeństwem. Dotyczy zaburzeń
związanych z istniejącym ładem
społecznym i normatywnym. Może się
pojawić w obliczu kryzysu
gospodarczego, zmian systemowych,
utraty pracy, awansu społecznego,
wzbogacenia się-wszystko to, co odrywa
człowieka od dotychczasowego
środowiska.

2. Egoistyczne-jest wynikiem braku

umiejętności wytworzenia więzi ze
społeczeństwem. Przejawia się
brakiem potrzeb związanych ze
sprostaniem wyzwaniom
społecznym.

3. Altruistyczne-może przejawiać się

tzw. heroizmem czyli oddaniem
życia za inne osoby.

4. Fallistyczne- związane z

pojawieniem się jakiegoś problemu
życiowego, z którym osoba nie
umie się pogodzić. Może to
dotyczyć ujawnienia się choroby,
kalectwa, pozbawienia wolności itd.

W tej kategorii mieszczą się

przypadki eutanazji.