ROZWÓJ PRENATALNY

DZIECKA POD KĄTEM

PRZYSZŁEGO ROZWOJU

MOWY

Etapy ciąży http://www.megapedia.pl/etapy-ciazy.html

OKRES PRENATALNY



Okres prenatalny trwa 38 – 42 tygodni życia płodu. Faza ta
dla przyszłości dziecka jest bardzo ważna. Gdyż to tutaj
tworzą się narządy słuchu i mowy.(Kornas-Biela, 1988.)



Jest to czas, gdy między innymi formują się i rozwijają
podstawowe organy odpowiedzialne za odbiór i nadawanie
mowy.



Jest wykorzystywany także przez organizm dziecka do
treningu ich umiejętności, które są życiowo ważne po
urodzeniu. Jedną z tych umiejętności jest reagowanie na
bodźce docierające do niego poprzez zmysł słuchu.
W 13 dniu ciąży zgodnie z badaniami neonatologów

stwierdza się zawiązki układu nerwowego.

WCZESNY OKRES ŻYCIA PŁODOWEGO



W 6 tygodniu ciąży

rozwijający się układ
nerwowy reguluje pracę
układu mięśniowego.
(Kornas-Biela, 1988)

D. Hooker stwierdził, że

w

połowie 7 tygodnia
ciąży

górna warga staje

się wrażliwa na dotyk.
Dziecko przykłada czasem
kciuk do warg i na
fotografii sprawia to
wrażenie, że 7 –
tygodniowy zarodek ssie
swój palec.

Siedmiotygodniowe dziecko

(fot. Andrzej Zachwieja)

WCZESNY OKRES ŻYCIA

PŁODOWEGO



W 10 tygodniu ciąży

uwrażliwia się okolica żuchwowa i szczękowa,

a

w 11 tygodniu

środkowa część twarzy, a więc kształtują się odruchy z głównych

punktów twarzy, istotnych dla rozwoju mowy. W wyniku drażnienia warg rejestruje się
ciąg reakcji: zamknięcie ich, a następnie połykanie. (B. Harwas- Napierała, J. Trempała,
2011.)



W 12 tygodniu ciąży

obserwuje się u

płodu otwieranie i zamykanie ust,
reakcje na dotyk, rozpoczynają pracę
mięśnie oddechowe i fonacyjne oraz
biorące udział w ssaniu.
Pod wpływem dotknięcia warga górna
unosi się do góry (początek odruchu
wargowego).



12 tygodniowe dziecko może

kopać nogą,

obracać stopą, ruszać palcami rąk i nóg,
zginać przegub, obracać głową, kołysać
biodrami, otwierać i zamykać usta oraz oczy,
zezować, ściągać brwi, reagować na dotyk.

12 tygodniowe dziecko

(fot. Andrzej Zachwieja)

WCZESNY OKRES ŻYCIA

PŁODOWEGO



W 13 tygodniu

można zauważyć spontaniczne próbne ruchy

oddychania, którym towarzyszy skurcz klatki piersiowej.



Płód 17 tygodniowy

ćwicząc ruchy ssące uwypukla i

wysuwa wargi ku przodowi, ssie własny palec.



w

29 tygodniu

umiejętność ssania opanowuje bardzo dobrze.



w 3 miesiącu życia płodowego

są już ukształtowane

funkcje oddechowe, fonacyjne, struny głosowe, a poprzez
intensywne połykanie i wypieranie wód płodowych ćwiczone
są ruchy potrzebne przy oddychaniu i mówieniu ( od tego
momentu dziecko jest wrażliwe na smak wód płodowych).
Wcześniak urodzony

w 23 tygodniu ciąży

zdolny jest do

samodzielnego oddychania i fonacji.



Pod koniec 3 miesiąca życia

są już ukształtowane struny

głosowe i dziecko jest zdolne do reakcji płaczu na długo przed
narodzeniem

WCZESNY OKRES ŻYCIA

PŁODOWEGO



W 4 miesiącu życia

płód reaguje na sen i czuwanie matki,

kontrolując także różne stany jej świadomości.
W rozwijającym się mózgu kształtują się takie ośrodki mowy, dzięki
którym możemy płynnie mówić i rozumieć kierowane do nas słowa.
Genetycznie lewa półkula mózgu jest zaprogramowana do
specjalizacji w zakresie mowy. Prawa natomiast przetwarza
informacje pozajęzykowe, zawarte w gestach, mimice, intonacji,
akcencie, jednakże warunki wewnątrz maciczne modyfikują rozwój
półkul mózgowych w zależności od stanu hormonalnego.

Zmiana warunków metabolicznych spowodowana dietą
matki, przyjmowaniem leków, zmieniając stan hormonalny
jej organizmu może mieć wpływ, nawet decydujący na
lateralizację ośrodków mowy u dziecka.

WCZESNY OKRES ŻYCIA

PŁODOWEGO



Od 4 miesiąca ciąży

silne dźwięki budzą płód ze snu, tętno serca

jest przyspieszone.

Według Lileya w tym okresie „odbiera on

charakterystyczne dźwięki (melodię, akcent, rytm,
natężenie) na drodze pozaakustycznej”.

Dzięki temu płód już przyswaja cechy prozodyczne systemu
językowego i łatwiej uczy się tego języka, którym mówiło otoczenie
przed jego urodzeniem, zaczyna również reagować na dźwięki
mowy ludzkiej. „słyszy dobrze i rozpoznaje głos matki”



W 19 tygodniu

ruchom klatki piersiowej towarzyszy skurcz i

rozkurcz mięśni przepony i brzucha. W następnych tygodniach
wzrasta częstotliwość, siła i amplituda skurczów i rozkurczów i

po

23 tygodniu

dziecko jest już zdolne do skutecznego

samodzielnego oddychania przez jakiś czas po urodzeniu.
Oddychaniu temu towarzyszy również fonacja – płacz o wysokiej
tonacji.

WCZESNY OKRES ŻYCIA

PŁODOWEGO



W 8 miesiącu ciąży

zakończony jest rozwój

odruchu ssania.

Występowanie w okresie płodowym
niekorzystnych czynników działających
na organizm matki może doprowadzić
do powstawania różnorodnych
nieprawidłowości objawiających się
także zaburzeniami w późniejszym
rozwoju mowy.

NA ETAPIE ŻYCIA PŁODOWEGO MOŻE NASTĄPIĆ:



Zaburzenie kształtowania narządu
(rozszczep wargi , podniebienia itp.)
(Kornas-Biela, 2011.)



Zaburzenie rozwoju funkcji mowy ( w
wyniku zaburzeń współdziałania układu
nerwowego i mięśniowego)



Zaburzenia rozwoju zmysłów (np.
słuchu)

ZDROWE DZIECKO, URODZONE W CZASIE, PODCZAS
PIERWSZEGO BADANIA PEDIATRYCZNEGO
DEMONSTRUJE OGROMNĄ LICZBĘ ODRUCHÓW. SĄ TO
ODRUCHY WSKAZANE W OKRESIE PŁODOWYM
DZIECKA:

Odruchy z okolic ust, z którymi dziecko przychodzi na świat tj.:



odruch ssania,



połykania,



odruch ze spoidła warg,



ze środkowej części warg,



wysuwania języka,



kąsania,



otwierania ust,



odruch wargowy,



odruch zwracania,



odruch żuchwowy.

PODSTAWOWYM I NIEZBĘDNYM
WARUNKIEM DECYDUJĄCYM O
ROZWOJU MOWY DZIECKA JEST
PRAWIDŁOWY SŁUCH. (STECKO, 1994)



Organ słuchu, ucho kształtuje się bardzo wcześnie.

Już

w 3 tygodniu

można zauważyć pęcherzyki słuchowe.

W 37 dniu

ucho wewnętrzne kończy swe formowanie.

W 7 tygodniu

małżowina uszna ma specyficzny kształt,

odziedziczony po rodzicach.

Słuch jest zmysłem najlepiej rozwiniętym w pierwszych trzech miesiącach.

W chwili urodzenia dziecka ucho jest całkowicie dojrzałe do pracy:



część przewodzeniowa narządu słuchu jest funkcjonalnie sprawna,



ósmy nerw słuchowy dostatecznie zmielinizowany,



słuchowe ośrodki w korze są elektrycznie aktywne.

S

ŁU C H



C

hociaż w uszach dziecka znajduje się płyn,

odbiera on charakterystyczne cechy dźwięków
( melodię, akcent, rytm i natężenie dźwięków) na
drodze pozaakustycznej. Dzięki temu przyswaja cechy
prozodyczne języka i łatwiej uczy się po urodzeniu tego
języka, którym otoczenie mówiło przed jego
narodzeniem. Dziecko zaczyna równiej reagować na
dźwięk mowy ludzkiej. Szczególnie dobrze słyszy
dziecko i rozpoznaje głos matki oraz uderzenia jej
serca.



P

aradygmat badań dziecka w okresie prenatalnym zakłada, że

dziecko nie tylko spostrzega i reaguje na specyficzne dźwięki, mowę,
rytm serca, ale też zapamiętuje i uczy się nabywając odruchów w
zależności od materiału dźwiękowego. Dziecko rejestruje w pamięci głos
matki. (Nitecka, 1992.)

S

ŁU C H



D

ziecko nabywa umiejętności

rozróżniania częstotliwości i intensywności
dźwięków. Zjawisko o tłumaczy między
innymi szybsze uczenie się przez dzieci tego
języka, którego miały okazję słuchać będąc
w łonach swych matek.



D

ziecko po urodzeniu bardzo wcześnie

spostrzega i reaguje na dźwięki mowy –
rytm i natężenie, czyli uwarunkowania
strukturotwórcze mowy (nawet nabywanie
odruchów podporządkowane jest bodźcom
słuchowym).

S

ŁU C H



P

odsumowując badania nad

zmysłem słuchu można stwierdzić,
że dzięki temu że działa on już w
okresie prenatalnym stanowi
ważną komponentę
przystosowania dziecka do
środowiska bezpośrednio po
urodzeniu. Stąd też niebagatelne
znaczenie ma śpiew matki i
intonacja głosu.

PAMIĘĆ

W okresie prenatalnym

odnotować można również pierwsze
przejawy przechowywania
informacji.

Uchwytne oznaki pamięci sięgają

7-

8 miesiąca życia.

Przejawiają się

one w bezpośrednich
wypowiedziach dzieci , zwłaszcza w
zabawie.

Dziecko

w 3 trymestrze ciąży

jest

zdolne przeżyć różne stany
uczuciowe (na przykład radość,
niepokój, lęk). Są one wywoływane
w danej chwili układem hormonów
organizmu matki. (Kornas-Biela,
1988).

 

Dziecko w 7 miesiącu życia

(http://trymestr.pl/galeria.html)

PAMIĘĆ



Badania okresu prenatalnego

ukazują, jak w tworzeniu się mowy
i myślenia dziecka
wykorzystywane są skojarzenia,
nawyki, odruchy warunkowe z
tego okresu powstałe przez
scalenie odruchów
bezwarunkowych czynnościami
korowymi w procesie ćwiczenia
jeszcze w łonie matki.

PAMIĘĆ



Trwałość pamięci spostrzeżeń

słuchowych okresu prenatalnego
potwierdza się w tym, że dziecko
do 2 roku życia preferuje głos
matki – lepiej go rozpoznaje,
odróżnia od innych. Tuż po
urodzeniu przyjmuje taką pozycję i
sposób ssania, który umożliwia
mu słuchanie rytmu jej serca,
który zna z okresu płodowego.

PRZEZ POWŁOKI BRZUSZNE MOŻNA:



głaskać,



obserwować reakcje na dotyk matki,
ojca, lekarza,



można zauważyć ruchy oddechowe
albo wyczuć, gdy dziecko ma czkawkę.



Widać, jak różnymi częściami swego
coraz bardziej krzepkiego ciałka
wypycha ściany brzucha matki.

POMOCNY JEST:



masaż stóp matki,



nauka relaksu i kontakt z płodem umożliwiający
mu uczenie się (zależnie od stopnia rozwoju
psychofizycznego),



reagowania na bodźce zewnętrzne nie tylko
odruchami bezwarunkowymi (warto
wykorzystać to słuchając tej samej muzyki w
czasie relaksu lub śpiewając te same piosenki
sobie i dziecku przed porodem, aby w
pierwszych tygodniach po porodzie ułatwić
nawiązanie kontaktu). Muzyka czy melodia
znana z okresu prenatalnego warunkująca
wtedy relaks, również w okresie płodowym
uspokaja dziecko, a także matkę. (Stecko, 1994)

Ostatnie dziesięć tygodni to czas

wzrostu i nauki.

Doświadczenia z tego okresu

zostawiają ślady w pamięci, które
czasem wracają w snach. Dr Kruse
– „ślady czasem ujawniają się
niesamowitą znajomością utworów
muzycznych”. (Kornas-Biela,
2011.)

PODSUMOWANIE



W

czesny okres życia płodowego jest

najważniejszy dla kształtowania się odruchów z
głównych punktów twarzy, istotnych dla rozwoju
mowy. Obecność ich jest oceniana w momencie
urodzenia dziecka i jest podstawą do planowania
stymulacji.



N

ależy pamiętać, że: rozwój każdej funkcji, a

więc mowy trwa od poczęcia. Po urodzeniu rozwój
dziecka jest ciągły, chociaż przebiega skokowo.
Każda sprawność zależy od dojrzałości i gotowości
układu nerwowego do jej nauczenia się. Każde
dziecko w tej samej kolejności przechodzi przez
wszystkie etapy rozwoju, jednak w różnym
tempie.

PODSUMOWANIE



Przedstawiona przez nas kolejność

narządów i funkcji zmysłów w okresie
płodowym ma przede wszystkim
przypominać, że czynniki
środowiskowe, w jakich żyje dziecko
oraz sposób jego pielęgnacji mają
decydujące znaczenie dla
wykorzystania możliwości rozwoju
mowy dziecka, ale o ich poziomie
zadecydował rozwój w okresie
płodowym.

L I T E R AT U R A



T. Zaleski, Opóźnienia w rozwoju mowy, Wydawnictwo
Lekarskie PZWL, Warszawa 2002.



D. Kornas-Biela, Z zagadnień psychologii prenatalnej,
(W:) J.W. Gałkowski, J. Gula (red), W imieniu dziecka
poczętego, Wydawnictwo Katolicki Uniwersytet
Lubelski, Rzym – Lublin 1988.



E. Nitecka, Dialog z dzieckiem w wewnątrzłonowej fazie
życia, (W:) A. Biel, Cz. Wałęsa (red), Problemy
współczesnej psychologii, Wydawnictwo Polskie
Towarzystwo Psychologiczne, Lublin 1992, T. 1.



E. Stecko, Zaburzenia mowy u dzieci – wczesne
rozpoznawanie i postępowanie logopedyczne,
Wydawnictwo Uniwersytet Warszawski, Warszawa 1994.



B. Harwas- Napierała, J. Trempała (red), Psychologia
rozwoju człowieka- charakterystyka okresów życia
człowieka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe,
Warszawa 2011, T. 2.