MIERZENIE I OCENIANIE

JAKOŚCI PRACY SZKOŁY

Mierzenie

- to przede wszystkim postawa

poznawcza, humanistyczne i
holistyczne spojrzenie na człowieka, a
nie jakieś konkretne procedury. W
mierzeniu dobre są te czynności i
działania, które służą dobru ucznia, jego
satysfakcji z podejmowanych przez
niego działań edukacyjnych w szkole.

Mierzenie

- to pogląd na to, jakie mają

być skutki edukacji i wprowadzanie
pedagogicznych procedur, które temu
służą.

Jakość

jest pojęciem wieloznacznym. Definiuje się ją

jako właściwość, stopień doskonałości, wartość
danego przedmiotu, zjawiska. Jakość to suma cech
wytworu, wyrobu lub samego działania do niego
prowadzącego; najczęściej z oceną - dobra jakość,
zła jakość. Ocenę taką wydaje się ze względu na
jakiś istniejący obiektywnie lub idealny wzorzec.

W.E. Deming określił, że jakość to to, co zadowala,

a nawet zachwyca klientów.

Jakość pracy

- uzyskiwanie produktu pracy

zgodnego z określonym wzorcem. Praca
jakościowo lepsza to taka, której rezultaty pełniej
zaspokajają wymagania odbiorców.

W roku 1984 ministrowie edukacji krajów Wspólnoty

Europejskiej w opublikowanym raporcie Schools and Quality
(Szkoły i jakość) przyjęli następujące

kluczowe czynniki

wpływające na jakość pracy szkoły

:



program i sposób, w jaki jest on zaplanowany, realizowany i
ewaluowany



ocenianie ucznia, w tym nie tylko stwierdzenie, czego
dziecko nie rozumie, lecz również poznanie źródeł tego
niezrozumienia



ewaluacja szkolna - proces, przy pomocy którego
nauczyciele, jako grupa profesjonalistów, oceniają
funkcjonowanie własnej szkoły



rola nauczycieli - kompetencje i zaangażowanie jako
warunki tworzenia edukacji wysokiej jakości



organizacja szkoły - jej wielkość, liczebność klas,
wykorzystanie czasu, współpraca z rodzicami



zasoby - wysokość nakładów, właściwe wykorzystanie kadry i
bazy

Natomiast

system angielski

wymienia

następujące obszary mające wpływ na jakość
szkoły:



standardy osiągnięć szkolnych



jakość uczenia się dzieci



sprawność szkoły



osobisty rozwój dzieci i ich zachowanie,
w tym: duchowy, moralny, społeczny
i kulturalny rozwój dzieci,
zachowanie i dyscyplina,
frekwencja



programy nauczania

Z analizy filozofii Deminga w odniesieniu do oświaty wynika, że

wysoka

jakość w szkole to

:



Zrozumienie i akceptowanie norm i wartości, zaangażowanie całej
społeczności w realizację wybranych celów działania



Wspólne planowanie, podejmowanie decyzji i praca zespołowa,
ewaluacja



Pozytywne przywództwo w inicjowaniu i dokonywaniu udoskonaleń



Stabilność kadry



Strategia ciągłego doskonalenia kadry skorelowana z pedagogicznymi
i organizacyjnymi potrzebami szkoły



Praca nad starannie zaplanowanym i skoordynowanym programem,
który zapewnia wszystkim uczniom zdobycie niezbędnej wiedzy
i umiejętności



Wysoki stopień zaangażowania i pomocy rodziców



Dążenie do utrwalania wartości szkolnych, a nie indywidualnych



Maksymalne wykorzystanie czasu uczenia się



Aktywne i konkretne wspieranie przez odpowiedzialne władze lokalne

Delors - w imieniu Międzynarodowej Komisji do spraw Edukacji XXI wieku -

formułuje następujące

oczekiwania wobec edukacji po roku 2000

:



niwelować napięcia między tym, co globalne, a co lokalne; między tym, co
uniwersalne, a co jednostkowe oraz między tradycją a nowoczesnością



pomagać w rozumieniu innego człowieka, jego odrębności i rozumienia świata
w jego chaotycznym marszu ku jedności, "uczyć się, aby żyć wspólnie z
innymi" zwiększyć zainteresowanie nauką, a także przyjemności uczenia się,
stworzyć koncepcję edukacji przez całe życie, "uczyć się, aby wiedzieć, ... aby
działać, ... aby być"



łączyć kształcenie szkolne z pozaszkolnym, aby udostępnić dziecku
kształcenie etyczne i kulturowe, naukowe i technologiczne, ekonomiczne i
społeczne



zróżnicować oferty edukacyjne



nie wpływać na reformy edukacyjne z góry, ale pozyskać uczestnictwo
społeczności lokalnych, rozsądnie decentralizować oświatę, co " ... sprzyja
zwiększaniu odpowiedzialności i zdolności innowacyjnej każdej placówki
szkolnej"



doprowadzić do dostępności tradycyjnych i nowoczesnych środków
dydaktycznych, np. do technologii informatycznych



wskazywać na trwałość takich wartości w edukacji, jak dostępność do niej,
równość szans, wspomaganie młodych ludzi w rozwiązywaniu ich problemów
dorastającego pokolenia

Dbałość o co raz lepszą jakość pracy szkoły

powinna stać się jej stałym dążeniem.

Aby zapewnić wysoką jakość kształcenia i

wychowania szkoła jest zobowiązana do
sporządzania systematycznej analizy efektów
realizacji swych zadań.

Można to zrobić poprzez

różne formy określone w rozporządzeniu w
sprawie szczegółowych zasad sprawowania
nadzoru pedagogicznego, a w szczególności
przez wewnętrzne mierzenie jakości swej pracy.
Polega ono na zorganizowanym i
systematycznym analizowaniu oraz ocenianiu
stopnia realizacji przez szkołę wymagań
wynikających z jej zadań z uwzględnieniem
opinii uczniów, rodziców i nauczycieli.

Jakość pracy szkoły tworzą wszyscy

pracownicy szkoły

, natomiast wewnętrzny

system mierzenia jakości pracy szkoły jest
podstawą do opracowania raportu i
ustalenia słabych i mocnych stron
szkoły w oparciu o
standaryzowane i sparametryzowane
narzędzia. Jest więc niezbędne opracowanie
w miarę precyzyjnych kryteriów ocen
i standardów, które muszą być
wszystkim znane.

Obecnie mierzenie jakości dokonuje się na trzech

poziomach:



W szkole - wewnętrzne - dyrektor i nauczyciele
wspólnie badają elementy pracy szkoły, określają
problemy, tworzą plany rozwoju



Kurator Oświaty - zewnętrzne - dostarcza szkole
i organom prowadzącym obiektywnych, rzetelnych
informacji o silnych i słabych stronach szkoły. Informacje te
mają służyć poprawie jakości



Ministerstwo Edukacji Narodowej - zewnętrzne -
dostarcza kuratorowi oświaty obiektywnych, rzetelnych
informacji o efektach i o procesach prowadzących do ich
uzyskania - informacje służą usprawnianiu pracy
kuratorium
Dla uzyskania pełnej informacji o pracy szkoły niezbędne
jest zarówno zewnętrzne jak i
wewnętrzne mierzenie jakości pracy szkoły

Wewnętrzne mierzenie jakości- cele

W myśl § 5 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 23

kwietnia 2004 roku w sprawie szczegółowych zasad nadzoru
pedagogicznego,

dyrektor szkoły:



planuje, organizuje i przeprowadza wewnętrzne mierzenie jakości, w tym
badanie osiągnięć edukacyjnych uczniów



decyduje o doborze technik i narzędzi diagnostycznych wykorzystywanych
przy dokonywaniu wewnętrznego mierzenia jakości, tworzy je oraz może
współdziałać w ich tworzeniu z instytucjami wspomagającymi



raz w roku szkolnym opracowuje raport z przeprowadzonego wewnętrznego
mierzenia jakości i przedstawia go kuratorowi oświaty, radzie pedagogicznej,
radzie rodziców i organowi prowadzącemu szkołę lub placówkę



opracowuje program rozwoju szkoły lub placówki, określający zadania
służące doskonaleniu jakości pracy szkoły lub placówki i terminy ich
realizacji:



obejmujący 5 lat szkolnych, a w przypadku placówki doskonalenia
nauczycieli - 5 lat kalendarzowych,



obejmujący rok szkolny, a w przypadku placówki doskonalenia nauczycieli
- rok kalendarzowy, z uwzględnieniem zadań wskazanych przez kuratora
oświaty oraz wyników mierzenia jakości pracy szkoły lub placówki
przeprowadzonego w poprzednim roku szkolnym



analizuje wyniki sprawdzianu lub egzaminu oraz wykorzystuje
je do oceny jakości kształcenia w szkole, a także
podejmuje, stosownie do potrzeb, działania naprawcze lub
doskonalące w tym zakresie



wspomaga nauczycieli w osiąganiu wysokiej jakości pracy oraz
inspiruje ich do podejmowania innowacji pedagogicznych



wspomaga rozwój zawodowy nauczycieli, w szczególności
przez organizowanie szkoleń, narad i konferencji oraz
systematyczną współpracę z placówkami doskonalenia
nauczycieli



gromadzi informacje o pracy nauczycieli w celu dokonywania
oceny ich pracy zgodnie z odrębnymi przepisami oraz
gromadzi informacje niezbędne do planowania doskonalenia
zawodowego nauczycieli



we współdziałaniu z radą pedagogiczną opracowuje
i wdraża wewnątrzszkolny system zapewnienia jakości



zorganizowanie procesu mierzenia jakości pracy szkoły jest
koniecznością

Wewnętrzne mierzenie jakości pracy szkoły ma na celu zebranie informacji

o wszystkich obszarach działania szkoły,

tj. o:



wskaźnikach jakości kształcenia takich jak:



losy absolwentów szkoły



wyniki uzyskiwane na progach edukacyjnych



wyniki sprawdzianów i egzaminów po każdej szkole



rezultaty uzyskiwane przez uczniów na konkursach i olimpiadach



programy nauczania



metody nauczania



metody oceniania ucznia itp.



wskaźnikach jakości wychowania, wśród których można wymienić:



profilaktykę szkolną



kontakty uczniów z nauczycielami i kolegami



wskaźnikach dotyczących spraw opiekuńczych w szkole:



dzieci specjalnej troski



działania szkoły na rzecz uczniów w trudnej sytuacji losowej i materialnej



wskaźnikach jakości zarządzania, w tym:



sprawy kadrowe w szkole, doskonalenie nauczycieli



plany strategiczne i operacyjne szkoły



sposób sprawowania nadzoru



baza, wyposażenie i finanse szkolne

Przeprowadzenie wewnętrznego mierzenia jakości pracy

szkoły wymaga wprowadzenia pewnych

procedur

jakości

- odpowiednich do specyfiki szkoły. Najbardziej

adekwatne do specyfiki tej placówki są:



pomiar dydaktyczny



ankietowanie uczniów



wywiady z rodzicami



samoocena nauczyciela



hospitacja diagnozująca



diagnozy zespołowe i zespołowe rozwiązywanie
problemów



tworzenie szkolnych standardów wymagań



badanie losów absolwentów



dane statystyczne gromadzone w arkuszach
kalkulacyjnych

Zewnętrzne mierzenie jakości- cele

Zewnętrzne mierzenie jakości pracy szkoły ma na celu

:



Dostarczenie szkole pełnej, rzetelnej informacji o jej silnych i słabych stronach,
o jej efektach na tle szkół podobnego typu, działających w porównywalnym
środowisku społeczno - ekonomicznym. Informacja ta może stanowić podstawę
planowania dalszego rozwoju szkoły



Zebranie informacji w skali lokalnej, regionalnej lub ogólnopolskiej o
problemach funkcjonowania oświaty. Analiza takich danych umożliwia
porównywanie osiągnięć edukacyjnych w różnych regionach, określenie
ogólnych problemów, których rozwiązanie wymaga nowych rozstrzygnięć
prawnych czy organizacyjnych. Taka informacja może stanowić podstawę do
debat politycznych i planowania zmian systemowych, a także prowadzić do
upowszechniania
i promowania przykładów dobrej praktyki szkolnej



Dostarczenie opinii publicznej rzetelnej informacji o jakości edukacji.
Społeczeństwo ma prawo do wiarygodnej oceny funkcjonowania systemu
oświaty, a przede wszystkim osiąganych efektów kształcenia. Jest to bowiem
dziedzina życia społecznego o najwyższym znaczeniu - od stanu oświaty
zależy przyszłość naszych dzieci i przyszłość naszego kraju. Nakłady
kierowane na oświatę są znaczną częścią budżetu państwa (choć nadal
niewystarczającą) i istotne jest sprawne i efektywne wykorzystywanie tych
środków. Nie chodzi jedynie o kontrolę wydawania finansów publicznych, lecz
o osiąganie najwyższej jakości w zamian za ponoszone nakłady

Przykłady stosowanych procedur zewnętrznego badania szkoły:

 



Monitorowanie - regularne i systematyczne sprawdzanie procesu
edukacyjnego według ustalonych kryteriów. Monitorowanie to ciągła
obserwacja sposobu realizacji ustalonego celu



Monitorowana samoocena - inspekcja z użyciem samooceny szkoły jako
punktu wyjściowego. Wizytujący mają za zadanie sprawdzenie samooceny
szkoły. W sytuacji, gdy szkoła istotnie pracuje nad samooceną i jest
dostatecznie krytyczna ten sposób jest godny polecenia



Diagnoza problemowa - polega na badaniu pewnych szczególnych
obszarów działania szkoły. Po pewnym czasie można w ten sposób przebadać
wszystkie aspekty działania szkoły. Tak zebrane dane wymagają jednak
uaktualnienia i uogólnienia, gdyż ocena całości nie jest prostą
sumą ocen cząstkowych



Audyt - badanie wychodzące od określania celu szkoły. Wizytujący badają,
czy i jak cel jest realizowany i gdzie w realizacji tego celu znajduje
się szkoła



Badanie wskaźników - działanie mechaniczne, polegające na
porównywaniu ilościowych wskaźników działania, takich jak: frekwencja,
koszty kształcenia, liczby laureatów konkursów



Krótka wizytacja poświęcona konkretnemu tematowi - krótki, lecz
szczegółowy przegląd konkretnego problemu - procedura użyteczna, bo
pozwala na przegląd i porównanie różnych szkół w tym samym czasie



Wizytacja współdziałająca - to wspólny proces wizytujących i szkoły.
Szkoła może uczestniczyć w planowaniu, badaniu dowodów i
tworzeniu oceny. Może uzupełniać niektóre stwierdzenia. Jest to wariant
działania, który ma wiele zalet. Jest podejściem profesjonalnym, a
nauczyciele chętnie współpracują, uznają i akceptują wnioski
ekspertów. Jest to jednak trudne i czasochłonne ze względu na konieczność
stałych rozmów i ustaleń. Także w sytuacji, gdy szkoła jest
zadowolona ze swoich wyników, mimo obiektywnie niskiego poziomu pracy,
współpraca i dojście do wspólnych wniosków może być bardzo
skomplikowane



Pełna wizytacja - wizytacja oceniająca całość działania szkoły. Jej zaletą jest
stosunkowo szybkie, skoncentrowane działanie oraz uzyskanie globalnego
obrazu szkoły. Wadą - zakłócanie pracy szkoły, obawy, a nawet stres
ocenianych



Nadzór nad szkołami nie jest aktem jednorazowym. W praktyce
wizytatorzy i inspektorzy mają możliwość wielokrotnego oglądania każdej
szkoły i wielu kontaktów z dyrektorami. Widzą się w trakcie narad, zebrań i
dyskusji, uczestniczą w uroczystościach szkolnych, czasem w rozwiązywaniu
konfliktów, w ocenianiu nowatorskich inicjatyw. Bywa, że biorą udział we
wspólnych szkoleniach. Są często prawdziwymi partnerami. W swoich
działaniach mogą stosować rozmaite procedury badania szkoły. Gromadzą
wiele informacji. W każdej sytuacji mierzenie jakości pracy szkoły
jest procesem ciągłym, którego uporządkowaniem i podsumowaniem będzie
końcowa wizytacja

Niezależnie od wybranej procedury jest rzeczą istotną umiejętne

gromadzenie informacji z użyciem odpowiednich

narzędzi

. Mogą to

być:



scenariusze rozmów z nauczycielami, rodzicami, uczniami



testy



sprawdziany



wyniki egzaminów wstępnych



arkusze diagnostyczne



formularze obserwacji lekcji



scenariusze rozmów z dyrektorem



ankiety

Wszystkie narzędzia służą gromadzeniu konkretnych informacji. Ważne

jest staranne dobieranie

techniki zbierania danych

, aby oceny

formułowane na ich podstawie były:



niezawodne i pewne - uzyskiwane na podstawie jasnych
i jednoznacznych wskaźników



z pierwszej ręki - od zainteresowanych lub w wyniku bezpośrednich
obserwacji



wyczerpujące - dokładnie opisujące wszystkie istotne fakty

DZIĘKUJE

MY

ZA UWAGĘ



„Mierzenie jakości pracy szkoły” cz. 1 St. Wlazło, wyd.
MarMar, Wrocław 1999



„Mierzenie jakości pracy szkoły” cz. 2 W. Bednarkowa i St.
Wlazło, wyd. MarMar, Wrocław 1998



„Mierzenie jakości pracy szkoły” cz. 3 St. Wlazło, wyd.
MarMar, Wrocław 1999



„Mierzenie jakości pracy szkoły. Materiały dla uczestnika” I.
Dzierzgowska i St. Wlazło



„Nadzór pedagogiczny, czyli jak dyrektor placówki
oświatowej może skutecznie i twórczo sprawować nadzór
pedagogiczny” A. Pasek, Toruń 2004



„Dyrektor szkoły” (2010)

Bibliografia: