Gotowość do

czytania i

pisania

Czytanie to proces myślowy
obejmujący spostrzegania symboli
graficznych, odtwarzanie formy
dźwiękowej, rozumienie znaczenia
treści, włączanie odczytanych treści
do doświadczeń.

Pisanie wykonywanie określonych
ruchów, dzięki którym kreśli się
litery połączone w wyrazy;
zapamiętane kształty liter są ściśle
powiązane z wyobrażeniami
słuchowo – wzrokowymi, głoska,
litera, wyraz.

Pisanie to czynność polegająca na
kojarzeniu wyobrażeń znaków pisma
(liter) z ruchami ręki

"Gotowość do czytania i pisania to
taki stan w rozwoju dziecka, który jest
rezultatem dojrzewania oraz
dotychczasowego treningu
wychowawczego przede wszystkim
na terenie rodziny, który czyni go
wrażliwym na znaki, ich istotę i
znaczenie w procesie komunikowania
się ludzi, a jednocześnie gotowym do
odnoszenia korzyści ze wskazówek
otoczenia dotyczących opanowania
umiejętności czytania i pisania.”

A. Brzezińska,

Czytanie i pisanie - nowy język

dziecka

Według A. Brzezińskiej stan gotowości
można ująć w trzech aspektach:

1. Gotowości psychomotorycznej,
której istnienie jest warunkiem
opanowania techniki czytania i pisania.
2. Gotowości słownikowo- pojęciowej,
która wiąże się z zasobem
doświadczenia psychologicznego i
językowego.
3. Gotowości emocjonalno-
motywacyjnej, której istotą jest
odkrywanie istnienia mowy pisanej,
zasad nią rządzących i rozumienia jej
znaczenia w procesie porozumiewania
się ludzi oraz przekazu doświadczenia
kulturowego.

Wymienione aspekty są wzajemnie
uzależnione i razem warunkują
opanowanie umiejętności czytania i
pisania. Jednakże zdaniem autorki
aspekt emocjonalno- motywacyjny
decyduje o nastawieniu dziecka
wobec konieczności pokonywania
trudności. Tak więc nauczanie i
doskonalenie umiejętności czytania i
pisania będzie obejmowało procesy
psychomotoryczne (sprawność
analizatorów), aparatu
artykulacyjnego, manualnego),
procesy poznawcze, oraz procesy
emocjonalno- motywacyjne,
warunkujące chęć nauczenia się
czytania i pisania.

W ocenie psychomotorycznej
gotowości do czytania i pisania
należy uwzględnić te umiejętności
dziecka, które będą warunkować
jego postępy w opanowaniu
techniki czytania i pisania oraz
współdecydować o poziomie
motywacji w trakcie nauki.

Ukształtowanie się u dziecka wszystkich
umiejętności, świadczących o wysokim
poziomie jego gotowości do rozpoczęcia
nauki czytania i pisania, będzie
zachodziło dopiero wtedy, gdy zostaną
spełnione pewne warunki do których
zalicza się:
- prawidłową wymowę,
- określoną lateralizację, wysoką
sprawność ręki dominującej zarówno w
zakresie szybkości, jak i precyzji ruchów,
- prawidłowy poziom percepcji wzrokowej
oraz słuchowej,
- właściwą koordynację wzrokowo -
słuchowo - ruchową,
- zdolność koncentracji uwagi na dłuższy
czas,
- odpowiednią pojemność tzw. pamięci
świeżej.

Ćwiczenia doskonalące

u dziecka sprawność

motoryki

małej i dużej

Ćwiczenia ogólnej sprawności ruchowej i
rozwijające zręczność:
 
- ćwiczenia równoważne (gra w klasy, stanie
na jednej nodze, skoki
na trampolinie, jazda na rowerze, hulajnodze);
- podskoki;
- gimnastyka;
- pływanie;
- zabawy dużą piłką, balonikami, kulkami
gniecionymi z gazet;
- budowanie konstrukcji z klocków;
- rzucanie do celu;

- rzucanie piłki w parach;
- zabawy stolikowe, np. pchełki, bierki,
bilard stołowy;
- zabawy manipulacyjne klockami,
koralikami itp.;
- włączanie dziecka w wykonywanie
zadań domowych typu: ugniatanie
ciasta, odrywanie szypułek owoców,
wykrawanie ciastek i inne;
- wdrażanie do samodzielności
podczas samoobsługi ( mycia,
ubierania, zapinania guzików, zamków
błyskawicznych);

Ćwiczenia usprawniające staw
nadgarstkowy
i palce rąk:
 
- rysowanie na tablicy jedną ręką lub oburącz;
- zamalowywanie dużych płaszczyzn farbą lub
oklejanie
kartki plasteliną;
- lepienie w glinie, plastelinie lub masie solnej;
- marsz palców po stole w określonym kierunku,
bębnienie palcami, stukanie palcami po stole;
- przewlekanie nitek przez dziurki w tekturze;
- nawlekanie korali lub makaronu na sznurek;
- ugniatanie jedną ręką kul z gazet, bibuły;

- naśladowanie ruchów gry na pianinie,
flecie, skrzypcach;
- kalkowanie różnej wielkości wzorów o
kształcie geometrycznym i literopodobnym;
- pisanie na klawiaturze komputera;
- wycinanie, wydzieranie z papieru;
- malowanie szlaczków grubym pędzlem na
dużej powierzchni;
- stemplowanie pieczątkami gumowymi,
drewnianymi lub wykonanymi z ziemniaka;
- malowanie palcami, pędzlem, watą,
gąbką: linii pionowych, poziomych,
falujących, łamanych, spiralnych, form
kolistych, kwadratowych, trójkątnych;
- obrysowywanie kształtów i pisanie
wyrazów bez odrywania ręki od papieru.

Ćwiczenia płynnych ruchów pisarskich:
 
- łączenie kropek na papierze gładkim oraz w
liniach i kratkach;
- pogrubianie słabo zaznaczonego konturu;
- uzupełnianie elementów obrazka według
wzoru;
- obrysowywanie szablonów;

-obrysowywanie przez kalkę lub folię
rysunków
i liter;
- kreślenie szlaczków.

 
Ćwiczenia i zabawy zwalniające
napięcie stawowo - mięśniowe:
 
- poruszanie rękami uniesionymi nad
głową;
- zabawa w pranie i prasowanie;
- zabawa w rąbanie i piłowanie
drzewa;
- zabawa w „kosiarzy”;
- naśladowanie lotu ptaka,
dyrygenta, pływania, drzew na
wietrze.

Ćwiczenia usprawniające ruchy rąk i
koordynację wzrokowo-ruchową
( współpracę ręka-oko):
 
- rysowanie linii poprzez łączenie punktów;
- dorysowywanie brakujących elementów;
- rysowanie pod dyktando;
- rysowanie linii wewnątrz labiryntów;
- zamalowywanie małych przestrzeni, np.
figur na obrazku;
- rysowanie linii pionowych, poziomych,
ukośnych, falistych, pętelkowych,
półkolistych, kolistych;
- kreślenie w powietrzu, na tackach z
piaskiem i rysowanie różnymi technikami
graficznymi linii pionowych, poziomych,
ukośnych, łamanych, krzywych i figur
geometrycznych.
 

Ćwiczenia słuchu

fonematycznego

Umiejętność rozróżniania dźwięków
mowy ludzkiej (fonemów występujących
w danym języku) określa się mianem
słuchu fonematycznego (fonemowego).
Z potoku mowy dziecko musi
wyodrębnić słowa, w słowie, sylaby, w
sylabie głoski, a także uchwycić
kolejność głosek w wyrazie.
Tę zdolność należy kształcić poprzez
bodźce słuchowe już w dzieciństwie.
Słuch fonematyczny to złożony proces
analizy i syntezy dźwięków mowy.
Zaburzenia tego rodzaju słuchu są
przyczyną wadliwej realizacji fonemów,
utrudniają rozumienie mowy, powodują
trudności w pisaniu i czytaniu.

Ćwiczenia słuchowe stanowią pierwszy
etap prowadzący do słuchu mownego.
Podczas ich wykonywania dziecko uczy
się różnicować bodźce z otoczenia oraz
identyfikować je w wypowiadanych
słowach.
Opierają się na bodźcach
niewerbalnych.

Przykładowe ćwiczenia słuchowe:

 szukanie ukrytego źródła dźwięku, np.
budzika,

 rozróżnianie i naśladowanie odgłosów
zwierząt (psa, kota, krowy, owcy, kaczki,
gęsi itp.),

 rozpoznawanie po dźwięku różnych
urządzeń domowych (suszarka,
odkurzacz, pralka itp.),

 rozpoznawanie po dźwięku różnych
odgłosów przyrody (burza, deszcz, wiatr,
szemrzący strumyk, szeleszczące liście,
szum morza itp.),

 zabawa „Zgadnij, co wydaje ten
dźwięk” – rozrywanie kartki papieru,
przelewanie wody, stukanie o blat biurka,
potrząsanie kluczami itp.,

 zabawa „Grzechotki” – do takich
samych pojemniczków (np. po jajku
niespodziance) wsypujemy/wkładamy
różne rzeczy, np.: ryż,
cukier, koraliki; zadaniem dziecka jest
wskazanie par tak samo brzmiących
pojemniczków lub wskazanie, który
pojemnik wydaje najcichszy lub
najgłośniejszy dźwięk,

 wsłuchiwanie się w ciszę i nazywanie
dźwięków otoczenia, np.: posłuchaj i
powiedz, co słychać za drzwiami/oknem,

 wyklaskiwanie, wytupywanie,
wystukiwanie rytmów (rozpoczynając od
prostego rytmu), np.: prezentujemy 3
klaśnięcia – dziecko po nas powtarza; 1
klaśnięcie, przerwa, 2 klaśnięcia,
przerwa,

zabawy polegające na tym, że
dziecko na określony sygnał
dźwiękowy musi odpowiednio
zareagować, np.: wstań – klaśnij,
siadaj
– stuknij,

 różne zabawy
dźwiękonaśladowcze –
naśladowanie odgłosów zwierząt,
sprzętów, pojazdów,

 zabawy paluszkowe (Idzie rak
nieborak…),

 zabawa „Zakupy” – mama idzie
dzisiaj na zakupy i chce kupić tylko te
produkty, których nazwy zaczynają się
od głoski s; dzieci mogą łączyć z
obrazkiem kosza na zakupy te rzeczy,
w których
nazwach słyszą na początku głoskę s
(sałata, sok, sól, seler, szynka, sardynki
itp.); dorosły powinien sprawdzić i
omówić wykonanie ćwiczenia; na
koniec warto wskazać, jakimi głoskami
zaczynają
się pozostałe produkty,

 zabawa „Drzewo czy wąż” –
opowiadamy dzieciom wymyśloną
historię, taką by w treści opowiadania
wystąpiły słowa do identyfikacji,
np.: Wąż wpełzał na drzewo. Zwisał z
gałęzi i przyglądał się, co też dzieje
się w dole. Nagle zerwał się wiatr;
mocno targał konarami. Wąż spadł i
skrył się do swojej kryjówki. Dzieci
mogą
swobodnie spacerować po sali; na
hasło wąż naśladują pełzającego węża
i syczą; na hasło drzewo kucają pod
tablicą, na której narysowane
jest drzewo, i szumią.

Przykłady ćwiczeń słuchu
fonematycznego:

wyróżnianie wyrazów w zdaniu, np.: ile
wyrazów w zdaniu, tyle ułożonych
patyczków,

 wydzielanie sylab w wyrazach, np.:
wystukiwanie sylab, wyklaskiwanie,
wskazywanie poprzez uderzanie w
bębenek,

 wyróżnianie głosek w wyrazach –
zaczynamy od samogłosek – na
początku (w nagłosie, np. w wyrazie
Ola), na końcu (w wygłosie)
i w środku wyrazu (np. w wyrazie kot),
potem to samo ćwiczymy ze
spółgłoskami,

 wydzielanie spółgłoski nagłosowej
przez przedłużanie nagłosu, np.: ssstół,
sssanki,

 wydzielanie samogłoski wygłosowej,
np.: mama, woda, tata,

 wydzielanie głosek w wyrazach
najpierw łatwych, potem coraz
trudniejszych, np.: t – o – r – b – a,

 wyszukiwanie słów rozpoczynających
się od danej głoski,

 rozpoznawanie określonych głosek w
słowach, np.: dziecko tupie, kiedy usłyszy
daną głoskę w wyrazie,

 ćwiczenia syntezy i analizy sylabowej –
podział wyrazów na sylaby i składanie
wyrazów z sylab,

 liczenie sylab w wyrazach,

wyszukiwanie wyrazów/obrazków
przedmiotów o nazwach
rozpoczynających się tą samą sylabą,

 ćwiczenie w rozróżnianiu wyrazów
blisko brzmiących, różniących się tylko
jedną głoską, np.: domek – Tomek;
nauczyciel/rodzic wymawia
daną nazwę, a dziecko pokazuje
właściwy obrazek spośród dwu lub
czterech prezentowanych,

 odróżnianie przez dziecko mowy
prawidłowej od nieprawidłowej, np.:
Powiedz, kiedy wymawiam dobrze, a
kiedy źle: (np.) stół –
sztół, coło – czoło,

kończenie wyrazów –
nauczyciel/rodzic wymawia pierwszą
sylabę wyrazu, a dziecko dopowiada
resztę,

 wyróżnianie wyrazów w zdaniu –
pytamy, jaki wyraz jest w zdaniu
pierwszy, a jaki ostatni,

 domino sylabowe/głoskowe –
nauczyciel/rodzic rozpoczyna zabawę,
wypowiadając dowolny wyraz;
zadaniem dziecka jest podanie wyrazu
rozpoczynającego się tak samo jak
ostatnia sylaba/głoska w słowie
podanym przez osobę dorosłą, i tak na
zmianę, np.: koszula – lama – mapa –
para – rama – mata – tata,

 ćwiczenia syntezy i analizy głosek –
wymawiamy wolno głoski, a dziecko
składa z nich wyraz i odwrotnie –
mówimy wyraz,
a dziecko rozkłada go na głoski,

 szukanie wyrazu w wyrazie, np.:
STOlik, KOTwica,

 demonstracja właściwego dźwięku i
jego deformacji, np.: w przypadku r –
języczkową, gardłową i boczną; dziecko
w umówiony
sposób sygnalizuje, że usłyszało
poprawny dźwięk,

 układanie rozrzuconych obrazków
przedmiotów, których nazwy zaczynają
się taką samą głoską, jak nazwa
wskazanego przedmiotu.

Dziękujemy  !