Prawosławna cerkiew

Prawosławna cerkiew

pod wezwaniem Św.

pod wezwaniem Św.

Mikołaja Cudotwórcy w

Mikołaja Cudotwórcy w

Zamościu

Zamościu

Praca zaliczeniowa z przedmiotu

Media dydaktyczne –

Iwona Bełz

Prawosławna cerkiew pod

wezwaniem

Św. Mikołaja Cudotwórcy w Zamościu

Prawosławna cerkiew pod

wezwaniem

Św. Mikołaja Cudotwórcy w Zamościu

Pierwsza cerkiew w Zamościu powstała, gdy kupcy

Pierwsza cerkiew w Zamościu powstała, gdy kupcy

greccy przybyli z Konstantynopola do budującego się

greccy przybyli z Konstantynopola do budującego się

Zamościa, Jan Zamoyski spełniając ich prośby,

Zamościa, Jan Zamoyski spełniając ich prośby,

pozwolił im wybudować

pozwolił im wybudować

w roku 1589

w roku 1589

małą

małą

drewnianą cerkiew. Tomasz Zamoyski, następca Jana,

drewnianą cerkiew. Tomasz Zamoyski, następca Jana,

pozwolił Grekom wystawić nową cerkiew. W roku

pozwolił Grekom wystawić nową cerkiew. W roku

1631 budowę zakończono i cerkiew pod wezwaniem

1631 budowę zakończono i cerkiew pod wezwaniem

Św. Mikołaja poświęcono.

Św. Mikołaja poświęcono.

Koszty budowy cerkwi, jak i jej utrzymania,

Koszty budowy cerkwi, jak i jej utrzymania,

pochodziły ze składek kupców greckich wyznania

pochodziły ze składek kupców greckich wyznania

prawosławnego.

prawosławnego.

Prawosławna cerkiew pod

wezwaniem

Św. Mikołaja Cudotwórcy w Zamościu

•

W roku 1874 obok istniejącego cmentarza

W roku 1874 obok istniejącego cmentarza

muzułmańskiego powstaje

muzułmańskiego powstaje

cmentarz

cmentarz

prawosławny

prawosławny

.

.

•

Rozbudowany został przed powstaniem

Rozbudowany został przed powstaniem

styczniowym. Powstał z myślą o stacjonującym w

styczniowym. Powstał z myślą o stacjonującym w

twierdzy zamojskiej silnym garnizonie rosyjskim.

twierdzy zamojskiej silnym garnizonie rosyjskim.

Posiadał drewnianą kaplicę (rozebraną w 1938 r.)

Posiadał drewnianą kaplicę (rozebraną w 1938 r.)

•

Ponownie Parafia Prawosławna p.w.

Ponownie Parafia Prawosławna p.w.

Św. Mikołaja

Św. Mikołaja

Cudotwórcy w Zamościu

Cudotwórcy w Zamościu

została erygowana w

została erygowana w

roku 1984

roku 1984

•

1992 r. cerkiew konsekrowano.

1992 r. cerkiew konsekrowano.

Prawosławna cerkiew pod

wezwaniem

Św. Mikołaja Cudotwórcy w Zamościu

Wyróżniającymi się

Wyróżniającymi się

grobami są

grobami są

groby

groby

rosyjskich

rosyjskich

żołnierzy,

żołnierzy,

generałów,

generałów,

wysokich oficerów

wysokich oficerów

oraz duchownych

oraz duchownych

prawosławnych.

prawosławnych.

Prawosławna cerkiew pod

wezwaniem

Św. Mikołaja Cudotwórcy w Zamościu

Święty Mikołaj

Święty Mikołaj

Cudotwórca-

Cudotwórca-

jeden z

jeden z

najbardziej czczonych

najbardziej czczonych

świętych

świętych

prawosławnych.

prawosławnych.

Zasłynął jako

Zasłynął jako

cudotwórca, ratował

cudotwórca, ratował

żeglarzy, urzędników

żeglarzy, urzędników

cesarskich niesłusznie

cesarskich niesłusznie

skazanych na śmierć i

skazanych na śmierć i

uratował miasto od

uratował miasto od

głodu.

głodu.

Prawosławna cerkiew pod

Prawosławna cerkiew pod

wezwaniem

wezwaniem

Św. Mikołaja Cudotwórcy w Zamościu

Św. Mikołaja Cudotwórcy w Zamościu

Charakterystyczne dla cerkwi są

Charakterystyczne dla cerkwi są

kopuły

kopuły

.

.

Liczba kopuł ma znaczenie symboliczne:

Liczba kopuł ma znaczenie symboliczne:

•

1 kopuła symbolizuje jedynego Boga

1 kopuła symbolizuje jedynego Boga

•

2 kopuły to symbol dwóch natur Jezusa Chrystusa

2 kopuły to symbol dwóch natur Jezusa Chrystusa

•

3 kopuły są symbolem Trójcy Świętej

3 kopuły są symbolem Trójcy Świętej

•

5 kopuł symbolizuje Jezusa Chrystusa oraz czterech

5 kopuł symbolizuje Jezusa Chrystusa oraz czterech

ewangelistów

ewangelistów

•

7 kopuł to symbol siedmiu sakramentów

7 kopuł to symbol siedmiu sakramentów

•

9 kopuł symbolizuje dziewięć stopni anielskich

9 kopuł symbolizuje dziewięć stopni anielskich

•

13 kopuł to symbol dwunastu apostołów i Jezusa

13 kopuł to symbol dwunastu apostołów i Jezusa

Chrystusa

Chrystusa

Na każdej kopule umieszczony jest krzyż, co

Na każdej kopule umieszczony jest krzyż, co

oznacza, iż cerkiew oddaje chwałę Jezusowi

oznacza, iż cerkiew oddaje chwałę Jezusowi

Chrystusowi.

Chrystusowi.

Prawosławna cerkiew pod

wezwaniem

Św. Mikołaja Cudotwórcy w Zamościu

Plan budynku

Plan budynku
•

okrętu (symbol

okrętu (symbol

wędrówki do celu życia

wędrówki do celu życia

człowieka - Królestwa

człowieka - Królestwa

Bożego)

Bożego)

•

krzyża (symbol

krzyża (symbol

zbawienia, triumfu nad

zbawienia, triumfu nad

grzechem i śmiercią)

grzechem i śmiercią)

•

koła (symbol wiecznego

koła (symbol wiecznego

trwania cerkwi, jej

trwania cerkwi, jej

nieskończoności w

nieskończoności w

czasie).

czasie).

Prawosławna cerkiew pod

wezwaniem

Św. Mikołaja Cudotwórcy w Zamościu

Wnętrze cerkwi podzielone jest na trzy części:

Wnętrze cerkwi podzielone jest na trzy części:

przedsionek

przedsionek

•

część zachodnia świątyni,

część zachodnia świątyni,

nawa

nawa

•

miejsce święte przeznaczone dla wiernych; w jej

miejsce święte przeznaczone dla wiernych; w jej

centrum stoi stolik, na którym znajduje się ikona;

centrum stoi stolik, na którym znajduje się ikona;

zaznaczają się tu również takie elementy jak

zaznaczają się tu również takie elementy jak

podwyższone miejsce przed ikonostasem, jej środkowa

podwyższone miejsce przed ikonostasem, jej środkowa

część, na której udzielana jest wiernym komunia

część, na której udzielana jest wiernym komunia

święta, Cerkwie prawosławne zwykle nie zawierają

święta, Cerkwie prawosławne zwykle nie zawierają

ławek z wyjątkiem jednego rządka pod ścianą.

ławek z wyjątkiem jednego rządka pod ścianą.

ołtarz - prezbiterium

ołtarz - prezbiterium

•

stanowi wschodnią część cerkwi i jest jej najświętszym

stanowi wschodnią część cerkwi i jest jej najświętszym

miejscem. Ołtarz zawsze skierowany jest na wschód na

miejscem. Ołtarz zawsze skierowany jest na wschód na

pamiątkę znajdującego się tam kiedyś rajskiego ogrodu

pamiątkę znajdującego się tam kiedyś rajskiego ogrodu

oraz miejsca narodzin Jezusa Chrystusa. Do ołtarza

oraz miejsca narodzin Jezusa Chrystusa. Do ołtarza

wchodzić mogą tylko mężczyźni.

wchodzić mogą tylko mężczyźni.

Prawosławna cerkiew pod

wezwaniem

Św. Mikołaja Cudotwórcy w Zamościu

Układ ikonostasu jest ściśle określony.

Układ ikonostasu jest ściśle określony.

I. Ikony namiestne i wrota

I. Ikony namiestne i wrota

CW - carskie wrota

CW - carskie wrota

Z,E - Zwiastowanie, Ewangeliści

Z,E - Zwiastowanie, Ewangeliści

Wpn, Wpd - wrota północne,

Wpn, Wpd - wrota północne,

południowe

południowe

N1 - najbardziej czczony lokalny

N1 - najbardziej czczony lokalny

święty

święty

N2 - M.B. Hodegetria lub Eleusa

N2 - M.B. Hodegetria lub Eleusa

N3 - Chrystus Nauczający

N3 - Chrystus Nauczający

N4 - Ikona chramowa - patron

N4 - Ikona chramowa - patron

cerkwi

cerkwi

II. Rząd świąteczny

II. Rząd świąteczny

OW - Ostatnia Wieczerza

OW - Ostatnia Wieczerza

P1 - P12 - prazdniki

P1 - P12 - prazdniki

III. Grupa Deesis

III. Grupa Deesis

IV. Rząd proroków i Ojców

IV. Rząd proroków i Ojców

Kościoła

Kościoła

PR - prorocy

PR - prorocy

MB - Matka Boska Modląca się

MB - Matka Boska Modląca się

V. PA - Patriarchowie

V. PA - Patriarchowie

Prawosławna cerkiew pod

wezwaniem

Św. Mikołaja Cudotwórcy w Zamościu

Rząd I. Ikony

Rząd I. Ikony

namiestne, wrota

namiestne, wrota

W środku rzędu

W środku rzędu

umieszczone są carskie

umieszczone są carskie

wrota, otwierane tylko

wrota, otwierane tylko

podczas nabożeństwa.

podczas nabożeństwa.

Przechodzić przez nie może

Przechodzić przez nie może

jedynie kapłan pełniący

jedynie kapłan pełniący

posługę. Na ich skrzydłach

posługę. Na ich skrzydłach

rzeźbione jest drzewo

rzeźbione jest drzewo

Jessego i malowane są

Jessego i malowane są

postacie czterech

postacie czterech

ewangelistów a w górnej,

ewangelistów a w górnej,

części przedstawiana jest

części przedstawiana jest

scena Zwiastowania.

scena Zwiastowania.

Prawosławna cerkiew pod

wezwaniem

Św. Mikołaja Cudotwórcy w Zamościu

Carskie wrota

Carskie wrota

pierwotnie były tylko malowane a od

pierwotnie były tylko malowane a od

XVII w. ażurowo rzeźbione.

XVII w. ażurowo rzeźbione.

Ewangeliści umieszczeni są w okrągłych

Ewangeliści umieszczeni są w okrągłych

medalionach. Ewangeliści często wyobrażeni są

medalionach. Ewangeliści często wyobrażeni są

symbolicznie:

symbolicznie:

św. Mateusz jako człowiek, św. Marek jako lew,

św. Mateusz jako człowiek, św. Marek jako lew,

św. Łukasz jako byk i św. Jan jako orzeł.

św. Łukasz jako byk i św. Jan jako orzeł.

W górnej części wrót przedstawiana jest scena

W górnej części wrót przedstawiana jest scena

Zwiastowania z Archaniołem Gabrielem na lewym

Zwiastowania z Archaniołem Gabrielem na lewym

skrzydle i Marią na prawym.

skrzydle i Marią na prawym.

Prawosławna cerkiew pod

wezwaniem

Św. Mikołaja Cudotwórcy w Zamościu

Po obu stronach

Po obu stronach

carskich wrót znajdują

carskich wrót znajdują

się:

się:

wrota

wrota

diakońskie

diakońskie

. Są

. Są

ozdobione wizerunkami

ozdobione wizerunkami

archaniołów Gabriela i

archaniołów Gabriela i

Michała lub pierwszych

Michała lub pierwszych

męczenników: Stefana i

męczenników: Stefana i

Wawrzyńca.

Wawrzyńca.

Mogą przechodzić

Mogą przechodzić

przez nie osoby

przez nie osoby

duchowne pomagające

duchowne pomagające

w sprawowaniu

w sprawowaniu

nabożeństwa.

nabożeństwa.

Prawosławna cerkiew pod

wezwaniem

Św. Mikołaja Cudotwórcy w Zamościu

Ikony namiestne

Ikony namiestne

umieszczone są na poziomie

umieszczone są na poziomie

wrót. Typowy zestaw ikon namiestnych to:

wrót. Typowy zestaw ikon namiestnych to:

–

Skrajna ikona z prawej strony to ikona

Skrajna ikona z prawej strony to ikona

swiątynna (

swiątynna (

chramowa

chramowa

), informuje ona, jakiemu

), informuje ona, jakiemu

świętu albo świętemu poświęcona jest cerkiew

świętu albo świętemu poświęcona jest cerkiew

–

Po prawej stronie carskich wrót Chrystus

Po prawej stronie carskich wrót Chrystus

Nauczający, prawą ręką błogosławiący a w

Nauczający, prawą ręką błogosławiący a w

lewej trzymający otwartą księgę lub zwój

lewej trzymający otwartą księgę lub zwój

–

Skrajna ikona z lewej strony przedstawia

Skrajna ikona z lewej strony przedstawia

świętego najbardziej czczonego w tych

świętego najbardziej czczonego w tych

okolicach (w Polsce najczęściej św. Mikołaj)

okolicach (w Polsce najczęściej św. Mikołaj)

–

Po lewej stronie carskich wrót Matka Boska z

Po lewej stronie carskich wrót Matka Boska z

Dzieciątkiem.

Dzieciątkiem.

Prawosławna cerkiew pod

wezwaniem

Św. Mikołaja Cudotwórcy w Zamościu

Pomiędzy carskimi

Pomiędzy carskimi

wrotami a wrotami

wrotami a wrotami

północnymi

północnymi

umieszczana jest

umieszczana jest

zawsze ikona

zawsze ikona

Matki

Matki

Boskiej z

Boskiej z

Dzieciątkiem.

Dzieciątkiem.

Prawosławna cerkiew pod

wezwaniem

Św. Mikołaja Cudotwórcy w Zamościu

Po prawej stronie

Po prawej stronie

carskich wrót

carskich wrót

umieszczany jest

umieszczany jest

wizerunek

wizerunek

Chrystusa

Chrystusa

Nauczającego

Nauczającego

, który

, który

prawą ręką błogosławi

prawą ręką błogosławi

a w lewej trzyma

a w lewej trzyma

otwartą księgę lub

otwartą księgę lub

zwój.

zwój.

Prawosławna cerkiew pod

wezwaniem

Św. Mikołaja Cudotwórcy w Zamościu

Rząd II. świąteczny, (

Rząd II. świąteczny, (

prazdniki

prazdniki

) -

) -

przedstawienie najważniejszych świąt w roku.

przedstawienie najważniejszych świąt w roku.

ustawiane w kolejności ich świętowania w roku.

ustawiane w kolejności ich świętowania w roku.

Ikony świąteczne obrazują główne wydarzenia

Ikony świąteczne obrazują główne wydarzenia

Nowego Testamentu. Typowy zestaw to 12 ikon z

Nowego Testamentu. Typowy zestaw to 12 ikon z

wydarzeniami wybranymi z następującego zbioru:

wydarzeniami wybranymi z następującego zbioru:

Narodzenie Najświętszej Bogurodzicy,

Narodzenie Najświętszej Bogurodzicy,

Wprowadzenie Bogurodzicy do Świątyni,

Wprowadzenie Bogurodzicy do Świątyni,

Zwiastowanie, Narodzenie Chrystusa, Ofiarowanie,

Zwiastowanie, Narodzenie Chrystusa, Ofiarowanie,

Chrzest, czyli Objawienie, Przemienienie,

Chrzest, czyli Objawienie, Przemienienie,

Wskrzeszenie Łazarza, Wejście do Jerozolimy,

Wskrzeszenie Łazarza, Wejście do Jerozolimy,

Ukrzyżowanie, Zmartwychwstanie Chrystusa,

Ukrzyżowanie, Zmartwychwstanie Chrystusa,

Wniebowstąpienie Chrystusa, Pięćdziesiątnica, czyli

Wniebowstąpienie Chrystusa, Pięćdziesiątnica, czyli

Zstąpienie Ducha Świętego na Apostołów, Zaśnięcie

Zstąpienie Ducha Świętego na Apostołów, Zaśnięcie

Najświętszej Bogurodzicy.

Najświętszej Bogurodzicy.

Prawosławna cerkiew pod

wezwaniem

Św. Mikołaja Cudotwórcy w Zamościu

Ikona

Ikona

Wejście do

Wejście do

Jerozolimy

Jerozolimy

Prawosławna cerkiew pod

wezwaniem

Św. Mikołaja Cudotwórcy w Zamościu

Ikona

Ikona

Zmartwychwstani

Zmartwychwstani

a Chrystusa

a Chrystusa

Prawosławna cerkiew pod

wezwaniem

Św. Mikołaja Cudotwórcy w Zamościu

W środku,

W środku,

pomiędzy

pomiędzy

prazdnikami

prazdnikami

umieszczana jest

umieszczana jest

najczęściej

najczęściej

Ostatnia

Ostatnia

Wieczerza

Wieczerza

.

.

Prawosławna cerkiew pod

wezwaniem

Św. Mikołaja Cudotwórcy w Zamościu

Rząd III. Grupa

Rząd III. Grupa

Deisis

Deisis

Ikona deesis to

Ikona deesis to

symboliczna scena,

symboliczna scena,

przedstawiająca

przedstawiająca

Chrystusa na tronie

Chrystusa na tronie

między Marią i św.

między Marią i św.

Janem Chrzcicielem

Janem Chrzcicielem

proszącymi Go o łaskę

proszącymi Go o łaskę

dla ludzi.

dla ludzi.

Prawosławna cerkiew pod

wezwaniem

Św. Mikołaja Cudotwórcy w Zamościu

Rząd IV. Prorocy i

Rząd IV. Prorocy i

ojcowie Kościoła.

ojcowie Kościoła.

Wyobrażeni są tutaj

Wyobrażeni są tutaj

prorocy, pochodzący

prorocy, pochodzący

ze Starego Testamentu

ze Starego Testamentu

(Prorok Eliasz), którzy

(Prorok Eliasz), którzy

zapowiadali

zapowiadali

narodzenie Chrystusa.

narodzenie Chrystusa.

Ten rząd w ikonostasie

Ten rząd w ikonostasie

pojawił się w XVI w.

pojawił się w XVI w.

Prawosławna cerkiew pod

wezwaniem

Św. Mikołaja Cudotwórcy w Zamościu

Rząd V.

Rząd V.

Patriarchowie ze

Patriarchowie ze

Starego

Starego

Testamentu z

Testamentu z

Bogiem Ojcem lub

Bogiem Ojcem lub

Św. Trójcą

Św. Trójcą

pośrodku.

pośrodku.

Ten rząd nazywany

Ten rząd nazywany

jest "praojcowskim".

jest "praojcowskim".

Jego ikony odsyłają

Jego ikony odsyłają

nas do wydarzeń

nas do wydarzeń

najbardziej odległych

najbardziej odległych

czasowo. Tutaj

czasowo. Tutaj

przedstawione są

przedstawione są

popiersia praojców -

popiersia praojców -

od Adama do

od Adama do

Mojżesza.

Mojżesza.

Prawosławna cerkiew pod

wezwaniem

Św. Mikołaja Cudotwórcy w Zamościu

Zwieńczenie

Zwieńczenie

ikonostasu

ikonostasu

Zawsze u samej góry,

Zawsze u samej góry,

centralnie umieszczana

centralnie umieszczana

jest scena

jest scena

Ukrzyżowania

Ukrzyżowania

Chrystusa z postaciami

Chrystusa z postaciami

Marii i Jana

Marii i Jana

Ewangelisty. Często

Ewangelisty. Często

umieszczane są tam

umieszczane są tam

też tablice z

też tablice z

dziesięciorgiem

dziesięciorgiem

przykazań, pastorał i

przykazań, pastorał i

naczynie z manną.

naczynie z manną.

Prawosławna cerkiew pod

wezwaniem

Św. Mikołaja Cudotwórcy w Zamościu

Figury świętych

Figury świętych

malowane na ścianach

malowane na ścianach

świątyń, umieszczane

świątyń, umieszczane

są prawie na równi ze

są prawie na równi ze

stojącymi w świątyni

stojącymi w świątyni

ludźmi. Tym sposobem

ludźmi. Tym sposobem

podkreśla się, że w

podkreśla się, że w

liturgii biorą udział

liturgii biorą udział

również święci, obecni

również święci, obecni

wśród nas w sposób

wśród nas w sposób

niewidoczny.

niewidoczny.

Prawosławna cerkiew pod

wezwaniem

Św. Mikołaja Cudotwórcy w Zamościu

Św. Gabriel

Św. Gabriel

Zabłudowski

Zabłudowski

,

,

męczennik. Uznawany

męczennik. Uznawany

jest za największego

jest za największego

prawosławnego

prawosławnego

świętego urodzonego

świętego urodzonego

w Polsce

w Polsce

.

.

Dziękuję

Dziękuję