Błona komórkowa –

budowa i funkcje

Funkcje błon biologicznych w

komórce

Funkcje białek błony komórkowej

Mikrografia błony k. w

przekroju poprzecznym

(erytrocyt) i schemat budowy

błony k.

Amfipatyczność fosfolipidów

błonowych

Cechy błony komórkowej

Zachowanie się fosfolipidów w środowisku wodnym

(B – symulacja komputerowa)

c.d.

Budowa cząsteczki fosfolipidu

błonowego

– fosfatydylocholiny

(naczęściej występującego fosfolipidu)

Asymetryczność błony komórkowej

fosfatydylocholina - kolor czerwony

sfingomieliena- kolor brązowy

fosfatydyloseryna - kolor jasnozielony

Powstawanie liposomów

(mikrografia elektronowa - A i

schemat - B)

Sposoby wiązania się białek z

dwuwarstwą lipidową

Błona komórkowa jest wzmocniona

przez korę komórki (jest to sieć

włóknistych białek przyczepionych do

wewnętrznej monowarstwy)

Wiadomości wstępne

• Błony biologiczne są zbudowane z

lipidów i białek

• Do lipidów zaliczamy:

-fosfolipidy(fosfatydylocholina,

sfingomieliena, fosfatydyloseryna,
fosfatydyloinozytol)

-cholesterol (stanowi 5-25% lipdów)
-glikolipidy (składnik glikokaliksu)

• Białka błonowe dzielimy na:

-integralne (najczęściej są to białka

transbłonowe, można je usunąć z błony
tylko przez detergenty i rozpuszczalniki
organiczne)

-powierzchniowe (są zlokalizowane na

zewnętrznej lub wewnętrznej powierzchni
monowarstwy, dają się łatwiej usunąć z
błony łatwiej niż białka integralne)

Cechy błon biologicznych - w

tym błony komórkowej

• Płynność

– czyli zdolność z jaką

cząsteczki lipidów (w danej temperaturze)
przemieszczają się (wykonują ruchy) w
obrębie płaszczyzny dwuwarstwy
lipidowej

Rodzaje ruchów cząsteczek fosfolipidów

:

flip-flop, rotacja, dyfuzja boczna, zginanie

„ogona”

• Płynność

zależy od:
-długości -„ogonów”- kwasów

tłuszczowych (im krótsze tym większa),

-od stopnia nasycenia kwasów

tłuszczowych czyli liczby wiązań
podwójnych(więcej kwasów
nienasyconych-większa płynność),

-od obecności cząsteczek cholesterolu (im

mniej cholesterolu tym większa płynność)

• Asymetryczność

• polega na:
asymetrycznym rozmieszczeniu różnych rodzajów

fosfolipidów i glikolipidów w dwóch monowarstwach
błony, np.

• fosfatydylocholina – w zewnętrznej monowarstwie
• sfingomieliena – w zewnętrznej monowarstwie
• glikolipidy, glikoproteiny, proteoglikany (tworzą

tzw. glikokaliks)- w zewnętrznej monowarstwie

• fosfatydyloseryna – w wewnętrznej monowarstwie
• fosfatydyloinozytol –

w

wewnętrznej

monowarstwie

cholesterol – równomiernie w obu monowarstwach

• Biegunowość

wynika z tego, że cząsteczki

fosfolipidów mają

właściowości

amfipatyczne

, tzn., że jeden koniec

cząsteczki jest

hydrofilny

(„głowa”), a

drugi koniec jest

hydrofobowy

(„ogon”).

Ta cecha pojedynczych cząsteczek

przekłada się na cechę całej błony.

Funkcje glikokaliksu (tzw.„słodka

skorupka”- płaszcz węglowodanowy na

powierzchni komórki)

• Jest to dodatkowa warstwa na powierzchni

komórki. Chroni ją przed uszkodzeniem
mechanicznym i chemicznym

• Ponieważ cukry (oligo i polisacharydy)

wchłaniają wodę –powierzchnia komórki
jest śliska, jest to ważne np. dla
leukocytów, którym ułatwia przeciskanie
się przez wąskie przestrzenie. Zapobiega
też przylepianiu się erytrocytów do siebie
lub do ścian naczyń.

c.d.

• Z drugiej strony odgrywają ważną rolę w

rozpoznawaniu się komórek i ich
przyleganiu (adchezji). Np. swoisty
oligosacharyd na powierzchni leukocytu
jest rozpoznawany przez swoiste białko-
lektynę znajdującą się w na powierzchni
komórek - śródbłonka naczyń
krwionośnych.Ten proces rozpoznawania
umożliwia przywieranie leukocytów do
ściany naczynia a następnie ich migrację
z krwiobiegu do zakażonych tkanek.

c.d.

• Swoiste oligosacharydy zawarte w

glikokaliksie komórki jajowej biorą
udział w rozpoznawaniu jej przez
plemnik.