Rodzaje wysiłków

Rodzaje wysiłków

fizycznych

fizycznych

Mówiąc o wysiłku fizycznym (pracy
fizycznej), należy rozumieć pod tą nazwą
zarówno skurcze grup mięśniowych, jak
i cały zespół towarzyszących im zmian
czynności innych narządów
i układów. Charakter i zakres tych zmian
zależą od rodzaju wysiłków, od ich
intensywności oraz czasu ich trwania.

W zależności od rodzaju

W zależności od rodzaju

skurczu mięśnia wyróżnia się:

skurczu mięśnia wyróżnia się:

Wysiłki dynamiczne

Wysiłki dynamiczne

-skurcze izotoniczne lub auksotoniczne (mieszane)

-skurcze izotoniczne lub auksotoniczne (mieszane)

-ruchy mogą być: koncentryczne lub ekscentryczne

-ruchy mogą być: koncentryczne lub ekscentryczne

Wysiłki statyczne

Wysiłki statyczne

-skurcze izometryczne

-skurcze izometryczne

-jeżeli siła skurczu przewyższa 60-70%

-jeżeli siła skurczu przewyższa 60-70%

maksymalnej siły skurczu, dochodzi do zamknięcia

maksymalnej siły skurczu, dochodzi do zamknięcia

dopływu krwi do włókien mięśniowych-oznacza to

dopływu krwi do włókien mięśniowych-oznacza to

odcięty dopływ tlenu, substratów energetycznych

odcięty dopływ tlenu, substratów energetycznych

i hormonów. Jedynym źródłem energii jest

i hormonów. Jedynym źródłem energii jest

mięśniowy glikogen.

mięśniowy glikogen.

W zależności od wielkości

W zależności od wielkości

zaangażowanych grup mięśni

zaangażowanych grup mięśni

wysiłki można podzielić na:

wysiłki można podzielić na:

ogólne

ogólne

(bierze w nich udział co

(bierze w nich udział co

najmniej 30% całkowitej masy

najmniej 30% całkowitej masy

mięśni)

mięśni)

miejscowe

miejscowe

(angażujące mniej niż

(angażujące mniej niż

30% muskulatury)

30% muskulatury)

W zależności od czasu trwania

W zależności od czasu trwania

rozróżnia się:

rozróżnia się:

wysiłki krótkotrwałe

wysiłki krótkotrwałe

(do 15 min)

(do 15 min)

-wzmożone wydzielanie katecholamin warunkuje

-wzmożone wydzielanie katecholamin warunkuje

znaczne uwalnianie glukozy z wątroby, której

znaczne uwalnianie glukozy z wątroby, której

poziom we krwi jest większy od wartości

poziom we krwi jest większy od wartości

spoczynkowych i przekracza możliwości jej

spoczynkowych i przekracza możliwości jej

zużycia

zużycia

wysiłki o średnim czasie trwania

wysiłki o średnim czasie trwania

(od 15 do 30

(od 15 do 30

min)

min)

wysiłki długotrwałe

wysiłki długotrwałe

(ponad 30 min)

(ponad 30 min)

-uwalnianie glukozy z wątroby odbywa się

-uwalnianie glukozy z wątroby odbywa się

stopniowo, dostosowując się do zużycia przez

stopniowo, dostosowując się do zużycia przez

mięśnie, w większości przypadków poziom

mięśnie, w większości przypadków poziom

glukozy jest stały

glukozy jest stały

Ze względu na stopień

Ze względu na stopień

intensywności wyróżniamy

intensywności wyróżniamy

wysiłki:

wysiłki:

lekkie

lekkie

o średniej intensywności

o średniej intensywności

o bardzo dużym obciążeniu

o bardzo dużym obciążeniu

Wysiłek lekki:

Wysiłek lekki:

O niewielkim obciążeniu (30-40%

O niewielkim obciążeniu (30-40%

VO

VO

2

2

max)

max)

Częstość skurczów serca zwiększa się

Częstość skurczów serca zwiększa się

do około 110-130 skurczów/min

do około 110-130 skurczów/min

Zużycie glikogenu mięśniowego jest

Zużycie glikogenu mięśniowego jest

stosunkowo niewielkie, zachodzi

stosunkowo niewielkie, zachodzi

głównie we włóknach typu I

głównie we włóknach typu I

Stężenie glukozy i kwasu mlekowego

Stężenie glukozy i kwasu mlekowego

we krwi nie ulega zmianie

we krwi nie ulega zmianie

Wysiłek o umiarkowanej

Wysiłek o umiarkowanej

intensywności:

intensywności:

O obciążeniu równym 60-70% VO

O obciążeniu równym 60-70% VO

2

2

max

max

Częstość skurczów serca wynosi 150-

Częstość skurczów serca wynosi 150-

160/min

160/min

Prowadzi do wyczerpania zwykle po 2-3h

Prowadzi do wyczerpania zwykle po 2-3h

czasu trwania

czasu trwania

Pod koniec wysiłku dochodzi do niemal

Pod koniec wysiłku dochodzi do niemal

całkowitego wyczerpania glikogenu w

całkowitego wyczerpania glikogenu w

mięśniach, głównie we włóknach typu I

mięśniach, głównie we włóknach typu I

Obniżenie stężenia glukozy we krwi

Obniżenie stężenia glukozy we krwi

Niewielki wzrost stężenia kwasu

Niewielki wzrost stężenia kwasu

mlekowego

mlekowego

Wysiłek o bardzo dużym

Wysiłek o bardzo dużym

obciążeniu:

obciążeniu:

Obciążenie wynosi ok. 90% VO

Obciążenie wynosi ok. 90% VO

2

2

max

max

Częstość skurczów serca zbliża się do

Częstość skurczów serca zbliża się do

częstości maksymalnej

częstości maksymalnej

Prowadzi do wyczerpania po różnym czasie

Prowadzi do wyczerpania po różnym czasie

trwania (5-60 min)

trwania (5-60 min)

Zużycie glikogenu zachodzi najszybciej we

Zużycie glikogenu zachodzi najszybciej we

włóknach typu II

włóknach typu II

Poziom glukozy we krwi ulega zwykle

Poziom glukozy we krwi ulega zwykle

niewielkiemu podwyższeniu

niewielkiemu podwyższeniu

Stężenie mleczanu we krwi jest znacznie

Stężenie mleczanu we krwi jest znacznie

podwyższone

podwyższone

Zapotrzebowanie na tlen podczas

Zapotrzebowanie na tlen podczas

wysiłku względem indywidualnego

wysiłku względem indywidualnego

pułapu tlenowego definiuje się jako

pułapu tlenowego definiuje się jako

wysiłek:

wysiłek:

Submaksymalny

Submaksymalny

(jest wykonywany z

(jest wykonywany z

intensywnością poniżej maksymalnej)

intensywnością poniżej maksymalnej)

Maksymalny

Maksymalny

(to taki, przy którym jest

(to taki, przy którym jest

osiągane maksymalne pobieranie tlenu)

osiągane maksymalne pobieranie tlenu)

Supramaksymalny

Supramaksymalny

(podczas którego

(podczas którego

intensywność przekracza maksymalne

intensywność przekracza maksymalne

pobieranie tlenu, organizm czerpie energię

pobieranie tlenu, organizm czerpie energię

również z przemian beztlenowych)

również z przemian beztlenowych)

W zależności od rodzaju procesów

W zależności od rodzaju procesów

biochemicznych dominujących

biochemicznych dominujących

w pokrywaniu zapotrzebowania

w pokrywaniu zapotrzebowania

energetycznego wyróżniamy:

energetycznego wyróżniamy:

Wysiłek beztlenowy (anaerobowy)

Wysiłek beztlenowy (anaerobowy)

- odpowiada wysiłkom supramaksymalnym

- odpowiada wysiłkom supramaksymalnym

Wysiłek tlenowy (aerobowy)

Wysiłek tlenowy (aerobowy)

- odpowiada wysiłkom submaksymalnym

- odpowiada wysiłkom submaksymalnym

Wysiłek beztlenowy

Wysiłek beztlenowy

Trwa krótko i jest bardzo intensywny

Trwa krótko i jest bardzo intensywny

Energia dostarczana jest (przez kilka pierwszych

Energia dostarczana jest (przez kilka pierwszych

sekund ruchu) z fosfagenów

sekund ruchu) z fosfagenów

wewnatrzmięśniowych tj. z ATP i fosfokreatyny

wewnatrzmięśniowych tj. z ATP i fosfokreatyny

Po pierwszych paru sekundach ruchu coraz

Po pierwszych paru sekundach ruchu coraz

większa ilość energii do resyntezy ATP czerpana

większa ilość energii do resyntezy ATP czerpana

jest na drodze glikolizy beztlenowej

jest na drodze glikolizy beztlenowej

Możliwości pozyskiwania energii z zasobów

Możliwości pozyskiwania energii z zasobów

fosfagenowych ulegają zwiększeniu pod wpływem

fosfagenowych ulegają zwiększeniu pod wpływem

treningu opartego na generowaniu przez mięśnie

treningu opartego na generowaniu przez mięśnie

dużych mocy w krótkim czasie

dużych mocy w krótkim czasie

Np. bieg na 100 i 400m, pływanie na dystansie 50

Np. bieg na 100 i 400m, pływanie na dystansie 50

i 100m, podnoszenie ciężarów

i 100m, podnoszenie ciężarów

W wysiłku o maksymalnej intensywności

W wysiłku o maksymalnej intensywności

beztlenowe reakcje energetyczne są głównym

beztlenowe reakcje energetyczne są głównym

mechanizmem resyntezy ATP:

mechanizmem resyntezy ATP:

Bez resyntezy ATP jego zapas uległby wyczerpaniu

Bez resyntezy ATP jego zapas uległby wyczerpaniu

w ciągu zaledwie 2 sekund

w ciągu zaledwie 2 sekund

Do reakcji beztlenowych należą:

Do reakcji beztlenowych należą:

1) reakcja kinazy kreatynowej

1) reakcja kinazy kreatynowej

PCr + ADP + H

PCr + ADP + H

+

+

<=> ATP + Cr

<=> ATP + Cr

2) glikoliza

2) glikoliza

glukozo-1-fosoran + 3 ADP + 3 P

glukozo-1-fosoran + 3 ADP + 3 P

i

i

=> 3 ATP +

=> 3 ATP +

+ 2 jony mleczanowe

+ 2 jony mleczanowe

-

-

+ 2 H

+ 2 H

+

+

3) reakcja miokinazowa

3) reakcja miokinazowa

(w wysiłku skrajnie

(w wysiłku skrajnie

ciężkim)

ciężkim)

2 ADP => ATP + AMP

2 ADP => ATP + AMP

W ciągu kilku minut po zakończeniu

W ciągu kilku minut po zakończeniu

wysiłku stężenie PCr w mięśniach powraca

wysiłku stężenie PCr w mięśniach powraca

do wartości przedwysiłkowych. Odbudowa

do wartości przedwysiłkowych. Odbudowa

jej zasobów odbywa się na drodze

jej zasobów odbywa się na drodze

fosforylacji oksydacyjnej. Niekiedy stężenie

fosforylacji oksydacyjnej. Niekiedy stężenie

PCr w mięśniach, mierzone kilka minut po

PCr w mięśniach, mierzone kilka minut po

zakończeniu wysiłku, przewyższa poziom

zakończeniu wysiłku, przewyższa poziom

przedwysiłkowy, co określamy jako

przedwysiłkowy, co określamy jako

nadstrzał fosfokreatyny

nadstrzał fosfokreatyny

. Uważa się, że

. Uważa się, że

może on stymulować syntezę mRNA dla

może on stymulować syntezę mRNA dla

enzymatycznych i strukturalnych białek

enzymatycznych i strukturalnych białek

mięśniowych, prowadząc do ich szybszej

mięśniowych, prowadząc do ich szybszej

regeneracji po wysiłku.

regeneracji po wysiłku.

Wysiłek tlenowy:

Wysiłek tlenowy:

Wykonywany przez dłuższy czas z mniejszą

Wykonywany przez dłuższy czas z mniejszą

intensywnością

intensywnością

Stanowi podstawę do treningu

Stanowi podstawę do treningu

wytrzymałościowego

wytrzymałościowego

Po upływie 2-6 min aktywność funkcji

Po upływie 2-6 min aktywność funkcji

współdziałających w pokrywaniu

współdziałających w pokrywaniu

zapotrzebowania tlenowego osiąga poziom

zapotrzebowania tlenowego osiąga poziom

odpowiadający intensywności pracy.

odpowiadający intensywności pracy.

Wówczas procesy tlenowe zaczynają

Wówczas procesy tlenowe zaczynają

dominować w metabolizmie pracujących

dominować w metabolizmie pracujących

mięśni.

mięśni.

Np. bieg maratoński (42,2 km), jogging,

Np. bieg maratoński (42,2 km), jogging,

długie spacery, narciarstwo biegowe

długie spacery, narciarstwo biegowe

Udział procesów tlenowych zwiększa się wraz

Udział procesów tlenowych zwiększa się wraz

z wydłużeniem czasu wysiłku

z wydłużeniem czasu wysiłku

Procesy tlenowe oznaczają utlenianie

Procesy tlenowe oznaczają utlenianie

składników pokarmowych w mitochondriach

składników pokarmowych w mitochondriach

celem dostarczenia energii

celem dostarczenia energii

W miarę kontynuowania wysiłku stężenie

W miarę kontynuowania wysiłku stężenie

mleczanu we krwi obniża się, gdyż znaczne

mleczanu we krwi obniża się, gdyż znaczne

jego ilości są utleniane przez mięśnie

jego ilości są utleniane przez mięśnie

szkieletowe, mięsień sercowy, nerki oraz

szkieletowe, mięsień sercowy, nerki oraz

przekształcane w glukozę w wątrobie

przekształcane w glukozę w wątrobie

W wysiłkach o wyjątkowo długim czasie

W wysiłkach o wyjątkowo długim czasie

trwania i możliwie jak największej

trwania i możliwie jak największej

intensywności największa część energii

intensywności największa część energii

pochodzi z rozpadu tłuszczów

pochodzi z rozpadu tłuszczów

Możliwości czerpania energii ze

Możliwości czerpania energii ze

źródeł tlenowych są prawie

źródeł tlenowych są prawie

nieograniczone, natomiast

nieograniczone, natomiast

beztlenowe ulegają bardzo

beztlenowe ulegają bardzo

szybkiemu wyczerpaniu!

szybkiemu wyczerpaniu!