UNIWERSYTET KAZIMIERZA

UNIWERSYTET KAZIMIERZA

WIELKIEGO

WIELKIEGO

W BYDGOSZCZY

W BYDGOSZCZY

RYZYKO DYSLEKSJI

RYZYKO DYSLEKSJI

W WIEKU

W WIEKU

PRZEDSZKOLNYM I

PRZEDSZKOLNYM I

WCZESNOSZKOLNYM

WCZESNOSZKOLNYM

na podstawie Matry Bogdanowicz „Ryzyko dysleksji”

na podstawie Matry Bogdanowicz „Ryzyko dysleksji”

mgr Renata SZMIT

mgr Renata SZMIT

Dysleksja rozwojowa

Dysleksja rozwojowa

czyli

czyli

specyficzne trudności w nauce

specyficzne trudności w nauce

czytania i pisania

czytania i pisania

to zaburzenie manifestujące się

to zaburzenie manifestujące się

trudnościami w nauce czytania i pisania mimo stosowanych

trudnościami w nauce czytania i pisania mimo stosowanych

metod nauczania, inteligencji na poziomie przeciętnym i

metod nauczania, inteligencji na poziomie przeciętnym i

sprzyjających warunków społeczno-kulturowych.

sprzyjających warunków społeczno-kulturowych.

U dzieci z dysleksją zazwyczaj stwierdza się zaburzenia

U dzieci z dysleksją zazwyczaj stwierdza się zaburzenia

percepcji wzrokowej, słuchowej oraz integracji percepcyjno-

percepcji wzrokowej, słuchowej oraz integracji percepcyjno-

motorycznej.

motorycznej.

Mogą wystąpić również zaburzenia mowy, uwagi, koncentracji

Mogą wystąpić również zaburzenia mowy, uwagi, koncentracji

i pamięci. Pierwotną przyczynę dysleksji rozwojowej wielu

i pamięci. Pierwotną przyczynę dysleksji rozwojowej wielu

badaczy upatruje w zakłóceniach pracy OUN (ośrodkowego

badaczy upatruje w zakłóceniach pracy OUN (ośrodkowego

układu nerwowego).

układu nerwowego).

Wiek niemowlęcy ( 0-pierwszy rok życia)

Wiek niemowlęcy ( 0-pierwszy rok życia)

Motoryka duża

Motoryka duża

Dzieci nie raczkują lub mało

Dzieci nie raczkują lub mało

raczkują, gorzej utrzymują

raczkują, gorzej utrzymują

równowagę w postawie

równowagę w postawie

siedzącej i stojącej.

siedzącej i stojącej.

Dzieci przejawiają minimalne

Dzieci przejawiają minimalne

dysfunkcje neurologiczne jak

dysfunkcje neurologiczne jak

np. obniżony tonus mięśniowy,

np. obniżony tonus mięśniowy,

utrzymujące się pierwotne

utrzymujące się pierwotne

odruchy wrodzone, które

odruchy wrodzone, które

powinny zaniknąć do końca

powinny zaniknąć do końca

pierwszego roku życia.

pierwszego roku życia.

Wiek poniemowlęcy (2-3 lata)

Wiek poniemowlęcy (2-3 lata)

•

Motoryka duża

Motoryka duża

Dzieci mają trudności z utrzymaniem równowagi, automatyzacją chodu.

Dzieci mają trudności z utrzymaniem równowagi, automatyzacją chodu.

Później zaczynają chodzić, biegać.

Później zaczynają chodzić, biegać.

•

Motoryka mała

Motoryka mała

Dzieci są mało zręczne manualnie, nieporadne w samoobsłudze a także

Dzieci są mało zręczne manualnie, nieporadne w samoobsłudze a także

mało sprawne w zabawach manipulacyjnych.

mało sprawne w zabawach manipulacyjnych.

•

Funkcje wzrokowe, koordynacja wzrokowo-ruchowa

Funkcje wzrokowe, koordynacja wzrokowo-ruchowa

Dzieci nie próbują same rysować, w wieku 2 lat nie naśladują rysowania

Dzieci nie próbują same rysować, w wieku 2 lat nie naśladują rysowania

linii, w wieku 2 lat 6 miesięcy nie potrafią naśladować kierunku

linii, w wieku 2 lat 6 miesięcy nie potrafią naśladować kierunku

poziomego i pionowego, w wieku 3 lat nie umieją narysować koła.

poziomego i pionowego, w wieku 3 lat nie umieją narysować koła.

•

Funkcje językowe

Funkcje językowe

Dzieci późnie wypowiadają pierwsze słowa w wieku 2 lat proste zdania a

Dzieci późnie wypowiadają pierwsze słowa w wieku 2 lat proste zdania a

w wieku 3 lat zdania złożone.

w wieku 3 lat zdania złożone.

Wiek przedszkolny ( 3-5 lat )

Wiek przedszkolny ( 3-5 lat )

•

Motoryka duża

Motoryka duża

Dziecko:

Dziecko:

-

Słabo biega,

Słabo biega,

-

Z trudem uczy się jeździć na rowerku trzykołowym, hulajnodze,

Z trudem uczy się jeździć na rowerku trzykołowym, hulajnodze,

-

Jest niezdarne w ruchach, źle funkcjonuje w zabawach

Jest niezdarne w ruchach, źle funkcjonuje w zabawach

ruchowych.

ruchowych.

•

Motoryka mała

Motoryka mała

Dziecko charakteryzuje trudność i niechęć do wykonywania

Dziecko charakteryzuje trudność i niechęć do wykonywania

czynności samoobsługowych, np. zapinania małych guzików,

czynności samoobsługowych, np. zapinania małych guzików,

sznurowania butów, zabaw manipulacyjnych, takich jak

sznurowania butów, zabaw manipulacyjnych, takich jak

nawlekanie korali.

nawlekanie korali.

•

Koordynacja wzrokowo-ruchowa

Koordynacja wzrokowo-ruchowa

Dziecko charakteryzuje się:

Dziecko charakteryzuje się:

-

Trudnościami z budowaniem z klocków,

Trudnościami z budowaniem z klocków,

-

Niechęcią do rysowania, wykonywaniem bardzo

Niechęcią do rysowania, wykonywaniem bardzo

uproszczonych rysunków,

uproszczonych rysunków,

-

Nieprawidłowym chwytem przyboru do pisania – dziecko

Nieprawidłowym chwytem przyboru do pisania – dziecko

rysując za mocno lub za słabo go przyciska,

rysując za mocno lub za słabo go przyciska,

-

Brakiem umiejętności rysowania koła – w wieku 3 lat,

Brakiem umiejętności rysowania koła – w wieku 3 lat,

kwadratu i krzyża – w wieku 4 lat.

kwadratu i krzyża – w wieku 4 lat.

•

Funkcje wzrokowe

Funkcje wzrokowe

Zaburzenia w rozwoju objawiają się:

Zaburzenia w rozwoju objawiają się:

-

Nieporadnością w rysowaniu ( rysunki bogate treściową,

Nieporadnością w rysowaniu ( rysunki bogate treściową,

lecz prymitywne w formie ),

lecz prymitywne w formie ),

-

Trudnościami w składaniu według wzoru obrazków

Trudnościami w składaniu według wzoru obrazków

pociętych na części, puzzli, wykonywaniu układanek.

pociętych na części, puzzli, wykonywaniu układanek.

•

Funkcje językowe

Funkcje językowe

-

Opóźniony rozwój mowy,

Opóźniony rozwój mowy,

-

Nieprawidłowa artykulacja wielu głosek,

Nieprawidłowa artykulacja wielu głosek,

-

Trudności z wypowiadaniem nawet niezbyt złożonych

Trudności z wypowiadaniem nawet niezbyt złożonych

wyrazów

wyrazów

( częste przekręcanie wyrazów ),

( częste przekręcanie wyrazów ),

-

Trudności z rozpoznawaniem i tworzeniem rymów,

Trudności z rozpoznawaniem i tworzeniem rymów,

-

Trudności z zapamiętaniem i przypominaniem nazw ( np.

Trudności z zapamiętaniem i przypominaniem nazw ( np.

pory dnia, nazwy posiłków ),

pory dnia, nazwy posiłków ),

-

Trudności z zapamiętaniem krótkich wierszyków i piosenek,

Trudności z zapamiętaniem krótkich wierszyków i piosenek,

-

Trudności z budowaniem wypowiedzi, używanie głównie

Trudności z budowaniem wypowiedzi, używanie głównie

równoważników zdań i zdań prostych, mały zasób

równoważników zdań i zdań prostych, mały zasób

słownictwa.

słownictwa.

•

Lateralizacja

Lateralizacja

-

Brak przejawów preferencji jednej ręki.

Brak przejawów preferencji jednej ręki.

•

Orientacja w schemacie ciała i przestrzeni

Orientacja w schemacie ciała i przestrzeni

- Z końcem wieku przedszkolnego dziecko nie umie wskazać

- Z końcem wieku przedszkolnego dziecko nie umie wskazać

prawej ręki ( myli się ).

prawej ręki ( myli się ).

Klasa 0 ( 6-7 lat )

Klasa 0 ( 6-7 lat )

•

Motoryka duża

Motoryka duża

Dziecko:

Dziecko:

-

Słabo biega, skacze,

Słabo biega, skacze,

-

Ma trudności z wykonywaniem ćwiczeń równoważnych np. stanie

Ma trudności z wykonywaniem ćwiczeń równoważnych np. stanie

na jednej nodze,

na jednej nodze,

-

Ma trudności z uczeniem się jazdy na rowerze.

Ma trudności z uczeniem się jazdy na rowerze.

•

Motoryka mała

Motoryka mała

-

Trudności z wykonywaniem precyzyjnych ruchów w zakresie

Trudności z wykonywaniem precyzyjnych ruchów w zakresie

samoobsługi np. z zawiązywaniem sznurowadeł na kokardkę,

samoobsługi np. z zawiązywaniem sznurowadeł na kokardkę,

używaniem widelca, nożyczek,

używaniem widelca, nożyczek,

-

Trudności z opanowaniem prawidłowych nawyków ruchowych

Trudności z opanowaniem prawidłowych nawyków ruchowych

podczas rysowania i pisania, np. dziecko pomimo wielu ćwiczeń

podczas rysowania i pisania, np. dziecko pomimo wielu ćwiczeń

niewłaściwie trzyma ołówek w palcach, w niewłaściwym kierunku

niewłaściwie trzyma ołówek w palcach, w niewłaściwym kierunku

kreśli linie pionowe ( od dołu do góry ) i poziome ( od prawej do

kreśli linie pionowe ( od dołu do góry ) i poziome ( od prawej do

lewej ).

lewej ).

•

Koordynacja wzrokowo-ruchowa

Koordynacja wzrokowo-ruchowa

Zaburzenia objawiają się:

Zaburzenia objawiają się:

-

Trudnościami z rzucaniem i chwytaniem piłki,

Trudnościami z rzucaniem i chwytaniem piłki,

-

Tym, że dziecko źle trzyma ołówek, ma trudności z rysowaniem

Tym, że dziecko źle trzyma ołówek, ma trudności z rysowaniem

szlaczków, odtwarzaniem złożonych figur geometrycznych.

szlaczków, odtwarzaniem złożonych figur geometrycznych.

•

Funkcje wzrokowe

Funkcje wzrokowe

Dziecko ma:

Dziecko ma:

-

Trudności podczas budowania wg wzoru konstrukcji z klocków,

Trudności podczas budowania wg wzoru konstrukcji z klocków,

układania mozaiki, trudności z wyodrębnianiem szczegółów

układania mozaiki, trudności z wyodrębnianiem szczegółów

różniących dwa obrazki,

różniących dwa obrazki,

-

Trudności z odróżnianiem kształtów podobnych (liter m – n, l – t

Trudności z odróżnianiem kształtów podobnych (liter m – n, l – t

– ł) lub identycznych, lecz inaczej położonych w przestrzeni

– ł) lub identycznych, lecz inaczej położonych w przestrzeni

( litery p – g – b – d ).

( litery p – g – b – d ).

•

Lateralizacja

Lateralizacja

Obserwujemy brak ustawienia ręki dominującej, dziecko nadal

Obserwujemy brak ustawienia ręki dominującej, dziecko nadal

jest oburęczne.

jest oburęczne.

•

Funkcje językowe

Funkcje językowe

-

Wadliwa wymowa, przekręcanie trudnych wyrazów,

Wadliwa wymowa, przekręcanie trudnych wyrazów,

-

Błędy w budowaniu wypowiedzi, błędy gramatyczne,

Błędy w budowaniu wypowiedzi, błędy gramatyczne,

-

Trudności z poprawnym używaniem wyrażeń: nad – pod, za

Trudności z poprawnym używaniem wyrażeń: nad – pod, za

– przed, wewnątrz – na zewnątrz,

– przed, wewnątrz – na zewnątrz,

-

Trudności z różnicowaniem podobnych głosek ( z – s, b – p,

Trudności z różnicowaniem podobnych głosek ( z – s, b – p,

k – g ) w porównywanych słowach, np. kosa – koza,

k – g ) w porównywanych słowach, np. kosa – koza,

-

Mylenie nazw zbliżonych fonetycznie,

Mylenie nazw zbliżonych fonetycznie,

-

Trudności z dokonywaniem operacji analizy, syntezy,

Trudności z dokonywaniem operacji analizy, syntezy,

opuszczania, dodawania, zastępowania, przestawiania,

opuszczania, dodawania, zastępowania, przestawiania,

-

Trudności z zapamiętywaniem wiersza, piosenki, więcej niż

Trudności z zapamiętywaniem wiersza, piosenki, więcej niż

jednego polecenia w tym samym czasie,

jednego polecenia w tym samym czasie,

-

Trudności z zapamiętywaniem nazw,

Trudności z zapamiętywaniem nazw,

-

Trudności z zapamiętywaniem materiału uszeregowanego w

Trudności z zapamiętywaniem materiału uszeregowanego w

serie i sekwencje takiego jak nazwy dni tygodnia, pór roku,

serie i sekwencje takiego jak nazwy dni tygodnia, pór roku,

kolejnych posiłków.

kolejnych posiłków.

•

Orientacja w schemacie ciała i przestrzeni

Orientacja w schemacie ciała i przestrzeni

Dziecko:

Dziecko:

-

Ma trudności ze wskazaniem na sobie części ciała, gdy

Ma trudności ze wskazaniem na sobie części ciała, gdy

określa terminami: prawe – lewe,

określa terminami: prawe – lewe,

-

Nie umie określić kierunku na prawo i na lewo od siebie.

Nie umie określić kierunku na prawo i na lewo od siebie.

•

Orientacja w czasie

Orientacja w czasie

Zaburzenia dotyczące trudności z określaniem pory roku, dnia.

Zaburzenia dotyczące trudności z określaniem pory roku, dnia.

•

Czytanie

Czytanie

Dziecko:

Dziecko:

-

Czyta bardzo wolno,

Czyta bardzo wolno,

-

Głównie głoskuje i nie zawsze dokonuje poprawnej wtórnej

Głównie głoskuje i nie zawsze dokonuje poprawnej wtórnej

syntezy,

syntezy,

-

Przekręca wyrazy,

Przekręca wyrazy,

-

Nie rozumie przeczytanego zdania.

Nie rozumie przeczytanego zdania.

•

Pierwsze próby pisania

Pierwsze próby pisania

Dziecko:

Dziecko:

-

Często pisze litery i cyfry zwierciadlanie,

Często pisze litery i cyfry zwierciadlanie,

-

Odwzorowuje wyrazy, zapisując je od strony prawej do lewej.

Odwzorowuje wyrazy, zapisując je od strony prawej do lewej.

Wiek szkolny ( klasa I – III )

Wiek szkolny ( klasa I – III )

•

Motoryka duża

Motoryka duża

Dziecko:

Dziecko:

-

Ma trudności z opanowaniem jazdy na hulajnodze, rowerze,

Ma trudności z opanowaniem jazdy na hulajnodze, rowerze,

-

Niechętnie uczestniczy w zabawach ruchowych i lekcjach w – f,

Niechętnie uczestniczy w zabawach ruchowych i lekcjach w – f,

ponieważ ma trudności z wykonywaniem niektórych ćwiczeń.

ponieważ ma trudności z wykonywaniem niektórych ćwiczeń.

•

Motoryka mała

Motoryka mała

Dziecko:

Dziecko:

- Nie opanowało w pełni czynności samoobsługowych związanych z

- Nie opanowało w pełni czynności samoobsługowych związanych z

ubieraniem się, myciem i jedzeniem (nożem, widelcem).

ubieraniem się, myciem i jedzeniem (nożem, widelcem).

•

Koordynacja wzrokowo – ruchowa

Koordynacja wzrokowo – ruchowa

-

Trudności z rzucaniem do celu i chwytaniem,

Trudności z rzucaniem do celu i chwytaniem,

-

Niechęć do rysowania i pisania,

Niechęć do rysowania i pisania,

-

Trudności z rysowaniem szlaczków w liniaturze zeszytu,

Trudności z rysowaniem szlaczków w liniaturze zeszytu,

odtwarzaniem złożonych figur geometrycznych,

odtwarzaniem złożonych figur geometrycznych,

-

Niski poziom graficzny rysunków i pisania.

Niski poziom graficzny rysunków i pisania.

•

Funkcje wzrokowe

Funkcje wzrokowe

-

Trudności z wyodrębnianiem szczegółów różniących dwa obrazki,

Trudności z wyodrębnianiem szczegółów różniących dwa obrazki,

-

Trudności z odróżnianiem kształtów podobnych ( np. liter m – n, l

Trudności z odróżnianiem kształtów podobnych ( np. liter m – n, l

– t – ł ) lub identycznych, lecz inaczej położonych w przestrzeni

– t – ł ) lub identycznych, lecz inaczej położonych w przestrzeni

( np. liter p – g – b – d ).

( np. liter p – g – b – d ).

•

Funkcje językowe

Funkcje językowe

-

wadliwa wymowa,

wadliwa wymowa,

-

Przekręcanie złożonych wyrazów ( przestawianie głosek i sylab ),

Przekręcanie złożonych wyrazów ( przestawianie głosek i sylab ),

-

Używanie sformułowań niepoprawnych pod względem

Używanie sformułowań niepoprawnych pod względem

gramatycznym,

gramatycznym,

-

Trudności z pamięcią fonologiczną, sekwencyjną,

Trudności z pamięcią fonologiczną, sekwencyjną,

-

Trudności z szybkim wymienianiem nazw np. wszystkich znanych

Trudności z szybkim wymienianiem nazw np. wszystkich znanych

owoców,

owoców,

-

Wolne tempo nazywania szeregu prostych obrazków,

Wolne tempo nazywania szeregu prostych obrazków,

-

Trudności z nazywaniem i zapamiętywaniem liter alfabetu, cyfr,

Trudności z nazywaniem i zapamiętywaniem liter alfabetu, cyfr,

-

Trudności z zapamiętaniem tabliczki mnożenia.

Trudności z zapamiętaniem tabliczki mnożenia.

•

Lateralizacja

Lateralizacja

Utrzymywanie się oburęczności

Utrzymywanie się oburęczności

•

Orientacja w schemacie ciała i przestrzeni

Orientacja w schemacie ciała i przestrzeni

-

Trudność z jednoczesnym wskazywaniem na sobie części ciała i

Trudność z jednoczesnym wskazywaniem na sobie części ciała i

określaniem ich oraz położenia przedmiotów względem siebie,

określaniem ich oraz położenia przedmiotów względem siebie,

-

Pisanie liter i cyfr zwierciadlanie i/lub zapisywanie wyrazów od

Pisanie liter i cyfr zwierciadlanie i/lub zapisywanie wyrazów od

prawej do lewej strony.

prawej do lewej strony.

•

Czytanie

Czytanie

- dziecko:

- dziecko:

-

Bardzo wolno czyta – prymitywna technika ( głoskowanie lub

Bardzo wolno czyta – prymitywna technika ( głoskowanie lub

sylabizowanie ) ale popełnia mało błędów,

sylabizowanie ) ale popełnia mało błędów,

-

Bardzo szybko czyta, lecz popełnia wiele błędów,

Bardzo szybko czyta, lecz popełnia wiele błędów,

-

Niewłaściwie i słabo rozumie przeczytany tekst

Niewłaściwie i słabo rozumie przeczytany tekst

•

Pisanie

Pisanie

-

Trudność z zapamiętaniem kształtów rzadziej występujących

Trudność z zapamiętaniem kształtów rzadziej występujących

liter o skomplikowanej strukturze ( np. F, H, Ł, G ),

liter o skomplikowanej strukturze ( np. F, H, Ł, G ),

-

Mylenie liter podobnych pod względem kształtu np. l – t – ł, m –

Mylenie liter podobnych pod względem kształtu np. l – t – ł, m –

n,

n,

-

Mylenie liter identycznych, lecz inaczej położonych w

Mylenie liter identycznych, lecz inaczej położonych w

przestrzeni: p – b, d – g,

przestrzeni: p – b, d – g,

-

Popełnianie błędów podczas przepisywania tekstów.

Popełnianie błędów podczas przepisywania tekstów.

•

Symptomy ryzyka dysleksji można dostrzec w kolejnych

Symptomy ryzyka dysleksji można dostrzec w kolejnych

etapach rozwojowych. Ich zakres wzrasta w miarę rozwoju

etapach rozwojowych. Ich zakres wzrasta w miarę rozwoju

dziecka. Jednak do rozpoznania zagrożenia dysleksją nie

dziecka. Jednak do rozpoznania zagrożenia dysleksją nie

wystarczy stwierdzenie pojedynczego objawu. Im więcej

wystarczy stwierdzenie pojedynczego objawu. Im więcej

symptomów ryzyka dysleksji zauważymy, pozwala nam to z

symptomów ryzyka dysleksji zauważymy, pozwala nam to z

większą pewnością przypuszczać, że mamy do czynienia z

większą pewnością przypuszczać, że mamy do czynienia z

dzieckiem ryzyka dysleksji.

dzieckiem ryzyka dysleksji.

•

Dzięki znajomości symptomów zapowiadających możliwość

Dzięki znajomości symptomów zapowiadających możliwość

wystąpienia w przyszłości dysleksji rozwojowej, można

wystąpienia w przyszłości dysleksji rozwojowej, można

bardzo wcześnie próbować przewidywać trudności w szkole

bardzo wcześnie próbować przewidywać trudności w szkole

i poddawać dziecko oddziaływaniom stymulacyjnym.

i poddawać dziecko oddziaływaniom stymulacyjnym.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ