Czy i jak możliwe jest

poznanie Boga?

„

Dlaczego Bóg, który nie jest dany

człowiekowi w poznaniu bezpośrednim (w

doświadczeniu) jest trwale obecny w myśli

ludzkiej i w kulturze?”

Bóg jest tworem człowieka. Człowiek

utworzył sobie pojęcie Boga i utworzył go już

u początków swojego rozumnego bytowania

na ziemi.

Bóg jest bytem realnie istniejącym, dlatego

mimo, że nie jest dany w bezpośrednim

poznaniu, to Bóg daje się człowiekowi poznać

w sposób pośredni, poprzez byty stworzone.

Bóg jako pojęcie

wymyślone przez

człowieka.

•

Człowiek stworzył pojęcie

Boga z lęku przed tym co

nieznane.

•

Człowiek stworzył pojęcie

Boga gdyż potrzebował

pocieszenia dla swojej

rzeczywistej nędzy.

•

Człowiek stworzył pojęcie

Boga żeby nie brać na siebie

pełnej odpowiedzialności za

własne czyny.

•

Człowiek stworzył pojęcie

Boga jako projekcję

własnych potrzeb.

•

Człowiek stworzył pojęcie

Boga celem zniewolenia

społeczeństwa i trzymania

go w ryzach zasad

religijnych.

„

Bóg jest jedynym bytem, który

aby rządzić, wcale nie

potrzebuje istnieć.”

Charles Baudelaire

Przedfilozoficzne poznanie

Boga

•

Arystoteles twierdził, że każdy człowiek

może poznać Boga z dwóch źródeł. Te dwa

źródła poznania są pierwsze wobec

wszelkiego poznania filozoficznego i nazywa

się je poznaniem przedfilozoficznym:

•

Z własnej duszy

– poprzez swoistą introspekcję.

•

Z uporządkowanego ruchu gwiazd

– poprzez

obserwację natury.

J. Maritain, B. Welte, M. Scheler, A.

Brunner

•

Poznanie Boga z własnej duszy oraz

poznanie Boga z natury, dokonuje się nie

tylko przed wszelką filozoficzną refleksją, ale

dokonuje się również przed

WIARĄ

w Boga.

•

Człowiek wcześniej, czy później w swoim

życiu odkrywa Boga i albo otwiera się na

Niego, albo Go neguje i zamyka się przed

Bogiem.

Poznanie Boga z własnej

duszy.

Poznanie Boga jest wynikiem

swego rodzaju

INTUCJI ISTNIENIA

–

uchwycenia przygodności swojego

własnego bytu.

Przeżywając własne

Istnienie, jego wspaniałość i

nędzę, radość i smutek,

intuicyjnie poznajemy

Istnienie Boga.

„

Nie chodź na rynek, wejdź w

siebie, we wnętrzu człowieka

mieszka Prawda” – św. Augustyn

•

Już w Piśmie Świętym czytamy o spontanicznym

poznaniu Boga przez Naturę. (Mdr 13, 1)

•

„Głupi [już] z natury są wszyscy ludzie, którzy nie

poznali Boga:

z dóbr widzialnych nie zdołali poznać

Tego, który jest, patrząc na dzieła nie poznali Twórcy,

lecz ogień, wiatr, powietrze chyże, gwiazdy dokoła,

wodę burzliwą lub światła niebieskie uznali za

bóstwa, które rządzą światem. Jeśli urzeczeni ich

pięknem wzięli je za bóstwa - winni byli poznać, o ile

wspanialszy jest ich Władca, stworzył je bowiem

Twórca piękności; a jeśli ich moc i działanie wprawiły

ich w podziw - winni byli z nich poznać, o ile jest

potężniejszy Ten, kto je uczynił.

Bo z wielkości i

piękna stworzeń poznaje się przez podobieństwo ich

Stwórcę.

Ci jednak na mniejszą zasługują naganę, bo

wprawdzie błądzą, ale Boga szukają i pragną Go

znaleźć. Obracają się wśród Jego dzieł, badają, i

ulegają pozorom, bo piękne to, na co patrzą. Ale i oni

nie są bez winy: jeśli się bowiem zdobyli na tyle

wiedzy, by móc ogarnąć wszechświat - jakże nie mogli

rychlej znaleźć jego Pana?”

Poznanie Boga przez naturę

„

Bóg jest we wszystkim, co nas otacza, trzeba go

przeczuwać, przeżywać.” - Paulo Coelho.

„

Istnieje coś jak gdyby wcielenie Boga w świat, a

piękno jest Jego znakiem” - Simone Weil.

„

Bóg wyraża się w naturze, tak jak radość w uśmiechu

człowieka i smutek w jego łzach.” – Max Scheler.

•

Julian Tuwim

Chrystusie

Jeszcze się kiedyś rozsmucę,

Jeszcze do Ciebie powrócę,

Chrystusie...

Jeszcze tak strasznie

zapłaczę

Że przez łzy Ciebie zobaczę,

Chrystusie...

I z taką wielką żałobą

Będę się żalił przed Tobą,

Chrystusie...

Że duch mój przed Tobą

klęknie

I wtedy – serce mi pęknie,

Chrystusie...

Ludzkie poznanie jest

dwupoziomowe: zmysłowe i

intelektualne;

Jedno i drugie może być

bezpośrednie lub pośrednie.

Poznanie

zmysłowe

intelektualne

Bezpośrednie

Pośrednie

Bezpośrednie

Pośrednie

Czy Istnienie Boga jest

bezpośrednio, czy pośrednio

oczywiste?

Na to pytanie w historii

filozofii odnajdujemy dwie

odpowiedzi:

1. Istnienie Boga

nie jest

bezpośrednio oczywiste

– św.

Tomasz.

2. Istnienie Boga

jest

bezpośrednio oczywiste

– św.

Anzelm

ARGUMENT ONTOLOGICZNY

Dowód na istnienie Boga jaki Anzelm

sformułował, a który stał się jednym z

najbardziej dyskutowanych dowodów

jest dowód ONTOLOGICZNY.

Dowód ten opiera się na pojęciu Boga,

jako istoty najdoskonalszej.

PROSLOGION

Święty Anzelm z Canterbury zawarł dowód

ontologiczny w pierwszych ustępach

Proslogionu

. Dowód ten, dopiero później

został nazwany przez Kanta dowodem

ontologicznym. Od czasu jego

sformułowania, budził zainteresowanie

wielu badaczy – począwszy Tomasza z

Akwinu, skończywszy na współczesnych

filozofach i logikach.

Dowód dla niewierzących

Dowód ten miał być skonstruowany w

taki sposób, aby nawet niewierzący, na

mocy samej prawdziwości

ratio Anselmi

uznał twierdzenie o istnieniu Boga za

prawdziwe. Dowodowi

ONTOLOGICZNEMU poświęcone są

cztery pierwsze rozdziały

Proslogionu.

Modlitwa do Boga

Pierwszy z nich to swoista modlitwa do Boga o oświecenie

umysłu, prośba o dostąpienie mądrości, która umożliwiłaby

Anzelmowi rozumowe poznanie istnienia Boga. Modlitwa ta

bywa postrzegana jako dowód na to, że

ratio Anselmi

opiera się na pozarozumowym, mistycznym poznaniu

istnienia Boga i dopiero dzięki temu poznaniu, niejako

wtórnie, możliwe jest rozumowe dowodzenie istnienia

Boga. Niezależnie od tego, czy twierdzenie takie jest

prawdziwe, apostrofa do Boga, zawarta w

Rozdziale 1

nie

zawiera w sobie żadnego elementu wnioskowania

dotyczącego istnienia Boga. Istotne są natomiast trzy

kolejne rozdziały. W nich to, bowiem znajdujemy dowód na

istnienie Boga, zwany dowodem ontologicznym.

Argumentacja

1: Anzelm pisząc o Bogu dał specyficzną jego definicję:

Bóg

jest czymś, ponad co nic większego nie może być pomyślane.

Mamy w umyśle ideę czegoś, ponad co nic większego nie może

być pomyślane.

Bycie w rzeczywistości jest czymś więcej niż bycie jedynie w

intelekcie.

4, 5:

Gdyby coś, ponad co nic większego nie może być pomyślane

istniało jedynie w intelekcie nie byłoby tym, ponad co nic

większego nie może być pomyślane – a tak być nie może.

Aby zatem to, ponad co nic większego nie może być pomyślane

było niesprzeczne, to musi istnieć nie tylko w intelekcie, lecz

także i w rzeczywistości.

Dyskusje wokół anzelmiańskiego dowodu rozpoczęły się tuż po jego ogłoszeniu i trwają do dziś. Udział w nich biorą zarówno teolodzy, jak i

filozofowie.

NAJDOSKONALSZA WYSPA

Jako swój koronny argument przeciwko dowodowi

Anzelma, podaje Gaunillo przykład

zagubionej wyspy

Ma to być wyspa, której nikt jeszcze nie odnalazł, ale

jest to wyspa najdoskonalsza ze wszystkich,

przewyższająca wszystkie inne w każdej doskonałości.

Można, więc – pisze dalej – podobnie jak Anzelm

argumentować, że wyspa ta z konieczności musi istnieć.

Jeżeli bowiem jest najdoskonalsza ze wszystkich, to

gdyby nie istniała, wtedy każda inna wyspa, dzięki

swojemu istnieniu, musiałaby być pomyślana, jako

doskonalsza od tej najdoskonalszej. Nikt jednak o

zdrowych zmysłach nie będzie twierdził, że na mocy

takiego dowodu musimy uznać istnienie tej wyspy.

Błędne rozumienie dowodu

Anzelma

Gaunillon nie odróżnił należycie frazy:

coś, ponad co nic większego nie może być

pomyślane

(

id quo nihil maius cogitari potest

) od:

coś większego niż wszystkie

(

maius omnibus

). Gaunillonowa interpretacja dowodu opiera się na twierdzeniu

głoszącym, że cokolwiek jest pomyślane, jako nieistniejące w rzeczywistości, jest

mniej doskonałe od czegokolwiek innego istniejącego realnie.

I w tym stwierdzeniu całkowicie zniekształca rozumowanie Anzelma.

Anzelm nie dowodzi konieczności istnienia owego

czegoś

z tego, że gdyby nie istniało

ono w rzeczywistości, wtedy wszystko to, co istnieje w rzeczywistości byłoby od tego

czegoś

doskonalsze. Jego dowodzenie wychodzi od założenia, że ta sama rzecz, jeżeli

jest pomyślana jako istniejąca w rzeczywistości, wówczas jest doskonalsza od tej

samej rzeczy, która byłaby pomyślana jako nieistniejąca w rzeczywistości. Innymi

słowy: istnienie jest doskonałością; jednak nie można porównywać doskonałości

różnych dwóch obiektów, z których jeden istnieje, drugi natomiast nie. Doskonałość

związaną z istnieniem porównywać można jedynie odnośnie tego samego obiektu –

raz rozumianego, jako istniejący, innym razem rozumianego, jako nieistniejący.

Istnienie boga nie jest

bezpośrednio oczywiste

•

Św. Tomasz twierdził, że zdanie „Bóg Istnieje” jest

samo w sobie bezpośrednio oczywiste, jego

prawdziwość wynika z zestawienia podmiotu oraz

orzeczenia.

•

Nie jest to jednak zdanie oczywiste bezpośrednio dla

człowieka. Nie jest takie, gdyż człowiek nie poznaje

natury Boga w sposób bezpośredni, nie może wiec

apriorycznie wydawać sądów na temat Jego Istnienia.

•

Dla Tomasza uznanie prawdziwości zdania „

Bóg

Istnieje

” jest wynikiem poznania filozoficzno –

dyskursywnego, opartego na doświadczeniu.

•

Istnienie Boga nie jest prawdą opartą na

apriorycznym rozumowaniu; nie wynika ani z

pojęcia prawdy, jak chciał Augustyn, ani z

pojęcia doskonałego bytu, jak chciał Anzelm.

•

Tomasz przyznawał, że gdyby człowiek znał

istotę Boga, to pojąłby od razu, że Bóg

istnieje. Człowiek jednak istoty Boga nie zna.

•

Nie pozostaje więc nic innego, jak oprzeć

dowód istnienia Boga na doświadczeniu –

gdzie wyprowadza się istnienie Boga nie z

nieznanej nam Jego istoty, lecz ze znanych

nam Jego dzieł.

Istnienie Boga jest

bezpośrednio oczywiste

•

Pogląd, że Istnienie Boga jest bezpośrednio

oczywiste i dane w bezpośrednim poznaniu

głosili św. Augustyn, Bonawentura, św.

Anzelm.

•

Co do takiego poglądu wysuwa się różne

zarzuty. Nawet jeśli człowiek poznaje Boga w

sposób bezpośredni (mistycy), to nie istnieją

żadne kryteria weryfikacji takiego poznania.

•

Św. Tomasz na podstawie analizy

widzialnego świata o charakterze

skutkowo – przyczynowym

wnioskował o Istnieniu Boga. Dwa

typy wnioskowania wyróżniał:

Aprioryczne – dedukcyjne

Aposterioryczne - redukcyjne

TYPY ROZUMOWAŃ

Rozumowanie

aprioryczne

•

Jest to dowodzenie przyczynowe

–

z istnienia i

natury przyczyny wnioskuje się o istnieniu i naturze

skutku.

•

Przedmiotem przesłanek są tu przyczyny

•

Przedmiotem konkluzji są tu skutki

Takie dowodzenie daje wnioski pewne.

Przykłady:

Skoro człowiek jest istotą wolną to może być zarówno

bohaterem jak i zbrodniarzem.

Jeśli na księżycu nie ma atmosfery i wody to

niemożliwym jest na nim życie biologiczne.

Rozumowanie

aposterioryczne

•

Jest to dowodzenie skutkowe

–

z istnienia i natury

skutku wnioskuje się o istnieniu i naturze przyczyny.

•

Przedmiotem przesłanek są tu skutki

•

Przedmiotem konkluzji są tu przyczyny

Takie dowodzenie nie dają wniosków pewnych.

Przykłady:

Jeśli Pan Aleksander kłamie to jest człowiekiem

nieuczciwym

Jeśli na ulicy są kałuże wody, to znaczy, że padał

deszcz.

•

W rozumowaniu dedukcyjnym kierunek

rozumowania jest zgodny z kierunkiem

wynikania – dlatego mamy tu do czynienia

z konkluzjami pewnymi.

PRZYCZYNA – SKUTEK

PRZESŁANKA – KONKLUZJA

•

W rozumowaniu redukcyjnym kierunek

rozumowania jest przeciwstawny do

kierunku wnioskowania – stąd konkluzje

rozumowań redukcyjnych nie są pewne.

SKUTEK – PRZYCZYNA

PRZESŁANKA - KONKLUZJA

Redukcyjny charakter

argumentacji Tomasza

•

We wszystkich drogach Tomaszowach

punktem wyjścia argumentacji są dane

empiryczne – odwołujące się do doświadczenia

– zewnętrznego lub wewnętrznego.

•

Św. Tomasz przyjął koncepcję empiryzmu

genetycznego, negował więc wszelkie

koncepcje natywistyczne.

•

Jego argumenty kosmologiczne odwoływały się

do doświadczenia zmysłowego, argumenty

antropologiczne do doświadczenia

wewnętrznego.

•

Klasyczne argumenty za istnieniem Boga mają

charakter aposterioryczny.

•

Zdaniem Św. Tomasza jest niemożliwym

dowodzić Boga apriorycznie w sensie

scholastycznym.

Poznanie Istnienia Boga jednak jest możliwe.

„

Wychodząc z jakiegokolwiek skutku można udowodnić, iż

właściwa mu przyczyna istnieje … ponieważ skutki

zależą od przyczyny – stwierdziwszy zaś skutek z

konieczności należy uznać, iż wyprzedza go w istnieniu

przyczyna”.

Istnienie skutku zatem uprawnia do logicznego i

pewnego wniosku o istnieniu proporcjonalnej przyczyny.

•

Reasumując, właśnie dlatego, że cały

wszechświat jest zespołem bytów

skutkowych, to zmusza i zarazem uprawnia

ten fakt człowieka do tego by poszukiwał on

odpowiednio potężnej przyczyny

wszechświata.

•

Taką przyczyną może być tylko byt absolutny

nie posiadający swojej przyczyny, a wiec byt

nieskutkowy, w filozofii nazywany Absolutem.

•

Istnienie Absolutu jest wiec możliwe a nawet

konieczne. Poznanie Go dokonuje się poprzez

poznawania świata stworzonego. A wiec jest

to poznanie pośrednie.

Rozdział teologii i filozofii

Filozofia traktowana była w średniowieczu

jako "służebnica" teologii. Stopniowo jednak

dojrzewał pomysł rozgraniczenia

kompetencji filozofii i teologii. Tego

rozdziału ostatecznie dokonał Tomasz z

Akwinu, a także ten rozdział swoim

autorytetem utrwalił.

WIARA I ROZUM

Tomasz był przekonany, że nie należy odwoływać się

do argumentów tylko rozumowych celem

uzasadnienia artykułu wiary, WIARA, BOWIEM NIE

OPIERA SIĘ NA ROZUMIE, lecz na słowie Bożym.

Udowadniając wiarę niszczymy ją.

Tomasz był też przekonany o tym, ze nie należy

udowadniać żadnej prawdy filozoficznej odwołując się

do objawienia. Filozofia opiera się nie na Objawieniu,

ale na Rozumie.

Opierając filozofię na autorytecie wiary – niszczymy ją.

Filozofia i teologia są autonomicznymi dziedzinami wiedzy

Św. Tomasz z Akwinu

Najważniejszy problem

filozofii

Za najważniejsze zagadnienie filozoficzne

Tomasz z Akwinu uznał zagadnienie ISTNIENIA

BOGA

Zdaniem św. Tomasza pierwszorzędnym

zadaniem filozofii jest uzasadnienie, że Bóg

Istnieje. Bez tego uzasadnienia, jego

zdaniem, traci sens jakikolwiek namysł nad

bytem, który nie znajduje ostatecznej swojej

podstawy, ostatecznego swojego wyjaśnienia.

Argumenty na Istnieniem

Boga

Św. Tomasz z Akwenu argumenty na

istnienie Boga buduje przy pewnym

założeniu, a mianowicie, takim, że

jeśli istnieją jakieś skutki, a świat

pojmował jako pewien skutek, musi

istnieć ich przyczyna.

Problem

Tomasz zauważa, że na pierwszy rzut oka, rzeczy

można uznać za skutki naturalnych przyczyn, tak,

że odwołanie się do Boga wydaje się być

zbyteczne. I tak św. Tomasz sam stawia na

początku swoich rozważań pewną trudność, a

mianowicie, pisze:

Wydaje się, ze wszystko, co widzimy na świecie,.

Może być wytłumaczone przez inne zasady, przy

założeniu, ze Bóg nie istnieje, ponieważ wszystkie

naturalne rzeczy mogą być sprowadzone do jednej

zasady, którą jest natura, zaś wszystkie będące

wynikiem decyzji mogą być sprowadzone do

jednej zasady, którą jest rozum ludzki albo wola

PIĘĆ DRÓG

Św. Tomasz rozwiązując tę trudność

stwierdza, że zarówno naturalne przyczyny,

jak i ludzka wola nie są wystarczające, aby

wytłumaczyć wszystko, co dzieje się w

fizycznym świecie. Źródłem stawania się,

źródłem bytu musi być Pierwsza Przyczyna,

czego dowodzi Św. Tomasz w Pięciu Drogach.

Św. Tomasz w Pięciu drogach za każdym

razem w punkcie wyjścia każdej drogi

OBIERA FAKTY DOSTRZEŻONE PRZEZ

ZMYSŁY.

Drogi i ich punkt wyjścia

Każda z dróg Tomasza w punkcie wyjścia stawia inny aspekt

rzeczywistości.

Drogi te, przyjęło się twierdzić, wzajemnie

się dopełniają.

Już na wstępie Summy Teologicznej Św. Tomasz wymienia

pięć dróg:

1. Z ruchu – wskazujący na istnienie Pierwszego Motoru.

2. Z przyczynowości sprawczej – dowodzący przyczyny

pierwszej przyczyny świata.

3. Z przygodności rzeczy – wskazujący na istnienie Bytu

Koniecznego.

4. Ze stopniowania przyczynowości – mówiący o Istnieniu

doskonałości maksymalnej.

5. Z celowości – stwierdzający istnienie stwórczego Rozumu

kosmosu.

PIERWSZA DROGA Z RUCHU

Opisując drogę z ruchu Tomasz wyraża

się, że jest ona pierwsza i najbardziej

naoczna. Jest, bowiem rzeczą pewną,

potwierdzoną poznaniem zmysłowym,

że rzeczy poruszają się. Co do tego

nikt nie ma wątpliwości. Jesteśmy tego

świadkami każdego dnia i w niemal

każdej chwili naszego życia.

PUNKT WYJŚCIA

PIERWSZEJ DROGI

Ruch

– jest pierwszym faktem

empirycznym analizowanym w

pierwszej drodze.

Jest on w punkcie wyjścia wzięty

tak jak jawi się on człowiekowi w

życiu codziennym.

METAFIZYKALNY OPIS

RUCHU

Poruszenie nie jest niczym innym jak

wprowadzeniem czegoś z możności do aktu.

Każdy byt, jaki realnie istnieje, istnieje:

–

W sposób aktualny.

–

W sposób potencjalny.

Ruch to zawsze przejście z pewnej możności do

aktu, z potencjalności do aktualności, to zmiana z

jednego sposobu istnienia w inny sposób istnienia,

z istnienia w sposób potencjalny do istnienia w

sposób aktualny.

OGÓLNA ZASADA

Jeżeli potencjalność jest innym typem istnienia niż

istnienie w akcie, to na mocy

zasady

niesprzeczności

należy przyjąć, że byt nie może być

w możności i w akcie zarazem pod tym samym

względem.

Wynika z tego, że możność nie może się aktualizować

sama przez siebie, ale domaga się jakiegoś aktu bądź

z zewnątrz, bądź od jakiejś innej części przedmiotu, w

którym ta możność jest obecna.

Innymi słowy rzecz, która zmienia się zostaje

poruszana przez coś innego niż ona sama.

CIĄG PRZYCZYNOWY

Należy, zatem przyjąć, że wszystko,

co jest poruszane, jest poruszane

przez coś innego. Jeżeli zatem ten

byt, przez który inny byt jest

poruszany sam jest poruszany,

trzeba przyjąć, że byt ten poruszany

jest przez inny byt, a ten znów przez

inny.

Co wprawiło w ruch

byty?

Gdyby postępować w

nieskończoność, na takiej drodze nie

istniałby jakiś pierwszy byt

poruszający, a jeśli tak nie istniałby

też żaden inny byt poruszany, gdyż

żaden byt sam z siebie poruszyć się

nie może.

WNIOSEK

Musi istnieć pierwszy motor, który jest

nieporuszony przez cos innego, lecz sam jest

źródłem wszelkiego ruchu. Musi być taka pierwsza

przyczyna przeprowadzająca możność do

aktualności i zapoczątkowująca łańcuch ruchu.

Pierwsza droga prowadzi do wniosku, że

kiedy pierwszy motor porusza wszystko inne,

nie może on przechodzić z możności do aktu

i że dla tej racji musi on być czystą

aktualnością

„

A zatem – pisze Tomasz” – konieczną jest rzeczą

dojść do jakiegoś pierwszego bytu poruszającego,

który przez żaden byt nie jest poruszany – i

wszyscy rozumieją, że ten byt jest Bogiem.”

DRUGA DROGA Z PRZYCZYNOWOŚCI

SPRAWCZEJ

PUNKTEM WYJŚCIA

tego dowodu jest

jakakolwiek aktywność we

wszechświecie, która będąc

sprowokowana przez innych czynnik

działający, jest częścią łańcucha

przyczyn sprawczych.

Jesteśmy świadkami, tego, iż w

rzeczywistości nas otaczającej, jedne

jej elementy są zależne od innych

elementów wcześniejszych w szeregu.

OGÓLNA ZASADA

Sformułowawszy punkt wyjścia Św. Tomasz

odwołuje się do zasady „

nic nie jest sprawczą

przyczyną samego siebie”.

Aby coś mogło być

sprawczą przyczyną samego siebie musiałoby

istnieć zanim się stało. Jest to niemożliwe.

Następnym krokiem w argumentowaniu jest

stwierdzenie, że ciąg przyczyn nie może iść

infinitum –

w nieskończoność. W szeregu

przyczyn, w których każda kolejna jest zależna od

tej poprzedzającej ja musi istnieć przyczyna, która

rozpoczęłaby ten ciąg. Jeśliby taka nie istniała

ciąg przyczynowy nie mógłby zaistnieć

WNIOSEK

Żadne przyczyny pośrednie nie

mogłyby zaistnieć bez przyczyny

pierwszej.

Dlatego wniosek drugiej drogi jest taki,

że istnieje PIERWSZA PRZYCZYNA, która

nigdy nie rozpoczyna swego działania,

ale jest zawsze aktywna, albo jest taka,

że jest swoją własną aktywnością.

Przyczyna ta jest przyczyna wszystkich

rzeczy i wszystkich procesów.

TRZECIA DROGA Z FAKTU

PRZYGODNOŚCI

Faktem, który jest punktem wyjście Trzeciej

Drogi jest istnienie tego, co możliwe, to jest

rzeczy zdolnych zarówno do istnienia, jak i

do nieistnienia.

Fakt ten jest empirycznie

doświadczalny przez każdego

człowieka. C

odziennie widzimy, że coś

zaczyna istnieć i coś przestaje istnieć.

Według Św. Tomasza ta możliwość bycia i

nie bycia rzeczy jest skutkiem złożenia bytu

z formy i materii.

OGÓLNA ZASADA

Następnym krokiem w argumentacji jest

stwierdzenie, że

jeśli wszystko może nie być, to

kiedyś nic nie istniało.

Odnośnie przyszłości, można dowodzić, że szereg

następujących po sobie rzeczy morze nie mieć

końca. Gdy jedne rzeczy przemijają, zostają

zastąpione innymi rzeczami. Ale ciąg taki musi mieć

swój początek, nie może być nieskończony, gdy

cofamy się do przeszłości.

WNIOSEK

Rzeczywistość bytów możliwych nie

mogła się zacząć od niczego. Zanim

zaczęły istnieć byty możliwe musiał

istnieć byt konieczny, który jest poza

obszarem bytów zniszczalnych.

CZWARTA DROGA ZE STOPNI

DOSKONAŁOŚCI

Argument zwany czwartą drogą był

wielokrotnie krytykowany i odrzucony.

Twierdzi się niekiedy, ze argument ten jest

zmodyfikowanym argumentem

ontologicznym.

- przebiega od pojęcia tego, co najwyższe do

najwyższego bytu.

Kwestionuje się w tej drodze, ogólna ważność

zasady, ze to, co mniejsze i większe domaga

się tego, co największe. Często też przechodzi

się nad tą drogą nie komentując jej.

PUNKT WYJŚCIA

Punktem wyjścia tej drogi jest

doświadczenie, świat doświadczany

zmysłowo. W rzeczach w istocie możemy

zaobserwować pewne stopnie doskonałości.

Przy tym Tomasz nie wymienia zmysłowych

jakości, ale pewne własności

transcendentalne.

DOBRO, SZLACHETNOŚC, PRAWDA

Używa Tomasz jakości zmysłowych jako

jedynie ilustracji. Np. stopnie gorąca, aż do

samego ognia.

Własności, które

Tomasz stopniuje są

doskonalsze zawsze

w stosunku do innych

bytów posiadających

te własności.

Tomasz twierdzi, więc,

ze rzeczy są mniej

lub bardziej

doskonałe pod

względem pewnych

własności

transcendentalnych.

OGÓLNA ZASADA

Następnie po sformułowaniu punktu

wyjścia, Tomasz formułuje ogólną

zasadę.

Lecz mniej lub więcej się orzeka o

różnych rzeczach zgodnie z tym

na ile przypominają na różne

sposoby coś, co jest maximum.

WNIOSEK

Należy zauważyć, ze zasada ta stanowi centrum

metafizyki. Jeżeli bowiem byt jest to albo ma z siebie

samego pełna doskonałość, albo od innego bytu,

który swoją doskonałość przekazuje.

Ale poprzez ograniczenia potencjalności doskonałość

ta zawsze charakteryzuje się pewnym ograniczeniem

również. Wszystkie materialne rzeczy są z

konieczności ograniczone – ich możność jest zawsze

ograniczona.

Dlatego należy stwierdzić, że nie mogą one posiadać

maximum doskonałości. A wiec doskonałość ta

pochodzi od jakiejś doskonalszej przyczyny.

Istnieje coś, co posiada

maxymalną doskonałość i to coś

jest najbardziej bytem. Ten byt

jest przyczyną innych bytów

posiadających doskonałości w

sposób ograniczony.

PIĄTA DROGA?

KONIEC

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40
Slide 41
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Slide 45
Slide 46
Slide 47
Slide 48
Slide 49
Slide 50
Slide 51
Slide 52
Slide 53
Slide 54
Slide 55
Slide 56
Slide 57
Slide 58

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Czy i jak możliwe jest poznanie Boga(cw 3)
Czy i jak możliwe jest poznanie Boga
Czy dzisiaj możliwe jest bycie świętym, duchowość
Maria Janion jak możliwa jest historia literatury
Czy w świecie sowieckich łagrów możliwe jest zachowanie człowieczeństwa (2)
Galwometr magnetoelektryczny, 1.Celem ˙wiczenia jest poznanie zasady dzia˙ania, budowy oraz podstawo
czy mozliwe jest wyleczenie cel Nieznany
Czy możliwe jest życie w kosmosie
czy możliwa jest poezja po Oświęcimiu, WYPRACOWANIA, GIMNAZJUM
7.Czy możliwa jest rejestracja czystych widm elektronowych, BIO, Diagnostyka Laboratoryjna, analiza
Jak sądzisz czy polskie społeczeństwo jest tolerancyjne czy nie wobec niepełnosprawności i inności
Czy możliwe jest stać się lepszym w ciągu jednej nocy, ! PSYCHOLOGIA PSYCHIATRIA, 0 0 NA DOBRY POCZĄ
Ide Pascal - Czy możliwe jest przebaczenie (rozdz.1, SATORI GRA, Wybaczanie
Poznanie Boga możliwe, S E N T E N C J E, Konspekty katechez
Jak sprawdzić w pliku tekstowym czy istnieje podany użytkownik i czy jego hasło jest poprawne
Maciej Magoński Czy możliwy jest estetyczny (Nietzsche, Kierkegaard)
Czy mozliwe jest zycie bez elektrycznosci

więcej podobnych podstron

16 luty Czy i jak możliwe jest poznanie Boga(cw 3)id 16775 ppt

Document Outline