Czy i jak możliwe jest poznanie Boga(cw 3)

background image

1

1

Czy i jak możliwe jest

Czy i jak możliwe jest

poznanie Boga?

poznanie Boga?

background image

2

2

Dlaczego Bóg, który nie jest dany

Dlaczego Bóg, który nie jest dany

człowiekowi w poznaniu bezpośrednim (w

człowiekowi w poznaniu bezpośrednim (w

doświadczeniu) jest trwale obecny w myśli

doświadczeniu) jest trwale obecny w myśli

ludzkiej i w kulturze?”

ludzkiej i w kulturze?”

1.

1.

Bóg jest tworem człowieka. Człowiek

Bóg jest tworem człowieka. Człowiek

utworzył sobie pojęcie Boga i utworzył go już

utworzył sobie pojęcie Boga i utworzył go już

u początków swojego rozumnego bytowania

u początków swojego rozumnego bytowania

na ziemi.

na ziemi.

2.

2.

Bóg jest bytem realnie istniejącym, dlatego

Bóg jest bytem realnie istniejącym, dlatego

mimo, że nie jest dany w bezpośrednim

mimo, że nie jest dany w bezpośrednim

poznaniu, to Bóg daje się człowiekowi poznać

poznaniu, to Bóg daje się człowiekowi poznać

w sposób pośredni, poprzez byty stworzone.

w sposób pośredni, poprzez byty stworzone.

background image

3

3

Bóg jako pojęcie

Bóg jako pojęcie

wymyślone przez

wymyślone przez

człowieka.

człowieka.

Człowiek stworzył pojęcie

Człowiek stworzył pojęcie

Boga z lęku przed tym co

Boga z lęku przed tym co

nieznane.

nieznane.

Człowiek stworzył pojęcie

Człowiek stworzył pojęcie

Boga gdyż potrzebował

Boga gdyż potrzebował

pocieszenia dla swojej

pocieszenia dla swojej

rzeczywistej nędzy.

rzeczywistej nędzy.

Człowiek stworzył pojęcie

Człowiek stworzył pojęcie

Boga żeby nie brać na siebie

Boga żeby nie brać na siebie

pełnej odpowiedzialności za

pełnej odpowiedzialności za

własne czyny.

własne czyny.

Człowiek stworzył pojęcie

Człowiek stworzył pojęcie

Boga jako projekcję

Boga jako projekcję

własnych potrzeb.

własnych potrzeb.

Człowiek stworzył pojęcie

Człowiek stworzył pojęcie

Boga celem zniewolenia

Boga celem zniewolenia

społeczeństwa i trzymania

społeczeństwa i trzymania

go w ryzach zasad

go w ryzach zasad

religijnych.

religijnych.

Bóg jest jedynym bytem, który

Bóg jest jedynym bytem, który

aby rządzić, wcale nie

aby rządzić, wcale nie

potrzebuje istnieć.”

potrzebuje istnieć.”

Charles Baudelaire

Charles Baudelaire

background image

4

4

Przedfilozoficzne poznanie

Przedfilozoficzne poznanie

Boga

Boga

Arystoteles twierdził, że każdy człowiek

Arystoteles twierdził, że każdy człowiek

może poznać Boga z dwóch źródeł. Te dwa

może poznać Boga z dwóch źródeł. Te dwa

źródła poznania są pierwsze wobec

źródła poznania są pierwsze wobec

wszelkiego poznania filozoficznego i nazywa

wszelkiego poznania filozoficznego i nazywa

się je poznaniem przedfilozoficznym:

się je poznaniem przedfilozoficznym:

Z własnej duszy

Z własnej duszy

– poprzez swoistą introspekcję.

– poprzez swoistą introspekcję.

Z uporządkowanego ruchu gwiazd

Z uporządkowanego ruchu gwiazd

– poprzez

– poprzez

obserwację natury.

obserwację natury.

background image

5

5

J. Maritain, B. Welte, M. Scheler, A.

J. Maritain, B. Welte, M. Scheler, A.

Brunner

Brunner

Poznanie Boga z własnej duszy oraz

Poznanie Boga z własnej duszy oraz

poznanie Boga z natury, dokonuje się nie

poznanie Boga z natury, dokonuje się nie

tylko przed wszelką filozoficzną refleksją, ale

tylko przed wszelką filozoficzną refleksją, ale

dokonuje się również przed

dokonuje się również przed

WIARĄ

WIARĄ

w Boga.

w Boga.

Człowiek wcześniej, czy później w swoim

Człowiek wcześniej, czy później w swoim

życiu odkrywa Boga i albo otwiera się na

życiu odkrywa Boga i albo otwiera się na

Niego, albo Go neguje i zamyka się przed

Niego, albo Go neguje i zamyka się przed

Bogiem.

Bogiem.

background image

6

6

Poznanie Boga z własnej

Poznanie Boga z własnej

duszy.

duszy.

Poznanie Boga jest wynikiem

Poznanie Boga jest wynikiem

swego rodzaju

swego rodzaju

INTUCJI ISTNIENIA

INTUCJI ISTNIENIA

uchwycenia przygodności swojego

uchwycenia przygodności swojego

własnego bytu.

własnego bytu.

Przeżywając własne

Przeżywając własne

Istnienie, jego wspaniałość i

Istnienie, jego wspaniałość i

nędzę, radość i smutek,

nędzę, radość i smutek,

intuicyjnie poznajemy

intuicyjnie poznajemy

Istnienie Boga.

Istnienie Boga.

Nie chodź na rynek, wejdź w

Nie chodź na rynek, wejdź w

siebie, we wnętrzu człowieka

siebie, we wnętrzu człowieka

mieszka Prawda” – św. Augustyn

mieszka Prawda” – św. Augustyn

background image

7

7

Już w Piśmie Świętym czytamy o spontanicznym

Już w Piśmie Świętym czytamy o spontanicznym

poznaniu Boga przez Naturę. (Mdr 13, 1)

poznaniu Boga przez Naturę. (Mdr 13, 1)

„Głupi [już] z natury są wszyscy ludzie, którzy nie

poznali Boga:

z dóbr widzialnych nie zdołali poznać

Tego, który jest, patrząc na dzieła nie poznali Twórcy,

lecz ogień, wiatr, powietrze chyże, gwiazdy dokoła,

wodę burzliwą lub światła niebieskie uznali za

bóstwa, które rządzą światem. Jeśli urzeczeni ich

pięknem wzięli je za bóstwa - winni byli poznać, o ile

wspanialszy jest ich Władca, stworzył je bowiem

Twórca piękności; a jeśli ich moc i działanie wprawiły

ich w podziw - winni byli z nich poznać, o ile jest

potężniejszy Ten, kto je uczynił.

Bo z wielkości i

piękna stworzeń poznaje się przez podobieństwo ich

Stwórcę.

Ci jednak na mniejszą zasługują naganę, bo

wprawdzie błądzą, ale Boga szukają i pragną Go

znaleźć. Obracają się wśród Jego dzieł, badają, i

ulegają pozorom, bo piękne to, na co patrzą. Ale i oni

nie są bez winy: jeśli się bowiem zdobyli na tyle

wiedzy, by móc ogarnąć wszechświat - jakże nie mogli

rychlej znaleźć jego Pana?”

background image

8

8

Poznanie Boga przez naturę

Poznanie Boga przez naturę

Bóg jest we wszystkim, co nas otacza, trzeba go

Bóg jest we wszystkim, co nas otacza, trzeba go

przeczuwać, przeżywać.” - Paulo Coelho.

przeczuwać, przeżywać.” - Paulo Coelho.

Istnieje coś jak gdyby wcielenie Boga w świat, a

Istnieje coś jak gdyby wcielenie Boga w świat, a

piękno jest Jego znakiem” - Simone Weil.

piękno jest Jego znakiem” - Simone Weil.

Bóg wyraża się w naturze, tak jak radość w uśmiechu

Bóg wyraża się w naturze, tak jak radość w uśmiechu

człowieka i smutek w jego łzach.” – Max Scheler.

człowieka i smutek w jego łzach.” – Max Scheler.

background image

9

9

Julian Tuwim

Julian Tuwim

Chrystusie

Chrystusie

Jeszcze się kiedyś rozsmucę,

Jeszcze się kiedyś rozsmucę,

Jeszcze do Ciebie powrócę,

Jeszcze do Ciebie powrócę,

Chrystusie...

Chrystusie...

Jeszcze tak strasznie

Jeszcze tak strasznie

zapłaczę

zapłaczę

Że przez łzy Ciebie zobaczę,

Że przez łzy Ciebie zobaczę,

Chrystusie...

Chrystusie...

I z taką wielką żałobą

I z taką wielką żałobą

Będę się żalił przed Tobą,

Będę się żalił przed Tobą,

Chrystusie...

Chrystusie...

Że duch mój przed Tobą

Że duch mój przed Tobą

klęknie

klęknie

I wtedy – serce mi pęknie,

I wtedy – serce mi pęknie,

Chrystusie...

Chrystusie...

background image

10

10

Ludzkie poznanie jest

Ludzkie poznanie jest

dwupoziomowe: zmysłowe i

dwupoziomowe: zmysłowe i

intelektualne;

intelektualne;

Jedno i drugie może być

Jedno i drugie może być

bezpośrednie lub pośrednie.

bezpośrednie lub pośrednie.

Poznanie

zmysłowe

intelektualne

Bezpośrednie

Pośrednie

Bezpośrednie

Pośrednie

background image

11

11

Czy Istnienie Boga jest

Czy Istnienie Boga jest

bezpośrednio, czy pośrednio

bezpośrednio, czy pośrednio

oczywiste?

oczywiste?

Na to pytanie w historii

Na to pytanie w historii

filozofii odnajdujemy dwie

filozofii odnajdujemy dwie

odpowiedzi:

odpowiedzi:

1. Istnienie Boga

1. Istnienie Boga

nie jest

nie jest

bezpośrednio oczywiste

bezpośrednio oczywiste

– św.

– św.

Tomasz.

Tomasz.

2. Istnienie Boga

2. Istnienie Boga

jest

jest

bezpośrednio oczywiste

bezpośrednio oczywiste

– św.

– św.

Anzelm

Anzelm

background image

ARGUMENT ONTOLOGICZNY

ARGUMENT ONTOLOGICZNY

Dowód na istnienie Boga jaki Anzelm

Dowód na istnienie Boga jaki Anzelm

sformułował, a który stał się jednym z

sformułował, a który stał się jednym z

najbardziej dyskutowanych dowodów

najbardziej dyskutowanych dowodów

jest dowód ONTOLOGICZNY.

jest dowód ONTOLOGICZNY.

Dowód ten opiera się na pojęciu Boga,

Dowód ten opiera się na pojęciu Boga,

jako istoty najdoskonalszej.

jako istoty najdoskonalszej.

background image

PROSLOGION

PROSLOGION

Święty Anzelm z Canterbury zawarł dowód

Święty Anzelm z Canterbury zawarł dowód

ontologiczny w pierwszych ustępach

ontologiczny w pierwszych ustępach

Proslogionu

Proslogionu

. Dowód ten, dopiero później

. Dowód ten, dopiero później

został nazwany przez Kanta dowodem

został nazwany przez Kanta dowodem

ontologicznym. Od czasu jego

ontologicznym. Od czasu jego

sformułowania, budził zainteresowanie

sformułowania, budził zainteresowanie

wielu badaczy – począwszy Tomasza z

wielu badaczy – począwszy Tomasza z

Akwinu, skończywszy na współczesnych

Akwinu, skończywszy na współczesnych

filozofach i logikach.

filozofach i logikach.

background image

Dowód dla niewierzących

Dowód dla niewierzących

Dowód ten miał być skonstruowany w

Dowód ten miał być skonstruowany w

taki sposób, aby nawet niewierzący, na

taki sposób, aby nawet niewierzący, na

mocy samej prawdziwości

mocy samej prawdziwości

ratio Anselmi

ratio Anselmi

uznał twierdzenie o istnieniu Boga za

uznał twierdzenie o istnieniu Boga za

prawdziwe. Dowodowi

prawdziwe. Dowodowi

ONTOLOGICZNEMU poświęcone są

ONTOLOGICZNEMU poświęcone są

cztery pierwsze rozdziały

cztery pierwsze rozdziały

Proslogionu.

Proslogionu.

background image

Modlitwa do Boga

Modlitwa do Boga

Pierwszy z nich to swoista modlitwa do Boga o oświecenie

Pierwszy z nich to swoista modlitwa do Boga o oświecenie

umysłu, prośba o dostąpienie mądrości, która umożliwiłaby

umysłu, prośba o dostąpienie mądrości, która umożliwiłaby

Anzelmowi rozumowe poznanie istnienia Boga. Modlitwa ta

Anzelmowi rozumowe poznanie istnienia Boga. Modlitwa ta

bywa postrzegana jako dowód na to, że

bywa postrzegana jako dowód na to, że

ratio Anselmi

ratio Anselmi

opiera się na pozarozumowym, mistycznym poznaniu

opiera się na pozarozumowym, mistycznym poznaniu

istnienia Boga i dopiero dzięki temu poznaniu, niejako

istnienia Boga i dopiero dzięki temu poznaniu, niejako

wtórnie, możliwe jest rozumowe dowodzenie istnienia

wtórnie, możliwe jest rozumowe dowodzenie istnienia

Boga. Niezależnie od tego, czy twierdzenie takie jest

Boga. Niezależnie od tego, czy twierdzenie takie jest

prawdziwe, apostrofa do Boga, zawarta w

prawdziwe, apostrofa do Boga, zawarta w

Rozdziale 1

Rozdziale 1

nie

nie

zawiera w sobie żadnego elementu wnioskowania

zawiera w sobie żadnego elementu wnioskowania

dotyczącego istnienia Boga. Istotne są natomiast trzy

dotyczącego istnienia Boga. Istotne są natomiast trzy

kolejne rozdziały. W nich to, bowiem znajdujemy dowód na

kolejne rozdziały. W nich to, bowiem znajdujemy dowód na

istnienie Boga, zwany dowodem ontologicznym.

istnienie Boga, zwany dowodem ontologicznym.

background image

Argumentacja

Argumentacja

1: Anzelm pisząc o Bogu dał specyficzną jego definicję:

1: Anzelm pisząc o Bogu dał specyficzną jego definicję:

Bóg

Bóg

jest czymś, ponad co nic większego nie może być pomyślane.

jest czymś, ponad co nic większego nie może być pomyślane.

2:

2:

Mamy w umyśle ideę czegoś, ponad co nic większego nie może

Mamy w umyśle ideę czegoś, ponad co nic większego nie może

być pomyślane.

być pomyślane.

3:

3:

Bycie w rzeczywistości jest czymś więcej niż bycie jedynie w

Bycie w rzeczywistości jest czymś więcej niż bycie jedynie w

intelekcie.

intelekcie.

4, 5:

4, 5:

Gdyby coś, ponad co nic większego nie może być pomyślane

Gdyby coś, ponad co nic większego nie może być pomyślane

istniało jedynie w intelekcie nie byłoby tym, ponad co nic

istniało jedynie w intelekcie nie byłoby tym, ponad co nic

większego nie może być pomyślane – a tak być nie może.

większego nie może być pomyślane – a tak być nie może.

6:

6:

Aby zatem to, ponad co nic większego nie może być pomyślane

Aby zatem to, ponad co nic większego nie może być pomyślane

było niesprzeczne, to musi istnieć nie tylko w intelekcie, lecz

było niesprzeczne, to musi istnieć nie tylko w intelekcie, lecz

także i w rzeczywistości.

także i w rzeczywistości.

background image

Dyskusje wokół anzelmiańskiego dowodu rozpoczęły się tuż po jego ogłoszeniu i trwają do dziś. Udział w nich biorą zarówno teolodzy, jak i

Dyskusje wokół anzelmiańskiego dowodu rozpoczęły się tuż po jego ogłoszeniu i trwają do dziś. Udział w nich biorą zarówno teolodzy, jak i

filozofowie.

filozofowie.

 

 

background image

NAJDOSKONALSZA WYSPA

NAJDOSKONALSZA WYSPA

Jako swój koronny argument przeciwko dowodowi

Jako swój koronny argument przeciwko dowodowi

Anzelma, podaje Gaunillo przykład

Anzelma, podaje Gaunillo przykład

zagubionej wyspy

zagubionej wyspy

.

.

Ma to być wyspa, której nikt jeszcze nie odnalazł, ale

Ma to być wyspa, której nikt jeszcze nie odnalazł, ale

jest to wyspa najdoskonalsza ze wszystkich,

jest to wyspa najdoskonalsza ze wszystkich,

przewyższająca wszystkie inne w każdej doskonałości.

przewyższająca wszystkie inne w każdej doskonałości.

Można, więc – pisze dalej – podobnie jak Anzelm

Można, więc – pisze dalej – podobnie jak Anzelm

argumentować, że wyspa ta z konieczności musi istnieć.

argumentować, że wyspa ta z konieczności musi istnieć.

Jeżeli bowiem jest najdoskonalsza ze wszystkich, to

Jeżeli bowiem jest najdoskonalsza ze wszystkich, to

gdyby nie istniała, wtedy każda inna wyspa, dzięki

gdyby nie istniała, wtedy każda inna wyspa, dzięki

swojemu istnieniu, musiałaby być pomyślana, jako

swojemu istnieniu, musiałaby być pomyślana, jako

doskonalsza od tej najdoskonalszej. Nikt jednak o

doskonalsza od tej najdoskonalszej. Nikt jednak o

zdrowych zmysłach nie będzie twierdził, że na mocy

zdrowych zmysłach nie będzie twierdził, że na mocy

takiego dowodu musimy uznać istnienie tej wyspy.

takiego dowodu musimy uznać istnienie tej wyspy.

background image

Błędne rozumienie dowodu

Błędne rozumienie dowodu

Anzelma

Anzelma

Gaunillon nie odróżnił należycie frazy:

Gaunillon nie odróżnił należycie frazy:

coś, ponad co nic większego nie może być

coś, ponad co nic większego nie może być

pomyślane

pomyślane

(

(

id quo nihil maius cogitari potest

id quo nihil maius cogitari potest

) od:

) od:

coś większego niż wszystkie

coś większego niż wszystkie

(

(

maius omnibus

maius omnibus

). Gaunillonowa interpretacja dowodu opiera się na twierdzeniu

). Gaunillonowa interpretacja dowodu opiera się na twierdzeniu

głoszącym, że cokolwiek jest pomyślane, jako nieistniejące w rzeczywistości, jest

głoszącym, że cokolwiek jest pomyślane, jako nieistniejące w rzeczywistości, jest

mniej doskonałe od czegokolwiek innego istniejącego realnie.

mniej doskonałe od czegokolwiek innego istniejącego realnie.

 

 

I w tym stwierdzeniu całkowicie zniekształca rozumowanie Anzelma.

I w tym stwierdzeniu całkowicie zniekształca rozumowanie Anzelma.

 

 

Anzelm nie dowodzi konieczności istnienia owego

Anzelm nie dowodzi konieczności istnienia owego

czegoś

czegoś

z tego, że gdyby nie istniało

z tego, że gdyby nie istniało

ono w rzeczywistości, wtedy wszystko to, co istnieje w rzeczywistości byłoby od tego

ono w rzeczywistości, wtedy wszystko to, co istnieje w rzeczywistości byłoby od tego

czegoś

czegoś

doskonalsze. Jego dowodzenie wychodzi od założenia, że ta sama rzecz, jeżeli

doskonalsze. Jego dowodzenie wychodzi od założenia, że ta sama rzecz, jeżeli

jest pomyślana jako istniejąca w rzeczywistości, wówczas jest doskonalsza od tej

jest pomyślana jako istniejąca w rzeczywistości, wówczas jest doskonalsza od tej

samej rzeczy, która byłaby pomyślana jako nieistniejąca w rzeczywistości. Innymi

samej rzeczy, która byłaby pomyślana jako nieistniejąca w rzeczywistości. Innymi

słowy: istnienie jest doskonałością; jednak nie można porównywać doskonałości

słowy: istnienie jest doskonałością; jednak nie można porównywać doskonałości

różnych dwóch obiektów, z których jeden istnieje, drugi natomiast nie. Doskonałość

różnych dwóch obiektów, z których jeden istnieje, drugi natomiast nie. Doskonałość

związaną z istnieniem porównywać można jedynie odnośnie tego samego obiektu –

związaną z istnieniem porównywać można jedynie odnośnie tego samego obiektu –

raz rozumianego, jako istniejący, innym razem rozumianego, jako nieistniejący.

raz rozumianego, jako istniejący, innym razem rozumianego, jako nieistniejący.

background image

20

20

Istnienie boga nie jest

Istnienie boga nie jest

bezpośrednio oczywiste

bezpośrednio oczywiste

Św. Tomasz twierdził, że zdanie „Bóg Istnieje” jest

Św. Tomasz twierdził, że zdanie „Bóg Istnieje” jest

samo w sobie bezpośrednio oczywiste, jego

samo w sobie bezpośrednio oczywiste, jego

prawdziwość wynika z zestawienia podmiotu oraz

prawdziwość wynika z zestawienia podmiotu oraz

orzeczenia.

orzeczenia.

Nie jest to jednak zdanie oczywiste bezpośrednio dla

Nie jest to jednak zdanie oczywiste bezpośrednio dla

człowieka. Nie jest takie, gdyż człowiek nie poznaje

człowieka. Nie jest takie, gdyż człowiek nie poznaje

natury Boga w sposób bezpośredni, nie może wiec

natury Boga w sposób bezpośredni, nie może wiec

apriorycznie wydawać sądów na temat Jego Istnienia.

apriorycznie wydawać sądów na temat Jego Istnienia.

Dla Tomasza uznanie prawdziwości zdania „

Dla Tomasza uznanie prawdziwości zdania „

Bóg

Bóg

Istnieje

Istnieje

” jest wynikiem poznania filozoficzno –

” jest wynikiem poznania filozoficzno –

dyskursywnego, opartego na doświadczeniu.

dyskursywnego, opartego na doświadczeniu.

background image

21

21

Istnienie Boga nie jest prawdą opartą na

Istnienie Boga nie jest prawdą opartą na

apriorycznym rozumowaniu; nie wynika ani z

apriorycznym rozumowaniu; nie wynika ani z

pojęcia prawdy, jak chciał Augustyn, ani z

pojęcia prawdy, jak chciał Augustyn, ani z

pojęcia doskonałego bytu, jak chciał Anzelm.

pojęcia doskonałego bytu, jak chciał Anzelm.

Tomasz przyznawał, że gdyby człowiek znał

Tomasz przyznawał, że gdyby człowiek znał

istotę Boga, to pojąłby od razu, że Bóg

istotę Boga, to pojąłby od razu, że Bóg

istnieje. Człowiek jednak istoty Boga nie zna.

istnieje. Człowiek jednak istoty Boga nie zna.

Nie pozostaje więc nic innego, jak oprzeć

Nie pozostaje więc nic innego, jak oprzeć

dowód istnienia Boga na doświadczeniu –

dowód istnienia Boga na doświadczeniu –

gdzie wyprowadza się istnienie Boga nie z

gdzie wyprowadza się istnienie Boga nie z

nieznanej nam Jego istoty, lecz ze znanych

nieznanej nam Jego istoty, lecz ze znanych

nam Jego dzieł.

nam Jego dzieł.

background image

22

22

Istnienie Boga jest

Istnienie Boga jest

bezpośrednio oczywiste

bezpośrednio oczywiste

.

.

Pogląd, że Istnienie Boga jest bezpośrednio

Pogląd, że Istnienie Boga jest bezpośrednio

oczywiste i dane w bezpośrednim poznaniu

oczywiste i dane w bezpośrednim poznaniu

głosili św. Augustyn, Bonawentura, św.

głosili św. Augustyn, Bonawentura, św.

Anzelm.

Anzelm.

Co do takiego poglądu wysuwa się różne

Co do takiego poglądu wysuwa się różne

zarzuty. Nawet jeśli człowiek poznaje Boga w

zarzuty. Nawet jeśli człowiek poznaje Boga w

sposób bezpośredni (mistycy), to nie istnieją

sposób bezpośredni (mistycy), to nie istnieją

żadne kryteria weryfikacji takiego poznania.

żadne kryteria weryfikacji takiego poznania.

background image

23

23

Św. Tomasz na podstawie analizy

Św. Tomasz na podstawie analizy

widzialnego świata o charakterze

widzialnego świata o charakterze

skutkowo – przyczynowym

skutkowo – przyczynowym

wnioskował o Istnieniu Boga. Dwa

wnioskował o Istnieniu Boga. Dwa

typy wnioskowania wyróżniał:

typy wnioskowania wyróżniał:

1.

1.

Aprioryczne – dedukcyjne

Aprioryczne – dedukcyjne

2.

2.

Aposterioryczne - redukcyjne

Aposterioryczne - redukcyjne

TYPY ROZUMOWAŃ

TYPY ROZUMOWAŃ

background image

24

24

Rozumowanie

Rozumowanie

aprioryczne

aprioryczne

Jest to dowodzenie przyczynowe

Jest to dowodzenie przyczynowe

z istnienia i

z istnienia i

natury przyczyny wnioskuje się o istnieniu i naturze

natury przyczyny wnioskuje się o istnieniu i naturze

skutku.

skutku.

Przedmiotem przesłanek są tu przyczyny

Przedmiotem przesłanek są tu przyczyny

Przedmiotem konkluzji są tu skutki

Przedmiotem konkluzji są tu skutki

Takie dowodzenie daje wnioski pewne.

Takie dowodzenie daje wnioski pewne.

Przykłady:

Przykłady:

Skoro człowiek jest istotą wolną to może być zarówno

Skoro człowiek jest istotą wolną to może być zarówno

bohaterem jak i zbrodniarzem.

bohaterem jak i zbrodniarzem.

Jeśli na księżycu nie ma atmosfery i wody to

Jeśli na księżycu nie ma atmosfery i wody to

niemożliwym jest na nim życie biologiczne.

niemożliwym jest na nim życie biologiczne.

background image

25

25

Rozumowanie

Rozumowanie

aposterioryczne

aposterioryczne

Jest to dowodzenie skutkowe

Jest to dowodzenie skutkowe

z istnienia i natury

z istnienia i natury

skutku wnioskuje się o istnieniu i naturze przyczyny.

skutku wnioskuje się o istnieniu i naturze przyczyny.

Przedmiotem przesłanek są tu skutki

Przedmiotem przesłanek są tu skutki

Przedmiotem konkluzji są tu przyczyny

Przedmiotem konkluzji są tu przyczyny

Takie dowodzenie nie dają wniosków pewnych.

Takie dowodzenie nie dają wniosków pewnych.

Przykłady:

Przykłady:

Jeśli Pan Aleksander kłamie to jest człowiekiem

Jeśli Pan Aleksander kłamie to jest człowiekiem

nieuczciwym

nieuczciwym

Jeśli na ulicy są kałuże wody, to znaczy, że padał

Jeśli na ulicy są kałuże wody, to znaczy, że padał

deszcz.

deszcz.

background image

26

26

W rozumowaniu dedukcyjnym kierunek

W rozumowaniu dedukcyjnym kierunek

rozumowania jest zgodny z kierunkiem

rozumowania jest zgodny z kierunkiem

wynikania – dlatego mamy tu do czynienia

wynikania – dlatego mamy tu do czynienia

z konkluzjami pewnymi.

z konkluzjami pewnymi.

PRZYCZYNA – SKUTEK

PRZYCZYNA – SKUTEK

PRZESŁANKA – KONKLUZJA

PRZESŁANKA – KONKLUZJA

W rozumowaniu redukcyjnym kierunek

W rozumowaniu redukcyjnym kierunek

rozumowania jest przeciwstawny do

rozumowania jest przeciwstawny do

kierunku wnioskowania – stąd konkluzje

kierunku wnioskowania – stąd konkluzje

rozumowań redukcyjnych nie są pewne.

rozumowań redukcyjnych nie są pewne.

SKUTEK – PRZYCZYNA

SKUTEK – PRZYCZYNA

PRZESŁANKA - KONKLUZJA

PRZESŁANKA - KONKLUZJA

background image

27

27

Redukcyjny charakter

Redukcyjny charakter

argumentacji Tomasza

argumentacji Tomasza

We wszystkich drogach Tomaszowach

We wszystkich drogach Tomaszowach

punktem wyjścia argumentacji są dane

punktem wyjścia argumentacji są dane

empiryczne – odwołujące się do doświadczenia

empiryczne – odwołujące się do doświadczenia

– zewnętrznego lub wewnętrznego.

– zewnętrznego lub wewnętrznego.

Św. Tomasz przyjął koncepcję empiryzmu

Św. Tomasz przyjął koncepcję empiryzmu

genetycznego, negował więc wszelkie

genetycznego, negował więc wszelkie

koncepcje natywistyczne.

koncepcje natywistyczne.

Jego argumenty kosmologiczne odwoływały się

Jego argumenty kosmologiczne odwoływały się

do doświadczenia zmysłowego, argumenty

do doświadczenia zmysłowego, argumenty

antropologiczne do doświadczenia

antropologiczne do doświadczenia

wewnętrznego.

wewnętrznego.

background image

28

28

Klasyczne argumenty za istnieniem Boga mają

Klasyczne argumenty za istnieniem Boga mają

charakter aposterioryczny.

charakter aposterioryczny.

Zdaniem Św. Tomasza jest niemożliwym

Zdaniem Św. Tomasza jest niemożliwym

dowodzić Boga apriorycznie w sensie

dowodzić Boga apriorycznie w sensie

scholastycznym.

scholastycznym.

Poznanie Istnienia Boga jednak jest możliwe.

Poznanie Istnienia Boga jednak jest możliwe.

Wychodząc z jakiegokolwiek skutku można udowodnić, iż

Wychodząc z jakiegokolwiek skutku można udowodnić, iż

właściwa mu przyczyna istnieje … ponieważ skutki

właściwa mu przyczyna istnieje … ponieważ skutki

zależą od przyczyny – stwierdziwszy zaś skutek z

zależą od przyczyny – stwierdziwszy zaś skutek z

konieczności należy uznać, iż wyprzedza go w istnieniu

konieczności należy uznać, iż wyprzedza go w istnieniu

przyczyna”.

przyczyna”.

Istnienie skutku zatem uprawnia do logicznego i

Istnienie skutku zatem uprawnia do logicznego i

pewnego wniosku o istnieniu proporcjonalnej przyczyny.

pewnego wniosku o istnieniu proporcjonalnej przyczyny.

background image

29

29

Reasumując, właśnie dlatego, że cały

Reasumując, właśnie dlatego, że cały

wszechświat jest zespołem bytów

wszechświat jest zespołem bytów

skutkowych, to zmusza i zarazem uprawnia

skutkowych, to zmusza i zarazem uprawnia

ten fakt człowieka do tego by poszukiwał on

ten fakt człowieka do tego by poszukiwał on

odpowiednio potężnej przyczyny

odpowiednio potężnej przyczyny

wszechświata.

wszechświata.

Taką przyczyną może być tylko byt absolutny

Taką przyczyną może być tylko byt absolutny

nie posiadający swojej przyczyny, a wiec byt

nie posiadający swojej przyczyny, a wiec byt

nieskutkowy, w filozofii nazywany Absolutem.

nieskutkowy, w filozofii nazywany Absolutem.

Istnienie Absolutu jest wiec możliwe a nawet

Istnienie Absolutu jest wiec możliwe a nawet

konieczne. Poznanie Go dokonuje się poprzez

konieczne. Poznanie Go dokonuje się poprzez

poznawania świata stworzonego. A wiec jest

poznawania świata stworzonego. A wiec jest

to poznanie pośrednie.

to poznanie pośrednie.

background image

Rozdział teologii i filozofii

Rozdział teologii i filozofii

Filozofia traktowana była w średniowieczu

Filozofia traktowana była w średniowieczu

jako "służebnica" teologii. Stopniowo jednak

jako "służebnica" teologii. Stopniowo jednak

dojrzewał pomysł rozgraniczenia

dojrzewał pomysł rozgraniczenia

kompetencji filozofii i teologii. Tego

kompetencji filozofii i teologii. Tego

rozdziału ostatecznie dokonał Tomasz z

rozdziału ostatecznie dokonał Tomasz z

Akwinu, a także ten rozdział swoim

Akwinu, a także ten rozdział swoim

autorytetem utrwalił.

autorytetem utrwalił.

background image

WIARA I ROZUM

WIARA I ROZUM

Tomasz był przekonany, że nie należy odwoływać się

Tomasz był przekonany, że nie należy odwoływać się

do argumentów tylko rozumowych celem

do argumentów tylko rozumowych celem

uzasadnienia artykułu wiary, WIARA, BOWIEM NIE

uzasadnienia artykułu wiary, WIARA, BOWIEM NIE

OPIERA SIĘ NA ROZUMIE, lecz na słowie Bożym.

OPIERA SIĘ NA ROZUMIE, lecz na słowie Bożym.

Udowadniając wiarę niszczymy ją.

Udowadniając wiarę niszczymy ją.

 

 

Tomasz był też przekonany o tym, ze nie należy

Tomasz był też przekonany o tym, ze nie należy

udowadniać żadnej prawdy filozoficznej odwołując się

udowadniać żadnej prawdy filozoficznej odwołując się

do objawienia. Filozofia opiera się nie na Objawieniu,

do objawienia. Filozofia opiera się nie na Objawieniu,

ale na Rozumie.

ale na Rozumie.

 

 

Opierając filozofię na autorytecie wiary – niszczymy ją.

Opierając filozofię na autorytecie wiary – niszczymy ją.

 

 

background image

Filozofia i teologia są autonomicznymi dziedzinami wiedzy

Filozofia i teologia są autonomicznymi dziedzinami wiedzy

Św. Tomasz z Akwinu

Św. Tomasz z Akwinu

background image

Najważniejszy problem

Najważniejszy problem

filozofii

filozofii

Za najważniejsze zagadnienie filozoficzne

Za najważniejsze zagadnienie filozoficzne

Tomasz z Akwinu uznał zagadnienie ISTNIENIA

Tomasz z Akwinu uznał zagadnienie ISTNIENIA

BOGA

BOGA

Zdaniem św. Tomasza pierwszorzędnym

Zdaniem św. Tomasza pierwszorzędnym

zadaniem filozofii jest uzasadnienie, że Bóg

zadaniem filozofii jest uzasadnienie, że Bóg

Istnieje. Bez tego uzasadnienia, jego

Istnieje. Bez tego uzasadnienia, jego

zdaniem, traci sens jakikolwiek namysł nad

zdaniem, traci sens jakikolwiek namysł nad

bytem, który nie znajduje ostatecznej swojej

bytem, który nie znajduje ostatecznej swojej

podstawy, ostatecznego swojego wyjaśnienia.

podstawy, ostatecznego swojego wyjaśnienia.

 

 

background image

Argumenty na Istnieniem

Argumenty na Istnieniem

Boga

Boga

Św. Tomasz z Akwenu argumenty na

Św. Tomasz z Akwenu argumenty na

istnienie Boga buduje przy pewnym

istnienie Boga buduje przy pewnym

założeniu, a mianowicie, takim, że

założeniu, a mianowicie, takim, że

jeśli istnieją jakieś skutki, a świat

jeśli istnieją jakieś skutki, a świat

pojmował jako pewien skutek, musi

pojmował jako pewien skutek, musi

istnieć ich przyczyna.

istnieć ich przyczyna.

background image

Problem

Problem

Tomasz zauważa, że na pierwszy rzut oka, rzeczy

Tomasz zauważa, że na pierwszy rzut oka, rzeczy

można uznać za skutki naturalnych przyczyn, tak,

można uznać za skutki naturalnych przyczyn, tak,

że odwołanie się do Boga wydaje się być

że odwołanie się do Boga wydaje się być

zbyteczne. I tak św. Tomasz sam stawia na

zbyteczne. I tak św. Tomasz sam stawia na

początku swoich rozważań pewną trudność, a

początku swoich rozważań pewną trudność, a

mianowicie, pisze:

mianowicie, pisze:

Wydaje się, ze wszystko, co widzimy na świecie,.

Wydaje się, ze wszystko, co widzimy na świecie,.

Może być wytłumaczone przez inne zasady, przy

Może być wytłumaczone przez inne zasady, przy

założeniu, ze Bóg nie istnieje, ponieważ wszystkie

założeniu, ze Bóg nie istnieje, ponieważ wszystkie

naturalne rzeczy mogą być sprowadzone do jednej

naturalne rzeczy mogą być sprowadzone do jednej

zasady, którą jest natura, zaś wszystkie będące

zasady, którą jest natura, zaś wszystkie będące

wynikiem decyzji mogą być sprowadzone do

wynikiem decyzji mogą być sprowadzone do

jednej zasady, którą jest rozum ludzki albo wola

jednej zasady, którą jest rozum ludzki albo wola

background image

PIĘĆ DRÓG

PIĘĆ DRÓG

Św. Tomasz rozwiązując tę trudność

Św. Tomasz rozwiązując tę trudność

stwierdza, że zarówno naturalne przyczyny,

stwierdza, że zarówno naturalne przyczyny,

jak i ludzka wola nie są wystarczające, aby

jak i ludzka wola nie są wystarczające, aby

wytłumaczyć wszystko, co dzieje się w

wytłumaczyć wszystko, co dzieje się w

fizycznym świecie. Źródłem stawania się,

fizycznym świecie. Źródłem stawania się,

źródłem bytu musi być Pierwsza Przyczyna,

źródłem bytu musi być Pierwsza Przyczyna,

czego dowodzi Św. Tomasz w Pięciu Drogach.

czego dowodzi Św. Tomasz w Pięciu Drogach.

Św. Tomasz w Pięciu drogach za każdym

Św. Tomasz w Pięciu drogach za każdym

razem w punkcie wyjścia każdej drogi

razem w punkcie wyjścia każdej drogi

OBIERA FAKTY DOSTRZEŻONE PRZEZ

OBIERA FAKTY DOSTRZEŻONE PRZEZ

ZMYSŁY.

ZMYSŁY.

background image

Drogi i ich punkt wyjścia

Drogi i ich punkt wyjścia

Każda z dróg Tomasza w punkcie wyjścia stawia inny aspekt

Każda z dróg Tomasza w punkcie wyjścia stawia inny aspekt

rzeczywistości.

rzeczywistości.

Drogi te, przyjęło się twierdzić, wzajemnie

Drogi te, przyjęło się twierdzić, wzajemnie

się dopełniają.

się dopełniają.

Już na wstępie Summy Teologicznej Św. Tomasz wymienia

Już na wstępie Summy Teologicznej Św. Tomasz wymienia

pięć dróg:

pięć dróg:

1. Z ruchu – wskazujący na istnienie Pierwszego Motoru.

1. Z ruchu – wskazujący na istnienie Pierwszego Motoru.

2. Z przyczynowości sprawczej – dowodzący przyczyny

2. Z przyczynowości sprawczej – dowodzący przyczyny

pierwszej przyczyny świata.

pierwszej przyczyny świata.

3. Z przygodności rzeczy – wskazujący na istnienie Bytu

3. Z przygodności rzeczy – wskazujący na istnienie Bytu

Koniecznego.

Koniecznego.

4. Ze stopniowania przyczynowości – mówiący o Istnieniu

4. Ze stopniowania przyczynowości – mówiący o Istnieniu

doskonałości maksymalnej.

doskonałości maksymalnej.

5. Z celowości – stwierdzający istnienie stwórczego Rozumu

5. Z celowości – stwierdzający istnienie stwórczego Rozumu

kosmosu.

kosmosu.

background image

PIERWSZA DROGA Z RUCHU

PIERWSZA DROGA Z RUCHU

Opisując drogę z ruchu Tomasz wyraża

Opisując drogę z ruchu Tomasz wyraża

się, że jest ona pierwsza i najbardziej

się, że jest ona pierwsza i najbardziej

naoczna. Jest, bowiem rzeczą pewną,

naoczna. Jest, bowiem rzeczą pewną,

potwierdzoną poznaniem zmysłowym,

potwierdzoną poznaniem zmysłowym,

że rzeczy poruszają się. Co do tego

że rzeczy poruszają się. Co do tego

nikt nie ma wątpliwości. Jesteśmy tego

nikt nie ma wątpliwości. Jesteśmy tego

świadkami każdego dnia i w niemal

świadkami każdego dnia i w niemal

każdej chwili naszego życia.

każdej chwili naszego życia.

background image

PUNKT WYJŚCIA

PUNKT WYJŚCIA

PIERWSZEJ DROGI

PIERWSZEJ DROGI

Ruch

Ruch

– jest pierwszym faktem

– jest pierwszym faktem

empirycznym analizowanym w

empirycznym analizowanym w

pierwszej drodze.

pierwszej drodze.

Jest on w punkcie wyjścia wzięty

Jest on w punkcie wyjścia wzięty

tak jak jawi się on człowiekowi w

tak jak jawi się on człowiekowi w

życiu codziennym.

życiu codziennym.

background image

METAFIZYKALNY OPIS

METAFIZYKALNY OPIS

RUCHU

RUCHU

Poruszenie nie jest niczym innym jak

Poruszenie nie jest niczym innym jak

wprowadzeniem czegoś z możności do aktu.

wprowadzeniem czegoś z możności do aktu.

Każdy byt, jaki realnie istnieje, istnieje:

Każdy byt, jaki realnie istnieje, istnieje:

W sposób aktualny.

W sposób aktualny.

W sposób potencjalny.

W sposób potencjalny.

Ruch to zawsze przejście z pewnej możności do

Ruch to zawsze przejście z pewnej możności do

aktu, z potencjalności do aktualności, to zmiana z

aktu, z potencjalności do aktualności, to zmiana z

jednego sposobu istnienia w inny sposób istnienia,

jednego sposobu istnienia w inny sposób istnienia,

z istnienia w sposób potencjalny do istnienia w

z istnienia w sposób potencjalny do istnienia w

sposób aktualny.

sposób aktualny.

background image

OGÓLNA ZASADA

OGÓLNA ZASADA

Jeżeli potencjalność jest innym typem istnienia niż

Jeżeli potencjalność jest innym typem istnienia niż

istnienie w akcie, to na mocy

istnienie w akcie, to na mocy

zasady

zasady

niesprzeczności

niesprzeczności

należy przyjąć, że byt nie może być

należy przyjąć, że byt nie może być

w możności i w akcie zarazem pod tym samym

w możności i w akcie zarazem pod tym samym

względem.

względem.

Wynika z tego, że możność nie może się aktualizować

Wynika z tego, że możność nie może się aktualizować

sama przez siebie, ale domaga się jakiegoś aktu bądź

sama przez siebie, ale domaga się jakiegoś aktu bądź

z zewnątrz, bądź od jakiejś innej części przedmiotu, w

z zewnątrz, bądź od jakiejś innej części przedmiotu, w

którym ta możność jest obecna.

którym ta możność jest obecna.

Innymi słowy rzecz, która zmienia się zostaje

Innymi słowy rzecz, która zmienia się zostaje

poruszana przez coś innego niż ona sama.

poruszana przez coś innego niż ona sama.

background image

CIĄG PRZYCZYNOWY

CIĄG PRZYCZYNOWY

Należy, zatem przyjąć, że wszystko,

Należy, zatem przyjąć, że wszystko,

co jest poruszane, jest poruszane

co jest poruszane, jest poruszane

przez coś innego. Jeżeli zatem ten

przez coś innego. Jeżeli zatem ten

byt, przez który inny byt jest

byt, przez który inny byt jest

poruszany sam jest poruszany,

poruszany sam jest poruszany,

trzeba przyjąć, że byt ten poruszany

trzeba przyjąć, że byt ten poruszany

jest przez inny byt, a ten znów przez

jest przez inny byt, a ten znów przez

inny.

inny.

background image

Co wprawiło w ruch

Co wprawiło w ruch

byty?

byty?

Gdyby postępować w

Gdyby postępować w

nieskończoność, na takiej drodze nie

nieskończoność, na takiej drodze nie

istniałby jakiś pierwszy byt

istniałby jakiś pierwszy byt

poruszający, a jeśli tak nie istniałby

poruszający, a jeśli tak nie istniałby

też żaden inny byt poruszany, gdyż

też żaden inny byt poruszany, gdyż

żaden byt sam z siebie poruszyć się

żaden byt sam z siebie poruszyć się

nie może.

nie może.

background image

WNIOSEK

WNIOSEK

Musi istnieć pierwszy motor, który jest

Musi istnieć pierwszy motor, który jest

nieporuszony przez cos innego, lecz sam jest

nieporuszony przez cos innego, lecz sam jest

źródłem wszelkiego ruchu. Musi być taka pierwsza

źródłem wszelkiego ruchu. Musi być taka pierwsza

przyczyna przeprowadzająca możność do

przyczyna przeprowadzająca możność do

aktualności i zapoczątkowująca łańcuch ruchu.

aktualności i zapoczątkowująca łańcuch ruchu.

Pierwsza droga prowadzi do wniosku, że

Pierwsza droga prowadzi do wniosku, że

kiedy pierwszy motor porusza wszystko inne,

kiedy pierwszy motor porusza wszystko inne,

nie może on przechodzić z możności do aktu

nie może on przechodzić z możności do aktu

i że dla tej racji musi on być czystą

i że dla tej racji musi on być czystą

aktualnością

aktualnością

.

.

A zatem – pisze Tomasz” – konieczną jest rzeczą

A zatem – pisze Tomasz” – konieczną jest rzeczą

dojść do jakiegoś pierwszego bytu poruszającego,

dojść do jakiegoś pierwszego bytu poruszającego,

który przez żaden byt nie jest poruszany – i

który przez żaden byt nie jest poruszany – i

wszyscy rozumieją, że ten byt jest Bogiem.”

wszyscy rozumieją, że ten byt jest Bogiem.”

background image

DRUGA DROGA Z PRZYCZYNOWOŚCI

DRUGA DROGA Z PRZYCZYNOWOŚCI

SPRAWCZEJ

SPRAWCZEJ

PUNKTEM WYJŚCIA

PUNKTEM WYJŚCIA

tego dowodu jest

tego dowodu jest

jakakolwiek aktywność we

jakakolwiek aktywność we

wszechświecie, która będąc

wszechświecie, która będąc

sprowokowana przez innych czynnik

sprowokowana przez innych czynnik

działający, jest częścią łańcucha

działający, jest częścią łańcucha

przyczyn sprawczych.

przyczyn sprawczych.

Jesteśmy świadkami, tego, iż w

Jesteśmy świadkami, tego, iż w

rzeczywistości nas otaczającej, jedne

rzeczywistości nas otaczającej, jedne

jej elementy są zależne od innych

jej elementy są zależne od innych

elementów wcześniejszych w szeregu.

elementów wcześniejszych w szeregu.

background image

OGÓLNA ZASADA

OGÓLNA ZASADA

Sformułowawszy punkt wyjścia Św. Tomasz

Sformułowawszy punkt wyjścia Św. Tomasz

odwołuje się do zasady „

odwołuje się do zasady „

nic nie jest sprawczą

nic nie jest sprawczą

przyczyną samego siebie”.

przyczyną samego siebie”.

Aby coś mogło być

Aby coś mogło być

sprawczą przyczyną samego siebie musiałoby

sprawczą przyczyną samego siebie musiałoby

istnieć zanim się stało. Jest to niemożliwe.

istnieć zanim się stało. Jest to niemożliwe.

Następnym krokiem w argumentowaniu jest

Następnym krokiem w argumentowaniu jest

stwierdzenie, że ciąg przyczyn nie może iść

stwierdzenie, że ciąg przyczyn nie może iść

ad

ad

infinitum –

infinitum –

w nieskończoność. W szeregu

w nieskończoność. W szeregu

przyczyn, w których każda kolejna jest zależna od

przyczyn, w których każda kolejna jest zależna od

tej poprzedzającej ja musi istnieć przyczyna, która

tej poprzedzającej ja musi istnieć przyczyna, która

rozpoczęłaby ten ciąg. Jeśliby taka nie istniała

rozpoczęłaby ten ciąg. Jeśliby taka nie istniała

ciąg przyczynowy nie mógłby zaistnieć

ciąg przyczynowy nie mógłby zaistnieć

background image

WNIOSEK

WNIOSEK

Żadne przyczyny pośrednie nie

Żadne przyczyny pośrednie nie

mogłyby zaistnieć bez przyczyny

mogłyby zaistnieć bez przyczyny

pierwszej.

pierwszej.

Dlatego wniosek drugiej drogi jest taki,

Dlatego wniosek drugiej drogi jest taki,

że istnieje PIERWSZA PRZYCZYNA, która

że istnieje PIERWSZA PRZYCZYNA, która

nigdy nie rozpoczyna swego działania,

nigdy nie rozpoczyna swego działania,

ale jest zawsze aktywna, albo jest taka,

ale jest zawsze aktywna, albo jest taka,

że jest swoją własną aktywnością.

że jest swoją własną aktywnością.

Przyczyna ta jest przyczyna wszystkich

Przyczyna ta jest przyczyna wszystkich

rzeczy i wszystkich procesów.

rzeczy i wszystkich procesów.

background image

TRZECIA DROGA Z FAKTU

TRZECIA DROGA Z FAKTU

PRZYGODNOŚCI

PRZYGODNOŚCI

Faktem, który jest punktem wyjście Trzeciej

Faktem, który jest punktem wyjście Trzeciej

Drogi jest istnienie tego, co możliwe, to jest

Drogi jest istnienie tego, co możliwe, to jest

rzeczy zdolnych zarówno do istnienia, jak i

rzeczy zdolnych zarówno do istnienia, jak i

do nieistnienia.

do nieistnienia.

Fakt ten jest empirycznie

Fakt ten jest empirycznie

doświadczalny przez każdego

doświadczalny przez każdego

człowieka. C

człowieka. C

odziennie widzimy, że coś

odziennie widzimy, że coś

zaczyna istnieć i coś przestaje istnieć.

zaczyna istnieć i coś przestaje istnieć.

Według Św. Tomasza ta możliwość bycia i

Według Św. Tomasza ta możliwość bycia i

nie bycia rzeczy jest skutkiem złożenia bytu

nie bycia rzeczy jest skutkiem złożenia bytu

z formy i materii.

z formy i materii.

background image

OGÓLNA ZASADA

OGÓLNA ZASADA

Następnym krokiem w argumentacji jest

Następnym krokiem w argumentacji jest

stwierdzenie, że

stwierdzenie, że

jeśli wszystko może nie być, to

jeśli wszystko może nie być, to

kiedyś nic nie istniało.

kiedyś nic nie istniało.

Odnośnie przyszłości, można dowodzić, że szereg

Odnośnie przyszłości, można dowodzić, że szereg

następujących po sobie rzeczy morze nie mieć

następujących po sobie rzeczy morze nie mieć

końca. Gdy jedne rzeczy przemijają, zostają

końca. Gdy jedne rzeczy przemijają, zostają

zastąpione innymi rzeczami. Ale ciąg taki musi mieć

zastąpione innymi rzeczami. Ale ciąg taki musi mieć

swój początek, nie może być nieskończony, gdy

swój początek, nie może być nieskończony, gdy

cofamy się do przeszłości.

cofamy się do przeszłości.

background image

WNIOSEK

WNIOSEK

Rzeczywistość bytów możliwych nie

Rzeczywistość bytów możliwych nie

mogła się zacząć od niczego. Zanim

mogła się zacząć od niczego. Zanim

zaczęły istnieć byty możliwe musiał

zaczęły istnieć byty możliwe musiał

istnieć byt konieczny, który jest poza

istnieć byt konieczny, który jest poza

obszarem bytów zniszczalnych.

obszarem bytów zniszczalnych.

background image

CZWARTA DROGA ZE STOPNI

CZWARTA DROGA ZE STOPNI

DOSKONAŁOŚCI

DOSKONAŁOŚCI

Argument zwany czwartą drogą był

Argument zwany czwartą drogą był

wielokrotnie krytykowany i odrzucony.

wielokrotnie krytykowany i odrzucony.

Twierdzi się niekiedy, ze argument ten jest

Twierdzi się niekiedy, ze argument ten jest

zmodyfikowanym argumentem

zmodyfikowanym argumentem

ontologicznym.

ontologicznym.

- przebiega od pojęcia tego, co najwyższe do

- przebiega od pojęcia tego, co najwyższe do

najwyższego bytu.

najwyższego bytu.

Kwestionuje się w tej drodze, ogólna ważność

Kwestionuje się w tej drodze, ogólna ważność

zasady, ze to, co mniejsze i większe domaga

zasady, ze to, co mniejsze i większe domaga

się tego, co największe. Często też przechodzi

się tego, co największe. Często też przechodzi

się nad tą drogą nie komentując jej.

się nad tą drogą nie komentując jej.

background image

PUNKT WYJŚCIA

PUNKT WYJŚCIA

Punktem wyjścia tej drogi jest

Punktem wyjścia tej drogi jest

doświadczenie, świat doświadczany

doświadczenie, świat doświadczany

zmysłowo. W rzeczach w istocie możemy

zmysłowo. W rzeczach w istocie możemy

zaobserwować pewne stopnie doskonałości.

zaobserwować pewne stopnie doskonałości.

Przy tym Tomasz nie wymienia zmysłowych

Przy tym Tomasz nie wymienia zmysłowych

jakości, ale pewne własności

jakości, ale pewne własności

transcendentalne.

transcendentalne.

DOBRO, SZLACHETNOŚC, PRAWDA

DOBRO, SZLACHETNOŚC, PRAWDA

Używa Tomasz jakości zmysłowych jako

Używa Tomasz jakości zmysłowych jako

jedynie ilustracji. Np. stopnie gorąca, aż do

jedynie ilustracji. Np. stopnie gorąca, aż do

samego ognia.

samego ognia.

background image

Własności, które

Własności, które

Tomasz stopniuje są

Tomasz stopniuje są

doskonalsze zawsze

doskonalsze zawsze

w stosunku do innych

w stosunku do innych

bytów posiadających

bytów posiadających

te własności.

te własności.

Tomasz twierdzi, więc,

Tomasz twierdzi, więc,

ze rzeczy są mniej

ze rzeczy są mniej

lub bardziej

lub bardziej

doskonałe pod

doskonałe pod

względem pewnych

względem pewnych

własności

własności

transcendentalnych.

transcendentalnych.

background image

OGÓLNA ZASADA

OGÓLNA ZASADA

Następnie po sformułowaniu punktu

Następnie po sformułowaniu punktu

wyjścia, Tomasz formułuje ogólną

wyjścia, Tomasz formułuje ogólną

zasadę.

zasadę.

Lecz mniej lub więcej się orzeka o

Lecz mniej lub więcej się orzeka o

różnych rzeczach zgodnie z tym

różnych rzeczach zgodnie z tym

na ile przypominają na różne

na ile przypominają na różne

sposoby coś, co jest maximum.

sposoby coś, co jest maximum.

background image

WNIOSEK

WNIOSEK

Należy zauważyć, ze zasada ta stanowi centrum

Należy zauważyć, ze zasada ta stanowi centrum

metafizyki. Jeżeli bowiem byt jest to albo ma z siebie

metafizyki. Jeżeli bowiem byt jest to albo ma z siebie

samego pełna doskonałość, albo od innego bytu,

samego pełna doskonałość, albo od innego bytu,

który swoją doskonałość przekazuje.

który swoją doskonałość przekazuje.

Ale poprzez ograniczenia potencjalności doskonałość

Ale poprzez ograniczenia potencjalności doskonałość

ta zawsze charakteryzuje się pewnym ograniczeniem

ta zawsze charakteryzuje się pewnym ograniczeniem

również. Wszystkie materialne rzeczy są z

również. Wszystkie materialne rzeczy są z

konieczności ograniczone – ich możność jest zawsze

konieczności ograniczone – ich możność jest zawsze

ograniczona.

ograniczona.

Dlatego należy stwierdzić, że nie mogą one posiadać

Dlatego należy stwierdzić, że nie mogą one posiadać

maximum doskonałości. A wiec doskonałość ta

maximum doskonałości. A wiec doskonałość ta

pochodzi od jakiejś doskonalszej przyczyny.

pochodzi od jakiejś doskonalszej przyczyny.

background image

Istnieje coś, co posiada

Istnieje coś, co posiada

maxymalną doskonałość i to coś

maxymalną doskonałość i to coś

jest najbardziej bytem. Ten byt

jest najbardziej bytem. Ten byt

jest przyczyną innych bytów

jest przyczyną innych bytów

posiadających doskonałości w

posiadających doskonałości w

sposób ograniczony.

sposób ograniczony.

background image

PIĄTA DROGA?

PIĄTA DROGA?

background image

58

58

KONIEC

KONIEC


Document Outline


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
16 luty Czy i jak możliwe jest poznanie Boga(cw 3)id 16775 ppt
Czy i jak możliwe jest poznanie Boga
Czy dzisiaj możliwe jest bycie świętym, duchowość
Maria Janion jak możliwa jest historia literatury
Czy w świecie sowieckich łagrów możliwe jest zachowanie człowieczeństwa (2)
Galwometr magnetoelektryczny, 1.Celem ˙wiczenia jest poznanie zasady dzia˙ania, budowy oraz podstawo
czy mozliwe jest wyleczenie cel Nieznany
Czy możliwe jest życie w kosmosie
czy możliwa jest poezja po Oświęcimiu, WYPRACOWANIA, GIMNAZJUM
7.Czy możliwa jest rejestracja czystych widm elektronowych, BIO, Diagnostyka Laboratoryjna, analiza
Jak sądzisz czy polskie społeczeństwo jest tolerancyjne czy nie wobec niepełnosprawności i inności
Czy możliwe jest stać się lepszym w ciągu jednej nocy, ! PSYCHOLOGIA PSYCHIATRIA, 0 0 NA DOBRY POCZĄ
Ide Pascal - Czy możliwe jest przebaczenie (rozdz.1, SATORI GRA, Wybaczanie
Poznanie Boga możliwe, S E N T E N C J E, Konspekty katechez
Jak sprawdzić w pliku tekstowym czy istnieje podany użytkownik i czy jego hasło jest poprawne
Maciej Magoński Czy możliwy jest estetyczny (Nietzsche, Kierkegaard)
Czy mozliwe jest zycie bez elektrycznosci

więcej podobnych podstron