Zespoły mózgowe.

Choroby naczyń tętniczych zajmują pierwsze miejsce wśród przyczyn śmiertelności
i inwalidztwa u ludzi starszych. Skutki tych chorób manifestują się w trzech narządach
w mózgu, sercu i kończynach dolnych.

Powyższe zmiany manifestują się pod postacią:
- zawrotów głowy
-napadów atonicznych



W systemie tętnic szyjnych, koła Willisa, i innych drobnych

naczyń mózgowych
powstają blaszki miażdżycowe zwężające światło naczyń, jest
to
proces włóknienia środkowego, szkliwienia i wapnienia.



Zwyrodnienie krążków międzykręgowych, tworzenie osteofitów-

wyrośli kostnych.
Jest to zjawisko tzw. Spondylozy szyjnej. Zwyrodnienie krążków
prowadzi do
obniżenia wzrostu człowieka. Pogarsza się krążenie w tętnicach
kręgowych.
Osteofity uciskają na tętnice kręgowe a także mogą zamknąć
czasowo ich światło.
Zmniejszenie długości odcinka szyjnego kręgosłupa prowadzi do
krętego przebiegu
tętnic kręgowych i ich zamykania przy pewnych ruchach szyi.

Przyczyny upośledzenia krążenia mózgowego.

Przyczyny upośledzenia krążenia mózgowego.

Wszystkie wymienione warunki
sprawiają, że u osób w starszym wieku
krążenie mózgowe jest na granicy
wydolności.

Objawy:

 Aprakcja (upośledzenie wykonywania złożonych
czynności

)

ze sztywnością mięśni/ niemożność rozluźnienia

mięśni gdy
kończyny poruszane są przez badającego lub przy zmianie
pozycji przez
pielęgniarkę i przy wstawaniu z pomocą drugich osób,
pochylanie ciała do
tyłu, wygórowanie odruchów ścięgnowych.
 Zaburzenia chodu / chód drobnymi kroczkami/ chód
Petrena. Stopy mocno
posuwają się po podłodze, „lepią się” do podłogi.
 Otępienie.
 Zaburzenia funkcji zwieraczy.

Miażdżyca
naczyń

Miażdżyca tętnic

jest istotnym czynnikiem procesu

starzenia się i występuje pod postacią zwężenia i
stwardnienia naczyń krwionośnych spowodowanego przez
gromadzenie się złogów na wewnętrznej stronie ich ścian.

Do otępienia prowadzą pierwotne choroby OUN,
które nieodwracalnie uszkadzają mózg (ok. 50%
przypadków). Należy do nich głównie choroba
Alzheimera.
Wśród neurologiczno-naczyniowych przyczyn
zespołów otępiennych (ok. 13%) wymienia się
między innymi ogniskowe uszkodzenia mózgu,
chorobę Parkinsona, uogólnione lub ogniskowe
zaburzenia krążenia mózgowego.
Mieszane, naczyniowo-alzheimerowskie przyczyny
zespołów otępiennych stanowią około 25%.

Według stanowiska Interdyscyplinarnej Grupy
Ekspertów Rozpoznawania (i leczenia) Otępień
(IGERO) opartego o definicję Światowej Organizacji
Zdrowia (ICD-10) oraz Amerykańskiego Towarzystwa
Psychiatrycznego (DSM-IV),

otępienie jest

zespołem spowodowanym chorobą mózgu o
charakterze przewlekłym lub postępującym.
Kryteria rozpoznania otępienia uwzględniają
zaburzenia co najmniej dwóch funkcji
poznawczych, w tym zawsze – pamięci. (

Trwałe i

organiczne uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego.)

Zaburzeniom towarzyszy zwykle, lub je
poprzedza, obniżenie kontroli nad emocjami i
zachowaniem.

Ważnym kryterium rozpoznania procesu
otępiennego jest upośledzenie samodzielnego
funkcjonowania w życiu codziennym oraz
utrzymywanie się lub postępowanie objawów
przez co najmniej 6 miesięcy.

Choroba prowadzi do stopniowego wyłączania
się z aktywności społecznej, prowadząc do coraz
większej zależności pomocy i opieki innych osób
(przede wszystkim rodziny), a w późniejszych
okresach również potrzeby instytucjonalizacji.

Interdyscyplinarna Grupa IGERO spośród krótkich
testów przesiewowych zaleca: Krótki
Kwestionariusz Oceny Stanu Psychicznego oraz
Test Rysowania Zegara.
30-punktowa skala MMSE.

Nieodłącznym elementem składowym badania
powinno być także przeprowadzenie oceny sprawności
ADL – Activities of Daily Living – zdolności
samodzielnego wykonywania czynności dnia
codziennego.
Skala IADL (Instrumental Activities of Daily Living)
ocenia zdolność pacjenta do wypełniania złożonych
czynności niezbędnych do samodzielnego
funkcjonowania w społeczeństwie (obowiązki
zawodowe, prowadzenie finansów, dotrzymywanie
umówionych terminów, samodzielnego podróżowania,
używania urządzeń domowych, telefonu, sprzątanie,
gotowanie, kontrola przyjmowania lekarstw)

Pogorszenie wielu funkcji poznawczych w
większym stopniu uwidacznia się w ocenie przy
użyciu skali IADL niż (P)ADL. Dopiero w
umiarkowanie i głęboko zaawansowanym
otępieniu postępuje niesprawność w zakresie
(P)ADL.

Grupa IGERO zaleca wykonanie tomografii
komputerowej OUN w każdym przypadku zespołu
otępiennego.

Objawy otępienia

:

1. Zaburzenia pamięci, szczególnie krótkotrwałej.
Zaburzenia te mogą mieć charakter wybiórczy lub
uogólniony. Chory traci umiejętność przyswajania
nowych informacji, pogarszają się stopniowo funkcje
językowe.
Pojawiają się zaburzenia mowy (afazja), upośledzenie
wykonywania złożonych czynności (apraksja) i
rozpoznawania złożonych elementów otoczenia
(agnozja).
2. Zaburzenia orientacji w czasie, przestrzeni,
miejscu, osoby własnej i innych.
3.Zmiany osobowości: większa drażliwość,
nerwowość, utrata dotychczasowych zainteresowań,
zmiana nawyków.
4. Niepokój zwłaszcza w nocy, zaburzenia snu, stany
lękowe, i pobudzenie.

5. W otępieniu umiarkowanym i ciężkim pojawić
się mogą objawy psychotyczne (omamy wzrokowe i
słuchowe, urojenia, błędne rozpoznawanie osób i
zdarzeń).
Występowaniu ich towarzyszą z reguły zaburzenia
zachowania (agresja, błądzenie, krzyk, odwrócenie
rytmów dobowych).
6. W głębokiej fazie otępienia chory przestaje
wykonywać nawet czynności samoobsługowe.
Wymaga pomocy przy spożywaniu posiłków, myciu
się, korzystaniu z toalety i ostatecznie staje się
całkowicie uzależniony od opieki osób drugich.

Objawy kliniczne w otępieniu .
1. Upośledzenie funkcji poznawczych
2. Zaburzenia nastroju
3. Zaburzenia zachowania
4. Objawy psychotyczne
5. Objawy neurologiczne

Klasyfikacja głębokości otępienia wg DSM-IV.
W oparciu o głębokość zaburzeń poznawczych:

Łagodne

- Upośledzenie funkcji poznawczych

powoduje zaburzenia funkcjonowania w życiu
codziennym, lecz w stopniu, który nie uzależnia
chorego od innych osób. Niemożność wykonywania
złożonych codziennych czynności lub organizowania
sobie czasu wolnego.

Umiarkowane

- Zaburzenia funkcji poznawczych

powodują, że chory nie jest zdolny do samodzielnego
funkcjonowania, włącznie z niemożnością robienia
zakupów lub posługiwania się pieniędzmi. Wykonywane
są tylko proste czynności domowe. Zakres czynności
niemożliwych do wykonania stale się powiększa.
Następuje stopniowa utrata wytrwałości.

Ciężkie

-

Narastanie zaburzeń poznawczych prowadzi

do częściowego lub całkowitego zniesienia procesów
myślowych

.

W oparciu o głębokość zaburzeń podstawowej
aktywności życiowej:

Łagodne - Chorzy mają trudności z wykonywaniem
bardziej złożonych czynności życia codziennego,
takich jak np. korzystanie z książeczki czekowej
bez popełniania debetów, przygotowywanie
złożonych i urozmaiconych posiłków oraz
przestrzeganie skomplikowanych zaleceń
lekarskich odnośnie sposobu przyjmowania leków.

Umiarkowane

- Chorzy wykazują trudności w

przygotowywaniu prostych posiłków, utrzymaniu
czystości, wymagają pomocy przy niektórych
czynnościach higienicznych (przypominanie o
kąpieli, goleniu się, zapinaniu guzików).

Głębokie - Chorzy muszą być karmieni i wymagają
stałej pomocy przy czynnościach higienicznych,
wyprowadzaniu do toalety, itp.

Kierunki postępowania terapeutycznego w
otępieniu.
1. Opieka/wspieranie opiekunów
2. Postępowanie niefarmakologiczne
- terapia reminescencyjna
- terapia walidacyjna
- trening orientacji, zachowania
3. Neuroprotekcja.
4. Leczenie objawowe
- Pierwotne (ukierunkowane na zaburzenia
funkcji poznawczych)
- Wtórne (leczenie zaburzeń emocji,
zachowania, objawów
- psychotycznych)
5. Leczenie przyczynowe (w przypadku
odwracalnych przyczyn zespołu otępiennego)

Podstawową zasadą postępowania terapeutycznego z
chorymi z otępieniem, jest

zapewnienie stałości

środowiska

i stworzenie jak najlepszych warunków

życia.

Zapewnia to poczucie stabilności i
bezpieczeństwa

.

Bezpieczeństwo chorego to najważniejsze kryterium
przy podejmowaniu wszelkich działań dostosowujących
środowisko przebywania starszej osoby do stopnia jej
niesprawności.

Opieka powinna uwzględniać odpowiednie
planowanie zajęć chorego, kontrolę przyjmowania
posiłków, załatwiania potrzeb fizjologicznych,
odczytywanie sygnałów niewerbalnych

Główny ciężar opieki nad pacjentem dotkniętym
otępieniem spoczywa na rodzinach

. Jak wskazują

badania, blisko 80-90% chorych z otępieniem
pozostaje pod opieką rodzin. Coraz gorszy kontakt z
chorym, brak krytycyzmu wobec choroby i zaburzenia
zachowania chorego stanowią ogromne obciążenie
emocjonalne dla opiekuna.

Opieka nad osobą z głębokim otępieniem jest
związana z obciążeniem emocjonalnym, a w
późniejszych jego stadiach także z ciężkim
wysiłkiem fizycznym.
Otępienie dotyka zatem nie tylko pacjenta, ale
także w pewnym sensie jego opiekuna, często
prowadząc do wystąpienia u niego depresji.
Opiekunowie zaangażowani emocjonalnie oraz
otrzymujący wsparcie psychiczne (np. ze strony
grupy wsparcia), są mniej narażeni

Nie powinni oni rezygnować z własnych
zainteresowań, życia osobistego czy zawodowego.
Należy zachęcać do uczestnictwa w spotkaniach
samopomocowych grupy wsparcia, co także
stwarza możliwość zdobycia potrzebnych informacji i
uzyskania pomocy.
Odciążenie rodziny i opiekunów umożliwia także dom
pobytu dziennego i nocnego, w którym prowadzone
są również zajęcia dla chorych.

Zarówno odpowiednia terapia osoby chorej jak też i
wspieranie jej opiekunów odracza pobyt w
instytucjach opiekuńczych.
Chory z otępieniem powinien jak najdłużej
pozostawać w domu, który jest w jego przypadku
najlepszym środowiskiem.

Zaawansowanie choroby, a szczególnie
towarzyszące jej zaburzenia zachowania i objawy
psychotyczne, mogą jednak uniemożliwić opiekę
domową, prowadząc do instytucjonalizacji
starszego człowieka.

Czynnikami, które zwiększają ryzyko
instytucjonalizacji są ponadto: śmierć
współmałżonka, hospitalizacja, zły stan zdrowia
opiekuna, większa liczba osób pełniąca funkcję
opiekuna, dzieci jako opiekunowie .
W ostatnim stadium otępienia chorzy wymagają
specjalistycznej opieki paliatywnej.

Dostępne na rynku polskim i stosowane w
zespołach otępiennych są dwa leki:

–

donepezil (Aricept),

odwracalny inhibitor AchE,

stosowany w jednorazowej dawce dziennej 5-10 mg;
–

riwastygmina (Exelon

), pseudonieodwracalny

inhibitor AchE, którego dawkę dobową należy stopniowo
zwiększać do 6-12 mg pod kontrolą tolerancji leku przez
pacjenta.
- selegilina (Jumex

)

-

Poprawa metabolizmu mózgowego - leki nootropowe,

mające działanie ochronne wobec komórek ośrodkowego
układu nerwowego (piracetam – Nootropil, 4-8 g dziennie).
- – Leki poprawiające przepływ mózgowy (nicergolina –
Nilogrin, preparaty miłorzębu japońskiego – np. Bilobil).
- leki przeciwdepresyjne, uspokajające, neuroleptyczne
– HTZ (Hormonalna Terapia Zastępcza) – prowadzona od
wcześniejszych lat ma stanowić czynnik zmniejszający
ryzyko wystąpienia zespołu otępiennego

.

Opieka nad chorym z demencją:

 Dokładna obserwacja i kontrola funkcji życiowych organizmu

 Leczenie i profilaktyka stanów niedoborowych organizmu, podaż
płynów,
odżywianie, pewne dawki ruchu, snu, kontrola przyjmowania
leków i używek.

 Ostrożne stosowanie leków wpływających na CUN,

 Unikanie zmian w uregulowanym życiu chorego, unikanie sytuacji
stresowych
dla chorego, nadmiernej opiekuńczości, pośpiechu.

 Preferowanie samodzielności. Pomoc w rozwiązywaniu problemów
opiekuńczych

 Stworzenie warunków do prowadzenia aktywności fizycznej,
umysłowej i
komunikacji międzyludzkiej.

7. Okazywanie choremu zainteresowania, wsparcia i akceptacji.

Oddziaływanie na sferę emocjonalną chorego ponieważ wszelkie
próby perswazji
są nieskuteczne. Ton głosu, sposób poruszania się, spokój osoby
opiekującej się
chorym są wskazane w tej sytuacji. Chory nabiera zaufania do
pewnych wybranych osób.
Należy choremu pomóc poprawić orientację i zdolność do
podejmowania decyzji.

U osób z otępieniem mogą pojawić się

urojenia

czyli zaburzenia

treści myślenia,
prowadzące do utraty kontroli z rzeczywistością. Prześladowcze,
depresyjne,
wielkościowe i inne. Problemy, które niekiedy uzewnętrzniają się
w postaci
dziwacznego zachowania można rozwiązać kierując
zainteresowanie chorego w
kierunku twórczości.

Ważne jest wzmacnianie u chorego poczucia własnej wartości i
sensu życia.

Chory powinien wykonywać przyswojone proste czynności dnia
codziennego.

Aktywizowanie chorych w wykonywaniu pewnych czynności dla
społeczności DPS.

Wprowadzenie ćwiczeń polegających na odtwarzaniu i tworzeniu
np. muzykoterapia,
terapia zajęciowa i inne.

Niepokój nocny: znaleźć przyczynę ( głód,zimno, hypoglikemia,
pragnienie, spadek
ciśnienia, wypełniony pęcherz moczowy, nietrzymanie moczu lub
stolca i inne.

Pielęgniarka powinna wykryć przyczynę zanim sięgnie po lek
nasenny lub inny.

Pielęgniarka jeśli traktuje chorego jako osobę pełnowartościową, interesuje się
jego sprawami, wczuwa się w sytuację jest w stanie zrozumieć jego potrzeby
i pomóc w rozwiązywaniu problemów pielęgnacyjnych.

Leczenie:

leki p/zapalne

Zespoły z obszaru unaczynienia tętnic kręgowo-podstawnych.

Tętnice kręgowe i podstawne unaczyniają tyłomózgowie, móżdżek i korę okolicy
potylicznej.
Objawy niedokrwienia tej okolicy to: upadki, oczopląs, zawroty głowy,
nudności i wymioty, spadki ciśnienia, i zaburzenia termoregulacji. Ślepota korowa
przy obustronnym zajęciu kory potylicznej. Mogą wystąpić niedowłady połowicze
nerwu twarzowego, połowiczy zanik czucia, drętwienie ust, parestezje i zawroty
głowy.

Przemijające napady niedokrwienia - zespół podobny
objawowo do wymienionego wyżej niedokrwienia.

Zapalenie tętnicy skroniowej

objawy:

Ból głowy, tętnica jest pogrubiała i
gorąca, później zaś jest niebolesna i nie
wyczuwa się tętna.

Napady atoniczne- napady padania występujące bez oznak
ostrzegawczych i bez utraty przytomności.
Pacjenci z reguły miękko osuwają się na podłogę lecz nie mogą
zazwyczaj sami wstać.
Jest to przyczyna złamań kości udowej.
Przyczyna napadów to nagłe zamknięcie światła tętnic w
następstwie ich skręcenia lub ucisku przez osteofity.

Leczenie napadów atonicznych:
 Dbanie o bezpieczeństwo fizyczne chorego.
 Kołnierz unieruchamiający szyję

Zespoły z obszaru unaczynienia tętnicy szyjnej.

1. Przemijające ataki niedokrwienia.
2. Udary mózgu.
3. Zapalenie tętnic.

P.A.N. Jest ogniskowym zaburzeniem czynności mózgu trwającym
minuty lub
godziny z zupełnym ustąpieniem objawów w ciągu doby.
Może wystąpić całkowita utrata przytomności.
Inne objawy to: jednostronna utrata wzroku, zaburzenia mowy,
porażenie jednej kończyny lub porażenie połowicze, parestezje lub
zniesienie czucia. Bezpośredni mechanizm zaburzenia to
mikrozator materiałem z blaszek miażdżycowych.
Istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia udaru mózgu.

Badanie i leczenie:

szmeru nad tętnicą szyjną, badanie

komputerowe TC, podawanie profilaktyczne salicylanów,
preparaty p/krzepliwe.

PARKINSONIZM

CHOROBA PARKINSONA w postaci klasycznej występuje u osób w
średnim
wieku. Rozwinięty obraz chorobowy obejmuje zubożenie ruchów,
ubogą mimikę,
drżenie, sztywność i ślinotok.

Parkinsonizm pozapalny

- występuje rzadko jako powikłanie

śpiączkowego zapalenia mózgu.

Parkinsonizm polekowy

- po leczeniu pochodnymi fenotiazyny i

lekami p/depresyjnymi

Parkinsonizm miażdżycowy

- nasilona akineza u osób z nasiloną miażdżycą naczyń

mózgowych.

Drżenie starcze

- występujące u osób w starszym wieku nie jest

odmianą parkinsonizmu.
Drżenie to dotyczy całego ciała lub jedynie dłoni i nasila się w
czasie ruchu odwrotnie niż to jest w ch. Parkinsona.

Leczenie:
preparaty pochodne L-Dopa, Madopar.

POSTĘPOWANIE PIELEGNACYJNE W ZESPOLE PARKINSONA

1. Przestrzeganie podaży zleconej dawki leków.
2. Regularne podawanie leków choremu.
3. Gimnastyka lecznicza i terapia ruchowa. Trening w postaci
krótkich spacerów.
4. Ćwiczenia oddechowe, gimnastyka twarzy, gimnastyka głowy,
ćwiczenia
barków, ćwiczenia kończyn, ćwiczenia tułowia, gimnastyka stóp
i inne.
Wszystkie ćwiczenia wymagają porady lekarza czy
rehabilitanta.
5. Opieka nad ciężko chorym: pomoc w ubieraniu, myciu,
spożywaniu posiłków.
Stosować profilaktykę p/odleżynową, p/zapaleniu płuc. Zabiegi
pielęgnacyjne
jamy ustnej.
Nie wyręczać chorego. Określić zakres samoopieki.

STWARDNIENIE ROZSIANE

SCLEROSIS

MULTIPLEX

SM

jest najczęstszym schorzeniem organicznym CUN. Zmiany

dotyczą mózgu i

rdzenia kręgowego. Choroba prowadzi do zapalenia tkanki
nerwowej osłonki

rdzennej w wyniku tego dochodzi do przerwania czynności
nerwów.

Podstawowe objawy:

1. Zaburzenia wzrokowe, podwójne widzenie lub inne.
2. Upośledzenie mowy, zmysłu dotyku
3. Utrata energii życiowej.
4. Zaburzenia równowagi, spastyczność mięśni kończyn dolnych.
5. Zaburzenia nastroju (euforia)

W około 20% przypadkach choroba zaczyna się po 50 r.ż.
Charakterystyczne jest występowanie okresów zaostrzeń i
remisji.

W okresach remisji funkcja CUN może być prawidłowa. Po
ustąpieniu zmian zapalnych powstają blizny w tkance mózgowej.
Choroba ma charakter postępujący, niemniej inny u każdego
chorego.

Zaostrzeniem

choroby nazywa się wystąpienie zaburzeń somatycznych i objawów

ubytkowych w następstwie jednego lub wielu ognisk zapalnych.

Pielęgnowanie podobne jak w innych zespołach organicznych.

Szczególnie należy zwrócić uwagą na ćwiczenia ruchowe np. w odciążeniu (basen).

Badania: CT, MRI.