Olejki eteryczne

Olejki eteryczne cz.3

Flos Tanaceti - Tanacetum vulgarae -

wrotycz pospolity. Compositae. Pospolita

roślina w Polsce , rośnie na brzegach

rzek, nieużytkach. Surowiec zawiera ok.

1,5% olejku (tujon) , substancje

gorzkie , flawonoidy. Ze względu na

toksyczne właściwości tujonu surowiec

używany jest jako lek przeciw wszawicy.

Olejki eteryczne

Olejki eteryczne

Pinus sylvestris - Pinaceae - gemmae pini

- pączki sosny. Powszechne drzewo

iglaste na terenie całej Polski. Surowiec

ten jest używany jako składnik do

wyrobu syropu przeciwkaszlowego, jako

dodatek do kąpieli aromatycznych oraz

do destylacji olejku (Oleum Pini

silvestris). Główne składniki to żywice i

olejki eteryczne.

Działanie : expectorans

Olejki eteryczne

Olejki eteryczne

Pericarpium Aurantii Amari - Citrus

Aurantium - pomarańcza gorzka.

Rutaceae. Pomarańcze są drzewami

pochodzącymi z Indii. Obecnie surowiec

pochodzi z upraw w krajach

śródziemnomorskich. Podgatunek A.

amara ma owoce o bardzo gorzkiej

owocni i kwaśnym miąższu. Zawiera

olejki eteryczne i substancje gorzkie.

Jest to surowiec o działaniu : corrigens,

aromaticum amarum.

Olejki eteryczne

Z wielu roślinnych surowców olejkowych

izoluje się olejki eteryczne, które

wykorzystywane są jako substancje

lecznicze w leczeniu różnego rodzaju

schorzeń.

Olejki eteryczne izoluje się z materiału

roślinnego trzema sposobami

- Destylacja z parą wodną

- Tłoczenie na zimno

- Enfluerage (wywanianie)

Olejki eteryczne

Destylacja z parą wodną – jest

najczęściej spotykaną techniką, którą

wykorzystuje się przy uzyskiwaniu

większości olejków eterycznych.

Materiał roślinny po zlaniu wodą

poddaje się destylacji w aparaturze z

zamkniętym obiegiem wody. Po pewnym

czasie w specjalnie wydzielonej części

aparatury (gdzie kondensuje para

wodna i składniki olejku) zbiera się

olejek, który zlewa się znad warstwy

towarzyszącej mu wody.

Olejki eteryczne

Tłoczenie na zimno – polega na

mechanicznym wyciskaniu olejku z

materiału roślinnego – tę technikę

wykorzystuje się głównie do produkcji

olejków z owoców cytrusowych.

Olejki eteryczne

Ekstrakcja – surowiec poddaje się

ekstrakcji rozpuszczalnikiem, w którym

rozpuszczają się składniki olejku.

Następnie rozpuszczalnik odparowuje

się, pozostawiając mniej lotny od niego

olejek. Wadą tej metody jest to, że

gotowy olejek zawiera resztki użytego

do ekstrakcji rozpuszczalnika.

Olejki eteryczne

Enfluerage (wywanianie) – jest to bardzo

pracochłonna technika wykorzystywana

do uzyskiwania olejków z płatków

niektórych roślin np.: róży. Na płyty

szklane pokryte cienko tłuszczem

wykłada się płatki kwiatów. Po ok. 12

godzinach zostają one usunięte, a ich

miejsce zastępują nowe, świeże. Ta

czynność powtarzana jest kilkukrotnie.

Następnie z tłuszczu (zwanego pomadą),

poprzez użycie alkoholu, ekstrahuje się

substancje aromatyczne. Później alkohol

jest odparowywany.

Olejki eteryczne

Oleum Anisi – Olejek anyżowy. Uzyskiwany

jest z owoców anyżku (Fructus Anisi).

Głównymi składnikami olejku są anetol i

aldehyd anyżowy. Olejek ma właściwości

wykrztuśne nasila wydzielanie śluzu i

pobudza ruch rzęsek wyścielających drogi

oddechowe. Działanie to obserwuje się

zarówno po podaniu drogą wziewną jak i

doustną. Jest to środek zapobiegający

wzdęciom i ułatwiający trawienie. U kobiet

zwiększa laktację, a jego substancje czynne

są obecne w mleku matki nadając mu słabe

właściwości wiatropędne. Olejek anyżowy

jest składnikiem wielu preparatów

złożonych o działaniu wykrztuśnym i

wiatropędnym.

Olejki eteryczne

Oleum Calami – Olejek tatarakowy.

Głównym składnikiem olejku jest

azaron. Zawiera też miedzy innymi

kalamen i pinen. Olejek ten, po podaniu

doustnym pobudza wydzielanie soku

żołądkowego i przyspiesza procesy

trawienne (stomachicum,

carminativum). Wykorzystuje się to

między innymi w braku łaknienia,

wzdęciach, kolce jelitowej. Dzięki

swoim właściwościom

przeciwbakteryjnym, przeciwzapalnym i

przeciwświądowym można go stosować

jako składnik płukanek do gardła, oraz

do kąpieli leczniczych w wielu

chorobach skóry np. łupieżu. Olejek

tatarakowy dodany do kąpieli nadaje im

działanie uspokajające i relaksujące

(azaron).

Olejki eteryczne

Oleum Carvi - Olejek kminkowy. Uzyskuje

się go z owoców kminku zwyczajnego

(Fructus Carvi). Olejek uzyskany z tego

surowca zawiera : karwon, limonen i

karweol. Oleum crarvi jest składnikiem

preparatów stosowanych w

zaburzeniach trawiennych. Olejek ma

działanie przeciwskurczowe, poprawia

perystaltykę przewodu pokarmowego i

zapobiega wzdęciom. Ma działanie

mlekopędne i słabo moczopędne. Jest

też stosowany w celu poprawy smaku i

zapachu niektórych form leku

(corrigens). Uwaga, olejku nie należy

stosować u niemowląt , a u dzieci do 7

roku życia stosować ostrożnie.

Olejki eteryczne

Oleum Chamomillae - Olejek rumiankowy.

Uzyskuje się go z kwiatostanu rumianku

pospolitego (Anthodium Chamomillae).

Zawiera on takie substancje czynne jak

chamazulen czy α-bisabolol. Olejek

rumiankowy wykorzystywany jest głównie

jako składnik preparatów złożonych (np.:

Aesculanu). Jego substancje czynne mają

stosunkowo silne właściwości

przeciwzapalne. Po podaniu doustnym

wykazują takie działanie również w obrębie

przewodu pokarmowego. Dlatego też jest

chętnie wykorzystywany jako składnik

preparatów stosowanych w zaburzeniach

przewodu pokarmowego, szczególnie w

przypadku bolesnych skurczów jelit u

niemowląt i dzieci.

Olejki eteryczne

Oleum Chamomillae - Po wchłonięciu do

organizmu składniki olejku wydalają się

poprzez nerki – gdzie również wykazują

działanie przeciwzapalne. Jest ono jednak

znacznie słabsze, dlatego w przypadku

zapalenia dróg moczowych olejek można

stosować jedynie jako składnik pomocniczy

preparatów złożonych. Olejek z rumianku ma

działanie przeciwzapalne w obrębie skóry -

jest chętnie stosowany w maściach

leczniczych stosowanych w przypadku

owrzodzeń skóry, żylaków odbytu lub

kończyn dolnych, odleżyn i podrażnienia

skóry u noworodków. Uwaga!Preparaty

zawierające olejek rumiankowy mogą

wywoływać reakcje alergiczne!

Olejki eteryczne

Oleum Citri - Olejek cytrynowy

uzyskiwany z owocni cytrynowca

zwyczajnego (Citrus limon). Głównymi

składnikami są limonen i cytral. Olejek

ten jest stosowany w celu poprawy

smaku i zapachu leków oraz do

nadawania aromatu różnym produktom

spożywczym. Po podaniu doustnym

wchłania się w jelicie cienkim i wydala

przez drogi oddechowe. Ma słabe

działanie wykrztuśne i

przeciwbakteryjne. Stosuje się go w

postaci inhalacji w bólach gardła,

katarze i przeziębieniu. Zewnętrznie w

podrażnieniach naskórka, oraz jako

środek odstraszający owady.

Olejki eteryczne

Oleum Eucalypti – Olejek eukaliptusowy.

Uzyskiwany z liści eukaliptusa (Eucalyptus

globulus) Głównym składnikiem jest cyneol.

Olejek ten ma działanie wykrztuśne.

Rozrzedza wydzielinę w oskrzelach i działa

na nie rozkurczowo. Działa również silnie

przeciwbakteryjnie, szczególnie jeśli

podawany jest w postaci inhalacji. Olejek jest

składnikiem wielu preparatów złożonych,

stosowanych w infekcjach jamy ustnej,

gardła, krtani, czy nawet oskrzeli.

Zewnętrznie olejek działa bakteriobójczo i

drażniąco na skórę. Jest między innym

składnikiem maści rozgrzewającej Neo-

Capsiderm. Nie należy stosować u niemowląt

i małych dzieci.

Olejki eteryczne

Oleum Foeniculi – Olejek kopru włoskiego.

Uzyskiwany z owoców kopru włoskiego

(Fructus Foeniculi). Głównym składnikiem

jest anetol. Olejek ma słabe właściwości

uspokajające. Posiada też działanie

spazmolityczne i wykrztuśne. Mimo

powszechnego wykorzystania surowca sam

olejek jest jednak stosunkowo rzadko

stosowany wewnętrznie, a jeżeli już, to

najczęściej jako składnik leków złożonych

lub recepturowych np. Aqua Foeniculi czyli

wody koperkowej (stosowanej najczęściej w

przypadku kolek u dzieci). Związane jest to

zapewne z faktem, że duże dawki olejku

koprowego mogą wywołać odurzenie i

drgawki kloniczne.

Olejki eteryczne

Oleum Juniperi – Olejek jałowcowy. Uzyskuje

się go z owoców (szyszkojagód) jałowca

pospolitego (Fructus Juniperi). Głównymi

składnikami olejku są alfa-pinen i kadinen.

Olejek jałowcowy zwiększa łaknienie,

wydzielanie soku żołądkowego i żółci. Ma

również działanie moczopędne, stosowany

jest czasem jako środek pomocniczy w

kamicy nerkowej. Zbyt duże dawki tego

olejku prowadzą do uszkodzenia nerek.

Oleum Juniperi stosuje się również

zewnętrznie, jako składnik preparatów do

wcierań w nerwobólach i bólach

reumatycznych. Działa on wtedy drażniąco

na skórę, wywołując jej zaczerwienienie i

uczucie ciepła. Olejek ma ponadto silne

właściwości bakteriobójcze.

Olejki eteryczne

Oleum Lavandulae – Olejek lawendowy,

uzyskiwany z kwiatów lawendy lekarskiej

(Lavandula officinalis). Głównym

składnikiem jest linalol. Olejek ten

wykorzystywany jest najczęściej w

kosmetyce (i farmacji) w celu nadania

produktom przyjemnego zapachu. Posiada

on również działania farmakologiczne –

usprawnia pracę przewodu pokarmowego,

działa spazmolityczne i słabo uspokajająco.

Olejek lawendowy stosuje się najczęściej

jako składnik inhalacji w nieżytach górnych

dróg oddechowych, oraz zewnętrznie jako

składnik preparatów o działaniu

przeciwgośćcowym i przeciwnerwobólowym

(prep. Lawendol).

Olejki eteryczne

Oleum Menthae piperite – Olejek z mięty

pieprzowej. Uzyskiwany z liści mięty

pieprzowej (Folium Menthae piperitae).

Głównym składnikiem czynnym jest mentol.

Zawiera również menton, pinen i cyneol.

Przy podaniu wewnętrznym olejek ma

działanie rozkurczowe, żółciopędne i

żółciotwórcze. Wykazano jego skuteczność w

leczeniu dolegliwości związanych z zespołem

jelita nadwrażliwego. Podaje się go również

w przypadku schorzeń dróg żółciowych,

pęcherzyka żółciowego czy wątroby (jest np.

w preparacie Rapacholin). Olejek miętowy

ma też działanie wykrztuśnie i rozrzedzające

na śluz w drogach oddechowych. Nie bez

znaczenia pozostają przy tym jego

właściwości przeciwbólowe i odkażające.

Olejki eteryczne

Oleum Menthae piperitae c.d. - W przypadku

infekcji górnych dróg oddechowych stosuje

się go w postaci inhalacji (preparat Inchalol),

rzadziej aerozoli. Wchodzi w skład

niektórych preparatów do ssania

stosowanych w stanach zapalnych gardła (na

przykład Septolete). Po zastosowaniu na

skórę działa przeciwświądowo i daje

wrażenie chłodu, ma ponadto właściwości

odstraszające owady. Stosuje się go też jako

corrigens. Uwaga - zastosowany (nawet

zewnętrznie) u osób nadwrażliwych może

wywołać reakcje alergiczne. Olejku nie

wolno również stosować bezpośrednio na

skórę bez wcześniejszego rozcieńczenia.

Olejki eteryczne

Oleum Melaleuca (Tea Tree Oil) - Olejek

drzewka herbacianego uzyskiwany z liści i

gałązek drzewa Melaleuca alternifolia,

rzadziej z M. Leucadendra lub M.

Cajeputum. Wszystkie posiadają jednak

zbliżony skład i właściwości biochemiczne.

Głównym składnikiem jest terpinen-4ol.

Olejek zawiera ponadto takie terpeny jak

1,8-cyneol i a-pinen.Tea Tree Oil ma

potwierdzone doświadczalnie działanie

antybakteryjne. Wykazano również że działa

przeciwgrzybiczo (np. na Candida albicans) i

przeciwpierwotniakowo (np. na Trichomonas

vaginalis) . Istnieją pewne doświadczenia

wskazujące na jego przeciwwirusowe

działanie - były one jednak prowadzone

jedynie na kilku wirusach.

Olejki eteryczne

Niektóre ze składników olejku mają też

działanie przeciwzapalne. Wymienione

właściwości zgodne są z tradycyjnym

zastosowaniem jako środka służącego

do opatrywania ran, leczenia

dolegliwości skórnych i

przygotowywania inhalacji w infekcjach

dróg oddechowych. Obecnie sam olejek

stosuje się jako środek do leczenia

zakażeń skórnych pochodzenia

bakteryjnego bądź grzybiczego oraz

zapaleń pochwy. Stosowany jest również

w preparatach zapobiegających

nadmiernemu poceniu się stóp. Działa

łagodząco w oparzeniach i po

ukąszeniach przez owady. Rzadziej

stosuje się go w inhalacjach przy

przeziębieniu. Na ogół jest dobrze

tolerowany.

Olejki eteryczne

Oleum Sinapis – Olejek gorczyczny uzyskiwany

jest z nasion gorczycy czarnej (Brassica

nigra). Głównym składnikiem czynnym olejku

(92%) jest izosiarkocyjanian allilu. Olejek po

podaniu na skórę powoduje silne

rozszerzenie naczyń krwionośnych,

wywołując przy tym uczucie intensywnego

pieczenia. Działanie to jest tak silne, że może

doprowadzić do uszkodzenia skóry. Z tego

względu sam olejek gorczyczny stosuje się

jedynie jako składnik preparatów złożonych,

głównie maści do wcierań w

nerwobólach.Nasiona gorczycy ze względu

na słabsze działanie są częściej stosowane,

również jako składnik leków

wykorzystywanych w leczeniu bóli

reumatycznych czy stanów zapalnych

korzonków.

Olejki eteryczne

Oleum Pini Sibericum - Olejek pichtowy

jest olejkiem pozyskiwanym z pędów

Jodły syberyjskiej (Abies sibirica).

Zawarte w nim składniki mają działanie

odkażające wykrztuśne i

przeciwbakteryjne. Wiele

współczesnych nam źródeł przypisuje

mu również zdolności do stymulowania

układu odpornościowego.

Przeprowadzono eksperymenty na

zwierzętach wskazujące na to, że

składniki olejku mogą hamować rozwój

wirusa grypy poprzez nieswoistą

aktywację układu odpornościowego.

Olejki eteryczne

Oleum Terebinthinae – Olejek

terpentynowy otrzymuje się poprzez

destylację żywicy sosnowej (Balsamum

Pinui sylv.) Żywicę tą pozyskuje się

poprzez nacinanie pni Sosny zwyczajnej

(Pinus sylvestris). Głównymi

składnikami czynnymi są: pineny,

kamfen i karen. Terpentyna

zastosowana na skórę działa drażniąco

(wchodzi w skład Neo-capsiedrmu)i

słabo antyseptycznie.

Olejki eteryczne

Dobrze wchłania się przez skórę i ułatwia

wchłanianie innych rozpuszczonych w

niej substancji. Pineny te wykazują

właściwości żółciotwórcze i żółciopędne,

wchodzą w skład niektórych,

podawanych doustnie preparatów

złożonych np. Terpicholu. Olejek

terpentynowy stosowany wziewnie

(inhalacje) ma działanie wykrztuśnie i

wykorzystywany jest w przewlekłych

zapaleniach dróg oddechowych. Poza

medycyną terpentyna znalazła

zastosowanie jako rozpuszczalnik do

niektórych farb i lakierów.

Olejki eteryczne

Oleum Thymi - Olejek tymiankowy. Uzyskuje

się go z ziela tymianku pospolitego (Herba

Thymi). Głównymi składnikami olejku są

tymol, karwakrol i alfa pinen. Olejek ma

bardzo silne własności antyseptyczne.

Stosuje się go również ze względu na jego

działanie wykrztuśne. Pobudza ruchy rzęsek

wyścielających drogi oddechowe i nasila

wydzielanie śluzu. Stosuje się go wtedy

najczęściej w postaci inhalacji. Rzadziej

wykorzystuje się jego słabe działanie żółcio- i

moczopędne. Ze względu na działania

uboczne olejek tymiankowy stosuje się

wewnętrznie jedynie jako składnik

preparatów złożonych. Olejek można także

stosować zewnętrznie jako środek

odkażający, przeciwświądowy i

przeciwzapalny.