FAZY PRZEJŚCIA NA EMERYTURĘ

Według Atchleya

PRZEJŚCIE

KONIEC

ROLI

FAZA FAZA FAZA FAZA FAZA FAZA FAZA

ODDA- PRZEDE- MIESIĄCA ROZCZA- ZMIANY STABI-

KOŃCOWA

LONA MERYTAL- MIODO- ROWANIA KIERUN- LIZACJI

NA WEGO KU

OKRES

OKRES PO PRZEJŚCIU NA

PRZED

EMERYTURĘ

EMERYTURĄ

TEORIA ERIKSONA: PÓŹNA DOROSŁOŚĆ
Rozwiązanie psychospołecznego kryzysu:

INTEGRACJA versus ROZPACZ

Bilans osiągnięć życiowych

Pomyślne rozwiązanie kryzysu

poczucie

satysfakcji z własnego życia, akceptacja
śmierci.

Niepomyślne rozwiązanie kryzysu żal z powodu

błędów życiowych i straconych szans, lęk przed
śmiercią

Teoria Roberta Pecka -

rozszerzenie teorii

Eriksona

KRYZYSY WYMAGAJĄCE ROZWIĄZANIA W PÓŹNEJ

DOROSŁOŚCI:

1. Różnicowanie się EGO versus
Nadmierne zaabsorbowanie rolą związaną
z pracą
2. Wykraczanie poza swe ciało versus
Nadmierne zajmowanie się ciałem
3. Wzniesienie się ponad EGO versus
Nadmierne zaabsorbowanie swym EGO

POMYŚLNE STARZENIE SIĘ

1. TEORIA WYŁĄCZANIA SIĘ (Cumming i Henry,

1961)

Wraz z przechodzeniem z wieku średniego
w okres późnej dorosłości:
- MALEJE ZAKRES KONTAKTÓW
SPOŁECZNYCH, KONCENTRACJA NA JA;
- JEDNOSTKI PRZYSTOSOWUJĄ SIĘ DO TEJ
SYTUACJI; NABYWAJĄ DYSTANSU WOBEC
DOTYCHCZASOWYCH RELACJI
SPOŁECZNYCH, CO DOSTARCZA IM
SATYSFAKCJI I ZAPEWNIA DOBRE
SAMOPOCZUCIE.

2. TEORIA AKTYWNOŚCI (MADDOX,

1964)
- W okresie późnej dorosłości jednostki
pragną być tak samo aktywne, jak
wcześniej.
- Włączanie się w relacje społeczne
dostarcza satysfakcji.

STYLE STARZENIA SIĘ A OSOBOWOŚĆ

Wyniki badań B.L.Neugarten (1968)

ISTNIEJE ZWIĄZEK MIĘDZY STYLAMI STARZENIA SIĘ

A WCZEŚNIEJ UKSZTAŁTOWANĄ OSOBOWOŚCIĄ

Przykłady stylów starzenia się w relacji do

osobowości:
- TYP OSOBOWOŚCI BIERNIE ZALEŻNEJ ujawniał
dwa style starzenia się:
1. APATYCZNY, redukcja kontaktów z ludźmi,
ograniczanie aktywności np.do zaspokajania
własnych potrzeb fizjologicznych;
2. SZUKAJĄCY WSPARCIA, ujawnianie silnej
potrzeby zależności i kontaktu z osobą lub
osobami udzielającymi wsparcia.

- TYP OSOBOWOŚCI ZINTEGROWANEJ

(przeciwieństwo osobowości biernie zależnej)
Cechy: bogate życie wewnętrzne, sprawny

umysł, plastyczność, otwartość na nowe bodźce,

akceptacja siebie i optymalna kontrola własnych

emocji, zadowolenie z życia niezależnie do

nasilenia kontaktów społecznych.
Jednostki o takich cechach ujawniały 3 style

starzenia się:

1. PRZEORGANIZOWANIE SWEJ AKTYWNOŚCI - zastąpienie

kontaktów z miejsca pracy aktywnością w różnych

organizacjach, w społecznościach lokalnych;
2. KONCENTRACJA NA WĄSKIEJ DZIEDZINIE NOWEJ

AKTYWNOŚCI ( np. pomoc rodzinie, opieka nad wnukami)
3. ŚWIADOME WYŁĄCZANIE SIĘ Z KONTAKTÓW

SPOŁECZNYCH - nie z konieczności, ale z własnego

wyboru; rezygnacja z relacji społecznych, ale

zainteresowanie światem i realizacja własnych

zainteresowań.

PIĘĆ TYPÓW OSOBOWOŚCI A PRZYSTOSOWANIE DO

STARZENIA SIĘ (Reichard, Livson i Peterson,
1962):

1. DOJRZAŁY, KONSTRUKTYWNY - dobrze

dobrze

przystosowany,

przystosowany,

akceptuje siebie, swoje życie i

kontakty społeczne;

2. TYP BUJANEGO FOTELA - dobrze

dobrze

przystosowany,

przystosowany,

wysoki poziom samoakceptacji,

ale zależny od innych, spostrzega starość jako
uwolnienie od odpowiedzialności.

3. TYP OPANCERZONY (OBRONNY) - dobrze

dobrze

przystosowany,

przystosowany,

odwołuje się do mechanizmów

obronnych radząc sobie z negatywnymi
emocjami; wiedzie aktywny tryb życia, by
zaprezentować swoją niezależność;

4. TYP GNIEWNY (WROGI) - agresywnie wyraża

swe niezadowolenie, przyczynę swych
kłopotów widzi w innych.

5. TYP NIENAWIDZĄCY SIEBIE - za trudności i

niepowodzenia oskarża siebie, depresyjny, nie
akceptujący starości.

MOŻLIWOŚCI INTELEKTUALNE LUDZI

STARSZYCH

INTELIGENCJA
- Inteligencja skrystalizowana

Inteligencja skrystalizowana

- zdolność do

wykonywania zadań umysłowych, które przez
lata występowały w doświadczeniu człowieka;
TESTY:
wiadomości;
rozumienie NIE OBNIŻA SIĘ POZIOM
słownik WYKONANIA
arytmetyka

INTELIGENCJA PŁYNNA - zdolność do uczenia się

nowych zadań, widzenia świata z nowej
perspektywy, wynajdywania pomysłowych
rozwiązań dla nowych problemów;
TESTY:
symbole cyfr i figur
klocki OBNIŻA SIĘ
POZIOM
porządkowanie obrazków
WYKONANIA

CZYNNIKI WARUNKUJĄCE POGARSZANIE SIĘ

WYNIKÓW TESTÓW INTELIGENCJI:

- ZMNIEJSZENIE SIĘ SZYBKOŚCI WYKONYWANIA

ZADAŃ;

- OSŁABIENIE SELEKTYWNOŚCI PAMIĘCI;
- POGORSZENIE SIĘ PAMIĘCI;
- OSŁABIENIE ZDOLNOŚCI DO PODEJMOWANIA

ZŁOŻONYCH DECYZJI

OGÓLNY SPADEK POZIOMU ZDOLNOŚCI

INTELEKTUALNYCH MOŻE WYSTAPIĆ W EFEKCIE
- CHOROBY
- BLISKOŚCI ŚMIERCI (końcowa inwolucja,
końcowy spadek)

TWÓRCZOŚĆ

Sofokles - 70 r.ż - „Król Edyp”

90 r.ż. - „Elektra”

Giuseppe Verdi - 72 r.ż. - „Otello”
Adenauer - 73 r.ż. Kanclerz RFN
R.Reagan - 70 r.ż. Prezydent USA

TEORIA PSYCHOLOGICZNEGO PROCESU

UMIERANIA

Teoria Elizabeth Kubler-Ross stadiów umierania
1. Stadium zaprzeczania

- absolutne zaprzeczanie
- chwiejne zaprzeczanie
- modyfikujące zaprzeczanie

2. Stadium gniewu (dlaczego ja, a nie ktoś inny)
3. Stadium targowania się (próba odroczenia)
4. Stadium depresji

- depresja reaktywna - efekt poniesionej straty
- depresja przygotowawcza - reakcja na

nadchodzącą stratę

5. Stadium akceptacji

DO ZOBACZENIA NA

DO ZOBACZENIA NA

EGZAMINIE

EGZAMINIE