KONTROLA

JAKOŚCI,

W BUDOWIE

STATKU

Opracowanie: mgr inż. Zbigniew Górski

Opracowanie: mgr inż. Zbigniew Górski

2

METODY KONTROLI JAKOŚCI,

PRÓBY I ODBIORY TECHNICZNE

Próby rurociągów

Podział rurociągów okrętowych z punktu

Podział rurociągów okrętowych z punktu

widzenia przeznaczenia:

widzenia przeznaczenia:



zęzowe (osuszające),

zęzowe (osuszające),



balastowe,

balastowe,



paliwowe,

paliwowe,



parowe,

parowe,



spalinowe,

spalinowe,



odpowietrzające,

odpowietrzające,



sanitarne dopływowe i odpływowe,

sanitarne dopływowe i odpływowe,



przelewowe,

przelewowe,



przeciwpożarowe,

przeciwpożarowe,



hydrauliki siłowej, sygnalizacyjne i inne.

hydrauliki siłowej, sygnalizacyjne i inne.

3

METODY KONTROLI JAKOŚCI,

PRÓBY I ODBIORY TECHNICZNE

Próby rurociągów

Rurociągi na statku

Rurociągi na statku

Typ statku

Typ statku

Wielkość [DWT]

Wielkość [DWT]

Długość

Długość

rurociągów

rurociągów

[m]

[m]

Trawler

Trawler

przetwórnia

przetwórnia

1 200

1 200

21 333

21 333

Baza rybacka

Baza rybacka

10 000

10 000

71 425

71 425

Drobnicowiec

Drobnicowiec

11 855

11 855

25 254

25 254

Zbiornikowiec

Zbiornikowiec

18 337

18 337

53 539

53 539

4

METODY KONTROLI JAKOŚCI,

PRÓBY I ODBIORY TECHNICZNE

Próby rurociągów

Typ

Typ

statku

statku

nośność

nośność

Masa [Mg]

Udział rurociągów

kadłub

kadłub

wyposaże

wyposaże

nie

nie

Długość

Długość

[km]

[km]

Masa

Masa

[Mg}

[Mg}

Trawler

Trawler

1800

1800

1050

1050

1100

1100

31,5

31,5

195,7

195,7

Półpojem

Półpojem

nikowiec

nikowiec

16 000

16 000

3600

3600

2400

2400

47,6

47,6

266,6

266,6

Ro-Ro

Ro-Ro

17 500

17 500

9000

9000

3200

3200

103,5

103,5

605,5

605,5

5

METODY KONTROLI JAKOŚCI,

PRÓBY I ODBIORY TECHNICZNE

Próby rurociągów

Podział rurociągów z punktu widzenia

Podział rurociągów z punktu widzenia

przewodzonego medium

przewodzonego medium

i jego parametrów:

i jego parametrów:



wody morskiej,

wody morskiej,



wody słodkiej,

wody słodkiej,



paliwowe,

paliwowe,



parowe,

parowe,



sprężonego powietrza i innych gazów (CO

sprężonego powietrza i innych gazów (CO

2,

2,

, freon,

, freon,

itp.).

itp.).



spalinowe,

spalinowe,



olejowe (do hydrauliki siłowej)

olejowe (do hydrauliki siłowej)



niskociśnieniowe

niskociśnieniowe



wysokociśnieniowe.

wysokociśnieniowe.

6

METODY KONTROLI JAKOŚCI,

PRÓBY I ODBIORY TECHNICZNE

Próby rurociągów

Kryteria podziału rurociągów wg PRS

Stosowane

Stosowane

czynniki

czynniki

Klasa I

Klasa I

Klasa II

Klasa II

Klasa III

Klasa III

P

P

[MPa]

[MPa]

t [

t [

0

0

C]

C]

P

P

[MPa]

[MPa]

t [

t [

0

0

C]

C]

P

P

[MPa]

[MPa]

t [

t [

0

0

C]

C]

Czynniki

Czynniki

toksyczne i

toksyczne i

zapalne

zapalne

Wszystkie

Wszystkie

parametry

parametry

Para

Para

>

>

1,6

1,6

lub

lub

>

>

30

30

0

0

≤

≤

1,6

1,6

≤

≤

300

300

≤

≤

0,7

0,7

≤

≤

170

170

Paliwo

Paliwo

>

>

1,6

1,6

lub

lub

>

>

15

15

0

0

≤

≤

1,6

1,6

≤

≤

150

150

≤

≤

0,7

0,7

≤

≤

60

60

Powietrze,

Powietrze,

gazy, oleje:

gazy, oleje:

>

>

4,0

4,0

lub

lub

>

>

300

300

≤

≤

4,0

4,0

≤

≤

300

300

≤

≤

1,6

1,6

≤

≤

200

200

Instalacje

Instalacje

ładunkowe

ładunkowe

produktów

produktów

naftowych

naftowych

i inne

i inne

bezciśnienio

bezciśnienio

we

we

Wszystkie

Wszystkie

parametry

parametry

7

METODY KONTROLI JAKOŚCI,

PRÓBY I ODBIORY TECHNICZNE

Próby rurociągów



Do klasy I zaliczamy rurociągi mające

Do klasy I zaliczamy rurociągi mające

przynajmniej jeden z parametrów kolumny 2

przynajmniej jeden z parametrów kolumny 2

lub 3.

lub 3.



Do klasy II lub klasy III zaliczamy rurociągi

Do klasy II lub klasy III zaliczamy rurociągi

mające oba parametry podane w kolumnach

mające oba parametry podane w kolumnach

4 i 5 lub 6 i 7

4 i 5 lub 6 i 7

Uwaga! Rury i armatura rurociągów

Uwaga! Rury i armatura rurociągów

klasy I i II, a także armatura denna i

klasy I i II, a także armatura denna i

burtowa podlegają nadzorowi PRS w

burtowa podlegają nadzorowi PRS w

czasie

czasie

produkcji.

produkcji.

8

METODY KONTROLI JAKOŚCI,

PRÓBY I ODBIORY TECHNICZNE

Próby rurociągów

Części składowe rurociągu

Części składowe rurociągu

1.

1.

Odcinek - najmniejsza nierozdzielna część rurociągu,

Odcinek - najmniejsza nierozdzielna część rurociągu,

2.

2.

Armatura - elementy lub zespoły zapewniające prawidłowe

Armatura - elementy lub zespoły zapewniające prawidłowe

działanie

instalacji

(zawory,

urządzenia

kontrolno-

działanie

instalacji

(zawory,

urządzenia

kontrolno-

pomiarowe, zabezpieczające),

pomiarowe, zabezpieczające),

3.

3.

Złączki - elementy umożliwiające odpowiednio silne i

Złączki - elementy umożliwiające odpowiednio silne i

zapewniające szczelne połączenie odcinków w system,

zapewniające szczelne połączenie odcinków w system,

4.

4.

Zamocowania - elementy podtrzymujące rurociąg w

Zamocowania - elementy podtrzymujące rurociąg w

zadanym (żądanym) położeniu.

zadanym (żądanym) położeniu.

Ogniwo rurociągu

Ogniwo rurociągu

– klika odcinków, armatura, złączki,

– klika odcinków, armatura, złączki,

zamocowania (niekiedy izolacja) łączone w warsztacie na

zamocowania (niekiedy izolacja) łączone w warsztacie na

etapie prefabrykacji.

etapie prefabrykacji.

Linia rurociągu –

Linia rurociągu –

rurociąg łączący i obsługujący dwa

rurociąg łączący i obsługujący dwa

urządzenia .

urządzenia .

9

METODY KONTROLI JAKOŚCI,

PRÓBY I ODBIORY TECHNICZNE

Próby rurociągów

Części składowe rurociągu

Części składowe rurociągu

10

METODY KONTROLI JAKOŚCI,

PRÓBY I ODBIORY TECHNICZNE

Próby rurociągów



Średnica nominalna –

Średnica nominalna –

D

D

nom

nom

– średnica

– średnica

zewnętrzna rury,

zewnętrzna rury,



Ciśnienie nominalne –

Ciśnienie nominalne –

p

p

nom

nom

– umowne ciśnienie

– umowne ciśnienie

dla oznaczania armatury i elementów

dla oznaczania armatury i elementów

rurociągu( równe ciśnieniu roboczemu w

rurociągu( równe ciśnieniu roboczemu w

temperaturze 200

temperaturze 200

0

0

C dla stali i staliwa, a

C dla stali i staliwa, a

120

120

0

0

C dla mosiądzu, brązu, żeliwa),

C dla mosiądzu, brązu, żeliwa),



Ciśnienie robocze –

Ciśnienie robocze –

p

p

t

t

– rzeczywiste ciśnienie

– rzeczywiste ciśnienie

przewodzonego czynnika,

przewodzonego czynnika,



Ciśnienie próbne –

Ciśnienie próbne –

p

p

pr

pr

– ciśnienie w trakcie

– ciśnienie w trakcie

prób armatury lub odcinka (ogniwa) w czasie

prób armatury lub odcinka (ogniwa) w czasie

wykonywania lub po zamontowaniu

wykonywania lub po zamontowaniu

systemu.

systemu.

11

METODY KONTROLI JAKOŚCI,

PRÓBY I ODBIORY TECHNICZNE

Próby rurociągów

Kategorie rur stalowych

Kategorie rur stalowych

Rury stalowe używane do budowy statków dzielimy na dwie

Rury stalowe używane do budowy statków dzielimy na dwie

kategorie:

kategorie:

-

Rury przewodowe (PO) – przeznaczone do przewodzenia

Rury przewodowe (PO) – przeznaczone do przewodzenia

cieczy, gazów – próbowane na ciśnienie,

cieczy, gazów – próbowane na ciśnienie,

-

Rury konstrukcyjne (KO) – przeznaczone na elementy

Rury konstrukcyjne (KO) – przeznaczone na elementy

konstrukcyjne kadłuba, nie przeznaczone do przewodzenia

konstrukcyjne kadłuba, nie przeznaczone do przewodzenia

czynnika pod ciśnieniem

czynnika pod ciśnieniem

.

.

Uwaga!!!

Uwaga!!!

1. Rury przewodowe mogą być użyte

1. Rury przewodowe mogą być użyte

zamiast rur konstrukcyjnych,

zamiast rur konstrukcyjnych,

2.

2.

Nie wolno stosować rur

Nie wolno stosować rur

konstrukcyjnych zamiast rur

konstrukcyjnych zamiast rur

przewodowych.

przewodowych.

12

METODY KONTROLI JAKOŚCI,

PRÓBY I ODBIORY TECHNICZNE

Próby rurociągów

Badania jakości rur

Badania jakości rur

Badania jakości polegają na zbadaniu zgodności z

Badania jakości polegają na zbadaniu zgodności z

wymaganiami norm i przepisów TK i obejmują:

wymaganiami norm i przepisów TK i obejmują:

a)

a)

Skład chemiczny i własności mechaniczne materiału,

Skład chemiczny i własności mechaniczne materiału,

b)

b)

Sprawdzeniu stanu powierzchni i końców rur –

Sprawdzeniu stanu powierzchni i końców rur –

nieuzbrojonym okiem,

nieuzbrojonym okiem,

c)

c)

Sprawdzenie wnętrza rur oświetlonej z obu końców,

Sprawdzenie wnętrza rur oświetlonej z obu końców,

d)

d)

Sprawdzenie wymiarów,

Sprawdzenie wymiarów,

e)

e)

Próby technologiczne,

Próby technologiczne,

f)

f)

Próby hydrauliczne na szczelności i wytrzymałość.

Próby hydrauliczne na szczelności i wytrzymałość.

13

14

15

METODY KONTROLI JAKOŚCI,

PRÓBY I ODBIORY TECHNICZNE

Próby rurociągów

Badania jakości rur- przykłady badań

Badania jakości rur- przykłady badań

16

METODY KONTROLI JAKOŚCI,

PRÓBY I ODBIORY TECHNICZNE

Próby rurociągów

Badania jakości rur- przykłady badań

Badania jakości rur- przykłady badań

17

METODY KONTROLI JAKOŚCI,

PRÓBY I ODBIORY TECHNICZNE

Próby rurociągów

Kontrola jakości spawania prowadzona

Kontrola jakości spawania prowadzona

jest przez kontrolerów jakości stoczni i

jest przez kontrolerów jakości stoczni i

inspektorów TK.

inspektorów TK.

Obejmuje następujące rodzaje kontroli:

Obejmuje następujące rodzaje kontroli:

a)

a)

wstępną,

wstępną,

b)

b)

sposobu przygotowania do spawania,

sposobu przygotowania do spawania,

c)

c)

dorywczą w czasie spawania,

dorywczą w czasie spawania,

d)

d)

wykonanych spoin.

wykonanych spoin.

18

METODY KONTROLI JAKOŚCI,

PRÓBY I ODBIORY TECHNICZNE

Próby rurociągów

Kontrola złączy – przykłady szablonów

Kontrola złączy – przykłady szablonów

19

METODY KONTROLI JAKOŚCI,

PRÓBY I ODBIORY TECHNICZNE

Próby rurociągów

Kontrola wad wewnętrznych złączy

Kontrola wad wewnętrznych złączy

Wg PRS złącza rurociągów parowych, niezależnie

Wg PRS złącza rurociągów parowych, niezależnie

od ciśnienia roboczego, rurociągów pracujących

od ciśnienia roboczego, rurociągów pracujących

w temperaturze powyżej 350

w temperaturze powyżej 350

0

0

C oraz rurociągów

C oraz rurociągów

o ciśnieniu roboczym 1,6 MPa powinny być

o ciśnieniu roboczym 1,6 MPa powinny być

poddane kontroli radiologicznej w zakresie:

poddane kontroli radiologicznej w zakresie:



D

D

z

z

>

>

76 mm – należy prześwietlić każde złącze,

76 mm – należy prześwietlić każde złącze,



36 mm

36 mm

<

<

D

D

z

z

<

<

76 mm - 10% złączy, nie mniej niż

76 mm - 10% złączy, nie mniej niż

jedno spośród wykonywanych przez jednego

jedno spośród wykonywanych przez jednego

spawacza,

spawacza,



Każde złącze poddane kontroli radiologicznej

Każde złącze poddane kontroli radiologicznej

powinno być zbadane na całej długości.

powinno być zbadane na całej długości.

20

METODY KONTROLI JAKOŚCI,

PRÓBY I ODBIORY TECHNICZNE

Próby rurociągów

Kontrola wad wewnętrznych złączy

Kontrola wad wewnętrznych złączy

Kontrola spoin przez nawiercanie.

Kontrola spoin przez nawiercanie.

Cel kontroli - wykrycie:

Cel kontroli - wykrycie:

-

nieprzetopów,

nieprzetopów,

-

pęcherzy,

pęcherzy,

-

pór gazowych,

pór gazowych,

-

zażużlenia,

zażużlenia,

-

pęknięć.

pęknięć.

21

METODY KONTROLI JAKOŚCI,

PRÓBY I ODBIORY TECHNICZNE

Próby rurociągów

Próby rurociągów w procesie

Próby rurociągów w procesie

prefabrykacji

prefabrykacji

Wytrzymałość i szczelność – podstawowy

Wytrzymałość i szczelność – podstawowy

warunek sprawnego działania wszelkich

warunek sprawnego działania wszelkich

instalacji okrętowych.

instalacji okrętowych.

Podstawową

próbą

kończącą

proces

Podstawową

próbą

kończącą

proces

prefabrykacji jest próba wodna (hydrauliczna).

prefabrykacji jest próba wodna (hydrauliczna).

Wartość ciśnienia zależy od ciśnienia roboczego.

Wartość ciśnienia zależy od ciśnienia roboczego.

Według wymagań PRS rurociągi klasy I i II,

Według wymagań PRS rurociągi klasy I i II,

wszystkie parowe, sprężonego powietrza i paliwa

wszystkie parowe, sprężonego powietrza i paliwa

o p

o p

t

t

>

>

0,35 MPa – niezależnie od klasy (przed

0,35 MPa – niezależnie od klasy (przed

zaizolowaniem) należy w obecności inspektora

zaizolowaniem) należy w obecności inspektora

poddać próbom hydraulicznym na ciśnienie : p

poddać próbom hydraulicznym na ciśnienie : p

pr

pr

= 1,5 p

= 1,5 p

t

t

[MPa].

[MPa].

22

METODY KONTROLI JAKOŚCI,

PRÓBY I ODBIORY TECHNICZNE

Próby rurociągów

Wyposażenie stanowiska prób

Wyposażenie stanowiska prób

23

METODY KONTROLI JAKOŚCI,

PRÓBY I ODBIORY TECHNICZNE

Próby rurociągów

Armatura instalowana na rurociągach Klas I i

Armatura instalowana na rurociągach Klas I i

II

II

powinna być poddawana próbie ciśnieniem

powinna być poddawana próbie ciśnieniem

hydraulicznym P

hydraulicznym P

pr

pr

wg wzoru:

wg wzoru:

P

P

pr

pr

= ( 1,5 + 0,1 x K) p

= ( 1,5 + 0,1 x K) p

t

t

[MPa]

[MPa]

Gdzie:

Gdzie:

K – współczynnik zależny od temperatury

K – współczynnik zależny od temperatury

i materiału rurociągu (stal węglowa - K=

i materiału rurociągu (stal węglowa - K=

0 przy 120

0 przy 120

0

0

C, K=17 przy 450

C, K=17 przy 450

0

0

C)

C)

24

METODY KONTROLI JAKOŚCI,

PRÓBY I ODBIORY TECHNICZNE

Próby rurociągów

Uwagi!!!

Uwagi!!!

Naprężenia powstające podczas próby

Naprężenia powstające podczas próby

hydraulicznej nie powinny przekraczać

hydraulicznej nie powinny przekraczać

0,9 granicy plastyczności materiału w

0,9 granicy plastyczności materiału w

temperaturze próby.

temperaturze próby.

Wszystkie rurociągi podlegające

Wszystkie rurociągi podlegające

przepisom Towarzystw Klasyfikacyjnych

przepisom Towarzystw Klasyfikacyjnych

powinny być też sprawdzone na

powinny być też sprawdzone na

szczelność podczas próby działania na

szczelność podczas próby działania na

statku w obecności inspektora TK.

statku w obecności inspektora TK.

25

METODY KONTROLI JAKOŚCI,

PRÓBY I ODBIORY TECHNICZNE

Próby rurociągów

Próby i kontrola po montażu

Próby i kontrola po montażu

Kontrolę i próby układu rurociągów

Kontrolę i próby układu rurociągów

przeprowadza się:

przeprowadza się:

1.

1.

W procesie montażu po zamontowaniu

W procesie montażu po zamontowaniu

określonych węzłów,

określonych węzłów,

2.

2.

Po zakończeniu montażu określonych

Po zakończeniu montażu określonych

rurociągów lub całych układów,

rurociągów lub całych układów,

3.

3.

W czasie prób na uwięzi,

W czasie prób na uwięzi,

4.

4.

W czasie prób morskich.

W czasie prób morskich.

26

METODY KONTROLI JAKOŚCI,

PRÓBY I ODBIORY TECHNICZNE

Próby rurociągów

Próby i kontrola po montażu

Próby i kontrola po montażu

Zakres kontroli:

Zakres kontroli:

1.

1.

Zgodność z dokumentacją,

Zgodność z dokumentacją,

2.

2.

Prawidłowość wzajemnego rozmieszczenia poszczególnych

Prawidłowość wzajemnego rozmieszczenia poszczególnych

odcinków, węzłów i armatury,

odcinków, węzłów i armatury,

3.

3.

Kompletność wykonania,

Kompletność wykonania,

4.

4.

Jakość wykonania,

Jakość wykonania,

5.

5.

Czystość rurociągów,

Czystość rurociągów,

6.

6.

Tolerancje, współosiowości i równoległości osadzenia kołnierzy,

Tolerancje, współosiowości i równoległości osadzenia kołnierzy,

7.

7.

Oznaczenia wszystkich odcinków i armatury znakami

Oznaczenia wszystkich odcinków i armatury znakami

kontrolnymi,

kontrolnymi,

8.

8.

Prawidłowość zamocowania armatury,

Prawidłowość zamocowania armatury,

9.

9.

Możliwość dojścia do wszystkich rurociągów,

Możliwość dojścia do wszystkich rurociągów,

10.

10.

Możliwość odwodnienia rurociągów,

Możliwość odwodnienia rurociągów,

11.

11.

Zaopatrzenia w tabliczki kontrolne,

Zaopatrzenia w tabliczki kontrolne,

12.

12.

Lekkość zamykania i otwierania armatury,

Lekkość zamykania i otwierania armatury,

13.

13.

Możliwość zdalnego sterowania armatura w przypadku miejsc

Możliwość zdalnego sterowania armatura w przypadku miejsc

trudno dostępnych,

trudno dostępnych,

14.

14.

Prawidłowość rozmieszczenia aparatury kontrolno pomiarowej.

Prawidłowość rozmieszczenia aparatury kontrolno pomiarowej.

27

METODY KONTROLI JAKOŚCI,

PRÓBY I ODBIORY TECHNICZNE

Próby rurociągów

Próby i kontrola po montażu

Próby i kontrola po montażu



Próby szczelności,

Próby szczelności,



Próby w działaniu.

Próby w działaniu.

Inne:

Inne:



Zabiegi dezynfekcyjne,

Zabiegi dezynfekcyjne,



Próba rurociągów parowych na

Próba rurociągów parowych na

szczelność (parą).

szczelność (parą).

28

METODY KONTROLI JAKOŚCI,

PRÓBY I ODBIORY TECHNICZNE

Próby rurociągów

1.

1.

Szarejko J.: Technologia rurociągów

Szarejko J.: Technologia rurociągów

okrętowych. Wydawnictwo Morskie,

okrętowych. Wydawnictwo Morskie,

Gdynia 1968

Gdynia 1968

2.

2.

Doerffer J.: Technologia wyposażania

Doerffer J.: Technologia wyposażania

statków. Wydawnictwo Morskie, Gdańsk

statków. Wydawnictwo Morskie, Gdańsk

1975

1975

3.

3.

Szarejko J.: Poradnik instalatora

Szarejko J.: Poradnik instalatora

rurociągów okrętowych. Wydawnictwo

rurociągów okrętowych. Wydawnictwo

Morskie, Gdańsk 1985

Morskie, Gdańsk 1985