wykład 4

wykład 4

Zaburzenia

Zaburzenia

psychiczne okresu

psychiczne okresu

dzieciństwa i

dzieciństwa i

dorastania

dorastania

Andrzej Czernikiewicz

Andrzej Czernikiewicz

2

2

Zasady zbierania wywiadu
biopsychosocjalnego



Główne skargi (obecne)



Wywiad dotyczący

obecnego zaburzenia:

dynamika rozwoju

objawów, postawy

dziecka i rodziców w

odniesieniu do objawów,

skutki zaburzenia na

funkcjonowanie dziecka

i rodziny, stresory,

poprzednie rodzaje

terapii (typy, efekty,

czas trwania, objawy

uboczne)



Poziom aktualnego

rozwoju: nawyki,

zdolności motoryczne i

poziom ogólnej

aktywności, mowa i

język, umiejętności

szkolne, hobby,

zainteresowania, relacje

z rówieśnikami,

przyjaźnie, relacje z

członkami rodziny i

innymi znaczącymi

dorosłymi, ryzykowne

zachowania, zachowania

seksualne

3

3

Zasady zbierania wywiadu
biopsychosocjalnego - II



Przegląd objawów

zaburzeń funkcji

psychicznych i zaburzeń

zachowania



Stan somatyczny

aktualny



Wywiad: medyczny,

neurologiczny,

psychiatryczny



Historia rozwoju

psychosocjalnego: ciąża

i poród, okres

noworodkowy,

niemowlęcy i wczesne

dzieciństwo;

temperament; kroki

milowe; historia nauki w

szkole



Wywiad

psychosocjalny i

psychiatryczny

każdego z rodziców



Wywiad dotyczący

funkcjonowania

małżeństwa

rodziców



Wywiad medyczny

rodzinny



Aktualne

funkcjonowanie

rodziny: możliwości,

źródła

4

4

Upośledzenie umysłowe

Upośledzenie umysłowe

upośledzenie

upośledzenie

II

II

Wiek

Wiek

Rozwojowy

Rozwojowy

(lata)

(lata)

Poziom

Poziom

edukacyjny

edukacyjny

Pomoc

Pomoc

lekkie

lekkie

69-50

69-50

12-9

12-9

Szkoła

Szkoła

podstawow

podstawow

a

a

wsparcie

wsparcie

umiarkowan

umiarkowan

e

e

49-35

49-35

8-6

8-6

Szkoła

Szkoła

specjalna

specjalna

pomoc

pomoc

znaczne

znaczne

34-20

34-20

5-3

5-3

Szkoła

Szkoła

życia

życia

Ciągła

Ciągła

opieka

opieka

głębokie

głębokie

19-0

19-0

<2

<2

---

---

instytucje

instytucje

5

5

Deficyty parcjalne

Deficyty parcjalne

•

Funkcji mowy

Funkcji mowy

–

Artykulacji

Artykulacji

–

Ekspresji

Ekspresji

–

Rozumienia

Rozumienia

6

6

Deficyty parcjalne

Deficyty parcjalne

•

Funkcji szkolnych

Funkcji szkolnych

–

Czytania

Czytania

–

Pisania

Pisania

–

Liczenia

Liczenia

–

Koordynacji motorycznej

Koordynacji motorycznej

7

7

Attention-Deficit/ Hyperactivity Disorder

Attention-Deficit/ Hyperactivity Disorder

Zaburzenie Hiperkinetyczne

Zaburzenie Hiperkinetyczne

•

Deficyt uwagi i/lub nadaktywność

Deficyt uwagi i/lub nadaktywność

•

Deficyt uwagi

Deficyt uwagi

–

Problemy w utrzymaniu uwagi

Problemy w utrzymaniu uwagi





błędy z zapomnienia

błędy z zapomnienia

–

Trudności w podtrzymaniu uwagi

Trudności w podtrzymaniu uwagi

–

Nie słuchają

Nie słuchają

–

Nie przestrzegają zaleceń

Nie przestrzegają zaleceń

8

8

ADHD

ADHD

objawy

objawy

•

Nadaktywność/impulsywność

Nadaktywność/impulsywność

–

Wiercenie się

Wiercenie się

–

“

“

napędzani przez motorek

napędzani przez motorek

”

”

–

Wielomówność

Wielomówność

–

Niezdolność doczekania swojej kolejki

Niezdolność doczekania swojej kolejki

–

Przerywanie wypowiedzi / wtrącanie się

Przerywanie wypowiedzi / wtrącanie się

9

9

ADHD

ADHD

objawy

objawy

•

Trwają przez co najmniej 6 miesięcy

Trwają przez co najmniej 6 miesięcy

•

Początek przed 7 rokiem życia

Początek przed 7 rokiem życia

•

Pogorszenie w zakresie co najmniej 2

Pogorszenie w zakresie co najmniej 2

obszarów funkcjonowania

obszarów funkcjonowania

•

Znaczące pogorszenie wyników

Znaczące pogorszenie wyników

szkolnych

szkolnych

10

10

ADHD

ADHD

- występowanie

- występowanie

•

Najczęstsze zaburzenie

Najczęstsze zaburzenie

psychiczne wśród dzieci leczonych

psychiczne wśród dzieci leczonych

przez pediatrów ambulatoryjnie

przez pediatrów ambulatoryjnie

•

5-7%

5-7%

występowania u dzieci w

występowania u dzieci w

pierwszej połowie szkoły

pierwszej połowie szkoły

podstawowej

podstawowej

•

6-10

6-10

chłopców

chłopców

: 1

: 1

dziewczyna

dziewczyna

11

11

ADHD

ADHD

przebieg

przebieg

•

30-80%

30-80%

prezentuje nadal

prezentuje nadal

niektóre objawy w okresie

niektóre objawy w okresie

adolescencji lub nawet dorosłości

adolescencji lub nawet dorosłości

•

Wyższe ryzyko nadużywania

Wyższe ryzyko nadużywania

narkotyków

narkotyków

•

25%

25%

rozwija w okresie dorosłości

rozwija w okresie dorosłości

APD

APD

12

12

ADHD Etiolog

ADHD Etiolog

ia

ia

•

Dysfunkcja mózgu

Dysfunkcja mózgu

–

Niska aktywność kory prefrontalnej

Niska aktywność kory prefrontalnej

i premotorycznej

i premotorycznej

•

Kontrola uwagi i aktywności

Kontrola uwagi i aktywności

•

Niska aktywność korowa w okolicy

Niska aktywność korowa w okolicy

odpowiedzialnej za inhibicję

odpowiedzialnej za inhibicję

13

13

ADHD Etiolog

ADHD Etiolog

ia

ia

•

Dysfunkcja mózgu

Dysfunkcja mózgu

–

10%

10%

ma w wywiadzie minimalne

ma w wywiadzie minimalne

uszkodzenie mózgu

uszkodzenie mózgu

(

(

infekcja w

infekcja w

pierwszym trymestrze ciąży,

pierwszym trymestrze ciąży,

anoksja w czasie porodu)

anoksja w czasie porodu)

–

Ekspozycja na ołów

Ekspozycja na ołów

14

14

ADHD

ADHD

–

–

leczenie biologiczne

leczenie biologiczne

•

Stymulanty

Stymulanty

–

Ritalin, Dexedrine

Ritalin, Dexedrine

–

Stymulacja inhibicyjnych obszarów

Stymulacja inhibicyjnych obszarów

kory

kory

15

15

ADHD

ADHD

– leczenie

– leczenie

psychosocjalne

psychosocjalne

•

Terapia kognitywno-behawioralna

Terapia kognitywno-behawioralna

–

Wzmacnianie zachowań

Wzmacnianie zachowań

zadaniowych – „token economy”

zadaniowych – „token economy”

–

Self-instruction strategies

Self-instruction strategies

–

Trening rodziców

Trening rodziców

16

16

ADHD

ADHD

leczenie

leczenie

•

CBT

CBT

+

+

leki – najbardziej

leki – najbardziej

efektywne

efektywne

>

>

–

Wyłącznie leki

Wyłącznie leki

>

>

•

CBT

CBT

>

>

–

Placebo

Placebo

17

17

Autyzm dziecięcy

Autyzm dziecięcy

•

Początek w ciągu pierwszych 24

Początek w ciągu pierwszych 24

miesięcy życia

miesięcy życia

•

Znaczące uszkodzenie trzech

Znaczące uszkodzenie trzech

obszarów

obszarów

18

18

Autyzm dziecięcy

Autyzm dziecięcy

•

Jakościowe pogorszenie interakcji

Jakościowe pogorszenie interakcji

socjalnych

socjalnych

–

Pogorszenie zachowań

Pogorszenie zachowań

pozawerbalnych

pozawerbalnych

–

Brak rozwoju związków

Brak rozwoju związków

przyjacielskich

przyjacielskich

–

Brak syntonii

Brak syntonii

19

19

Autyzm dziecięcy

Autyzm dziecięcy

•

Pogorszenie komunikacji werbalnej

Pogorszenie komunikacji werbalnej

–

Opóźnienie lub brak rozwoju funkcji mowy

Opóźnienie lub brak rozwoju funkcji mowy

•

50%

50%

nigdy nie mówi

nigdy nie mówi

–

Anormalne formy lub treści wypowiedzi

Anormalne formy lub treści wypowiedzi

•

Echolalia

Echolalia

•

Brak właściwego użycia zaimków

Brak właściwego użycia zaimków

osobowych

osobowych

–

Niezdolność do zainicjowania lub

Niezdolność do zainicjowania lub

utrzymania konwersacji

utrzymania konwersacji

20

20

Autyzm dziecięcy

Autyzm dziecięcy

•

Ograniczony i stereotypowy

Ograniczony i stereotypowy

repertuar zainteresowań i aktywności

repertuar zainteresowań i aktywności

–

Stereotypie ruchowe

Stereotypie ruchowe

–

Preokupacja na detalach

Preokupacja na detalach

–

Brak elastyczności

Brak elastyczności

–

Ograniczony lub dziwaczny obszar

Ograniczony lub dziwaczny obszar

zainteresowań

zainteresowań

21

21

Autyzm dziecięcy -

Autyzm dziecięcy -

występowanie

występowanie

•

.04% = 4/10,000

.04% = 4/10,000

niemowląt

niemowląt

•

4

4

chłopców

chłopców

: 1

: 1

dziewczynka

dziewczynka

•

80% <70

80% <70

w II

w II

22

22

Autyzm dziecięcy - przebieg

Autyzm dziecięcy - przebieg

•

50%

50%

instytucjonalizacja

instytucjonalizacja

•

35-45%

35-45%

wymaga codziennej

wymaga codziennej

opieki

opieki

•

5-17%

5-17%

relatywnie dobre

relatywnie dobre

funkcjonowanie

funkcjonowanie

23

23

Autyzm dziecięcy - przebieg

Autyzm dziecięcy - przebieg

•

Lepsza prognoza, gdy

Lepsza prognoza, gdy

:

:

–

Wyższa inteligencja

Wyższa inteligencja

–

Dochodzi do rozwoju mowy przed 5

Dochodzi do rozwoju mowy przed 5

rokiem życia

rokiem życia

24

24

Autyzm dziecięcy - etiologia

Autyzm dziecięcy - etiologia

•

Czynniki dziedziczne

Czynniki dziedziczne

–

Ryzyko zachorowania rodzeństwa

Ryzyko zachorowania rodzeństwa

=

=

2%

2%

–

Folstein & Rutter (1979)

Folstein & Rutter (1979)

•

10 DZ

10 DZ

pary bliźniąt

pary bliźniąt

= 0%

= 0%

concordance

concordance

•

11 MZ

11 MZ

pary bliźniąt

pary bliźniąt

= 36%

= 36%

concordance

concordance

25

25

Autyzm dziecięcy – etiologia –

Autyzm dziecięcy – etiologia –

czynniki biologiczne

czynniki biologiczne

•

Więcej problemów w czasie ciąży

Więcej problemów w czasie ciąży

(pierwszy trymestr)

(pierwszy trymestr)

•

Niedorozwój móżdżku

Niedorozwój móżdżku

–

Szlaki odpowiedzialne za funkcje

Szlaki odpowiedzialne za funkcje

motoryczne, percepcyjne,

motoryczne, percepcyjne,

kognitywne

kognitywne

26

26

Autyzm dziecięcy - etiologia

Autyzm dziecięcy - etiologia

•

Środowisko rodzinne

Środowisko rodzinne

–

Kanner (1943)

Kanner (1943)

•

Rodzicielskie odrzucenie i

Rodzicielskie odrzucenie i

“emotional refrigeration”

“emotional refrigeration”

27

27

Autyzm dziecięcy - leczenie

Autyzm dziecięcy - leczenie

•

Brak efektywnego leku na większość

Brak efektywnego leku na większość

kluczowych objawów

kluczowych objawów

•

Problemy leczenia behawioralnego

Problemy leczenia behawioralnego

–

Zaburzenia motoryki utrudniają

Zaburzenia motoryki utrudniają

uczenie

uczenie

–

Problemy w zmianie rytuałów

Problemy w zmianie rytuałów

–

Problemy w znajdowaniu właściwej

Problemy w znajdowaniu właściwej

gratyfikacji

gratyfikacji

28

28

Inne całościowe zaburzenia

Inne całościowe zaburzenia

psychiczne

psychiczne

•

Zespół Aspergera

Zespół Aspergera

•

Zespół Retta

Zespół Retta

29

29

Zaburzenia zachowania



A.                      Powtarzalny i utrwalony
wzorzec zachowań antysocjalnych,
trwający przec co najmniej 1 rok, przy
czym każdy z co najmniej 3
wymienionych niżej objawów trwa
przez co najmniej 6 miesięcy:

30

30

Objawy:



Agresja w stosunku do ludzi i zwierząt:



1. Groźby lub zastraszanie innych

(częste)



2. Częste inicjowanie bójek



3. Używanie niebezpiecznych narzędzi



4. Fizyczne okrucieństwo wobec ludzi



5. Fizyczne okrucieństwo wobec zwierząt



6. Kradzieże w obecności ofiary



7. Zmuszanie do współżycia seksualnego

31

31

Objawy:



Niszczenie przedmiotów



8. Podpalenia



9. Inne niszczenie przedmiotów



Kłamliwość i kradzieże



10.                 Rozbijanie szyb



11.                 Częste kłamstwa



12.                 Kradzieże bez obecności ofiary

32

32



Poważne naruszanie prawa



13.                 Częste pozostawanie poza domem

na noc przed ukończeniem 13 roku życia



14.                 Ucieczki z domu na co najmniej 2

noce



15.                 Częste wagarowanie przed

ukończeniem 13 roku życia



B.                       Objawy to powodują znaczące

pogorszenie funkcjonowania



C.                       Początek przed 15 rokiem życia

Objawy

33

33

Typy zaburzeń zachowania

Typy zaburzeń zachowania

•

Zaburzenie opozycyjno-buntownicze

Zaburzenie opozycyjno-buntownicze

•

Zaburzenie zachowania ze złą

Zaburzenie zachowania ze złą

socjalizacją

socjalizacją

•

Zaburzenie zachowania z dobrą

Zaburzenie zachowania z dobrą

socjalizacją

socjalizacją

34

34

Inne dziecięce zaburzenia

Inne dziecięce zaburzenia

psychiczne

psychiczne

•

Zespół lęku separacyjnego

Zespół lęku separacyjnego

•

Zaburzenie typu nadmiernego lęku w

Zaburzenie typu nadmiernego lęku w

dzieciństwie

dzieciństwie

•

Zaburzenie typu nadmiernej rywalizacji z

Zaburzenie typu nadmiernej rywalizacji z

rodzeństwem

rodzeństwem

•

Mutyzm wybiórczy

Mutyzm wybiórczy

•

Zaburzenie typu utrudnienia kontaktów

Zaburzenie typu utrudnienia kontaktów

socjalnych

socjalnych

•

Zaburzenie typu nadmiernej łatwości

Zaburzenie typu nadmiernej łatwości

kontaktów socjalnych

kontaktów socjalnych

35

35

Inne dziecięce zaburzenia

Inne dziecięce zaburzenia

psychiczne

psychiczne

•

Pica

Pica

•

Zespół la Tourrete’a

Zespół la Tourrete’a

•

Mimowolne moczenie

Mimowolne moczenie

•

Mimowolne oddawanie stolca

Mimowolne oddawanie stolca

•

Jąkanie

Jąkanie

•

Mowa bezładna

Mowa bezładna

36

36

Wyniki samooceny

Wyniki samooceny

SDDC+MINI (n=701)

SDDC+MINI (n=701)

37

37

Czym różni się depresja wieku

Czym różni się depresja wieku

młodzieńczego od depresji ludzi

młodzieńczego od depresji ludzi

dorosłych?

dorosłych?

•

Na pewno nie częstością występowania –

Na pewno nie częstością występowania –

epidemiologia depresji wskazuje, że przypadki

epidemiologia depresji wskazuje, że przypadki

depresji w wieku dojrzewania występują równie

depresji w wieku dojrzewania występują równie

często jak u osób dorosłych. Uważa się, że 2,5%

często jak u osób dorosłych. Uważa się, że 2,5%

dzieci, oraz 8,3% adolescentów cierpi na depresję

dzieci, oraz 8,3% adolescentów cierpi na depresję

[Birmaher i in.-1996].

[Birmaher i in.-1996].

•

Jednocześnie badania wskazują na coraz

Jednocześnie badania wskazują na coraz

wcześniejszy początek depresji [Schaffer i in.-1996].

wcześniejszy początek depresji [Schaffer i in.-1996].

•

Inna jest u młodych ludzi proporcja cierpiących na

Inna jest u młodych ludzi proporcja cierpiących na

nią chłopców i dziewcząt – wynosi jak 1 do 1,

nią chłopców i dziewcząt – wynosi jak 1 do 1,

podczas gdy u dorosłych kobiety chorują co najmniej

podczas gdy u dorosłych kobiety chorują co najmniej

dwukrotnie częściej niż mężczyźni.

dwukrotnie częściej niż mężczyźni.

38

38

W obrazie depresji młodzieńczej na plan

W obrazie depresji młodzieńczej na plan

pierwszy wysuwają się objawy, które są

pierwszy wysuwają się objawy, które są

często nieobecne w obrazie depresji w

często nieobecne w obrazie depresji w

innym wieku, takie jak:

innym wieku, takie jak:

•

Objawy somatyczne: zawroty i bóle głowy, bóle karku, kończyn, czy

Objawy somatyczne: zawroty i bóle głowy, bóle karku, kończyn, czy

brzucha

brzucha

•

Ciągłe uczucie nieszczęścia, negatywizmu czy drażliwości

Ciągłe uczucie nieszczęścia, negatywizmu czy drażliwości

•

Niekontrolowane wybuchy złości czy wściekłości

Niekontrolowane wybuchy złości czy wściekłości

•

Ciągły krytycyzm do swojego postępowania, poczucie winy, czy

Ciągły krytycyzm do swojego postępowania, poczucie winy, czy

niska samoocena

niska samoocena

•

Zaburzenia w koncentracji myślenia, kłopoty w podejmowaniu

Zaburzenia w koncentracji myślenia, kłopoty w podejmowaniu

decyzji, szczególnie widoczne w czasie zajęć szkolnych

decyzji, szczególnie widoczne w czasie zajęć szkolnych

•

Spowolnienie wypowiedzi, liczne bloki w wypowiedziach związane z

Spowolnienie wypowiedzi, liczne bloki w wypowiedziach związane z

wahaniami co do dalszego ich toku

wahaniami co do dalszego ich toku

•

Spadek zainteresowania dotychczas absorbującymi zajęciami

Spadek zainteresowania dotychczas absorbującymi zajęciami

•

Brak energii, uczucie ciągłego zmęczenia

Brak energii, uczucie ciągłego zmęczenia

•

Zmiany apetytu dające w efekcie znaczące zmiany wagi ciała

Zmiany apetytu dające w efekcie znaczące zmiany wagi ciała

•

Ciągłe zamartwianie się, nawet drobnostkami

Ciągłe zamartwianie się, nawet drobnostkami

•

Nadmierne zainteresowanie tematyką śmierci w literaturze, muzyce

Nadmierne zainteresowanie tematyką śmierci w literaturze, muzyce

39

39

Samobójstwa a depresja

Samobójstwa a depresja

młodzieńcza

młodzieńcza

•

Ocenia się jednak, że 95% samobójców w okresie adolescencji

Ocenia się jednak, że 95% samobójców w okresie adolescencji

popełnia swój czyn w czasie stanu depresji. Dlatego ocenia się, że

popełnia swój czyn w czasie stanu depresji. Dlatego ocenia się, że

na 100 000 młodych ludzi 10-11 ginie śmiercią samobójczą.

na 100 000 młodych ludzi 10-11 ginie śmiercią samobójczą.

Współczynnik samobójstw w grupie chłopców jest aż 4 razy

Współczynnik samobójstw w grupie chłopców jest aż 4 razy

wyższy niż w grupie dziewcząt. Dlatego też należy mieć

wyższy niż w grupie dziewcząt. Dlatego też należy mieć

świadomość jakie zachowania mogą wskazywać na chęć

świadomość jakie zachowania mogą wskazywać na chęć

odebrania sobie życia.

odebrania sobie życia.

–

Mówienie, czy nawet żartowanie sobie z samobójstw.

Mówienie, czy nawet żartowanie sobie z samobójstw.

–

Stwierdzenia, że ktoś chciałby się z nowu zobaczyć z nieżyjącą już,

Stwierdzenia, że ktoś chciałby się z nowu zobaczyć z nieżyjącą już,

kochaną osobą.

kochaną osobą.

–

Wypowiedzi typu „Życie jest bez sensu”, „Wszystko będzie lepsze,

Wypowiedzi typu „Życie jest bez sensu”, „Wszystko będzie lepsze,

gdy mnie już tu nie będzie”, „Wolałbym już nie istnieć”.

gdy mnie już tu nie będzie”, „Wolałbym już nie istnieć”.

–

Zainteresowanie tematyką śmierci i samobójstwa w literaturze,

Zainteresowanie tematyką śmierci i samobójstwa w literaturze,

muzyce, czy internecie.

muzyce, czy internecie.

–

Pisanie pożegnalnych listów.

Pisanie pożegnalnych listów.

–

Nagłe wizyty u dawno nie odwiedzanych osób, aby je pożegnać.

Nagłe wizyty u dawno nie odwiedzanych osób, aby je pożegnać.

–

Zachowania autodestrukcyjne – picie alkoholu, samouszkodzenia.

Zachowania autodestrukcyjne – picie alkoholu, samouszkodzenia.