Psychologiczne aspekty

sytuacji kryzysowych

.

mł. kpt. mgr Tomasz Mucha

Katastrofa

- jest nagłym zakłóceniem

ekonomicznym

i psychospołecznym, które znacznie

przekracza możliwości

funkcjonowania

społeczności nią dotkniętej (WHO).

Jeżeli mówimy o katastrofie, tym co

najsilniej

w nas uderza jest

nowa świadomość,

która rodzi się po...

Rodzaje katastrof:

- naturalne,
- spowodowane działalnością

człowieka.

Katastrofy naturalne:

- powodzie,
- lawiny,
- huragany,
- trzęsienia ziemi.

Katastrofy spowodowane

działalnością człowieka:

- lotnicze,
- materiały niebezpieczne,
- broń masowego rażenia,
- ataki terrorystyczne,
- wojna.

Fazy katastrofy

Faza

Upływ czasu

Emocje/Zachowania

I
heroiczna

W czasie i tuż po
katastrofie – trwa od kilku
godzin do kilku dni.

Podejmowanie wysiłku aby
zachować życie i mienie,

niesienie pomocy innym,
szok, zaprzeczenie,
smutek, lęk, strach.

II
„miodowy
miesiąc”

Podczas pierwszego etapu

pomocy.

Ulga, wielkie nadzieje.
Zainteresowanie mediów,
wizyty VIPów. Obietnice
odbudowy, wsparcia

finansowego.
Mniej doświadczeni -
niosący pomoc

psychologiczną - kończą
na tym etapie !!!

Fazy katastrofy

Faza

Upływ czasu

Emocje/Zachowania

III
rozczarowa

nia

Etap pomocy trwa.

Frustracja, narastający

stres, wzrasta spożycie
alkoholu, bardziej
widoczne objawy stresu.

IV
odbudowy

Kiedy pomoc z „zewnątrz”
się kończy. Powrót do

stanu psychicznej
stabilizacji: od 6-
36 miesięcy po katastrofie.

Akceptacja osobistej
odpowiedzialności za

odbudowę. Rezygnacja.

Normalne reakcje na sytuację katastrofy:

W sferze
fizycznej

Zmęczenie, przyśpieszone bicie serca, zmiany
ciśnienia krwi, bóle pleców i innych części ciała,

bóle głowy, bezsenność.

W sferze

emocjonalnej

Szok, strach, smutek, złość, poczucie winy, wstyd,

poczucie bezsilności, poczucie pustki, ogólny brak
zainteresowania.

W sferze
sprawności

myślenia

Zakłopotanie, zdezorientowanie, niezdecydowanie,
zamartwianie się, kłopoty z koncentracją uwagi,

luki w pamięci, obwinianie siebie samego.

W sferze

kontaktów
interpersonal
nych

Nieufność, konfliktowość, zamykanie się w sobie,

problemy
z pracą, drażliwość, poczucie odrzucenia.

Reakcje na katastrofę zagrażające zdrowiu

psychicznemu:

Depersonalizacja, derealizacja, fuga, amnezja.

Nawrotowe przeżywanie zdarzenia na nowo, koszmary, przebłyski
że „to” znowu się dzieje.

Skrajne odrętwienie emocjonalne, całkowita niemożność
odczuwania emocji.

Skrajnie uporczywe unikanie wspomnień związanych ze
zdarzeniem.

Nadmierne pobudzenie, ataki paniki, furii, skrajne rozdrażnienie.

Lęk, skrajna bezradność, kompulsywność, obsesja.

Depresja, utrata zdolności do odczuwania nadziei, przyjemności.

Poczucie że jest się niepotrzebnym.

STRES

Brak równowagi między

możliwościami człowieka a

wymaganiami środowiska.

Przebieg reakcji stresowej:

- stadium reakcji alarmowej
- stadium odporności
- stadium wyczerpania

Stadium reakcji alarmowej:

Faza szoku -

pierwsze sygnały pobudzenia

organizmu do obrony np. spadek
ciśnienia krwi, spadek temperatury.

Faza
przeciwdziałania
szokowi -

obejmuje reakcje obronne,

którym towarzyszą zmiany w funkcjach
fizjologicznych np. wzrost ciśnienia
krwi, wzrost temperatury ciała.

Stadium odporności:

- względne przystosowanie się,
- organizm dobrze znosi czynniki szkodliwe już

działające jakiś czas,

- słabiej toleruje inne bodźce, które uprzednio

były nieszkodliwe.

Stadium wyczerpania:

- czynniki szkodliwe działają zbyt długo lub zbyt

intensywnie,

- utrata zdolności obronnych,
- mogą pojawić się trwałe reakcje chorobowe

prowadzące nawet do śmierci.

Stres przewlekły i stres ostry.

Stres przewlekły:

- w życiu człowieka występują zdarzenia

(wymagania) nie przekraczające jego
adaptacyjnych możliwości,

- zdarzenia występują jednak długo,
- może to doprowadzić do gwałtownego

załamania się systemu adaptacyjnego

- efekt: zaburzenia stanu zdrowia.

Stres ostry:

- w życiu człowieka nagle pojawiają się

wymagania,

- bodźce przekraczają możliwości systemu

adaptacyjnego człowieka,

- może to prowadzić do negatywnych skutków

nazywanych urazem (traumą).

Trauma – uraz psychiczny

spowodowany ostrym stresem.

Sytuacje traumatyczne:

- poważne zagrożenie życia człowieka,
- poważne zagrożenie fizycznej integralności,
- poważne zagrożenie lub zranienie, szkoda doznana

przez:
dzieci, współmałżonka, bliskiego krewnego
przyjaciół,

- nagła utrata domu,
- ogromne oczekiwania w stosunku do człowieka np.

ratownicy starający się pomóc umierającemu, presja
rodziny,

- fizyczna przemoc,
- obecność podczas zranienia lub zabicia innej osoby.

Najbardziej typowe reakcje na

sytuację traumatyczną:

- działanie obliczone na przetrwanie i

zachowanie życia,

- porażenie emocjonalne, rodzaj „kokonu”

chroniącego przed działaniem kolejnych
bodźców,

- silnie natężony lęk z agresją i gniewem, chęć

odwetu,

- depresja,
- panika,
- drżenie, biegunka, wymioty, śmiech.

PTSD

- zespól zaburzeń po stresie

urazowym.

Post-Traumatic Stress Disorder

Kryteria PTSD:

a) Osoba przeżyła zdarzenie znajdujące się poza

zakresem normalnych zdarzeń ludzkich.

b) Zdarzenie traumatyczne jest ciągle przeżywane na

nowo na przynajmniej jeden z poniższych sposobów:

-

nawrotowe, nieprzyjemne przypominanie zdarzenia,

-

nawrotowe sny o tym wydarzeniu,

-

nagłe pojawienie się uczucia, jak gdyby to zdarzenie
wróciło, włącznie z uczuciem przeżywania go na
nowo,

-

intensywne zaburzenia psychiczne po doświadczenia
czegoś co w jakiś sposób symbolizuje lub przypomina
przeżyte zdarzenia traumatyczne.

c) Uporczywe unikanie rzeczy związanych z urazem

lub przytępienie reakcji ogólnych, wskazywane
przez co najmniej trzy objawy:

-

wysiłki w celu unikania myśli lub uczuć związanych
z urazem,

-

unikanie czynności lub sytuacji przypominających
uraz,

-

niezdolność do przypomnienia sobie ważnego
aspektu urazu,

-

wyraźnie obniżone zainteresowanie ważnymi
sprawami,

-

poczucie wyobcowania,

-

ograniczony zakres uczuć, np. niezdolność do
miłości,

-

poczucie braku przyszłości.

d) Objawy zwiększonej pobudliwości,

przynajmniej dwa
z poniższych:

-

trudności z zasypianiem lub snem,

-

nerwowość lub wybuchy gniewu,

-

trudności z koncentracją uwagi,

-

nadmierna czujność,

-

przesadna reakcja na zaskoczenie,

-

fizyczna reakcja na wypadki, które
symbolizują lub przypominają jakiś aspekt
traumatycznego zdarzenia.

e) Objawy wymienionych wyżej zaburzeń muszą

się utrzymywać co najmniej przez okres
miesiąca.

Co powinni wiedzieć Ci, którzy

przeżyli katastrofę ?

- Zdarzenie traumatyczne przytrafia się wielu

mądrym, zdrowym, silnym, dobrym ludziom. Nikt
nie jest w stanie całkowicie uchronić się przed
urazami psychicznym,

- uważa się że 8% ludzi cierpi przynajmniej raz w

życiu
z powodu PTSD,

- wielu ludziom przeżywającym zdarzenie

traumatyczne wydaje się że zwariowali,
tymczasem jest to normalna reakcja na
nienormalną sytuację,

- pojawienie się symptomów PTSD po przeżytej

traumie nie jest oznaką słabości,

- im więcej wiemy o traumie, tym lepiej sobie z nią

poradzimy.

Pomoc psychologiczna ofiarom

katastrof.

- Dostarczenie poszkodowanym wody, żywności, ubrań,

zapewnienie ciepła lub chłodu,

- zapewnienie schronienia z dala od miejsca katastrofy,

z dala od rannych, gapiów i dziennikarzy,

- zapewnienie opieki lekarskiej,
- zlokalizowanie krewnych lub przyjaciół, oraz pomoc

poszkodowanemu w skontaktowaniu się z nimi,

- pomoc w powrocie do rytuałów życia codziennego,
- rozwiązanie praktycznych problemów spowodowanych

katastrofą: brak mieszkania, brak samochodu itp.,

- umożliwienie pochowania krewnych, przyjaciół,
- pouczenie na temat reakcji na zdarzenie traumatyczne

i technik radzenia sobie ze stresem.

Sugestie dla kierujących pracą

ratowników podczas katastrofy:

- umożliwienie odpoczynku z dala od miejsca

katastrofy,

- zaopatrzenie miejsca odpoczynku w ubrania na

zmianę, żywność i ... czas aby zjeść posiłek bez
pośpiechu,

- zachęcenie zespołów aby dzieliły się

doświadczeniami,

- wprowadzanie zespołów do pracy tak, aby

zaczynały od miejsc mniej stresujących i stopniowo
przechodziły do miejsc bardziej stresujących,

- zapewnienie defusingu po zakończeniu pracy.

Jak należy radzić sobie z przeżyciem

traumatycznym:

- rozmowa,
- pogłębianie wiedzy na temat traumy,
- rozmowa z innymi ocalałymi z katastrofy,
- zasięgnięcie porady u lekarza,
- techniki relaksacyjne,
- hobby,
- sport,
- wolontariat.

Jak nie należy sobie radzić ze

zdarzeniem traumatycznym:

- papierosy,
- alkohol,
- leki,
- wyładowywanie złości na innych,
- jedzenie,
- próba samobójcza.

KONIEC