EPIDEMIOLOGIA -

podstawowe pojęcia i

definicje

(1)

Epidemiologia - definicja

(1)



EPIDEMIOLOGIA - <grecka>
epi - na/ nad; demos - ludność; logos - nauka
Epidemiologia - dziedzina zajmująca się
badaniem czynników wywierających wpływ na
stan ludności i jej zdrowie

- dyscyplina wiążąca się ze zwalczaniem epidemii
chorób zakaźnych

(historycznie/ obecnie w krajach

rozwijających się)

- dyscyplina wiążąca się ze zwalczaniem chorób
przewlekłych; wypadków; zatruć i innych

(dotyczy

głównie krajów rozwiniętych)

(Współczesna epidemiologia to zagadnienia epidemii i
endemii)

Słowniczek termiów

epidemiologicznych



Epidemia -

wystąpienie zachorowań na

daną chorobę pochodzących z jednego
źródła wśród ludności na określonym
terenie i w określonym czasie w liczbie
wyraźnie większej niż w poprzednich
latach (zwiększona zapadalność)



Epidemiczny proces -

proces szerzenia

się choroby w populacji uwarunkowany
działaniem trzech czynników: czynnika
chorobotwórczego, wrażliwej populacji i
warunków środowiskowych

Słowniczek terminów

epidemiologicznych



Endemia -

wystąpienie zachorowań na daną

chorobę wśród ludności na określonym
terenie w liczbie utrzymującej się przez wiele
lat na podobnym poziomie



Endemiczny obszar -

obszar, na którym

zachorowania ludzi na daną chorobę
występuje w podobnej liczbie przez wiele lat



Czynnik etiologiczny -

biologiczny,

chemiczny, fizyczny lub inny czynnik
wywołujący określoną chorobę,

(czynnikiem

etiologicznym może być również nadmiar, brak lub niedobór
np. składnika pożywienia lub elementów otaczającego
środowiska)

Epidemiologia - definicja

(2)



„Współczesna epidemiologia jest
gałęzią nauki, która zajmuje się
badaniem wpływu różnych
czynników i warunków środowiska
na częstość i rozprzestrzenianie się
chorób zakaźnych i niezakaźnych
lub w ogóle różnych stanów
fizjologicznych wśród ludności.”
(definicja według K.F. Maxcy)

Epidemiologia - definicja

(3)



„ Jest to nauka o częstości występowania i
rozmieszczenia chorób, inwalidztwa, zgonów
i ewentualnych innych zjawisk biologicznych
w populacjach ludzkich oraz o czynnikach
wpływających na ich rozmieszczenie lub
warunkujących ich występowanie.
Dyscyplina ta ma swój udział w rozszerzeniu
wiedzy medycznej, określając rozmiar
problematyki zdrowotnej, ustalając czynniki
etiologiczne oraz służąc ocenie działalności
leczniczej i profilaktycznej.” (definicja
według J. Kostrzewskiego)

Epidemiologia - definicja

(4)

EPIDEMIOLOGIA - to gromadzenie wiedzy o
naturalnej historii chorób w populacji

NATURALNA HISTORIA CHOROBY -

to opis

złożonych zależności pomiędzy środowiskiem
a występowaniem i rozprzestrzenianiem się
różnych stanów chorobowych wśród ludności
(Epidemiologia zajmuje się badaniem
człowieka w jego naturalnym środowisku,
jako członka zbiorowości, uwzględniając jego
wrodzoną podatność i ocenia wpływ
środowiska naturalnego i sztucznego na jego
zdrowie)

Historia epidemiologii (1)



Przyczyny chorób i plag - jako zjawiska
nadnaturalne



Przyrodnicze pojmowanie chorób ok. 400
lat p.n.e - Hipokrates autor traktatu „ O
powietrzu, wodach i okolicach” - staje się
prekursorem epidemiologii
środowiskowej



Teoria infekcji

(choroby występujące

epidemicznie są spowodowane przez
niewidoczne czynniki infekcyjne)

- XVI w.

mnich Fracastoro

Historia epidemiologii (2)



Pojęcie „odporności gospodarza” - E.
Jenner w 1796 r.

(odporność na ospę

prawdziwą po uodpornieniu ospą krowią)

; -

Panum w 1848 r.

(różna częstość

występowania odry wśród ludzi którzy mieli lub
nie wcześniejszy kontakt z chorobą)



John Snow - walka z epidemią cholery w
Londynie w 1848 r. i 1854 r.

(opisowa analiza

zapadalności i rozmieszczenia przestrzennego
przypadków zachorowań pomaga w
identyfikowaniu źródła choroby i sposobu
rozprzestrzeniania się epidemii - nawet przy
braku znajomości zarazka chorobotwórczego)

Historia epidemiologii (3)



L.Pasteur (1822-1893) - wprowadził
szczepienia przeciwko: cholerze kur
(1880 r.); wąglikowi (1881 r.);
wściekliźnie (1885 r.)



R.Koch (1843-1919) - wykrył prątek
gruźlicy (1882 r.); wykrył przecinkowiec
cholery azjatyckiej (1883 r.)

__________________________________________

!!! Etiologię chorób wiązano wówczas

głównie z obecnością czynników

biologicznych, mniej uwagi poświęcano

roli środowiska i odporności gospodarza

Epidemiologia - współcześnie

!!! Współczesne podejście do
epidemiologii polega na opisie
naturalnej historii choroby w populacji

Za występowanie choroby
odpowiedzialne jest
współuczestnictwo (INTERAKCJE)
trzech głównych elementów:

1. Czynników gospodarza
2. Swoistych czynników

chorobotwórczych

3. Środowiska

Ad. 1 Czynniki gospodarza



Podatność gospodarza na skutki środowiska
(

nie jest ona jednakowa dla wszystkich

członków populacji !!!

) zależy od wielu

czynników osobniczych, do których zalicza się:
dziedziczność; wiek; płeć; stan odżywienia,
ogólny stan zdrowia, stan odporności;
przebyte choroby; itd.
(Podatność osobnicza na zachorowania jest
efektem różnych mechanizmów)

Np. znaczenie obciążenia rodzinnego (dziedzicznego)
i narażenia środowiskowego (nikotynizm) na ocenę
ryzyka zachorowania na raka oskrzeli

Ad. 3 Czynniki
środowiskowe

Środowisko -

to suma zewnętrznych warunków

oddziałujących na człowieka
Otoczenie można podzielić na czynniki:



biologiczne

(bakterie; wirusy; grzyby; ludzie; zwierzęta;

stawonogi; flora; fauna)



fizykochemicze

(temperatura; wilgotność;

zanieczyszczenie środowiska; promieniowanie;
nasłonecznienie)



środowiska społecznego

(wzajemne relacje między

jednostkami i grupami; dotyczą sfery materialnej i duchowej)

Czynniki środowiskowe pozostają wzajemnie
powiązane, wykazują wspólne działanie na
człowieka

Współdziałanie czynników

Współdziałające na człowieka czynniki mogą
mieć działanie:



korzystne lub niekorzystne



kompozycja czynników może ulegać

wzmocnieniu lub osłabieniu

Działanie addytywne - sumują się efekty biologiczne
działania dwóch (lub więcej) czynników



w praktyce obserwuje się skutki mniejsze lub większe od
prostego sumowania się efektów

Działanie synergistyczne - jeżeli skutek współdziałania
dwóch (lub więcej) czynników jest znacznie większy od
prostego sumowania
Działanie antagonistyczne - jeżeli działanie jednego
czynnika „chroni” przed szkodliwym działaniem innego, lub
ogranicza szkodliwe następstwa tego działania