Polityka podatkowa
i jej wpływ na
rozwój gospodarczy

dr Lech Jędrzejewski
Wyższa Szkoła Bankowa w
Gdańsku

Wraz z akcesją oraz w okresie ją
poprzedzającym w polskim prawodawstwie
wprowadzono

szereg

zmian

dostosowawczych

do

wymogów

Unii

Europejskiej.

W świetle wprowadzonych zmian, warto
zastanowić się nad możliwościami uprawiania
własnej

polityki

podatkowej

przez

przedsiębiorców.

Wystąpienie obejmuje:



formy

organizacyjno-prawne

w

jakich

przewidywane jest prowadzenie działalności
gospodarczej oraz wpływ tych form na
możliwość wyboru sposobu opodatkowania
dochodu i wysokość obciążeń podatkowych;



omówione zostaną również wybrane prawne
instrumenty polityki podatkowej możliwe do
zastosowania na szczeblu przedsiębiorstwa.

Polityka podatkowa często określana
jest mianem polityki fiskalnej postrzeganej
jako polityka skarbowa, odnosząca się
głównie do strony dochodowej budżetu. W
literaturze przedmiotu można zauważyć,
że pojęcie polityka fiskalna jest pojęciem
znacznie szerszym od polityki podatkowej.

Termin „polityka fiskalna” – Z. Fedorowicz
używa w znaczeniu „doboru źródeł i metod
gromadzenia dochodów publicznych jak
też kierunków i sposobów realizacji
wydatków publicznych dla osiągnięcia
celów społecznych i gospodarczych,
ustalonych

przez

właściwe

organy

publiczne”.

Organy publiczne powoływane są według
ustalonego porządku konstytucyjnego dla
związków publicznoprawnych, wśród których
funkcjonują państwo i samorząd terytorialny.
Zatem można odróżnić politykę fiskalną
państwa
i politykę fiskalną samorządu terytorialnego.

Zwróćmy uwagę, że inny będzie charakter
i cele polityki fiskalnej uprawianej w skali państwa,
które dysponuje znacznym potencjałem w postaci
kompetencji organów ustawodawczych i może przez
to świadomie oddziaływać na kształtowanie się
ostatecznej struktury dochodów. Inny zaś jednostek
samorządu

terytorialnego,

które

przy

kontynuowaniu założeń swojej polityki fiskalnej
muszą uwzględniać pewne ramy i ograniczenia
wyznaczone im przez państwo w przepisach prawa.

Naszym zadaniem nie jest przedstawianie
polityki fiskalnej państwa i innych związków
publiczno-prawnych,

lecz

polityki

podatkowej na szczeblu mikro podmiotu
gospodarczego, która jest częścią składową
jego polityki finansowej.

Polityka podatkowa będąca częścią polityki
finansowej przedsiębiorstwa obejmuje:



podmiot, który ją stanowi,



cel (lub cele) wyznaczone przez podmiot
danej polityki,



metody i środki dobrane do jej realizacji.

Polityka finansowa nie występuje w oderwaniu od

całości

polityki

prowadzonej

przez

dane

przedsiębiorstwo.

Obejmuje

ona

świadome,

zorganizowane

i

zdeterminowane

przez

cele

kształtowanie stosunków ekonomicznych firmy przez jej

kierownictwo za pomocą narzędzi finansowych. Wyraża

się ona w sposobie gospodarowania zasobami oraz

kapitałami własnymi i obcymi, w jaki przedsiębiorstwo

zapewnia sobie środki na realizację celów, potrzeb

rozwojowych i prowadzenie działalności na

najkorzystniejszych warunkach.

Przedsiębiorstwo działające w warunkach
gospodarki rynkowej może realizować swe
zamierzenia (cele) wyznaczone dla polityki
finansowej poprzez ustalanie kierunków dla
poszczególnych polityk, np. polityki dywidend,
polityki

bilansowej,

majątku

trwałego,

socjalnej, podatkowej i innych.

W naszym rozumieniu, jak to już wcześniej
nadmieniono, polityka podatkowa – o ile dany
podmiot ją uprawia, jest nierozłączną częścią
polityki

finansowej

przedsiębiorstwa

(przedsiębiorcy).

Warto nadmienić, że politykę podatkową

można rozumieć jako:
„świadome działania podejmowane

przez przedsiębiorców, zmierzające do

osiągnięcia założonych celów, przy

zastosowaniu

dostępnych

i

odpowiednio

dobranych

metod

wynikających

z

norm

finansowo-

prawnych”.

Z przeprowadzonej analizy przepisów prawa
wynika, ze działalność gospodarczą może
prowadzić osoba fizyczna oraz spółki: cywilna,
jawna,

partnerska,

komandytowa,

komandytowo-akcyjna, akcyjna, i z
ograniczoną odpowiedzialnością.

Osoby prawne zajmujące się działalnością gospodarcza

można podzielić na dwie zasadnicze grupy.

Podmioty powoływane tylko w celu prowadzenia działalności

gospodarczej, do których należą:



spółki kapitałowe (spółka z o.o. i spółka akcyjna),



przedsiębiorstwa państwowe,



spółdzielnie.
Osoby prawne, które zostały powołane do innej niż

gospodarcza działalności statutowej, lecz prowadzące

uboczną działalność gospodarczą, a to:



stowarzyszenia,



fundacje.

Do podstawowych zasad gospodarki rynkowej
obok wolności umów należy także wolność
gospodarcza,

polegająca

na

swobodzie

podejmowania i wykonywania
działalności

gospodarczej.

Swoboda

prowadzenia działalności gospodarczej w
Polsce obejmuje również możliwości wyboru
sposobu opodatkowania dochodu.

Przed rozpoczęciem wykonywania działalności

gospodarczej każdy przedsiębiorca ma prawo

zastanowić się nad rozmiarami prowadzonego

przedsiębiorstwa i nad wyborem sposobu

opodatkowania

dochodu.

Polski

system

podatkowy

przewiduje

dwa

sposoby

opodatkowania dochodów podatników:



w formie zryczałtowanej,



na zasadach ogólnych.

Wybór właściwej w danych warunkach, w
jakich

funkcjonuje

przedsiębiorstwo

i

wynikających przede wszystkim z jego
otoczenia, opcji opodatkowania nie stanowi
znamion unikania opodatkowania i jako
zjawisko prawne związany jest z systemem
podatkowym.

O

jego

legalności

lub

nielegalności decydują bowiem konkretne
normy prawne tego systemu.

Ustawy o podatkach dochodowych (PIT i CIT)

wprowadzają

szereg

możliwości

dokonywania

wyboru przez podatników, stanowiących podstawę

do prowadzenia polityki podatkowej przedsiębiorstw.

Należą do nich między innymi:



forma płacenia zaliczek,



czasokres rozliczania straty,



przyjęte metody amortyzacji,



wpłaty na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych.

Przepisy ustawy o podatku dochodowym od
osób fizycznych przewidują możliwość wyboru
formy ewidencji podatkowej w postaci
podatkowej księgi przychodów i rozchodów
albo

ksiąg

rachunkowych.

Wymienione

ewidencje przewidują inne terminy zaliczenia
do kosztów uzyskania przychodu poniesionych
wydatków.

Polityka podatkowa przypomnijmy to, jak każda inna polityka
obejmuje: stanowiący ją podmiot, cel (lub cele) wyznaczane

przez podmiot polityki oraz metody i środki dobrane do jej

realizacji. Z przywołanych i omówionych norm

prawnych wyraźnie wynikają warunki, stworzone przez

ustawodawcę, do uprawiania polityki podatkowej na szczeblu

przedsiębiorstwa. Występują tu bowiem, składające się na

pojęcie kompletności, wszystkie z wymienionych elementów

polityki, a mianowicie:



podmiot, którym jest będący podatnikiem przedsiębiorca,



cel (cele) w postaci optymalizacji obciążeń podatkowych

i uproszczenia rozliczeń podatkowych,



mająca zastosowanie – metoda budżetowa, wynikająca z norm

zawartych w przepisach prawa podatkowego.

Wyznaczone przez organizatorów ramy czasowe
pozwoliły mnie jedynie zwrócić uwagę na niektóre
istotne zagadnienia związane z polityką finansową
przedsiębiorstw. W związku z czym, na podstawie
wybranych ustaw podatkowych, wykazałem prawne
możliwości uprawiania polityki podatkowej przez
przedsiębiorców. Posłużyło to do ustalenia, że w Polsce
istnieją warunki do prowadzenia takiej polityki na
szczeblu mikro podmiotu.

Korzystając z okazji wyrażam pogląd, że występuje

potrzeba podjęcia szerokich badań mających na celu

opracowanie wzorców dotyczących polityki podatkowej

przedsiębiorstw w warunkach gospodarki

rynkowej. Potrzeba taka nabierze szczególnego

znaczenia przy dostosowywaniu przepisów polskiego

prawa podatkowego do wymogów Unii Europejskiej,

gdzie w krajach zrzeszonych obowiązujące systemy

prawne dopuszczają większą niż w Polsce swobodę dla
uprawiania polityki podatkowej przedsiębiorstw.

Dziękuję Państwu za
uwagę

dr Lech Jędrzejewski