Teorie konfliktów i wojen

Dr hab. Jarosław Gryz

Układ wystąpienia

• Teorie wojen

– Typy i przyczyny wojen
– Prawa wojny
– Strategie walki

• Teorie konfliktów społecznych

– Daniel Bell
– Eric Hobawm
– Hans Sedelmayer

• Teorie ekstremizmu politycznego

– Bruce Hoffman
– Zbigniew Brzeziński
– Frank G. Mc Guire

Teoria wojny

Definicje Carla von Clausewitza (O wojnie):
• Wojna jest tedy aktem przemocy, mającym na

celu zmuszenie przeciwnika do spełnienia

naszej woli (przy jej stosowaniu nie ma granic)

• Przemoc uzbraja się w wynalazki sztuki i nauki,

aby stawić czoła przemocy

• Wojna jest nie tylko czynem politycznym, lecz

prawdziwym narzędziem polityki, dalszym

ciągiem stosunków politycznych,

przeprowadzeniem ich innymi środkami

• Nieznaczne, zaledwie godne wzmianki

ograniczenia, które nakłada samej sobie pod

nazwą praw międzynarodowych, towarzyszą jej,

nie osłabiając w istocie jej siły

Wojna

Stan społeczeństwa, w którym ostry

konflikt zewnętrzny lub wewnętrzny,

wyrosły z dotychczasowej polityki

rozwiązywany jest środkami przemocy.
Pojęcie wojny odnoszone jest do:

–

Otwartego, wypowiedzianego konfliktu

zbrojnego pomiędzy podmiotami

politycznymi (państwami bądź narodami),

który nie może występować między

państwami o ile jedno z nich nie posiada

własnego rządu.

–

Stanu wrogości, konfliktu, opozycji lub

antagonizmu między siłami umysłu,

fizycznymi, społecznymi lub innymi.

Wykładnia wojny

• Sun Tzu:
„(…) „A zatem, gdy dokonujesz

poprzedzonego dokładnym rozpoznaniem

porównania i określasz prawdziwą naturę

poszczególnych elementów, zadaj pytania:

Który władca posiada Tao? Który generał

ma większe umiejętności? Kto zdobył

przewagę Nieba i Ziemi? Czyje prawa i

rozkazy są skuteczniej przestrzegane?

Czyje siły są większe? Czyi oficerowie i

żołnierze są lepiej wyszkoleni? Czyj system

nagród i kar jest bardziej klarowny? Na

podstawie tej wiedzy poznaję, kto

zwycięży, a kto przegra!”

Prawa wojny

• Ius ad bellum - prawo do prowadzenia wojny

– Dawniej traktowane jako atrybut podmiotowości

prawnomiędzynarodowej przysługujące każdemu

państwu, co oznaczało, iż prowadzenie wojny było

dopuszczalnym przez prawo środkiem rozwiązania

sporu międzynarodowego.

– Obecnie prawo do prowadzenia wojny jest zakazane

przez Kartę Narodów Zjednoczonych, która nie tylko

zakazuje używania siły w stosunkach

międzynarodowych, ale także grożenia jej użyciem

– Karta Narodów Zjednoczonych dopuszcza użycie

siły w dwu przypadkach:

• przy korzystaniu z prawa do samoobrony (indywidualnej

lub zbiorowej, tj. w sojuszu)

• w wyniku podjęcia rezolucji przez Radę Bezpieczeństwa

ONZ o podjęciu akcji zbrojnej.

J. Keegan, Historia wojen, Książka i Wiedza, Warszawa

1998

Prawa wojny

Ultimatum – w prawie międzynarodowym żądanie

jednego państwa wobec drugiego spełnienia określonych

warunków w określonym czasie pod groźbą wojny.

– Ultimatum stawia się zwykle w sytuacji, gdy zawodzą

zwykłe metody nacisku dyplomatycznego. Strona, wobec

której wysunięto ultimatum, często ustępuje pod jego

naciskiem, choć nie zawsze.

– Niespełnienie przez Irak ultimatum Rady Bezpieczeństwa

ONZ z 2 listopada 1990 roku w sprawie wycofania wojsk z

Kuwejtu stało się oficjalną przyczyną I wojny nad Zatoką

Perską.

– Przykład pozytywnego działania ultimatum to wysunięte

17 marca 1938 roku przez Polskę wobec Litwy żądanie

przywrócenia normalnych stosunków dyplomatycznych -

ultimatum przyjęto 19 marca.

– Potocznie ultimatum oznacza wysunięcie żądań, których

niespełnienie pociągnie za sobą dramatyczne następstwa.

J. Keegan, Historia wojen, Książka i Wiedza, Warszawa

1998

Prawa wojny

• Ius ad bellum - prawo do prowadzenia wojny

– W przeszłości traktowane jako atrybut

podmiotowości prawnomiędzynarodowej

przysługujące każdemu państwu, co oznaczało, iż

prowadzenie wojny było dopuszczalnym przez prawo

środkiem rozwiązania sporu międzynarodowego.

– Obecnie prawo do prowadzenia wojny jest zakazane

przez Kartę Narodów Zjednoczonych, która nie tylko

zakazuje używania siły w stosunkach

międzynarodowych, ale także grożenia jej użyciem

– Karta Narodów Zjednoczonych dopuszcza użycie siły

w dwu przypadkach:

• przy korzystaniu z prawa do samoobrony (indywidualnej lub

zbiorowej, tj. w sojuszu)

• w wyniku podjęcia rezolucji przez Radę Bezpieczeństwa

ONZ o podjęciu akcji zbrojnej.

J. Keegan, Historia wojen, Książka i Wiedza, Warszawa

1998

Prawa wojny

• Casus belli - powód lub pretekst do

wypowiedzenia wojny.

• łacińskie wyrażenie pochodzące z teorii prawa

międzynarodowego (Ius ad bellum). Formalnie

wyrażenie to (które przetłumaczyć można jako

"ryzyko wojny" lub "okazja do wojny") jest

częścią formalnej deklaracji wojny przez

państwo, które wymienia:

– żale i pretensje jakie państwo ma, lub może mieć, w

stosunku do innego państwa;

– intencje jakie nim kierują by rozpocząć wojnę, a

także działania jakie mogą zostać podjęte by

zapobiec konfliktowi, lub przywrócić pokój.
Deklaracja taka stara się spełnić kryteria Ius Ad

Bellum, "Sprawiedliwej Przyczyny", "Deklaracji

Publicznej" i Ultima Ratio.

J. Keegan, Historia wojen, Książka i Wiedza, Warszawa

1998

Prawa wojny

• Agresja (łac. aggressio – napaść, natarcie) – w prawie

międzynarodowym określenie zbrojnej napaści (najazdu,

ataku) jednego lub kilku państw na inne. Państwo, które

pierwsze dokonało aktu agresji na inne określa się

mianem agresora. Agresja powoduje zazwyczaj

rozpoczęcie wojny. Ofiara agresji ma prawo do

samoobrony, w której mogą pomagać jej też inne

państwa.

– Agresja jest w prawie międzynarodowym zakazana, a naruszenie

tego zakazu stanowi zbrodnię przeciwko pokojowi.

• Ius in bello - "prawo w wojnie", "prawo w czasie

wojny",

• obecnie określane jako prawo konfliktów zbrojnych lub

międzynarodowe prawo humanitarne tj.:

– zbiór przepisów zaakceptowanych przez społeczność

międzynarodową dotyczących sposobów prowadzenia konfliktów

zbrojnych, ochrony ich ofiar oraz uczestników.

J. Keegan, Historia wojen, Książka i Wiedza, Warszawa

1998

Typy i przyczyny wojen

Regularne

Nieregularne

Bezpośrednie - głębokie
Pozytywne -

przyzwalające

Świadome –

nieświadome

Koniczne - wystarczające

Zachowania:
• Instynktowne

-wyuczone

• Błędy oceny

J. Baylis, J. Wirtz, C.S. Gray, E. Cohen (red.), Strategia we współczesnym świecie.
Wprowadzenie do studiów strategicznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego,
Kraków 2009.

Współczesna wojna

Ruppert Smith
• Wojna wśród społeczeństw”:
• Polem bitwy stają się ludzie – wszyscy i

wszędzie

• Do działań militarnych może dojść w

dowolnym miejscu:

– W obecności cywilów
– W obronie cywilów
– Przeciwko cywilom

• Ludność staje się celem, obiektem, który

trzeba tak samo pokonać jak przeciwnika

Zmiana natury wojen

Atrybut

Atrybut

Organizacja

hierarchiczna

Organizacja

sieciowa

Przywództwo

Przywództwo Centralizacja

Decentralizacj

a

Struktura

Struktura

organizacyjn

organizacyjn

a

a

Hierarchiczno

ść

Sieciowość

Struktura

Struktura

przestrzenna

przestrzenna

Koncentracja

Rozproszenie

Zdolność

Zdolność

rekonfiguracj

rekonfiguracj

i

i

Niska

Wysoka

Osadzenie

Osadzenie

w czasie

w czasie

Trwałość

Tymczasowość

Definicje strategii

• Carl Von Clausewitz: Strategia [jest] nauką o użyciu

bitew do celów wojny

• Von Moltke: Strategia jest praktycznym

zastosowaniem środków będących w dyspozycji

generała w celu osiągnięcia konkretnych zamiarów

• Liddell Hart: Strategia jest sztuką dystrybucji i

zastosowania środków wojskowych w celu realizacji

dążeń politycznych

• Andre Beaufre: Strategia jest (…) sztuką dialektyki

siły, a dokładniej – sztuką dialektyki dwóch stron

stosujących siłę aby rozwiązać konflikt

• Gregory D. Foster: Strategia dotyczy wyłącznie

skutecznego wykorzystania siły

Definicje strategii

• J. C. Wylie: Strategia to plan działania

opracowany po to, aby osiągnąć konkretny cel;

jest zamiarem wraz z systemem środków, dzięki

którym można go zrealizować

• Murray i Grimslay: Strategia jest procesem; to

nieustanne przystosowywanie się do

zmieniających warunków i okoliczności w świecie

zdominowanym przez przypadek, niepewność,

dwuznaczność

• Robert Osgood: Strategię należy postrzegać jako

całokształt planów wykorzystania potencjału

zbrojnych sił przymusu w połączeniu z

gospodarczymi, dyplomatycznymi i

psychologicznymi instrumentami władzy – dla

celów wsparcia polityki zagranicznej najbardziej

skutecznymi środkami jawnymi i tajnymi

Natura konfliktu

• „(…) W latach 1995-96 mieszkańcy Freetown,

stolicy Sierra Leone, mieli zagwarantowany

spokój dzięki obecności najemnych oddziałów z

RPA. Gdy w 1997 r. te oddziały opuściły miasto,

doszło do wojskowego zamachu stanu. Który

doprowadził do anarchii i rażącego łamania praw

człowieka. Rząd cywilny odzyskał władzę dopiero

przy wsparciu innych najemnych oddziałów, tym

razem z Wielkiej Brytanii. Kiedy i te opuściły

Freetown, porządek w mieście znowu całkowicie

się załamał, a w grudniu 1998 r. stolicę

zaatakowała rozwydrzona armia otumanionych

narkotykami nastolatków, mordując, okaleczając i

uprowadzając tysiące ludzi. Dwa lata później, gdy

ten sam motłoch ponowione szykował się do

zaatakowania Freetown, społeczność

międzynarodowa wysłała brytyjskich

komandosów do ochrony miasta”.

R.D. Kaplan, Polityka Wojowników. Dlaczego przywództwo potrzebuje pogańskich wartości, Sprawy Polityczne, Elbląg 2008, s. 119.

Typologia konfliktów

• wojna;
• interwencja zbrojna;
• incydent zbrojny;
• przewrót wojskowy;
• blokada zbrojna;
• demonstracja siły;
• interwencja zbrojna;
• inne.

Atrybuty konfliktów

• charakter podmiotów oraz środowiska w

którym do nich dochodzi;

• przestrzeń oraz sposoby prowadzenia w

niej wojny;

• koncepcje prowadzenia konfliktu i wojny,

wyrażone w strategiach oraz doktrynach;

• prawa wojny.

Wykładnia konfliktów

Karta Narodów Zjednoczonych stanowi:

•

„Narody Zjednoczone dążą do następujących celów:

1. Do utrzymywania pokoju i bezpieczeństwa

międzynarodowego; w tym celu będą one podejmowały
skuteczne zbiorowe środki dla zapobiegania i usuwania
gróźb przeciwko pokojowi i dla uchylania aktów agresji lub
innych zamachów przeciwko pokojowi, oraz osiągały, przy
pomocy środków pokojowych i zgodnie z zasadami
sprawiedliwości i prawa międzynarodowego, załatwianie lub
rozstrzyganie sporów międzynarodowych albo sytuacji, które
mogłyby doprowadzić do zakłócenia pokoju;

2. Do rozwoju przyjaznych stosunków pomiędzy narodami,

opartych na poszanowaniu zasady równouprawnienia i
stanowienia narodów o sobie, oraz do podjęcia innych
stosownych środków dla utrwalenia pokoju powszechnego”

Wykładnia konfliktów

Karta Narodów Zjednoczonych stanowi:
3. Wszyscy członkowie powinni załatwiać swe spory

międzynarodowe przy pomocy środków pokojowych w taki

sposób, że ani pokój międzynarodowy, ani bezpieczeństwo,

ani sprawiedliwość nie będą wystawione na

niebezpieczeństwo” i

4. Wszyscy członkowie powinni w swych stosunkach

międzynarodowych powstrzymywać się od stosowania

groźby lub użycia siły przeciwko nietykalności terytorium

albo niepodległości politycznej któregokolwiek państwa, lub

wszelkiego innego sposobu, niezgodnego z zasadami

Narodów Zjednoczonych”.

5. Wszyscy członkowie powinni użyczać Narodom

Zjednoczonym wszelkiego rodzaju pomocy w każdej akcji,

podjętej przez tę Organizację zgodnie z niniejszą Kartą oraz

powinni powstrzymywać się od udzielania pomocy jakiemu

bądź państwu, przeciwko któremu Narody Zjednoczone

podejmą akcję zapobiegawczą lub represyjną.

Wykładnia konfliktów

Karta Narodów Zjednoczonych stanowi:
6. Organizacja dopilnuje, żeby państwa, nie będące

członkami Narodów Zjednoczonych, postępowały

zgodnie z niniejszymi zasadami o tyle o ile

mogłoby to być niezbędne do utrzymania

międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

7. Żadne z postanowień niniejszej Karty nie

upoważnia Narodów Zjednoczonych do wtrącania

się w sprawy, które zasadniczo należą do

wewnętrznej kompetencji jakiego bądź państwa,

ani do domagania się od członków, żeby sprawy

tego rodzaju oddawali do załatwienia w trybie

przewidzianym w niniejszej Karcie; jednak ta

zasada nie może stanąć na przeszkodzie

zastosowania środków represyjnych,

przewidzianych w Rozdziale VII

Konflikty społeczne

Tło konfliktów:

• ideologiczne, będące konsekwencją przyjęcia przez

państwa bądź grupy społeczne określonych idei i

wartości politycznych decydujących m.in. o postrzeganiu

stosunków społecznych czy międzynarodowych, systemu

politycznego, ekonomicznego i prawnego;

• religijne, wynikające z percepcji rzeczywistości poprzez

pryzmat wiary, a tym samym przyjęcia określonej

postawy wyrażanej w aprobacie bądź negacji

rzeczywistości, środowiska międzynarodowego;

• separatystyczno – narodowościowe, będące pochodną

dążeń społeczności lub jej części do uzyskania autonomii

bądź przyłączenia do państwa, z którym się identyfikuje

i jest związana emocjonalnie.

Konflikty społeczne

Tło konfliktów:
• polityczne, dot. zarówno państw, jak i grup społecznych

w wymiarze wewnętrznym oraz zewnętrznym;

• historyczno – polityczne, uwarunkowane procesami

historycznymi i politycznymi;

• społeczno – ekonomiczne, związanych z czynnikami

ekonomicznymi, na tle dostępu do dóbr i ich podziału;

• społeczno – kulturowe, uwarunkowane rozwojem

społecznym i cywilizacyjnym;

• psychologiczne, wynikające z postrzegania

rzeczywistości przez jednostki lub grupy społeczne,

związanych ze zmianami zachodzącymi w mentalności

społeczeństw.

Konflikty społeczne

Uczestnicy konfliktów:
• jednostki odrzucające istniejącą rzeczywistość i

upatrujące możliwości zmian politycznych w

jednostkowych aktach terroru wymierzonych

przeciw innym jednostkom, grupom społecznym

i narodowościowym, państwu i/lub państwom

• ruchy społeczne dążące do realizacji swych

celów politycznych poprzez przemoc/terroryzm,

rezygnujące bądź nie z legalnych metod walki

politycznej

• przestępczość zorganizowana, której celem jest

zabezpieczenie i umocnienie wpływów w

społeczności, narodzie, państwie, bądź w danym

regionie, politycznym i/lub ekonomicznym

Konflikty społeczne

Uczestnicy konfliktów:

• Państwa/grupy państw dążące do zmiany

istniejącego porządku
międzynarodowego

• Korporacje międzynarodowe/ podmioty

pozarządowe oddziałujące w stosunkach
międzynarodowych na państwa i ich
społeczeństwa

Teoretycy konfliktów

społecznych

Daniel Bell (amerykański politolog):
• Przesada w przesadzie
• Atmosfera przesycona pychą, dążeniem do

nadmiaru

• Przekroczenie miary wskutek pogardy dla

miary, przekraczaniu granic

• Cele poza moralnością, tragedią, kulturą

Arystoteles:
• to co dobre jest rzadkie, chwalebne i moralnie

piękne (Etyka nikomachejska)

Teoretycy konfliktów

społecznych

Eric Hobawm (angielski historyk):

• stulecie ekstremów, źródło: rewolucja francuska

• Wolność, równość, braterstwo występuje

wówczas gdy jest równowaga tych wartości
politycznych

• Aktualnie:

– Wolność zdeformowała się w ekstremizm liberalizmu

gospodarczego

– Równość w ekstremizm stalinowskiego i

maoistowskiego totalitaryzmu

– Braterstwo w ekstremizm faszystowskiej wspólnoty

narodowej lub rasowej

Teoretycy konfliktów

społecznych

Hans Sedelmayer (niemiecki filozof):
• od czasów Oświecenia brak równowagi

psychicznej człowieka, parcie na autonomię

• Podobnie rzecz wygląda z ugrupowaniami

politycznymi

• Brak środka (punktu równowagi, odniesienia)
• Ośrodki:

– Parlament, ratusz (siedziba władz)
– Bank, giełda, korporacja finansowa
– Centra handlowe
– Kościoły, wspólnoty religijne

Ekstremizm polityczny

• Extremus – krańcowy, oddalony,

najstraszniejszy, najgorszy,
najniebezpieczniejszy

• Ekstremista - człowiek hołdujący

najbardziej skrajnym poglądom
sięgający po przemoc, pucz, terror

Ekstremizm polityczny

• Ekstremizm – pojęcie ogarniające zbiory

różnych form myśli, środków i celów
działania, ocenianych jako krańcowe

• Zjawisko – na ogół zwykłe w

społeczeństwach demokratycznych,
liberalnych, pluralistycznych, tj. orientacja

• Charakter kolektywny – grupa ludzi

próbuje wymóc mniej lub bardziej
uzasadnione żądania w zależności od
sytuacji sięgając po przemoc

Ekstremizm polityczny

• Opis grupy: zamknięta, samoizolująca,

własny sposób myślenia, język,
symbolika, wiedza, elitarność

• Sposób działania – infiltracja państwa

demokratycznego, prawnego, często
korzystanie ze swobód i wolności w
celu jego zniszczenia

• Cel działania – społeczny rozwój,

postęp, zachowanie status quo lub
przywrócenie status quo ante

Ekstremizm polityczny

Ekstremizm polityczny to zespół form

myśli politycznej i opartych na niej

zachowań politycznych, usytuowanych

na skrajach osi uwzględniającej swoją

skalą całe rzeczywiste, zróżnicowane

spektrum polityczne określonego

miejsca i czasu, z jego środkiem

albo centrum z punktem odniesienia.

A. Antoszewski, R. Herbut (red.), Leksykon politologii, Wrocław 2002.

Dwie formy myśli:
- idea
- ideologia (zwykle o niskim poziomie racjonalności)

Teoretycy ekstremizmu

Frank G. Mc. Guire (ekspert ds. terroryzmu i

grup ekstremistycznych):

• Ekstremiści dążą do wypaczenia rozumienia

rzeczywistości przez siebie i innych

• Ekstremiści usiłują osłabić krytyczną ocenę

ich przekonań poprzez fałszywą logikę,

retoryczne triki i różne sposoby zastraszenia

• Ekstremiści usiłują działać ponad

powszechnymi i oficjalnymi przekonaniami w

imię jakiejś idei dobra publicznego

Terroryzm

„(…) terroryzm jest tam, gdzie przecinają się
polityka i przemoc w nadziei dostarczenia
władzy. Terroryzm zawsze dotyczy dążenia do
władzy: potrzebnej, by dominować i wywierać
przymus, zastraszać i kontrolować, a ostatecznie
wprowadzać zasadniczą zmianę polityczną.

„Żyjemy w świecie bezprecedensowego
przebudzenia politycznego. Ideologiczne ostrze
tej nowej globalnej świadomości jest politycznie
antyimperialne, historycznie – antyzachodnie, a
emocjonalnie – coraz bardziej
antyamerykańskie”.

B. Hoffman, Oblicza terroryzmu, Politeja, Warszawa 1999

Z. Brzeziński

Terroryzm

• terroryzm zorganizowany, prowadzony przez

państwa oraz grupy społeczne w celu
zastraszenia i podporządkowania ich interesom.
Stanowi starannie przemyślane narzędzie
polityki traktowane jako najtańszy i potencjalnie
najefektywniejszy środek prowadzący do celu;

• terroryzm niezorganizowany – chaotyczny,

prowadzony przez niewielkie, bardzo aktywne
grupy lub jednostki o charakterze doraźnym,
formowane w celu wykonania określonego
zadania, zazwyczaj, wiążący się z wyznawanymi
wartościami, ideologią.

Terroryzm: podłoże

„(…) Siłą napędową tego zjawiska jest młodzież.

W szczególności kilkadziesiąt milionów studentów

z tzw. szkół wyższych, często o bardzo niskim poziomie

naukowym, z Azji, Bliskiego Wschodu, Afryki i Ameryki

Łacińskiej.

Skupia się w tych ośrodkach podniecona,

antyimperialistyczna i często bardzo

antyamerykańska młodzież Trzeciego Świata skłonna do

łatwej mobilizacji politycznej. Internet i telewizja są

instrumentami pobudzania podniecenia i mobilizacji do

walki zaczepnej ze znienawidzonym status quo, łącznie z

udziałem w organizacjach terrorystycznych.

Nasuwa się tu analogia z rewolucyjnym

proletariatem Marksa.
Szeroko rozpowszechniona świadomość

niesprawiedliwości istniejących układów gospodarczych

jest obecnie wyjątkowo konkretna i bezpośrednia. W

Nepalu, Sudanie czy Tahiti upośledzeni i niecierpliwi mają

dobre rozeznanie istniejących nierówności oraz wiedzę,

gdzie jest lepiej i jak się tam dostać”.

Z. Brzeziński

Instrumenty polityki państw

Irena Popiuk Rysińska:
• „(…) 1) stosowanie siły zbrojnej wobec innego

podmiotu lub grożenie siłą, w tym m.in.
interwencja zbrojna, okupacja całości lub części
obcego terytorium, demonstracje zbrojne, ostrzał
terytorium innego państwa, ultimatum…;

• 2) manipulowanie środkami (dobrami

materialnymi i niematerialnymi), które są
niezbędne dla innego podmiotu w celu wywołania
pożądanych zmian w jego działaniach,
postawach, koncepcjach, w tym m.in. zrywanie
lub ograniczanie stosunków gospodarczych,
politycznych, zamknięcie granic, zawieszenie
wymiany osobowej, wyrażanie gróźb…;

Instrumenty polityki państw

Irena Popiuk Rysińska:

• 3) tajne akcje wywiadowcze, w tym szczególnie

infiltracja aparatu państwa, kontrola działalności

partii politycznych, oczernianie i przekupywanie

polityków, działalność wywrotowa, sabotaż,

organizowanie zamachów stanu…;

• 4) wykorzystywanie pozytywnego nastawienia

innego podmiotu w celu wywierania na niego

wpływu; ten rodzaj działań występuje wtedy, gdy

jeden podmiot świadomie wykorzystuje postawę

drugiego, który uważa, że pierwszy z nich ma z

pewnych względów (wysoki prestiż

międzynarodowy, wysoka pozycja

międzynarodowa, dawca pomocy, duży potencjał

militarny czy gospodarczy) szczególne prawa, w

tym prawo do wpływania na innych…”

Podsumowanie

• L. Gumplowicz, „(…) Interesy różnych grup

są nie do pogodzenia, toteż nie sielankowy

stan pokoju, ale wieczna wojna była

normalnym stanem ludzkości po wszystkie

czasy. Wszak dzieje ludzkości, jak i żywa

teraźniejszość, przedstawiają nam obrazy

bezustannych walk plemion przeciwko

plemionom, szczepów przeciw szczepom,

ludów i narodów przeciw ludom i narodom,

państw przeciw państwom”.

• E.H. Carr, „(…) wojny przełamują i wymiatają

na wpół przegniłe struktury dawnego ładu

społecznego i politycznego”.

Podsumowanie

Zmiana natury wojen :

• Prewencyjne / uprzedzające

– podjęte w celu uprzedzenia ataku przeciwnika

i zmuszeniu go do zaniechania agresywnych

zamiarów lub zyskania dogodnych warunków

do dalszego prowadzenia wojny

• Ograniczone

• Totalne

Wnioski

• Zmiana natury konfliktów

społecznych

• Zmiana natury wojen